Kapitały własne banku - wielkość, struktura, znaczenie dla banku

Kapitał własny to wyrażone w pieniądzu fundusze własne podmiotu gospodarczego, będące odpowiednikiem majątku stanowiącego jego własność.

Jednym z podstawowych wymogów stawianych założycielom banku jest zgromadzenie kapitału, którego wielkość powinna być dostosowana do rozmiarów i zakresu prowadzonej działalności. Minimalna kwota kapitału założycielskiego nie może wynosić mniej niż równowartość w złotych 5 mln ECU.

Wielkość kapitału własnego określa jego pozycję na rynku, w wielu przypadkach decyduje o wiarygodności finansowej. Większe zasoby finansowe umożliwiają zwiększenie zaangażowania finansowego banku w operacje aktywne. Wysoki kapitał umożliwia także pokrycie ewentualnych strat bez zachwiania podstaw egzystencji banku.

Fundusze własne banku są najistotniejszym elementem w procesie tworzenia regulacji ostrożnościowych, stanowią bowiem podstawę odniesienia dla większości norm nadzorczych. Według przyjętych zasad normy ostrożnościowe powinny m.in. odzwierciedlać wysokość minimalnego kapitału, który bank winien utrzymywać jako zabezpieczenia przed potencjalnymi trudnościami. Skala prowadzonej przez bank akcji kredytowej zależy więc od wielkości posiadanego kapitału. Kapitał w odpowiedniej wysokości stanowi zatem bufor bezpieczeństwa banku, pozwala na zachowanie wypłacalności i ekspansję. Jednocześnie może służyć jako pokrycie ewentualnych strat w momencie wystąpienia trudności (obniżenie kapitału własnego banku).

Źródłami kapitału własnego są:

• W momencie założenia - wkłady właścicieli, akcjonariuszy lub udziały członków (w zależności od formy własności banku);

• W trakcie działalności:

• Zysk zatrzymany - całość lub część zysku wypracowanego przez bank, pozostawionego do jego dyspozycji;

• Emisja i sprzedaż nowych akcji, dopłaty akcjonariuszy w spółce akcyjnej, dopłaty członków w banku spółdzielczym, dofinansowanie w banku państwowym.

W zależności od formy prawnej banku, kapitałem własnym banku są:

• w banku państwowym - fundusz statutowy, rezerwowy i zapasowy,

• w banku w formie spółki akcyjnej - kapitał akcyjny oraz wszelkiego rodzaju fundusze rezerwowe i zapasowe,

• w bankach spółdzielczych - fundusz udziałowy, zasobowy i rezerwowy

• i inne fundusze zaliczone przez Prezesa NBP do funduszy własnych.

Jednoznaczne i precyzyjne zdefiniowanie funduszy własnych banku nie jest proste. Każdy system bankowy stosuje nieco inny sposób liczenia funduszy własnych, często nie całkiem porównywalny. Nie mniej jednak istnieją w tym względzie pewne zasady międzynarodowe, które wyznaczają pewne minimalne standardy. Natomiast w polskiej bankowości art. 127 Prawa bankowego stanowi, że funduszami własnymi banku są: fundusze podstawowe i fundusze uzupełniające.

Struktura funduszy własnych banku:

Fundusze własne podstawowe I Kategoria	1. kapitał (fundusz) podstawowy
		2. kapitał (fundusz) zapasowy
		3. Kapitały (fundusze) rezerwowe
		4. fundusz majątku trwałego
		5. niepodzielony zysk z poprzedniego roku
	Fundusze uzupełniające II Kategoria	1. rezerwy na ryzyko i wydatki
		2. Fundusz inwestycyjny
		3. Fundusz postępu technicznego i ekonomicznego
		4. Fundusz ogólnego ryzyka bankowego
		5. Rezerwa rewaluacyjna
	Zasoby stałe III Kategoria	1. Pasywa podporządkowane lub przyswojone, z tego zaliczone do pokrycia aktywów
		2. Pożyczki partycypacyjne
		3. Zablokowane depozyty długoterminowe, kwalifikowane tylko za zgodą NBP
Inne składniki funduszy własnych IV Kategoria

Najistotniejszą grupę funduszy własnych stanowi grupa 1, gdyż stanowi ona do 50% możliwości angażowania się banku w działalność inwestycyjną na rynku kapitałowym. Fundusze stanowiące II kategorię nie mogą być większe od 100% funduszy własnych podstawowych. Zasoby stałe III kategorii nie mogą być większe niż połowa funduszy własnych podstawowych.

Przy wyliczaniu współczynnika wypłacalności fundusze II kategorii i zasoby stałe III kategorii nie mogą być brane pod uwagę w wielkościach większych nuż wielkość funduszy własnych podstawowych. Suma funduszy własnych podstawowych oraz funduszy własnych II kategorii i zasobów stałych III kategorii daje fundusze własne brutto.

Chcąc ustalić fundusze własne netto należy od funduszy własnych brutto odjąć brakujące rezerwy na kredyty nieregularnej, straty z poprzedniego i bieżącego okresu sprawozdawczego oraz udziały kapitałowe w podmiotach finansowych. Tak obliczone fundusze własne netto odnoszone są w stosunku do sumy aktywów rynkowych i pozycji pozabilansowych, będących iloczynem kwot aktywów i pozycji pozabilansowych oraz stopy procentowej reprezentującej tzw. wagi ryzyka.

Banki usilnie starają się zwiększyć swoje fundusze własne. Jest to osiągane głównie:

1. poprzez przeznaczenie znacznej części zysków netto na zwiększenie funduszy własnych,

2. poprzez emisję akcji (w bankach akcyjnych) lub dotację (w bankach państwowych i komunalnych).

Udział kapitału własnego w kształtowaniu się sumy bilansowej jest stosunkowo mały (do ok. 10%) , wynika z tego, że większość środków jakimi dysponują banki, pochodzi ze źródeł obcych. Mimo to spełnia wiele istotnych funkcji:

1. Funkcja założycielska: posiadanie kapitału jest warunkiem otrzymania zezwolenia przez odpowiednie władze na założenie banku.

2. Funkcja hamulca: działalność kredytowa banku jest uzależniona od wielkości kapitału (wielkość jednego kredytu, wskaźnik Cooka),

3. Funkcja finansowa: kapitał własny stanowi źródło finansowania środków trwałych (majątku banku), a także długoterminowych inwestycji,

4. Funkcja przejściowego wyrównania poniesionych strat i osiągniętego zysku,

5. Funkcja tworzenia zaufania do banku: prezentacja wielkości kapitału jako miary solidności banku

Pytanie 17. Pojecie kredytu, klasyfikacja kredytów

Kredyt bankowy polega na postawieniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, który zobowiązuje się zwrócić je wraz z odsetkami w umownym terminie. Udzielanie kredytu podmiotom gospodarczym i ludności jest podstawową czynną operacją bankową. Kredyt bankowy wyraża stosunek ekonomiczny polegający na odstąpieniu jednej ze stron (wierzyciel) drugiej stronie (dłużnik) określonej wartości w pieniądzu lub towarze na warunkach zwrotu równowartości wraz z wynagrodzeniem (odsetki) w ustalonym terminie.

Prawo bankowe stanowi, że przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kapitału.

Podstawowe cechy kredytu to:

• celowość, oznacza finansowanie przy użyciu kredytu bankowego konkretnego przedsięwzięcia,

• zwrotność, oznacza zobowiązanie do spłaty kwoty kredytu wraz z odsetkami w ustalonym terminie,

• oprocentowanie, oznacza wynagrodzenie za użyczenie kapitału.

Kredyt spełnia funkcję:

1. Funkcję emisyjną, czyli kreacja pieniądza realizowana jest przez NBP w ramach polityki pieniężnej państwa a także poprzez kredyty udzielane przez banki komercyjne

2. Funkcję stymulacyjną polega na wykorzystaniu instrumentów polityki kredytowej na kierunki rozwoju gospodarczego oraz wykorzystaniu czynników produkcji (ziemi, pracy i kapitału).

3. Funkcję dochodową realizowana jest bezpośrednio - jeśli stopa procentowa kredytu jest niższa od stopy inflacji oraz pośrednio - gdy kredyt zastosowany w produkcji uruchamia mechanizm przyrostu dochodów dzięki rozwinięciu działalności wytwórczej.

4. Funkcję restrukturyzacyjną polega głównie na oddziaływaniu na przemiany strukturalne i własnościowe w gospodarce.

Kredytobiorcami mogą być:

• osoby prawne,

• osoby fizyczne,

• podmioty gospodarcze nie mające osobowości prawnej.

Banki komercyjne przeprowadzają różnorodne operacje kredytowe przystosowane do potrzeb klientów. Przebieg tych operacji, czyli tryb udzielania, wykorzystania i spłaty kredytów związany jest z rodzajem kredytu. Szczegółowe rozwiązania mogą się nieco różnić w poszczególnych bankach, co znajduje odbicie w ich regulaminach kredytowania, co znajduje odbicie w ich regulaminach kredytowania. Dla niektórych form kredytowania mogą być wydawane odrębne regulaminy lub tzw. ogólne warunki kredytowania, dotyczące specjalnych operacji, np. dla kredytów dewizowych.

Klasyfikacja kredytów bankowych:

Kryterium
przedmiot kredytu (cel),	W zależności od przedmiotu (celu) kredytu można wyróżnić:	Kredyty obrotowe, najczęściej krótkoterminowe, przeznaczone na bieżące potrzeby związane z działalności gospodarczą kredytobiorcy. Mogą być udzielane zarówno w rachunku bieżącym jak i kredytowym. Kredyty obrotowe w rachunku bieżącym są udzielane na różne cele i w związku z przeznaczeniem mogą być tradycyjnie nazywane np. kredytami sezonowymi (np. na zapasy cukru w cukrowniach), kredytami na skup (produktów rolnych), kredytami na należności odbiorców itp. Kredyty inwestycyjne, udzielane na dłuższy okres w związku z finansowaniem nakładów gospodarczych, których celem jest stworzenie lub powiększenie zasobów środków trwałych. Kredyty inwestycyjne z reguły są udzielane w rachunku kredytowym.
okres kredytowania,	Z punktu widzenia techniki operacyjnej ważna jest forma kredytowania. Kredyty mogą być udzielane:	Polskie banki przyjmując to kryterium, rozróżniają w swych regulaminach: kredyty krótkoterminowe, udzielane na okres do 1 roku, kredyty średnioterminowe, z terminem spłaty od 1 roku do 3 (5) lat, kredyty długoterminowe, z terminem spłaty powyżej 3 (5) lat.
formy realizacji kredytu (metody udzielania),	Charakterystyczną cechą kredytu jest jego zwrotność w określonym terminie, a terminy udzielania i spłaty kredytu stanowią przedmiot negocjacji i są określone umową kredytową. Element czasu, obok wysokości kredytu i oprocentowania, decyduje o ekonomicznej treści operacji kredytowania.	W rachunku bieżącym, zadłużenie występuje w postaci salda debetowego na rachunku bieżącym kredytobiorcy. Powstaje ono w wyniku jego dyspozycji płatniczych, realizowanych w ciężar tego rachunku. Natomiast wpływy na rachunek bieżący zmniejszają zadłużenie. W tej grupie kredytów może wystąpić kredyt otwarty (in blanco) lub kredyt kasowy (udzielony w związku z czasowym brakiem gotówki w kasie). Na rachunku kredytowym otwartym specjalnie w celu ewidencjonowania wykorzystania i spłaty kredytu. Może to być kredyt docelowy, na wymagalne zobowiązania, kasowy, sezonowy lub linia kredytowa. Linia kredytowa umożliwia finansowanie wielu transakcji w ramach określonego w umowie limitu kredytowego.
sposoby zabezpieczenia spłaty kredytu,	Z punktu widzenia form zabezpieczenia kredytu wyróżnia się:	Kredyty lombardowe, zabezpieczone zastawem przedmiotów i papierów wartościowych, towarów itp., Kredyty hipoteczne, zabezpieczone hipoteką ustanowioną na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy lub innej osoby np. poręczyciela. Kredyt dyskontowy, polegający na potrąceniu odsetek dyskontowych w związku z regulowaniem należności przed terminem spłaty. Przedmiotem tego kredytu jest weksel. Bank udziela kredytu dyskontowego przez wykup (dyskonto) weksli przed ich terminem płatności. Bank nie płaci jego nominalnej sumy lecz potrąca z góry odsetki. Kredyt akceptacyjny, oddawany jest do dyspozycji kredytobiorcy w postaci zaakceptowanych weksli. Związany ze skupem faktur (skup wierzytelności, factoring). W umowie kredytowej klient zleca bankowi akceptowanie weksli a bank zobowiązuje się do akceptowania ciągnionych na niego weksli wystawionych przez klienta, których termin płatności nie przekracza 6-miesięcy. Klient zobowiązuje się do wpłacenia równowartości weksla przed terminem jego płatności.
waluta kredytu	Ze względu na rodzaj waluty mogą występować kredyty:	Złotówkowe, udzielane w złotych polskich, Dewizowe, udzielane w walucie obcej.

1

---