SCENARIUSZ ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH
Witam Państwa Serdecznie. Nazywam się Patrycja Kasperkiewicz i na dzisiejszym spotkaniu będziemy mówić o żywieniu w zaparciu nawykowym.
Zaparciem nawykowym nazywamy czynnościowe, długotrwałe zatrzymywanie stolca w wyniku słabych ruchów perystaltycznych jelita grubego albo na skutek nadmiernego skurczu jego warstwy mięśniowej.
Zaparcie nawykowe może występować w 3 postaciach: hipokinetycznej z atonią jelita grubego, dyskinetycznej (kurczowej), ze stanami spastycznymi jelita grubego oraz mieszanej, czyli w postaci atoniczno-kurczowej.
Przyczyną zaparcia atonicznego jest zwolnienie perystaltyki jelit, w wyniku czego dochodzi do nadmiernego wchłaniania wody w jelicie grubym i zagęszczenia mas kałowych.
Masy kałowe stają się zbite, twarde, defekacja występuje rzadzej niż raz na dwa dni i jest bolesna. Stolec oddawany jest w postaci suchych wałków.
W zaparciu kurczowym, spastycznym jelito zaciska się wokół mas kałowych, doprowadzając czasem do stanów zapalnych błony śluzowej. Kał jest oddawany w postaci małych grudek lub cienkiego ołówka. Z powodu stanów zapalnych zaparcie może występować naprzemiennie z wolnymi strolcami.
Do zaparcia usposabiają: nieregularne odżywianie, mało urozmaicony skład pokarmów - dieta ubogoresztkowa, siedzący tryb życia, żylaki odbytu, nadużywanie środków przeczyszczających, leki porażające lub zwalniające perystaltykę jelit, zatrucia ołowiem, wywołujące stany spastyczne jelit oraz niektóre choroby, np. niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, choroba Hirschprunga, Dolichocolon.
Objawami przetrzymywania mas kałowych są: brak łaknienia, bóle głowy, nudności, niepokój, tępe bóle w jamie brzusznej, wzdęcia, niesmak w ustach.
W zaparciu nawykowym typu atonicznego stosuje się dietę bogatoresztkowa bez większych ograniczeń.
Dieta bogatobłonnikowa - bo o niej mowa - jest stosowana właśnie w zaparciach nawykowych, w postaci atonicznej oraz w zaburzeniach czynnościowych jelit.
Celem stosowania diety bogatoresztkowej jest pobudzenie motoryki jelit, uregulowanie ich czynności bez stosowania środków farmakologicznych.
Dieta bogatoresztkowa jest modyfikacją żywienia racjonalnego ludzi zdrowych, czyli diety podstawowej. Modyfikacja jej polega na zwiększeniu ilości błonnika pokarmowego frakcji nierozpuszczalnych i płynów.
Błonnik pokarmowy stanowią nieskrobiowe polisacharydy ścian komórkowych roślin. Oprócz polisacharydów w skład wchodzi lignina. Błonnik pokarmowy nie ulega strawieniu i wchłanianiu, jest jednak niezbędny do utrzymania prawidłowej funkcji przewodu pokarmowego.
W omawianej diecie istotną rolę odgrywa frakcja nierozpuszczalna błonnika, do której należą: celulozy, hemicelulozy (ekstrahowane z roztworów kwaśnych) oraz ligniny.
Błonnik pokarmowy nierozpuszczalny zwiększa masy kałowe, w niewielkim stopniu wiąże wodę, przez mechaniczne drażnienie przyspiesza pasaż jelit, opóźnia hydrolizę skrobi i wchłanianie glukozy, zmniejsza wartość kaloryczną diety i daje uczucie sytości. Do wyzwolenia funkcji błonnika pokarmowego niezbędna jest woda. Zdolność wiązania wody jest różna; najwięcej wody wiążą otręby pszenne - 100 g otrąb wiąże w jelicie 450 g wody, a 100 g ziemniaków wiąże 40 g wody.
Otręby pszenne oraz gruboziarniste produkty zbożowe, jak kasza gryczana, kasza jęczmienna, graham, pieczywo razowe, pieczywo chrupkie, mają największy wpływ na odruchy defekacyjne.
Zaleca się 2-3 razy dziennie po łyżce otrąb, które mogą być podawane z surówkami, jogurtem, pastami do pieczywa, potrawami mielonymi. Podczas podawania ich należy zwiększyć w diecie wapń o 10% i płyny co najmniej do 2 litrów na dobę. Otręby zawierają kwas fitynowy, który upośledza wchłanianie magnezu, wapnia, żelaza.
W diecie bogatoresztkowej ważną rolę odgrywają suszone owoce: śliwki, rodzynki, figi, a także papryka, buraki, które zawierają 5% ligniny i są bardzo skuteczne w zaparciu.
W diecie bogatobłonnikowej stosowanej w zaparciu produkty z dużą ilością błonnika należy stopniowo zwiększać do 40-50 g/dobę. W przypadku dużej ilości błonnika początkowo mogą wystąpić wzdęcia i lekkie bóle brzucha.
Korzystne działanie na perystaltykę jelit, oprócz wymienionych wyżej produktów, mają: miód, jogurt, kefir, 1-dniowe mleko ukwaszone, kawa prawdziwa, śmietanka, wody gazowane, kompoty z suszonych śliwek, soki zawierające kwasy organiczne, masło, oliwa z oliwek, oleje, surówki, siemię lniane, buliony, rosoły, potrawy ostro przyprawione.
Dobry rezultat dają chłodne napoje i potrawy. Zaleca się pół szklanki przegotowanej chłodnej wody z miodem lub namoczone suszone śliwki albo łyżeczkę masła lub oliwy na czczo.
W diecie należy ograniczyć pokarmy zmniejszając perystaltykę jelit. Są to: kluski, pieczywo białe, ryż, kasza manna, mąka ziemniaczana, ciastka z kremem, banany. Wykluczyć powinno się: mocną herbatę, suszone czarne jagody, wino czerwone wytrawne, suche pożywienie oraz pokarmy powodujące wzdęcia (groch, fasolę, bób, warzywa kapustne). Potrawy mogą być przyrządzane różnymi metodami.
Jeśli dieta będzie miała zastosowanie w dyspepsjach czynnościowych jelit z występującymi zaparciami, ograniczyć należy węglowodany wywołujące procesy fermentacyjne w jelitach. Objawy dyspeptyczne nasilają: fruktoza zawarta w dużej ilości w soku jabłkowym, laktoza występująca w mleku słodkim (mleko słodkie można zastąpić jogurtem, kefirem), Sorbitol dodawany do produktów, takich jak: galaretowate słodycze, guma do żucia bez cukru, dietetyczne dżemy i czekolady, słodziki sorbitolowe, a także tłuszcze zwierzęce, używki (kawa, mocna herbata, alkohol oraz ostre przyprawy), napoje gazowane i potrawy wzdymające (uwalniane gazy nasilają wzdęcia i bóle brzucha), potrawy trudno strawne (smażone). Potrawy powinno się podawać częściej, a w mniejszych objętościach (5 razy na dobę), o temperaturze umiarkowanej.
W diecie bogatobłonnikowej, podobnie jak w diecie podstawowej, dozwolone są wszystkie techniki sporządzania potraw.
W zaparciach spastycznych, kiedy dochodzi do stanów zapalnych jelit, obowiązuje dieta łatwo strawna. Ograniczyć należy pokarmy drażniące przewód pokarmowy zarówno mechanicznie, jak i chemicznie oraz termicznie.
Błonnik podaje się w postaci warzyw i owoców gotowanych (rozdrobnionych). Zaleca się produkty wzmagające procesy fermentacyjne w jelitach, np. cukier buraczany, cukier mleczny, woda z miodem o temperaturze pokojowej, soki owocowe, warzywne, zsiadłe mleko, jogurt kefir, wody mineralne.
Korzystne działanie mają namoczone suszone śliwki oraz tłuszcze podane na czczo. Tłuszcze, takie jak: masło, olej, oliwa z oliwek, dają lepszy „poślizg” treści pokarmowej w jelitach. Ograniczeniu podlega białko zwierzęce pochodzące z mięs bogatych w tkankę łączną, ponieważ wzmaga skurcze jelit. Głównym źródłem białka powinny być produkty nabiałowe i roślinne. Z diety należy wykluczyć: pieczywo razowe, grube kasze, warzywa i owoce wzdymające (nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne, cebulowe, ogórki, czereśnie), niedojrzałe owoce zew skórką, sery dojrzewające, potrawy smażone, pieczone, ostro przyprawione. Pokarmy zaleca się w temperaturze umiarkowanej.
Przedstawię Państwo przykładowe jadłospisy w zaparciach spastycznych oraz atonicznych.
Czy Państwo cokolwiek zapamiętało z dzisiejszych zajęć? Kto chętny powtórzy Nam o zaparciu oraz zaleceniach żywieniowych? Może Państwo też pokazać podstawowe ćwiczenia gimnastyczne? Bardzo proszę.
A teraz proszę dzielić się na grupy i na podstawie przykładów ułożyć własny jadłospis.
W nagrodę Państwo otrzyma ulotki dotyczące żywienia w zaparciu.
Dziękuję Państwu za uwagę i do zobaczenia.