Przedmiot prawa bankowego - zespół norm szczególnych, stanowionych w celu regulacji i reglamentacji wykonywania działalności bankowej. Prawo bankowe są no normy stanowione wyłącznie, bądź przede wszystkim dla instytucji bankowych, czyli takie uregulowania, które będą dotyczyły i regulowały:

• zasady tworzenia, przekształcania i likwidacji banków,

• zagadnienia organizacyjne i ekonomiczne działania banków,

• stosunki banku z kontrahentami w obrocie gospodarczym,

• nadzór i kontrolę działalności banków, w tym rolę i miejsce banku centralnego w całym systemie bankowym,

• poszczególne instytucje systemu bankowego.

Źródła prawa bankowego:

1. Ustawa z 29.08.1997r. „Prawo Bankowe” Dz.U. nr 140 - ten akt prawny obejmuje 194 artykuły zgrupowane w 14 rozdziałach, zawiera delegacje do wydania szeregu aktów wykonawczych, m.in. do takich aktów wykonawczych jak Zarządzenie Prezesa NBP z 1998r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków, czy też Zarządzenie Prezesa NBP nr 2 z 1998r. w sprawie określenia sposobu przeprowadzania rozrachunków bankowych.

2. równolegle uchwalona Ustawa o NBP z 29.08.1997r., która określa organizację i zadania banku centralnego oraz jego miejsce i funkcje w systemie bankowym. Postanowienia tej ustawy zawierają klauzulę o możliwości wydania aktów wykonawczych, których zadaniem jest rozwijanie postanowień ustawy o NBP, np. takich jak:

• Uchwała nr 15 z 1999r. Zarządu NBP w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania przez banki do NBP danych niezbędnych do ustalania polityki pieniężnej i okresowych ocen sytuacji pieniężnej państwa;

• Zarządzenie nr 10/98 Zarządu NBP w sprawie zasad i trybu naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej banku.

1. Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym - statuująca obowiązkowy system gwarantowania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych oraz określenia zasad udzielania pomocy bankom znajdującym się w trudnej sytuacji.

2. Przepisy kodeksu cywilnego, które mają podstawowe znaczenie w zakresie określania czynności bankowych, a w szczególności zawierania umów:

• rachunku bankowego

• pożyczki

• przechowania

• przekazu

• papierów wartościowych.

1. Ustawa z 1996r. o zastawie rejestrowym i Rejestrze Zastawów, która zawiera delegację do wydanych aktów wykonawczych.

2. Uregulowania dotyczące działalności kredytowej banków zawierają następujące ustawy:

• Ustawa z 1995r. o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych,

• Ustawa z 1995r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego,

• Ustawa z 1995r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłacanych premii gwarancyjnych.

1. Wiele innych unormowań dotyczących: umarzania dokumentów, sądowej i administracyjnej egzekucji z rachunku bankowego, ustawa o działalności gospodarczej określa obowiązek posiadania rachunku bankowego i rozliczania się za pomocą tego rachunku, Ustawa Ordynacja Podatkowa dotyczy sytuacji określającej udzielanie informacji o stanie środków na rachunku bankowym, prawo spółdzielcze w zakresie powstania, działalności, struktury banków spółdzielczych.

Charakterystyka przepisów bankowych

Czym jest Bank?

Art. 2 Prawa Bankowego określa, że Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw działających na podstawie zezwoleń, które uprawniają Bank do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Definicja ta eksponuje istotę działalności bankowej, która to działalność polega na operowaniu cudzymi środkami w celu pomnożenia ich wartości.

Bank jest szczególnego rodzaju przedsiębiorstwem, którego podstawowym zadaniem jest wykonywanie czynności bankowych.

Art. 12 Prawa Bankowego wprowadza określone formy banku:

• bank państwowy

• bank spółdzielczy

• bank działający w formie spółki akcyjnej

Bank jako osoba prawna działa na podstawie statutu. Art. 31 Ustawy Prawo Bankowe określa projekt statutu. Bank obowiązany jest do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności.

Bank należy do grupy przedsiębiorstw koncesjonowanych, to znaczy, że dla podjęcia działalności bankowej potrzebne jest zezwolenie. Zezwolenia wydawane są przez Komisję Nadzoru Bankowego działającą w strukturze NBP. To przyzwolenie określa zakres czynności bankowych.

Art. 30 Ustawy Prawo Bankowe określa, co jest potrzebne do uzyskania zezwolenia:

• należy wyposażyć Bank w fundusze własne wielkością dostosowanej do rodzaju działalności,

• pomieszczenia, w których prowadzona będzie działalność bankowa powinny być należycie zabezpieczone i dostosowane do przechowywania wartości oraz wyposażone w odpowiednie urządzenia techniczne,

• założyciele banku zobowiązani są do przedłożenia planu założenia banku na okres minimum 3 letni, w planie tym muszą wykazać, że działalność banku będzie bezpieczna dla zgromadzonych środków.

Po otrzymaniu zezwolenia na utworzenie banku, niezbędne jest otrzymanie drugiego zezwolenia od Komisji Nadzoru Bankowego na rozpoczęcie działalności.

Jeżeli w ciągu 1 roku Bank, który uzyskał zezwolenie, a nie podjął działalności takie zezwolenie umarza się.

Założycielami Banku jako spółki akcyjnej mogą być osoby prawne lub fizyczne. Założycieli powinno być co najmniej 3.

Samodzielnie zaś Bank może utworzyć inny Bank krajowy lub zagraniczny.

Założycielami banku spółdzielczego mogą być wyłącznie osoby fizyczne w liczbie minimum 10 (zgodnie z przepisami prawa spółdzielczego).

Prawo Bankowe w swoich przepisach obszernie normuje kwestię pochodzenia i struktury kapitału tworzącego Bank.

Kapitał założycielski określa się na minimum 5 mln. EURO, ale obowiązkowo obliczonych w PLN w dniu wydania decyzji.

Kapitał założycielski może być wniesiony w formie wkładu niepieniężnego, ale do wartości 15 % kapitału, przy założeniu, że zawsze musi być zagwarantowana minimalna kwota kapitału założycielskiego w formie pieniężnej.

W zezwoleniu na utworzenie banku mówi się o czynnościach bankowych. Pojęcie to wywodzi się z przepisów prawa handlowego. Prawo handlowe określił sferę czynności wykonywanych przez Banki, określając je jako szczególnego rodzaju czynności handlowe.

Współcześnie w nauce bankowości używa się określenia operacje bankowe lub usługi bankowe.

Do operacji bankowych zalicza się:

• operacje pasywne - które polegają na gromadzeniu środków pieniężnych i emisji bankowych papierów wartościowych;

• operacje aktywne - polegające na wykorzystywaniu zgromadzonych środków m.in. poprzez udzielanie kredytów, lokaty na rynku międzybankowym oraz zakup papierów wartościowych;

• operacje usługowe (pośredniczące) - polegające na dokonywaniu rozliczeń pieniężnych, skupie i sprzedaży wierzytelności, obsłudze emisji papierów wartościowych itp.

Usługi bankowe - nazywane są czynnościami bankowymi dla odróżnienia ich od wszystkich innych oferowanych na rynku finansowym.

Art. 5 Ustawy Prawo Bankowe wymienia czynności bankowe, które mogą być wykonywane wyłącznie przez banki, czyli są to czynności koncesjonowane i Bank może je wykonywać w granicach udzielonego upoważnienia.

Wśród czynności bankowych wymieniamy:

1. czynności sensu stricto - które mogą być wykonywane wyłącznie przez Bank. Zalicza się do nich:

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów;

• prowadzenie innych rachunków bankowych;

• udzielanie kredytów;

• udzielanie gwarancji bankowych;

• emitowanie bankowych papierów wartościowych;

• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych;

• wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w innych ustawach.

1. czynności sensu largo - które stają się czynnościami bankowymi o ile są wykonywane przez banki, zalicza się do nich:

• udzielanie pożyczek pieniężnych;

• operacje czekowe i wekslowe;

• wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użytku;

• terminowe operacje finansowe;

• nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych;

• przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych;

• wykonywanie czynności obrotu dewizowego;

• udzielanie poręczeń;

• wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych.

Poza czynnościami bankowymi, które stanowią podstawową sferę działania banku, banki mogą prowadzić działalność inwestycyjną, leasingową, doradczą, angażującą go w postępowanie restrukturyzacyjne, jak również banki mogą być udziałowcami towarzystw ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych i funduszy emerytalnych.

Struktura banku powinna być dopasowana do specyfiki i wielkości danego banku, czyli musi spełniać swoją podstawową rolę, czyli sprawne funkcjonowanie banku.

Trzy piony działalności banku:

• kredyty i marketing,

• operacje na rynkach pieniężnych (czynności skarbnika),

• operacje bankowe i organizacja banku.

Struktura banku:

• centrala,

• oddziały,

• filie, w kraju lub za granicą.

Przy banku może być zorganizowane biuro maklerskie lub firmy leasingowe.

Do struktury zewnętrznej banku może należeć powiązanie banku z tzw. bankiem regionalnym (banki spółdzielcze) lub grupą kapitałową banku, czy też może wystąpić inne powiązanie w ramach zrzeszeń.

Centrala banku jest organem wykonawczym kierownictwa banku zwłaszcza Zarządu banku i Prezesa. Zwykle składa się z Departamentów, które dzielą się na Wydziały i Zespoły.

Oddziały banku wykonują działalność operacyjną banku. Aparat wykonawczy działalności baku dzieli się na Wydziały i Zespoły.

Zazwyczaj oprócz działalności operacyjnej oddziały zajmują się administracją (sprawy kadrowe, gospodarcze, socjalne, finansowe). Obecnie rozpoczął się już proces centralizacji działalności administracyjnej oddziałów.

Organy kierownictwa banku:

• Rada Nadzorcza Banku - sprawuje funkcje kontrolne i nadzoru łącznie z reprezentacją banku w tym zakresie, dodatkowo współpracuje z organami państwowymi Nadzoru Bankowego,

• Zarząd Banku - wykonuje funkcje kierownicze bieżącej działalności banku i reprezentuje bank w stosunkach z władzami państwowymi oraz w stosunkach z innymi podmiotami, w tym z klientami banku. Członkowie Zarządu nie świadczą pracy na podstawie umowy o pracę, a na podstawie powołania lub kontraktu.

Pracownicy banku ponoszą wszelkiego rodzaju odpowiedzialność wynikającą z Ustawy Prawo Bankowe: zobowiązani są do zachowania tajemnicy bankowej (art. 104, 105), z tego tytułu ponoszą również odpowiedzialność karną (art. 171 ust. 4, 5), ponoszą odpowiedzialność pracowniczą oraz spoczywa na nich obowiązek i zasady postępowania wynikające z zapisu art. 106 PB, obowiązek określony jako przeciwdziałanie przestępstwom i ich wykrycia.

UMOWY BANKOWE

Umowy bankowe jako czynności bankowe realizują się w umowach zawieranych pomiędzy bankiem, a jego kontrahentami. Umowy podlegają regulacji ogólnej KC oraz PB i wydanych zarządzeń na podstawie przepisów wykonawczych oraz podlegają regulacji wydawanej przez bank na podstawie art. 109 PB, czyli podlegają takiej regulacji jak regulaminy.

Podstawa przywołania art. 109 określa zasady tematów przywołanych w regulaminach. Będą to:

• warunki otwierania i prowadzenia rachunków bankowych,

• rodzaje udzielanych kredytów,

• warunki umów kredytowych i umów pożyczek,

• warunki wykonywania czynności bankowych w banku.

Postanowienia regulaminów na podstawie przepisów są wiążące dla stron, chyba że strony w umowie określą inne honorowanie.

Regulaminy podlegają kontroli sądów.

Bank z tytułu wykonywanych usług może pobierać prowizje i opłaty bankowe, których wysokość musi być bezwzględnie określona w postanowieniach regulaminu lub odmiennie w umowie.

Bank w miejscu wykonywania czynności bankowych obowiązany jest w sposób ogólnie dostępny ogłosić:

• stawki oprocentowania,

• stawki prowizji i wysokość opłat,

• terminy kapitalizacji odsetek oraz stosowane kursy walutowe (art. 100 ,101 PB)

Przy zawieraniu umów bank odgrywa bardzo dużą rolę w zasadzie swobody umów, co oznacza wolę stron w przedmiocie ustalenia treści umowy i decyzji co do jej zawarcia.

Przy zawieraniu umów bankowych należy pamiętać o obowiązku nałożonym na podmioty prowadzące działalność gospodarczą posiadania rachunku bankowego i gromadzenia i wydatkowania środków tylko za pośrednictwem tych rachunków.

Wszystkie uprawnienia banków realizowane są poprzez umowy bankowe.

Prawo bankowe wymienia szczególne uprawnienia banków:

• bank może potrącić ze swego długu wierzytelność:

• której termin płatności jeszcze nie nadszedł,

• jeżeli podmiot będący dłużnikiem został postawiony w stan likwidacji,

• w takich przypadkach, gdy prawo określa możliwość ściągnięcia wierzytelności (art. 498 KC)

• uprawnienie sporządzania wyciągów z ksiąg bankowych, podpisanych przez osoby upoważnione i opatrzone pieczęcią banku oraz wszelkie oświadczenia wystawione w taki sam sposób zawierające zobowiązanie, czy zwolnienie z zobowiązania czy też pokwitowanie odbioru należności, udzielenie kredytu lub pożyczki pieniężnej, ich wysokość, warunki spłaty. Mają one moc prawną dokumentów urzędowych oraz stanowią podstawę do dokonania wpisu w księgach wieczystych i rejestrach publicznych (art. 95). Zgodnie z ostatnią nowelizacją Prawa Bankowego na podstawie tych dokumentów można dokonać wpisu do księgi wieczystej bezpośrednio z dokumentu bez ponoszenia kosztów aktu notarialnego.

• możliwość wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego na podstawie ksiąg bankowych. W bankowym tytule egzekucyjnym należy oznaczyć:

• bank, który go wystawił i na rzecz którego będzie prowadził egzekucje,

• dłużnika zobowiązanego do zapłaty,

• wysokość zobowiązania (z odsetkami i terminami ich płatności),

• datę wystawienia tytułu,

• oznaczenie czynności bankowej, z której wynika dochodzenie roszczenia,

• stwierdzenie wymagalności

Tytuł egzekucyjny należy oznaczyć pieczęcią banku oraz podpisami osób upoważnionych do składania oświadczeń woli za bank. Bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą egzekucji prowadzonej wg przepisów Kodeksu Postępowania Cywilnego, ale pod warunkiem nadania mu przez sąd klauzuli wykonalności przeciwko osobie, która dokonywała czynności bankowej lub przeciwko osobie, która jest dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z czynności bankowych.

Klauzulę tę można nadać jedynie przeciwko osobie, która złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji. W oświadczeniu tym określona jest kwota i termin, do którego upłynięcia bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny. Klauzula jest poświadczeniem sądu, że bank może prowadzić egzekucje przeciwko temu dłużnikowi.

Oprócz w/w uprawnień na bank są nałożone następujące obowiązki:

• Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej obejmujący wszystkie wiadomości jakie bank posiada związane z umowami, czy swoimi kontrahentami.

• Obowiązek udzielania informacji nawet takich, które stanowią tajemnicę bankową innym bankom o wierzytelnościach, obrotach i stanach rachunków bankowych, ale tylko w zakresie jaki jest niezbędny w związku z udzieleniem kredytu, pożyczki, gwarancji czy poręczenia oraz związku z konsolidacją sprawozdań finansowych.

• Bank może udzielać informacji biegłym rewidentom, upoważnionym do badania sprawozdań finansowych oraz inspektorom Nadzoru Bankowego, osobom upoważnionym uchwałą Komisji Nadzoru Bankowego, ale w zakresie też określonym przez tę Komisję, przy czym osoby upoważnione mogą wykorzystać powzięte wiadomości wyłącznie w granicach upoważnienia.

• Bank może udzielać informacji na podstawie Prawa Bankowego sądom, Prokuratorowi, ale tylko w związku z postępowaniem karnym lub karno - skarbowym, dodatkowo sądom w związku z postępowaniem spadkowym lub o podziała majątku.

• Bank może również udzielać informacji Prezesowi NIK - u, Prezesowi Głównego Urzędu Ceł, Prezesowi BFG i Przewodniczącemu Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, zawsze w zakresie uprawnień.

RACHUNKI BANKOWE

Problematyka rachunków bankowych została równolegle unormowana w Kodeksie Cywilnym jak również w Prawie Bankowym.

KC, art. od 725 do 733 wymienia ramy prawne instytucji rachunku bankowego, natomiast ustawa Prawo Bankowe reguluje zagadnienia merytoryczne i wszystkie istotne dla praktyki banków.

W porównaniu ze stanem prawnym sprzed wydania ustawy PB obecne regulacje zawarte w ustawie PB dotyczące rachunku bankowego są bardziej rozbudowane, korygują regulacje kodeksowe.

Umowa rachunku bankowego należy do kategorii umów nazwanych, definicję i podstawowe regulacje zawiera KC.

Art. 725 KC stanowi, że przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku bankowego na czas oznaczony lub nie oznaczony do przechowywania jego środków pieniężnych oraz prowadzenia na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.

Ustawa PB określa, że banki prowadzą rachunki bankowe dla osób fizycznych i prawnych oraz dla jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, ale w wypadku jeżeli posiadają zdolność prawną, czyli zdolność do zawierania umów.

Jednocześnie ustawa wprowadza otwarty katalog rodzajów rachunków bankowych, zapisując w art. 50 PB, że banki w szczególności mogą prowadzić następujące rodzaje rachunków:

• rachunki bieżące,

• rachunki pomocnicze,

• rachunki lokat terminowych,

• rachunki oszczędnościowe, tj. wkłady oszczędnościowe.

Ustawa szerzej reguluje jeden z rachunków, tj. rachunek oszczędnościowy. Co do pozostałych rodzajów rachunków brak jest szczegółowych informacji i określenie podstawowych cech odróżniających dany rachunek od pozostałych.

Wobec powyższego w określeniu nazwy rachunku rozstrzygała się będzie treść umowy rachunku.

Otwarcie rachunku bankowego następuje przez zawarcie z bankiem umowy na piśmie. Umowa rachunku powinna określać w szczególności (art. 54 PB):

• strony umowy,

• rodzaj rachunku,

• walutę,

• czas na jaki został on otwarty,

• wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany,

• sposób dysponowania środkami,

• terminy wypłaty lub kapitalizacji odsetek,

• terminy realizacji zleceń posiadacza rachunku,

• zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe prowadzenie rozliczeń pieniężnych,

• tryb i warunki zmian umowy oraz sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy,

• zasady rozwiązywania umowy w razie braku obrotów na rachunku.

Środki pieniężne na rachunku mogą być oprocentowane wg stopy stałej lub zmiennej. Do obliczania odsetek przyjmuje się, że miesiąc wynosi 30 dni, a rok 365 dni.

Rachunki mogą być prowadzone w PLN lub w walutach obcych.

W art. 50, pkt. 2 określone jest, że rachunki oszczędnościowe mogą być prowadzone dla osób fizycznych, SKO i PKZP.

Rachunki oszczędnościowe nie mogą być wykorzystywane do prowadzenia rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Osoby fizyczne mające zdolność do czynności prawnych mogą działać osobiście lub przez pełnomocnika. Osoby fizyczne, które nie ukończyły 13 lat lub też są ubezwłasnowolnione całkowicie czy częściowo nie mają zdolności do czynności prawnych, mogą działać na podstawie przedstawiciela ustawowego, z tym że czynności tego przedstawiciela wywołują bezpośrednie skutki dla reprezentowanego.

W sytuacji przedsiębiorstwa państwowego stroną reprezentującą przedsiębiorstwo państwowe jest Dyrektor przedsiębiorstwa, jego zastępcy lub umocowani pełnomocnicy.

Spółka cywilna - zasady reprezentacji są określone w postanowieniach umowy spółki.

W wypadkach przekraczających zwykły zarząd konieczna jest zgoda wszystkich wspólników spółki w formie umowy.

Spółka jawna - strony reprezentowane muszą być wpisane do umowy spółki, a w przypadkach przekraczających zwykły zarząd współdziałanie wszystkich wspólników.

Spółka komandytowa - może być reprezentowana jedynie przez Komplementariuszy, którzy odpowiadają całkowicie za zobowiązania spółki.

Spółka z o.o. i spółka akcyjna - do reprezentacji upoważniony jest Zarząd spółki. Zasady reprezentacji określone są w umowie spółki i wpisane do RHB.

Administracja Samorządu Województwa - ustrój województwa ustalony jest w statucie. Osobą reprezentującą jest Marszałek łącznie z członkiem Zarządu województwa, chyba że statut stanowi inaczej. W przypadku zobowiązań pieniężnych wymagana jest asygnata Głównego Księgowego Województwa. Do zaciągania kredytów i pożyczek wymagana jest uchwała Sejmiku Wojewódzkiego.

Administracja Samorządu Powiatu - powiat tak jak województwo ma osobowość prawną. Do reprezentowania upoważnione są łącznie dwie osoby lub jeden członek i pełnomocnik ustanowiony przez Zarząd. W przypadku zobowiązań pieniężnych wymagana jest asygnata Skarbnika Powiatu. Do zaciągania kredytów i pożyczek wymagana jest uchwała Rady Powiatu.

Administracja Samorządu Gminy ma osobowość prawną. Upoważnieni są dwaj członkowie łącznie lub jeden członek i pełnomocnik ustanowiony przez zarząd. W przypadku zobowiązań pieniężnych wymagana jest asygnata Skarbnika Gminy.

BANKOWE ROZLICZENIA PIENIEŻNE

Art. 63 i następne PB normują tę część instytucji rozliczeń pieniężnych.

Przez bankowe rozliczenia pieniężne należy rozumieć operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku, na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta.

Rozliczenia pieniężne są przeprowadzane w formie gotówkowej i bezgotówkowej.

Rozliczenia bezgotówkowe przeprowadzane są przy użyciu papierowych lub elektronicznych nośników informacji, w tym również za pomocą kart płatniczych. Rozliczenia bezgotówkowe dokonywane są poleceniem przelewu, poleceniem zapłaty, czekiem rozrachunkowym, okresowym rozliczeniem saldami oraz kartami płatniczymi. W rozliczeniach bezgotówkowych obie strony rozliczenia muszą posiadać rachunek bankowy.

Rozliczenia gotówkowe wykonywane są za pośrednictwem banków, przeprowadzane są czekiem gotówkowym lub poprzez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela. Przy rozliczeniach gotówkowych przynajmniej jedna ze stron rozliczenia musi posiadać rachunek bankowy.

Ustawa PB nakłada na bank określone obowiązki związane z rozliczeniami pieniężnymi. Najważniejsze z nich to:

• obowiązek sprawdzania autentyczności i prawidłowości formalnej dokumentu będącego podstawą wypłaty oraz tożsamość osoby dającej polecenie,

• w przypadku wypłaty za pośrednictwem elektronicznego nośnika informacji ustawa nakłada obowiązek sprawdzenia numeru identyfikacyjnego osoby czy też hasła,

• dodatkowo do obowiązków banku związanych z rozliczeniami pieniężnymi należy przyjmowanie wpłat gotówkowych na rachunki bankowe, przeliczanie i sortowanie banknotów i monet pochodzących z wpłat gotówkowych.

Prezes NBP określa w drodze zarządzenia:

• formy i tryb przeprowadzanych rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banku,

• szczegółowe zasady tworzenia, utrwalania, przekazywania i przechowywania dokumentów,

• sposób przeprowadzania rozrachunków międzybankowych,

• sposoby i tryb przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet,

• sposoby wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w znaki pieniężne.

Banki mogą tworzyć Izby Rozliczeniowe w formie spółek prawa handlowego w celu wymiany zleceń płatniczych oraz ustalenia wzajemnych wierzytelności wynikających z tych zleceń.

Rozrachunki międzybankowe przeprowadzane są w celu wykonania:

• zlecenia płatniczego klienta banku dokonującego rozliczenia pieniężnego z osobą fizyczną, prawną lub jednostką organizacyjną posiadającą rachunek w innym banku,

• własnego zlecenia płatniczego banku dokonującego rozliczenie z innym bankiem lub osobą fizyczną, prawną lub jednostką organizacyjną posiadającą rachunek w innym banku.

KREDYTY, POŻYCZKI PIENIĘŻNE I ZASADY KONCENTRACJI KAPITAŁU

Definicję kredytu podaje art. 69 ust. 1 PB.

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych przeznaczonych na określony cel, natomiast kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z oddanej mu do dyspozycji kwoty środków pieniężnych na warunkach określonych w umowie, do zwrotu tej kwoty oraz zobowiązuje się do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Ustawa określa wymogi formalne dla umowy kredytu:

* Umowa kredytowa powinna być zawarta na piśmie i powinna określać:

• strony umowy,

• kwotę i walutę kredytu,

• cel, na który kredyt został udzielony,

• zasady i termin spłaty,

• wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany,

• sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

• zakres uprawnień banku związany z kontrolą wykorzystania kredytu,

• terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

• wysokość prowizji,

• warunki dokonywania zmian w umowie i jej rozwiązanie.

* Umowa kredytu jest umową:

• konsensualną, czyli dochodzi do skutku z momentem jej zawarcia. Oddanie do dyspozycji środków pieniężnych nie jest konieczne do ważności umowy,

• dwustronnie obowiązującą,

• odpłatną,

• terminową (zawsze musi być podany termin na jaki została zawarta),

• celową,

• pieniężną,

• podmiotowo kwalifikowaną, co oznacza, że jest zastrzeżona wyłącznie do kompetencji banków.

Stroną umowy kredytowej może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej ale posiadająca zdolność prawną, czyli może być podmiotem praw i obowiązków.

Kredyt może otrzymać osoba posiadająca zdolność kredytową, czyli zdolność do spłaty zobowiązań wraz z odsetkami w terminie określonym w umowie. Oceny takiej zdolności bank dokonuje na podstawie złożonych dokumentów i informacji majątkowych.

Ustawa wprowadza możliwość udzielenia kredytu podmiotowi nie posiadającemu zdolności kredytowej ale pod warunkiem:

• ustalenia należytego zabezpieczenia,

• przedstawienia programu naprawy gospodarki podmiotu, którego zrealizowanie zapewni uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie.

Kredyt może być udzielony w PLN lub walucie obcej. Udzielenie kredytu w walucie obcej możliwe jest tylko na podstawie posiadanego przez bank upoważnienia do dokonywania czynności obrotu dewizowego, którego udziela Prezes NBP na podstawie art. 99 ust. 1 PB.

Nowym rozwiązaniem na gruncie ustawy PB (z 97 r.) jest:

• sprowadzenie do ustawowego katalogu elementów umowy kredytu celu na jaki został on udzielony. Ten stosunek obligacji dotyczący celu łączy strony do chwili całkowitej spłaty kredytu, co oznacza, że brak realizacji celu lub jego zmiana może stanowić podstawę wypowiedzenia umowy kredytowej,

• określenie terminów wypowiedzenia umowy kredytu i następstwa wypowiedzenia dla kredytobiorcy. Okres wypowiedzenia tej umowy wynosi 30 dni, a w przypadku zagrożenia upadłością firmy 7 dni, chyba że umowa kredytowa stanowi inaczej. Po upływie okresu wypowiedzenie kredytu kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z należnymi odsetkami za okres korzystania z kredytu.

Banki zapewniają sobie prawne gwarancje zwrotu zaangażowanych środków pieniężnych. W tym przypadku prawną gwarancją zwrotu przed powstaniem wierzytelności czy też dodatkowo po jej powstaniu będzie ustanowione prawnego zabezpieczenia kredytu. Może być ono ustanowione zarówno przez kredytobiorcę jak i przez osobę trzecią.

Prawne zabezpieczenia kredytu dzielą się na:

• zabezpieczenia osobiste - charakteryzują się odpowiedzialnością osobistą osoby je dającej, czyli jej całym majątkiem,

• zabezpieczenia rzeczowe - ograniczają odpowiedzialność osoby dającej zabezpieczenie do poszczególnych składników jej majątku.

Rozróżnia się następujące zabezpieczenia osobiste:

• poręczenie wg prawa cywilnego,

• poręczenie wekslowe,

• weksel własny in blanco,

• gwarancje bankowe,

• przelew wierzytelności na zabezpieczenie,

• przystąpienie do długu,

• przejęcie długu.

Rozróżnia się następujące zabezpieczenia rzeczowe:

• zastaw rejestrowy,

• zastaw ogólny,

• zastaw na prawach wg KC,

• przewłaszczenie na zabezpieczenie,

• kaucja,

• blokada środków na rachunku bankowym,

• przelew określonej kwoty na rachunek bankowy,

• hipoteka.

Bank może stosować jedną lub kilka form zabezpieczeń jednocześnie. W umowie kredytu czy pożyczki przyjęte zabezpieczeni powinno być określone precyzyjnie, powinno zapewniać maksymalną ochronę możliwą do uzyskania.

Udzielenie gwarancji rodzi stosunek trójstronny pomiędzy zleceniodawcą/dłużnikiem a gwarantem i wierzycielem.

Waga stosunku zlecenia nie ma wpływu na ważność umowy gwarancyjnej.

Umowa gwarancji jest umową nazwaną a zobowiązanie gwaranta wynikające z udzielenia gwarancji ma charakter abstrakcyjny.

Umowa gwarancji jest umową:

• odpłatną, bowiem za udzielenie gwarancji pobierana jest prowizja,

• pisemną, ponieważ zarządzenie Komisji Nadzoru Bankowego określiło taką konieczność w zarządzeniu Nr 4 z 98 roku.

Podstawowe dane, które powinny być określone w gwarancji to:

• waluta i kwota gwarancji,

• uprawnienia,

• wskazanie beneficjenta gwarancji,

• określenie sposobu zgłoszenia roszczenia beneficjenta wobec gwaranta,

• termin ważności gwarancji,

• zastrzeżenia dotyczące przelewu wierzytelności z gwarancji,

Zobowiązania banku gwaranta wygasa z chwilą:

• upływu terminu ważności gwarancji,

• z momentem spełnienia świadczenia banku gwaranta jako dłużnika z umowy gwarancji

• zwolnienia gwaranta przez beneficjenta z odpowiedzialności z tytułu wystąpienia gwarancji przed terminem jej ważności (zwolnienie gwarancji).

Do poręczeń stosowanych przez banki stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego (art. 886), z tym że poręczenie banku jest zawsze zobowiązaniem pieniężnym. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Artykuł KC nakłada obowiązek formy pisemnej poręczenia. Oświadczenie poręczyciela pod rygorem nieważności musi być na piśmie. Poręczenie udzielane przez bank zaliczane jest do czynności bankowych.

Poręczenie może być terminowe lub bezterminowe. Odwołać można tylko poręczenie bezterminowe, ale tylko przed datą powstania długu.

Poręczycielowi służą zarzuty takie same jakie przysługują dłużnikowi głównemu. Odpowiedzialność poręczyciela jest odpowiedzialnością solidarną.

Wyróżniamy dwa rodzaje akredytyw:

• dokumentowa,

• pieniężna.

Akredytywa dokumentowa - bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający akredytywę), może zobowiązać się pisemnie wobec osoby trzeciej (beneficjenta), że dokona zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnienia przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w akredytywie.

Akredytywa dokumentowa musi w szczególności zawierać:

• nazwę i adres zleceniodawcy i beneficjenta,

• kwotę i walutę akredytywy,

• termin ważności akredytywy,

• opis dokumentów, po których przedstawieniu beneficjent jest uprawniony do żądania wypłaty w ramach akredytywy.

Zobowiązanie banku otwierającego staje się wymagalne z chwilą przedawnienia przez beneficjenta dokumentów zgodnie z warunkami akredytywy.

Akredytywa pieniężna - bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający), może zobowiązać się pisemnie wobec innego banku, że dokona zwrotu kwot wypłaconych beneficjentowi lub skupi weksle trasowane ciągnione przez beneficjenta na wskazany bank.

Akredytywa pieniężna musi w szczególności zawierać:

• nazwę i adres osoby upoważnionej do dokonywania wypłat,

• kwotę i walutę akredytywy,

• termin jej ważności.

Zobowiązania banku otwierającego stają się wymagalne z chwilą wypłaty dokonanej beneficjentowi na zasadach określonych w akredytywie, pod warunkiem przedstawienia przez beneficjenta dokumentu tożsamości.

Roszczenia z tytułu gwarancji bankowych, poręczeń udzielonych przez banki oraz akredytyw, które stały się wymagalne przedawniają się z upływem 6 lat.

BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

W celu ustawowego i umownego systemu gwarantowania depozytów pieniężnych ustawodawca utworzył Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

BFG powstał ustawą z 14 XII 1994 r. z późniejszymi zmianami.

BFG jest osobą prawną, nie jest natomiast funduszem celowym.

Organy funduszu to Rada i Zarząd.

BFG podlega nadzorowi Ministerstwa Finansów wg kryterium legalności i zgodności ze statutem.

Sprawozdania z działalności BFG przedkładane są do zatwierdzenia Sejmowi, co roku po zakończeniu rocznej działalności tego funduszu.

Zadania funduszu polegają na:

• udzielaniu pomocy podmiotom objętym systemem gwarantowania,

• monitorowaniem sytuacji podmiotów objętych tym systemem,

• wypłata środków gwarantowanych dla deponentów tego funduszu.

Podmioty, które są objęte systemem gwarantowania to banki prowadzące działalność na podstawie ustawy „Prawo Bankowe” poza bankami spółdzielczymi zrzeszonymi w bankach regionalnych.

Źródła finansowania funduszu to:

• opłaty roczne podmiotów objętych obowiązkowym systemem gwarantowania,

• opłaty uzupełniające wnoszone przez NBP,

• środki uzyskane z bezzwrotnej pomocy zagranicznej,

• dotacje z budżetu państwa,

• dochody własne funduszu pochodzące z oprocentowania pożyczek udzielonych bankom potrzebującym pomocy.

Pomoc jest udzielana na:

• usunięcie stanu zagrożenia wypłacalności banku,

• nabycie udziałów lub pakietu akcji przez nowych akcjonariuszy lub udziałowców banku zagrożonego utratą wypłacalności,

• nabycie wierzytelności banków znajdujących się w sytuacji zagrożenia wypłacalności banku,

• pomoc bankom przejmującym banki zagrożone upadłością ale w drodze nabycia przedsiębiorstwa państwowego.

Formy pomocy:

• niskooprocentowana pożyczka,

• udzielanie gwarancji czy poręczenia na korzystnych warunkach,

• wykup wierzytelności,

• skup kredytów nieregularnych.

Podjęcie decyzji przez Zarząd funduszu następuje na podstawie analizy szczegółowych informacji:

• ogólna kondycja banku,

• ilość prowadzonych rachunków,

• możliwość realizacji przedstawionego programu przy analizie przyczyn niewypłacalności,

• szczegółowej analizie zakresu i formy pomocy oraz sposobu jej wykorzystania,

• przy analizie efektów udzielonej pomocy,

• po analizie możliwości zwrotu udzielonej pomocy a w przypadku przejmowania banku po dokładniej analizie wpływu przejęcia banku na sytuację banku przejmującego.

Po udzieleniu pomocy fundusz upoważniony jest do kontroli prawidłowości udzielonej pomocy. Dodatkowo fundusz uprawniony jest do monitorowania sytuacji danego banku jak i sytuacji banku w danym sektorze bankowym.

Źródłem informacji do BFG jest:

• NBP, czyli wszystkie bilanse i sprawozdania,

• Komisja Nadzoru Bankowego,

• Inne organy: NIK, Minister Finansów jak również wszystkie banki objęte systemem gwarantowania.

NADZÓR BANKOWY

Nadzór bankowy występuje w dwojakim sensie jako czynności i jako instytucja.

Jako czynności to nadzorowanie prawidłowości konkretnego zadania czy struktury.

Jako instytucja w polskim prawie bankowym Nadzór Bankowy został wprowadzony w 1989 r. W Centrali NBP otworzono departament Nadzoru Bankowego, a w sierpniu 1990 r. powstał Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, który miał postać departamentu ale miał autonomię.

Ustawą z sierpnia 1997 r. powstała Komisja Nadzoru Bankowego, wyodrębniono ją z NBP.

Argumenty, które usankcjonowały i uzasadniały konieczność funkcjonowania Nadzoru Bankowego:

• banki gospodarują dużymi pieniędzmi a w związku z tym błędne decyzje mogłyby zaszkodzić interesom właścicieli środków pieniężnych ulokowanych w bankach,

• istnieje bardzo dużą liczba banków prywatnych, które w większym stopniu powinny być kontrolowane ze strony państwa przed momentem podejmowania decyzji.

Cele Nadzoru Bankowego:

• dbałość o zapewnienie przez banki bezpieczeństwa wkładów pieniężnych złożonych przez klientów banku (zabezpieczenie techniczne),

• właściwe przestrzeganie przez banki wszystkich aktów prawnych, które regulują działalność bankową.

Poza tymi dwoma celami Komisja Nadzoru Bankowego ma wiele uprawnień w bardzo skonkretyzowanych zagadnieniach, takich jak:

• tworzenie banków,

• likwidacja,

• upadłość,

• postępowanie naprawcze,

• łączenie.

Czynności podejmowane w ramach Nadzoru Bankowego polegają w szczególności na:

• badaniu wypłacalności, płynności płatniczej i wyników ekonomicznych osiąganych przez banki,

• badaniu zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń z obowiązującymi w tym zakresie przepisami,

• badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych,

• badaniu stosowanego oprocentowania kredytów i pożyczek oraz rachunków bankowych,

• dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banków.

Przewodniczącym Komisji Nadzoru Bankowego jest Prezes NBP.

KNB podejmuje decyzje zawsze w formie uchwał.

Prawo Bankowe w zapisach art. 131 do 141 reguluje zasady wykonywania czynności Nadzoru oraz sankcje, do których stosowania upoważniona jest Komisja.

Komisja Nadzoru Bankowego może w ramach nadzoru zalecić bankowi w szczególności:

• podjęcie środków koniecznych do przywrócenia płynności płatniczej lub osiągnięcia i przestrzegania norm płynności oraz innych norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banków,

• zwiększenie funduszy własnych,

• zaniechanie określonych form reklamy.

W razie stwierdzenia, że bank nie realizuje zaleceń Nadzoru lub działalność banku jest wykonywana z naruszeniem prawa lub statutu albo stwarza zagrożenia dla interesów posiadaczy rachunków bankowych, Komisja Nadzoru Bankowego po uprzednim upomnieniu na piśmie może:

• wystąpić do właściwego organu banku z wnioskiem o odwołanie prezesa, wiceprezesa lub innego członka zarządu banku bezpośrednio odpowiedzialnego za stwierdzone nieprawidłowości,

• zawiesić w czynnościach w/w członków zarządu do czasu podjęcia uchwały w sprawie wniosku o ich odwołanie przez radę nadzorczą na najbliższym posiedzeniu; zawieszenie w czynnościach polega na wyłączeniu z podejmowania decyzji za bank w zakresie jego praw i obowiązków majątkowych,

• ograniczyć zakres działalności banku,

• uchylić zezwolenie na utworzenie banku i podjąć decyzję o likwidacji banku.

Organem wykonawczym Komisji jest Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, który organizacyjnie jest wydzielony ze struktury NBP. Inspektorat wykonuje i koordynuje zadania określone przez KNB.

Na czele Inspektoratu stoi Generalny Inspektor, którego powołuje i odwołuje Prezes NBP.

Badanie sprawozdań finansowych banku, a także oddziału banku zagranicznego może być zlecone tylko biegłym rewidentom. Biegły rewident przeprowadzający badanie sprawozdań finansowych banku jest obowiązany niezwłocznie powiadomić KNB o ujawnionych faktach wskazujących na:

• popełnienie przestępstwa,

• naruszenie przekpisów regulujących działalność banku,

• naruszenie zasad dobrej praktyki bankowej lub inne zagrożenie interesów klientów banku,

• istnienie przesłanek do wyrażenia opinii negatywnej na temat sprawozdania finansowego banku lub odmowy wyrażenia jej opinii.

Banki obowiązane są przekazywać do KNB zbadane jednostkowe i skonsolidowane sprawozdania finansowe wraz z opinią i raportem biegłego rewidenta w ciągu 15 dni od dnia ich zatwierdzenia wraz z odpisem uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego.

Konsolidacja banków to forma koncentracji kapitału bankowego oraz jedna z metod restrukturyzacji finansowej i organizacyjnej banków.

Konsolidacja ma wymiar mikroekonomiczny i oznacza dobrowolne dążenie banków do wzmocnienia kapitału.

Konsolidacja ma również wymiar makroekonomiczny, czyli występuje w odniesieniu do całego systemu bankowego - przystosowanie banków do wymogów UE.

Konsolidacja banków w Polsce łączy cele:

• stworzenia nowej struktury bankowości zdolnej do podjęcia konkurencji z bankami zachodnimi,

• wyeliminowania banków słabych kapitałowo i organizacyjnie, czyli niebezpiecznych dla klientów,

• wspieranie restrukturyzacji finansowej banków spółdzielczych,

• stworzenie lepszych warunków do podjęcia prywatyzacji banków państwowych.

Z prawnego punktu widzenia wyróżniamy trzy zasadnicze formy konsolidacji banków:

1. tworzenie bankowych grup kapitałowych,

2. łączenie się banków ale nie związane z tworzeniem bankowych grup kapitałowych

3. wszystkie inne powiązania nie tworzące nowych struktur organizacyjnych.

W polskim prawie występują następujące podstawy prawne:

Ad. 1

• tworzenie bankowych grup kapitałowych na podstawie przepisów „Prawa bankowego”,

• tworzenie bankowych grup kapitałowych przez banki państwowe lub banki z udziałem Skarbu Państwa na podstawie odrębnej ustawy,

• tworzenie bankowych grup kapitałowych banków spółdzielczych na mocy odrębnej ustawy.

Ad. 2

• łączenie banków na podstawie przepisów „Prawa bankowego”,

• w odniesieniu do banków państwowych lub Skarbu Państwa polskie prawo przewiduje łączenie się banków w formie spółek akcyjnych na podstawie Kodeksu Spółek Handlowych,

• łączenie banków w formie spółek akcyjnych na podstawie odrębnej ustawy a w odniesieniu do banków spółdzielczych na podstawie prawa spółdzielczego.

Ad. 3

• tworzenie konsorcjum bankowego oraz zastosowania innych form powiązań kapitałowych, które nie prowadzą do powstania nowej struktury organizacyjnej.

Łączenie się banków w bankowe grupy kapitałowe.

Może to nastąpić na podstawie przepisów ustawy z 14. 06. 1996 r. z późniejszymi zmianami „o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie S.A.

Przepisy tej ustawy stosuje się do:

• Banków w formie spółek akcyjnych, których kapitał akcyjny w całości należy do Skarbu Państwa,

• Banku Państwowego w rozumieniu przepisów „Prawa Bankowego”,

• Przedsiębiorstw państwowych w rozumieniu ustawy „o przedsiębiorstwach państwowych”,

• Spółek akcyjnych, których kapitał akcyjny w całości należy do Skarbu Państwa.

Dodatkowo ustawa ta odnosi się do banków w formie spółek akcyjnych, których kapitał należy łącznie do dwóch lub więcej podmiotów w/w jak również do banków w formie spółki akcyjnej oraz do spółek akcyjnych, których kapitał częściowo należy do NBP.

Te podmioty mogą utworzyć grupę banków, którą stanowią dwa banki lub więcej spośród podmiotów wymienionych w ustawie z 96' a zorganizowanych w taki sposób, że jeden z nich jest zwany „dominującym”, jest też właścicielem 50% ogólnej liczby akcji innego banku lub kilku banków zwanych „zależnymi”.

W bankowej grupie kapitałowej tylko jeden bank może być bankiem dominującym. Grupa banków powstaje na mocy umowy.

Zawarcie, zmiana umowy może nastąpić po podjęciu uchwały przez walne zgromadzenie akcjonariuszy banków - umowa na piśmie notarialnie poświadczona.

Zawiązanie bankowej grupy kapitałowej ogłasza się trzykrotnie w Dziennikach w odstępach dwu tygodniowych oraz jednokrotnie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Zarząd zgłasza zmiany i przedstawia umowę do Sądu Rejestracyjnego.

Drugą podstawą prawną tworzenia bankowych grup kapitałowych są przepisy „Prawa Bankowego”.

Bankową grupę kapitałową stanowi grupa banków zorganizowanych w ten sposób, że bank zwany „bankiem dominującym” jest właścicielem akcji innego banku lub banków, zwanych „bankami zależnymi” dających ponad 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu każdego banku założonego.

Bankowa grupa kapitałowa powstaje w drodze umowy, przy czym okres jej trwania nie może być krótszy niż 5 lat.

Bank założony nie może być akcjonariuszem banku dominującego.

Bank może należeć do jednej bankowej grupy kapitałowej.

Występuje odmienne rozwiązanie stosunku do banków spółdzielczych - podstawę stanowi ustawa z 1994 r.

Bank krajowy, banki regionalne oraz zrzeszone w bankach regionalnych banki spółdzielcze z mocy przepisów ustawy stanowią krajową grupę banków spółdzielczych.

Ustawa nie określa żadnych reguł funkcjonowania grup banków spółdzielczych.

Fuzja jest przykładem łączenia się banków nie związanych tworzeniem bankowych grup kapitałowych jest łączenie banków polegające na ich fuzji co oznacza, że zamiast dwóch podmiotów prawnych pojawia się trzeci określony jako nowy bank.

Prawo dopuszcza możliwość łączenia się banków ale odnosi ją do banków tego samego rodzaju.

Najczęstsze powody łączenia się banków:

• chęć zmniejszenia obciążenia podatkowego,

• redakcja kosztów w szczególności operacyjnych,

• komplementarność obsługiwanych rynków,

• redukcja ryzyka bankowego,

• zwiększenie bazy kapitałowej,

• zwiększenie siły rynkowej,

• zmniejszenie konkurencyjności.

Podstawy prawne odnoszące się do fuzji:

• ustawa z 1996 r. o łączeniu i grupowaniu banków w formie S.A. - tylko częściowo reguluje i odnosi do Kodeksu Spółek Handlowych

• posiłkowo „Prawo Bankowe”,

• w odniesieniu do banków spółdzielczych ustawa „Prawo Spółdzielcze”.

Powiązanie banków nie tworzących nowych struktur organizacyjnych - konsorcjum bankowe.

Powody tworzenia:

• brak możliwości banku do samodzielnego finansowania dużego przedsięwzięcia,

• chęć uniknięcia nadmiernego obciążenia majątku banku,

• możliwość rozłożenia ryzyka kredytowego w odniesieniu do małych banków,

• chęć do zbiorowej obrony przed dominacją, presją dużych banków,

• chęć odchodzenia od konkurencji na rzecz innego rozwiązania, czyli współpracy z innymi dużymi bankami.

Zawiązanie konsorcjum bankowego znajduje podstawę prawną w „Prawie Bankowym” (określone jako konsorcjum kredytowe). Ustawa nie ogranicza banków, które mogą tworzyć konsorcja bankowe. Ustawa daje też możliwość do samodzielnego ustalania warunków udzielania kredytów, ich zabezpieczenia i nie wskazuje banku dominującego, składającego oświadczenia woli w imieniu całego konsorcjum.

Banki zawierające konsorcjum ponoszą w pełni odpowiedzialność kredytową.

To ryzyko będzie określone proporcjonalnie do wniesionych środków finansowych i oznaczone w umowie konsorcjalnej.

Umowy konsorcjalne nie podlegają badaniu przez Komisję Nadzoru Bankowego.

„Prawo Bankowe” również nie określa czy konsolidacja ma być powoływana do jednej umowy czy też do większej ilości umów.

Prawo Dewizowe

Nowe prawo dewizowe obowiązuje od 12. 01. 1999 r. Ustawa z dnia 18. 12 . 1998 r. Prawo Dewizowe Dz. U. nr 1 z 1998 r.

Wszystkie przepisy ustawy obowiązują od 12 stycznia 1999 r. oprócz art. 30, który wprowadził zmianę nazwy waluty z ECU na EURO, obowiązuje od 01 stycznia 1999 r.

Nowe prawo dewizowe wprowadziło wiele rozwiązań, które zmieniły dotychczasowe prawo dewizowe (z 94').

Zmiany dotyczą:

• likwidacji zakazu używania złotego w transakcjach zawieranych z podmiotami zagranicznymi, czyli można płacić złotym za zobowiązania z zagranicy i przyjmować go z zagranicy jako zapłata,

• znacznego rozszerzenia pojęcia obrotu dewizowego pomiędzy rezydentami a nierezydentami, jak również w odniesieniu do transportu krajowych środków płatniczych,

• rezygnacji z dewizowych zezwoleń ogólnych na rzecz zezwoleń indywidualnych (każde zezwolenie indywidualnie),

• wprowadzenia rozszerzonego pojęcia rezydenta i nierezydenta, które zastąpiły osobę krajową i zagraniczną (89').

Na mocy przepisów tej ustawy utworzono „obrót dewizowy”, przez który rozumiemy wszelkie płatności i zobowiązania za granicą oraz między rezydentami i nierezydentami na gruncie stosunków cywilno - prawnych.

Ustawa wprowadziła również precyzyjny podział obrotu dewizowego za granicą na obrót bieżący i kapitałowy.

Obrót dewizowy dokonywany jest głównie przez czynności prawne. W rozumieniu cywilistycznym obrotem jest każda czynność prawna, która wywiera skutek prawny w powstaniu zmiany lub ustania zobowiązań dewizowych.

Obrotem dewizowym jest też każda czynność, która przenosi między rezydentem a nierezydentem własność wartości dewizowych lub ma ją przenieść dopiero w przyszłości.

Obrotem dewizowym wobec tego będzie kupno lub sprzedaż zobowiązująca od zapłaty ceny w wartościach dewizowych jak również umowa o pracę, dzieło, świadczenie usług, jak również umowa pożyczki, zastawu, zamiany czy zwolnienia z długu, których przedmiotem są wartości dewizowe, jak również przelew wierzytelności, który będzie określony w wartościach dewizowych oraz przejęcie długu, którego wartość będzie określona w wartościach dewizowych, jak również wszelkie inne umowy, które powodują płatność w wartościach dewizowych.

Rezydent - osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w kraju oraz osoba prawna mająca siedzibę w kraju a także inny podmiot mający siedzibę w kraju posiadający zdolność zaciągania zobowiązań we własnym imieniu, jak również Urzędy Konsularne i wszystkie inne przedstawicielstwa, które korzystają z immunitetów.

Nierezydent - osoba fizyczna nie mająca miejsca zamieszkania w kraju oraz osoba prawna nie mająca siedziby w kraju a także inny podmiot nie mający siedziby w kraju posiadający zdolność zaciągania zobowiązań we własnym imieniu oraz osoby nie mające miejsca zamieszkania w kraju prowadząca działalność za granicą poprzez swoje przedstawicielstwa czy oddziały.

---