Docieplanie dachu z głową

Wybór dachu i jego ocieplenia mogą mieć poważne konsekwencje dla użytkowania domu, zwłaszcza jeśli uświadomimy sobie, że to właśnie przez dach ucieka nawet do 30% ciepła.

Jak uporać się z problemem upałów latem czy chłodu zimą?
Z pewnością najpierw trzeba zastanowić się nad wyborem odpowiednich dla danego rodzaju dachu materiałów izolacyjnych. Nie bez znaczenia jest oczywiście fakt, czy dach chroniący nasz dom jest płaski czy skośny.

Dach płaski o małym kącie nachylenia, najczęściej poniżej 20 stopni, określany jest jako stropodach. W zależności od funkcji wyróżniamy stropodachy:

- wentylowane, 
czyli takie, gdzie konstrukcja jest oddzielona od ocieplenia wentylowaną szczeliną powietrzną, a ciągła wymiana powietrza z otoczeniem dzięki otworom wentylacyjnym pozwala na uniknięcie kondensacji pary wodnej i uzyskanie stałej wilgotności;
- niewentylowane,
gdzie wszystkie warstwy konstrukcyjne przylegają do siebie.

Mimo łatwości wykonania stropu niewentylowanego, pamiętać należy, że często w tym przypadku ocieplenie ulega zawilgoceniu ze względu na brak dylatacji. Aby temu zjawisku zapobiec wykonuje się tzw. stropodach odwrócony, czyli umieszcza izolację wodo- i paroszczelną na stropie, a dopiero na izolacji przeciwwilgociowej układa się płyty styropianowe.
W domach o poddaszach nieużytkowych ociepla się strop poddasza, natomiast w domach z poddaszem użytkowym izolacji wymaga dach. Ten powinien mieć współczynnik przenikania ciepła maksymalnie U = 0,3 W (m2K). Im niższy ten współczynnik, tym lepsza izolacyjność przegrody. Wynika stąd, że optymalny współczynnik przenikania ciepła U można uzyskać, stosując materiały o jak najniższej λ. Już na etapie opisu technicznego w projekcie powinny być zawarte dane o materiałach izolacji cieplnej. Zły dobór materiału przez wykonawcę może powodować późniejsze problemy z wykonaniem lub trwałością izolacji.

Izolację dachu stanowią:
- warstwa wstępnego krycia, która zabezpiecza przed wilgocią z zewnątrz,
- izolacja cieplna, izolująca od ciepła i zimna, będąca także izolatorem akustycznym,
- paroizolacja, która blokuje dostęp wilgoci z wnętrza domu.

Warstwa wstępnego krycia.

Stanowi ją często ruszt z łat i kontrłat z folią dachową, która poza tym, że jest łatwa do ułożenia i tańsza niż tradycyjny podkład, ma wiele innych zalet. 
Nowoczesne folie dachowe dobrze chronią przed deszczem, wiatrem lub parą wodną, a przy tym są odporne na wahania temperatur (od -40°C do +80°C), nie wspominając o bezpieczeństwie pożarowym. Folie są bowiem trudno zapalne i nie rozprzestrzeniają ognia.

Paroprzepuszczalność decyduje o klasyfikacji folii wstępnego krycia i sposobie jej wbudowania w konstrukcję dachu: z pustką wentylacyjną lub bez. Jest ona określana w zależności od warunków klimatycznych: temperatury, wilgotności względnej i ciśnienia powietrza.
Folie o niskiej paroprzepuszczalności wymagają wykonania minimum 4 cm szczeliny wentylacyjnej pomiędzy nimi a izolacją cieplną. Z kolei folie o wysokiej paroprzepuszczalności wprawdzie nie wymagają zachowania tej szczeliny, jednak warto ją zastosować ze względów czysto profilaktycznych. Powodem takiej ostrożności mogą być ewentualne problemy, związane z utratą przez folię właściwości szczelności i otwartości dyfuzyjnej spowodowanych na przykład działaniem promieni UV.

Ze względu na stopień przepuszczania pary wodnej folie dachowe dzieli się na:

- nisko paroprzepuszczalne (do 100 gramów pary wodnej na 1 m2 w ciągu 24 godzin). Przy zastosowaniu tej folii wymagana jest 3-4 cm szczelina wentylacyjna między folią a ociepleniem. Należy pamiętać, że aby szczelina mogła spełniać swoje funkcje, musi mieć otwory wlotowe pod okapem i wylotowe w połaci, kalenicy lub w narożach. Otwory powinny być osłonięte siatkami metalowymi, które chronią przed dostaniem się owadów.
- wysoko paroprzepuszczalne (od 700 do 5000 g/m2/24h), które mogą bezpośrednio dotykać izolacji cieplnej, nie powodując zawilgocenia izolacji i konstrukcji dachu. Szczeliną wentylacyjną jest tylko przestrzeń między taką folią a pokryciem.

Folie dachowe wyróżnia się także pod względem budowy:

- zbrojone, zbudowane z dwóch warstw polietylenowych, między którymi jest siatka zbrojąca;
- z warstwą antykondensacyjną, która wchłania nadmiar pary wodnej;
- z warstwą poliestru, bardzo odporne na działanie promieni UV;
- z włókniny, wielowarstwowe.

Warstwa izolacji cieplnej.

Może ją stanowić zarówno wełna mineralna skalna i szklana, która doskonale sprawdza się jako materiał dźwiękoszczelny, paroprzepuszczalny i ognioodporny. Grubość tej warstwy izolacyjnej nie powinna być mniejsza niż 20 cm. Wełna musi być tak ułożona na wcisk, aby nigdzie nie było żadnych szczelin, ale także zgnieceń. Najczęściej stosowaną metodą jest ułożenie ocieplenia między krokwiami.

Całkiem dobrze sprawdzają się płyty i prefabrykaty styropianowe. Mają one jednak małą paro-przepuszczalność i mniejszą ognioodporność od wełny. Styropian pod wpływem ognia topi się. Nie jest także dobrym izolatorem akustycznym. Dlatego rzadziej się go stosuje do izolacji dachu. W sprzedaży są także specjalne płyty z polistyrenu ekstrudowanego lub pianki poliuretanowej, które można układać ponad krokwiami dachowymi. Takie rozwiązanie eliminuje wystąpienie mostków termicznych na krokwiach. Płyty mają krawędzie ukształtowane w taki sposób, aby można było je łączyć na pióro i wpust lub na zakład.
Ocieplenie dachu należy wykonywać w temperaturze powyżej 0°C, żeby materiał nie przemarzł. Ważna jest także odpowiednia wilgotność, aby izolacja cieplna przed zabezpieczeniem nie wchłonęła zbyt dużo wilgoci.

Paroizolacja.

Folie paroizolacyjne są jedno- lub kilkuwarstwowe. Najczęściej wykonane są z polietylenu. Rozróżniamy cztery typy folii:

- niezbrojone, najtańsze, ale także najmniej trwałe., ich odporność na promienie UV wzrasta dzięki stosowaniu stabilizatorów;
- zbrojone - włóknem z tego samego materiału o wysokiej gęstości lub z papieru budowlanego zbrojonego siatką poliestrową, która zwiększa ich wytrzymałość;
- z warstwą aluminium, dzięki czemu skutecznie ograniczają straty ciepła z wnętrza, są mocne i trwałe;
- z włókniny celulozowo-wiskozowej lub polipropylenowej czasem wzmacnianej siatką, absorbują wilgoć, a gdy wilgotność otoczenia jest mała, oddają ją z powrotem.

Zadaniem paroizolacji jest spowalnianie przepływu pary wodnej, a jej paroprzepuszczalność jest co najmniej tysiąc razy mniejsza niż wysoko paroprzepuszczalnej folii dachowej. Korzyścią stosowania paroizolacji jest to, że zanim para wodna dotrze do ocieplenia przez trudną do pokonania przeszkodę - folię, znaczna część wilgoci zostanie usunięta na zewnątrz dzięki sprawnie działającej wentylacji. Paroizolację powinno się stosować zawsze, gdy na poddaszu jest jedynie wentylacja grawitacyjna, co jest jeszcze dość powszechnym zjawiskiem w polskich domach.
Stosowanie paroizolacji choć jest konieczne, to jednak może spowodować pewne komplikacje. Przy złym systemie wentylacyjnym na poddaszu może się zbierać zbyt dużo wilgoci. Zjawisko to, nazwane efektem torby foliowej, zaobserwowano w latach dziewięćdziesiątych. Polega ono na skraplaniu się pary wodnej pomiędzy płytą G-K, a paroizolacją, w wyniku czego dochodzi do ich miejscowego zawilgocenia. To z kolei stwarza zagrożenie pojawienia się grzybów i pleśni.

Zarodniki grzybów pleśniowych są niemal wszędzie, muszą tylko trafić na sprzyjające warunki klimatyczne, aby rozpocząć swój gwałtowny rozwój.
Pleśnie żywią się substancjami mineralnymi powszechnie stosowanymi w produkcji materiałów budowlanych.

Efekt torby foliowej jest zjawiskiem stricte systemowym. Za jego występowanie nie odpowiada konkretny element czy też materiał użyty przy budowie. Zjawisko jest dużo bardziej złożone. Paradoksalne, ale odpowiedzialny za to jest wyraźny postęp technologiczny, jaki dokonał się w ostatnich dwóch dekadach oraz ciągłe dążenie do lepszej izolacji budynku. Nasze domy stają się coraz bardziej szczelne -  nowoczesne systemy okienne, materiały termoizolacyjne stosowane do ocieplenia ścian i poddaszy powodują, że wnętrza stają się niemal   hermetyczne.

A to przy niedoskonałości systemów wentylacyjnych, które w fazie projektowania i budowy są często bagatelizowane, braku dostatecznego przewietrzania budynku i stosowaniu całkowicie szczelnej folii paroizolacyjnej może powodować kumulację pary wodnej w przestrzeni pomiędzy płytą G-K a paroizolacją.
 
Nadmiar wilgoci tworzy idealne warunki do rozwoju grzybów i pleśni. Niszczy ona tynki, tworząc przebarwienia, spękania i odpadanie tynków. Atakuje też spoiny w ścianach murowanych i może doprowadzić do łuszczenia się farb i tapet.

Najbardziej jednak niebezpieczne jest działanie grzybów i pleśni na zdrowie człowieka. Mogą one być przyczyną alergii, astmy, reumatyzmu, niedotlenienia mózgu. Większość z nich wydziela substancje toksyczne, stąd przebywanie w pomieszczeniach będących pod wpływem działania grzybów może wywołać bóle głowy, apatię, bezsenność.
Ponadto pleśnie oddychając tlenem, wydzielają dwutlenek węgla, zwiększając jego zawartość w powietrzu.

Warto zauważyć, że o zgubnym w skutkach stosowaniu zwykłej folii paroizolacyjnej zaczęli w ostatnich latach w swych materiałach szkoleniowych pisać producenci materiałów termoizolacyjnych (wełny mineralnej), którzy przestrzegają przed bezgranicznym stosowaniem klasycznej folii, jednocześnie zalecając paroizolację aktywną.
 
Zakładając, że docieplenie dachu naszego domu zostanie wykonane fachowo, możemy mieć pewność, że tym samym zapewniamy sobie nie tylko komfort mieszkania, ale i energooszczędność budynku. Dzięki zastosowaniu warstw izolacyjnych czy paroizolacyjnych zapobiegamy bowiem znacznym stratom ciepła, a tym samym oszczędzamy. Ocieplenie może więc okazać się korzystne nie tylko dla naszego portfela, ale i zasobów naturalnych.

---