Związki zawodowe w Polsce
W Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Jest on niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji, a organy państwowe, samorządu terytorialnego i pracodawcy obowiązani są traktować jednakowo wszystkie związki zawodowe.
Założenie i członkostwo
Związek zawodowy powołuje co najmniej 10 osób, którym prawo nadaje taką możliwość. Zanim zostanie dokonana rejestracja członkowie związku muszą uchwalić statut, wybierany jest także komitet założycielski w liczbie od 3 do 7 osób. Następnie składany jest wniosek o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym. Związek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie nabywają osobowość prawną z dniem zarejestrowania.
Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają:
pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy,
członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych,
osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, pod warunkiem, że nie są pracodawcami,
osoby wykonujące pracę nakładczą - w związkach zawodowych działających w zakładzie pracy, z którym nawiązały umowę o pracę,
osoby bezrobotne - na zasadach określonych statusami związków,
osoby skierowane do odbywania służby zastępczej w danym zakładzie.
Statut związku zawodowego powinien w szczególności zawierać:
nazwę związku,
siedzibę związku,
terytorialny i podmiotowy zakres działania,
cele i zadania związku oraz sposoby i formy ich realizacji,
zasady nabywania i utraty członkostwa,
prawa i obowiązki członków,
strukturę organizacyjną związku ze wskazaniem, które z jednostek organizacyjnych związku mają osobowość prawną,
sposób reprezentowania związku oraz osoby upoważnione do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu związku,
organy związku, tryb ich wyboru i odwołania, zakres ich kompetencji oraz okres kadencji,
źródła finansowania działalności związku oraz sposób ustanawiania składek członkowskich,
zasady uchwalania i zmian statutu,
sposób rozwiązania związku i likwidacji jego majątku.
Uprawnienia związków zawodowych
Nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej.
W szczególności nie może to być warunkiem nawiązania stosunku pracy i pozostawania
w zatrudnieniu oraz awansowania pracownika. Ponadto:
prawo reprezentowania interesów pracowniczych na forum międzynarodowym,
współuczestnictwo w tworzeniu korzystnych warunków pracy, płacy i wypoczynku,
prawo tworzenia ogólnokrajowych zrzeszeń (federacji) związków zawodowych,
opiniowanie założeń i projektów aktów w zakresie objętym zadaniami tego związku,
opiniowanie dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej w zakresie zadań objętych zadaniami związków zawodowych,
występowanie z wnioskami o wydanie lub zmianę ustawy albo innego aktu prawnego w zakresie spraw objętych zadaniami związku zawodowego,
prowadzenie rokowań zbiorowych,
zawieranie układów zbiorowych pracy i innych porozumień przewidzianych przepisami prawa pracy
kontrola nad przestrzeganiem prawa pracy,
uczestnictwo w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ)
to działająca w Polsce centrala związkowa, która powstała 24 listopada 1984 na mocy ustawy o związkach zawodowych z 1982 (ta sama ustawa delegalizowała NSZZ "Solidarność"). OPZZ przejęła majątek Solidarności. Centrala przystąpiła także do Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. Od 1985 należy do Światowej Federacji Związków Zawodowych. Do 1990 OPZZ było silnie podporządkowana PZPR. Po przemianach i likwidacji PZPR związek zawodowy współtworzył wyborczą koalicję z Sojuszem Lewicy Demokratycznej (1991-1997). Obecnie skupia głównie związki zawodowe o charakterze lewicowym.
Głównym zadaniem OPZZ jest obrona socjalnych i pracowniczych uprawnień członków związków (głównie pracowników przedsiębiorstw państwowych).
Kadencja organów OPZZ trwa 4 lata. Naczelnymi władzami OPZZ są: Kongres, Rada, Prezydium i Komisja Rewizyjna. Jan Guz - Przewodniczący OPZZ.
Kongres - jest najwyższym organem stanowiącym OPZZ, do którego kompetencji należy
w szczególności:
uchwalanie Statutu OPZZ i zmian w Statucie,
określanie programu OPZZ,
wybór i odwoływanie przewodniczącego OPZZ,
określenie liczby wiceprzewodniczących, ich wybór i odwoływanie,
wybór i odwoływanie przewodniczącego Komisji Rewizyjnej,
uchwalenie regulaminu wyborczego,
przyjmowanie sprawozdań z działalności Rady i Komisji Rewizyjnej za okres kadencji oraz udzielanie absolutorium Prezydium.
Rada - w okresach między posiedzeniami Kongresu jest naczelnym organem stanowiącym OPZZ. W szczególności do jej zadań należy:
określenie głównych kierunków działania OPZZ
określenie finansów
zwoływanie Kongresu z upływem kadencji lub sytuacjach nadzwyczajnych
ustalanie liczby delegatów na Kongres
podejmowanie uchwał w sprawach przystąpienia OPZZ do krajowych lub międzynarodowych zrzeszeń związkowych
określanie zasad tworzenia Funduszu Strajkowego
nadzór nad działalnością Prezydium, współpraca z Komisją Rewizyjną.
Posiedzenia Rady odbywają się nie rzadziej niż trzy razy w roku.
Prezydium - jest organem stanowiącym i wykonawczym OPZZ, do kompetencji którego należy podejmowanie uchwał i decyzji we wszystkich sprawach nie zastrzeżonych Statutem. Posiedzenie Prezydium odbywa się nie rzadziej niż co dwa miesiące.
Komisja Rewizyjna - jest organem kontrolnym OPZZ podległym wyłącznie Kongresowi. Do jej kompetencji w szczególności należy:
kontrola merytorycznej, finansowej, gospodarczej działalności OPZZ, jego organów, agend, komisji, zespołów, biur, placówek
dokonywanie oceny działalności Rady, Prezydium, przewodniczącego
określanie liczby i wybór wiceprzewodniczących Komisji Rewizyjnej
nadzór nad działalnością wojewódzkich komisji
Posiedzenie Komisji odbywa się nie rzadziej niż trzy razy w roku. Przewodniczący Komisji Rewizyjnej ma prawo uczestniczyć w posiedzeniu Rady i Prezydium. Obecnie funkcję Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej piastuje Janusz Krześniewski.
Struktury branżowe OPZZ - Rady branż
RADA OPZZ BRANŻY GÓRNICTWO, PRZEMYSŁ CHEMICZNY I ENERGETYKA
RADA OPZZ BRANŻY METALOWCY
RADA OPZZ BRANŻY OŚWIATA I NAUKA
RADA OPZZ BRANŻY USŁUGI PUBLICZNE
RADA OPZZ BRANŻY PRZEMYSŁ SPOŻYWCZY, ROLNICTWO I TURYSTYKA
RADA OPZZ BRANŻY BUDOWNICTWO, DROGOWNICTWO I PRZEMYSŁ DRZEWNY
RADA OPZZ BRANŻY PRZEMYSŁ ODZIEŻOWY I SKÓRZANY
RADA OPZZ BRANŻY TRANSPORT
RADA OPZZ BRANŻY HANDEL, USŁUGI, KULTURA I SZTUKA