KONSTYTUCJA - ustawa zasadnicza (zawiera prawa podstawowe dla państwa), tzn. wyposażona w szczególną moc prawną (niższe akty muszą być z nią zgodne) i treść (reguluje najważniejsze sprawy); Uchwalenie: 2-4-97, referendum: 25-5-97, podpis prezydenta i ogłoszenie w Dzienniku Ustaw (Nr 78, poz. 483 z 1997): 16.7.97, wejście w życie: 16.10.97; zawiera 13 rozdz., 243 art.; zmiana Konstytucji: projekt: 1/5 posłów, ustawę o zmianie uchwala sejm 2/3 głosów i senat bezwzględną większością, jeśli zmienia się zasady ustroju, prawa i obowiązku człowieka i obywatela to konieczne referendum;
PREAMBUŁA: wstęp, intencje („W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny...”), podstawy, cele uchwalenia konstytucji;
ZASADY USTROJU (R.1): RP - dobro wspólne wszystkich ob., państwo prawa i demokracji, władza zwierzchnia narodu (przez przedstawicieli lub bezpośrednio); wolność, bezpieczeństwo człowieka i obywatela, ochrona środowiska, dostęp do kultury, pomoc emigrantom; przestrzeganie prawa międzynarodowego; 3-podział władzy; wolność tworzenia i działania partii politycznych, związków zawodowych, stowarzyszeń itp., zakazane: nazizm, faszyzm, komunizm; wolność prasy; decentralizacja władzy publicznej; wspólnota samorządowa - ogół mieszkańców jednostki podziału terytorium; RP chroni: rodzinę, małżeństwo (kobieta + mężczyzna), macierzyństwo, inwalidów wojennych, własność (wywłaszczenie tylko na cele publiczne za godnym odszkodowaniem), prawo dziedziczenia, pracę; podstawa ustroju rolnego - gosp. rodzinne; wolność wyznania; Siły Zbrojne neutralne w polityce, służą bezpieczeństwu RP; język, godło, barwy, hymn, stolica;
WŁADZA USTAWODAWCZA 2-izbowy parlament: kadencja: 4 lata (senatu taka jak sejmu); ważność wyborów stwierdza SN; quorum - połowa ogólnej liczby posłów (min. konieczna do podejmowani decyzji); SEJM (460 posłów, ob. Pol., >21 lat), wybory powszechne, równe, bezpośredni., proporcjonalne, tajne, próg wyborczy: 5% (partie), 8% (koalicje); kontroluje RM; posiedzenia jawne (lub decyzja bezwzględnej większości, że tajne); posłem nie może być (A.103): senator, prezes NBP lub NIK, RPO lub Praw Dziecka, członek RPP lub KRRiT, ambasador, pracownik Kancelarii Sejmu, Senatu lub Prezydenta RP, prac. administracji rządowej (prócz członków RM i sekretarzy stanu), prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz w służbie czynnej, policjant, funkcji. służb ochrony państwa; Skrócenie kadencji: uchwała 2/3 z 460 posłów; czasem skraca prezydent; Organy sejmu: prezydium (marszałek + 4 wice); Konwent Seniorów (prezydium + przewodniczący klubów poselskich), Komisje Sejmowe (stałe: 27, np. gospodarki, rodziny, etyki poselskiej, kultury fizycznej i turystyki, zdrowia; nadzwyczajne; śledcze); kluby poselskie: min. 15 posłów, koła poselskie: min. 3 posłów; Uprawnienia: Marszałek - reprezentuje Sejm, zwołuje posiedzenia, przewodniczy obradom, kieruje pracami Prezydium, zwołuje Konwent Seniorów, prowadzi stosunki z Senatem i z parlamentami innych krajów, powołuje i odwołuje szefa Kancelarii Sejmu; Prezydium: plan prac sejmu, dokonuje wykładni Regulaminu Sejmu, opiniuje Marszałka, koordynuje działalność komisji; Konwent seniorów: zapewnia współdziałanie klubów, opiniuje prace sejmu; Komisje sejmowe (na posiedzeniach): rozpatrują projekty ustaw i uchwał, poprawki senatu, opinie o stanowiskach państwowych; Sejm wybiera: sędziów Trybunału Konstytucyjnego, członków Tryb. Stanu, RPP, KRS, KRRiT; powołuje na wniosek prez.: premiera, prezesa NBP i NIK, RPO; SENAT (100 senatorów, ob. Pol., >30 lat), wybory tajne, powszechne, bezpośrednie; Organy: prezydium (marszałek + 3 wice), Konwent Seniorów (prezydium + przedstawiciele klubów), Komisje Senackie; Uprawnienia: inicjatywa ustawodawcza, zgoda na referendum zarządzone przez Prez., poprawki do ustawy budżetowej, zgoda na powołanie prezesa NIK i Rzecz. Praw Ob., reprezentacja w KRS, organ doradczy sejmu (poprawki), powołuje członków RPP;
ZGROMADZENIE NARODOWE (wspólne obrady parlamentu pod przew. Marsz. Sejmu), zwoływane w celu: przyjęcia przysięgi prez., uznania niezdolności prez. do spraw. urzędu z powodu zdrowia lub oskarżenie go przed TS (2/3 ustaw. liczby członków ZN), uchwalenia konstytucji;
TRYB UCHWALANIA USTAW (A.118-122): Inicjatywa ustawodawcza (15 posłów, Senat, Prez., RM, 100 tys. ob.), Rozpatrywanie projektów (1.czyt. - na posiedzeniu Komisji Sejmowej, na posiedzeniu Sejmu kończy się skierowaniem proj. do komisji, która przygotowuje sprawozdanie o proj. ustawy; 2.czyt. - po 7 dniach od doręczenia posłom sprawozdania - debata, poprawki i wnioski, potem projekt trafia znów do komisji; 3.czyt. - dodatkowe sprawozdanie komisji i głosowanie - zwykła większość); Marszałek przekazuje tekst ustawy Marsz. Senatu i Prez.; Senat zatwierdza lub proponuje zmiany, ew. odrzucenie - w ciągu 30 dni, Sejm może odrzucić poprawki Senatu bezwzględną większością; Prezydent - podpisuje ustawę w 21 dni (U ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP), przed podpisaniem może: sprawdzić zgodność z konstytucją (TK), zawetować ustawę - przekazuje do sejmu z wyjaśnieniem, odrzucenie weta (po rozpatrzeniu przez komisję) - 3/5 głosów U Prez. podpisuje w 7 dni, nie może już wystąpić do TK; Pilne ustawy: na wniosek RM, sejm rozpatruje przez 14 dni, Prez. przez 7;
REFERENDUM - w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (np. zatwierdzenie konstytucji) - ogólnokrajowe, zarządza sejm bezwzględną większością lub prez. za zgodą (większ. bezwzgl.) senatu; wynik wiążący, jeśli wzięła udział min. poł. uprawnionych; ważność stwierdza SN;
WŁADZA WYKONAWCZA (egzekutywa),
PREZYDENT (R.5) - przedstawiciel RP, czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezp. RP, zwierzchnik sił zbrojnych, nadaje stopnie wojskowe, Uprawnienia osobiste (prerogatywy): zarządza wybory do Sejmu i Senatu i zwołuje pierwsze posiedzenia, skraca kadencje; inicjatywa ustawodawcza; zarządza referendum ogólnokrajowe; podpisuje (lub nie) ustawy; zarządza ogłoszenie ust. w DU, składa wnioski do TK, do NIK, do TS (na ministra); desygnuje i powołuje premiera; przyjmuje dymisję RM; odwoływanie ministra na wniosek sejmu, zwołuje Radę Gabinetów (prezydent + rząd), nadaje ordery i odznaczenia, powołuje Pierwszego Prezesa SN i sędziów, prezesa TK, NSA, członków RPP, RBN, KRRiT, szefa Kancelarii Prez.; wniosek do sejmu o powołanie prezesa NBP; stosuje prawo łaski, nadaje obywatelstwo RP; własna dymisja; W innych przypadkach konieczny podpis premiera; Rozwiązanie sejmu: gdy nie uchwali budżetu, po 3-krotnym nie ustaleniu rządu; Stosunki zewn.: ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje ambasadorów, przyjmuje przedstawicieli innych państw i organizmów, współdziała z premierem i min. spraw zagr.; Wybierany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych, ponad 50% głosów (ew. 2. runda), wybory zarządza Marszałek Sejmu; wiek: min. 35 lat; kadencja: 5 lat (max. dwie); Marszałek pełni f. prezydenta, gdy ten: umrze, zrzeka się urzędu, został nielegalnie wybrany, uznany jest za niezdolnego przez ZN, zwolni go TS; Marszałka Sejmu zastępuje Marsz. Senatu (nie mogą oni skrócić kadencji sejmu);
RADA MINISTRÓW (premier + ministrowie + Szef Kancelarii Premiera + Prezes Rządowego Centrum Studiów Strategicznych + Minister Koordynator Służb Specjalnych + szefowie stałych komitetów); premier: reprezentuje RM; wydaje rozporządzenia, koordynuje i kontroluje pracę członków RM; Rada ministrów: zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia, koordynuje i kontroluje prace administracji rządowej, chroni interesy skarbu, uchwala projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem, zapewnia bezp. państwa i porządek publiczny, umowy międzynarodowych; kierownictwo w obronności kraju; odpowiedzialna przed sejmem (za działalność RM) i TS (za naruszenie konstytucji lub przestępstwa); Stałe komitety: Ekonomiczny, Rozwoju Regionalnego, Społeczno-Polityczny, Spraw Obronnych;
POWOŁANIE RZĄDU: prez. desygnuje premiera, ten proponuje skład RM; prez. powołuje premiera i RM; Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględna większością; gdy się nie uda - Premiera i RM wybiera Sejm; gdy i to się nie uda - prez. powtarza działanie; gdy sejm odrzuci tą RM - prez. rozwiązuje sejm i zarządza nowe wybory;
WŁADZA SĄDOWNICZA- SĄDY - SN (naczelny organ sądowy, nadzór judykacyjny nad działalnością wszystkich sądów), podlegają mu: sądy powszechne (dla wszystkich; Apelacyjne - dla okręgów ß Wojewódzkie - dla województwa i ciężkie sprawy ß Rejonowe - dla 1/kilku gmin - drobne sprawy; - dane z 1997) i szczególne (wojskowe ß Sądy Okręgów Wojskowych ß Sady Garnizonowe; administracyjne ß NSA ß Ośrodki zamiejscowe NSA); ZASADY DZIAŁANIA i organizacji sądów w RP: niezawisłość (podleganie tylko konstytucji i ustawom), dwuinstancyjność (wojewódzki to 2. instancja dla rejonowych, apelacyjny dla wojewódzkich), udział obywateli w sprawowaniu władzy sądowniczej (ławnicy wybierani przez Rady Gmin), jednolitość (jednakowa organizacja w całej RP), prawo ob. do sądu, jawność (wyroki podawane do wiad. publicznej), każdy ob. ma prawo do obrony, każdy jest niewinny, póki nie udowodni mu się winy (A.42); Prawa i obowiązki sędziów: niezawiśli, powoływani przez prez. na wniosek KRS na czas nieograniczony, nie mogą prowadzić działalności politycznej, nieusuwalni, sędzia nie może być aresztowany ani zatrzymany (chyba, że na gorącym uczynku), zachowuje tajemnicę okoliczności sprawy; PRAWO karne: określa przestępstwa lub wykroczenia, zasady karania sprawców, rodzaje kar i ich wykonanie; cywilne: kwestie majątkowe między obywatelami, podmiotami gospod.; rodzinne: stosunki osobiste i majątkowe w rodzinie, obowiązki prawne członków rodziny; pracy: normuje stosunki między pracodawcą a pracownikiem, prawa i obowiązki pracownika, status zwolnień grupowych, warunki zatrudnienia i bezrobocia; SN: 72 sędziów nieusuwalnych, przewodniczy 1. Prezes SN (6-letnia kadencja, powoływany przez prez.); zadania: opiniowanie proj. ustaw, rozpoznawanie rewizji nadzwycz. od prawomocnych orzeczeń innych sądów, uchwały ustalające wykładnię przepisów prawnych, stwierdza ważność wyborów i referendów; ### prokuratura nie jest organem konstytucyjnym; z dniem 17.X.2001 przestają istnieć kolegia ds. wykroczeń;
TRYBUNAŁY - TK: uformowany przez: ustawę o TK z 26.3.82, uchwałę Sejmu z 31.7.85 w sprawie postępowania przed TK, konstytucję z 1997 (A.188-197); skład: 15 sędziów wybranych przez Sejm na 9 lat; prezesa i wice powołuje prezydent; kompetencje: rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi organami państwowymi (wnioski mogą składać: prezydent, Marszałek sejmu i senatu, premier, 1. Prezes SN, Prezesi NSA i NIK, 50 posłów, 30 senatorów; samorządy terytorialne, organy związków zawodowych, związki wyznaniowe, KRS); orzeka o zgodności: umów międzynarodowych z konstytucją, ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją i in. ustawami, celów lub działalności partii z konstytucją; wydaje orzeczenia w sprawie skargi konstytucyjnej (prawo ob. do zgodności z konstytucją aktów normatywnych); ustala wykładnię ustaw; orzeczenia mają moc prawną powszechnie obowiązującą i są ostateczne; TS: powstał w 1982; sąd dla polityków (prezydenta, premiera, RM, prezesów NBP, NIK, członkowie KRRiT, Nacz. Dowódca Sił Zbrojnych), orzeka o odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe za naruszenie konstytucji; przewodniczący: 1. Prezes SN, Sejm wybiera 2 zastępców i 16 członków (kwalifikacje; spoza posłów i senatorów) na czas kadencji sejmu; niezawisłość; kary o charakterze honorowym (utrata praw, tytułów, odznaczeń);
ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ - NIK (podlega sejmowi) - naczelny organ kontroli państwowej działający na zasadach kolegialności, powołany do kontroli działalności organów administr. rządowej, samorządu terytorialnego, NBP, osób prawnych rządowych i komunalnych, podmiotów gospod. wykorzystujących
środki państwowe lub komunalne z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności; Prezes: powoływany przez sejm, 6-letnia kadencja, immunitet, nie należy do partii; NIK przedkłada sejmowi: analizę wykonania budżetu i założeń polityki pieniężnej, coroczne sprawozdania ze swej działalności, sprawozd. z kontroli zleconych przez Sejm, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez sejm określonych problemów społ.-gosp. i organiz.-prawnych, inform. o wynikach kontroli; RPO (od 15.7.1987) - powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat, niezawisły, zależny tylko od Sejmu; kompetencje: stoi na straży wolności i praw człowieka i ob., podejmuje sprawy wymagające środków procesowych; formułuje pytania prawne do SN, TK i NSA; informuje corocznie sejm i senat o swej działalności i o stanie przestrzegania praw czł. i ob.; KRRiT - zadania: stoi na straży wolności słowa, prawa do inform. ob. w radiu i TV, zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radia i TV, przyznaje koncesje, określa zasady działaln. reklamowej; uprawnienia: rozporządzenia w celu wykonania ustaw, podejmuje uchwały bezwzgl. większością ustawowej liczby członków, niezależny od innych organów państw.; Skład: przewodniczący, 9 członków powoływanych przez sejm (4), senat (2) i prezydenta (3), kadencja: 6 lat;
ADMINISTRACJA PUBLICZNA U rządowa (RM, wojewodowie, starostowie), adm. specjalna terenowa (Izba Skarbowa, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Ochrony środowiska, Urzędy Pracy, Państwowa Inspekcja Handlowa, Inspektorat Obrony Cywilnej), samorządy terytorialne; 3-stopniowa administracja (województwo, powiat, gmina);
SAMORZĄD TERYTORIALNY: gmina - podstawowa jednostka samorz. teryt., ma osobowość prawną (prawo własności), ustala wysokości podatków i opłat lokalnych (od śr. transportu, nieruchomości, targowisk, reklam), dochodami są dochody własne, subwencje ogólne i dotacje celowe; ustrój wew. określają organy stanowiące; nadzór nad samorz. - premier i wojewodowie; przedmiot działania: organizacja życia zbiorowego, zaspokajanie potrzeb mieszkańców we wszystkich dziedzinach życia; podstawy prawne: Ustawa o samorządzie teryt. z 8.3.90 znormalizowana w 1995, ordynacja wyborcza do samorz. lokalnych z 1990; członkowie wspólnoty samorządowej (ogół mieszkańców gminy) mogą decydować o sprawach wspólnoty, w tym o odwołaniu wybranych organów samorządu przez referendum; prawo zrzeszania się, także międzynarodowego (np. Euroregion „Nysa” - Saksonia + Czechy + Polska); zadania własne: finansowanie szkolnictwa, służby zdrowia, przedszkoli, kultury, infrastruktura lokalna, opieka socjalna, porządek (policja, straż poż.), ochrona środowiska; zadania zlecone (przez rząd na potrzeby państwa): np. ewidencja ludności, budowa drogi międzynarodowej; Rada Gminy („mini-parlament”): zarząd (Wójt - wieś lub Burmistrz - miasto lub Prezydent) - wykonanie budżetu, sprawozdania półroczne i roczne; Wybory: do organów stanowiących - powszechne równe, bezpośrednie, tajne; w gminach <40 tys. mieszk. większościowe (1 mandat), >40 tys. proporcjonalne; Samorząd terytorialny a sejm: sejm może rozwiązać organ stanowiący samorz. terytorialnego na wniosek premiera w przypadku naruszania konstytucji; przedst. samorządów mają prawo do zaprezentowania opinii na posiedzeniach komisji sejmowej, np. Samorz. Teryt. i Polityki Regionalnej; rozpatrzenie ustaw (uchwał) przez sejm, które mogą skutkować zmianami w funkcji. samorz. powinno poprzedzić zasięgnięcie opinii organiz. sa --> morz.;
WOJEWÓDZKI SEJMIK [Author:.] SAMORZĄDOWY(przedstawiciele rad gmin z województwa; podlega premierowi) - kolegialny organ stanowiący reprezentację gmin z obszaru województwa wyposażony w odrębne zadania i kompetencje; organizacja: Prezydium (przewodn., 2 zastępców, 6 członków - organizowanie działalności i kierowanie pracami), Kolegium Odwoławcze (rozpatruje odwołania od decyzji administr. wójtów i burmistrzów); zadania: reprezentowanie interesów gmin wobec adm. rządowej, ocena adm. w woj., współpraca z wojewodą, stanowisko w kwestiach woj.; kompetencje: kontrola i nadzór gmin, mediacja w sprawach spornych, zwoływanie nadzwyczajnych sesji rady gminy, ocena działalności gmin i inst. komunalnych; opinia przy wyborze wojewody; Uprawnienia & zadania wojewody: reprezentuje rząd w terenie (odchodzi, gdy rząd się zmienia); koordynuje działalność organów adm. rządowej w woj., kontrola wykonywania zadań adm. rządowej, zapewnia współdziałanie jednostek w zakresie porządku publicznego i klęsk żywiołowych; rozpatruje adresowane do niego inicjatywy, opinie i wnioski sejmiku; przedstawia sejmikowi (co pół roku) sprawozdawca ze swej działalności; przedstawia sejmikowi do zaopiniowania projekty wydawanych przez siebie aktów prawa miejscowego;
KRAJOWY SEJMIK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO - forma organizacyjna na szczeblu ogólnokrajowym, skupiająca przedstawicieli woj. sejmików samorządowych; działa poprzez konferencje, siedziba: Poznań; organy: premier, wojewodowie (nadzór pod wzgl. legalności), Izby Obrachunkowe (finanse);
PRAWA CZŁOWIEKA W KONST. wszyscy na terenie RP: Wolności i prawa osobiste: ochrona życia, wolność od nieludzkiego i poniżającego traktowania, kar cielesnych, nietykalność osobista, prawo oskarżonego do obrony, prywatności, ochrony czci, prawo rodziców do wychowania dzieci, ochrona mieszkania, danych osobowych, wolność poruszania się po RP i wyjazdu, sumienia i religii, poglądów i rozpowszechniania informacji, prawo cudzoziemca do azylu, wolność od ekstradycji z powodu podejrzenia o przestępstwo; W. i p. polityczne: wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestnictwa w nich, zrzeszania się, prawo składania petycji, wniosków, skarg; W. i p. ekonomiczne, socjalne i kulturalne: prawo własności, wolność wyboru zawodu i miejsca pracy, prawo do bezp. pracy, ochrony zdrowia, pomocy dla niepełnosprawnych, do nauki, rodziny do ochrony, dziecka do ochrony, wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, nauczania, korzystania z dóbr kultury, prawo do ochrony środowiska, prawa konsumentów, użytkowników i najemców; tylko ob. RP: Wolności i prawa osobiste: wolność od wydalenia z kraju i prawo powrotu, wolność od zbierania, gromadzenia i udostępniania przez władze publicznie innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym; W. i p. polityczne: dostęp do służby publicznej, prawo do informacji o działalności organów władzy publicznej, udział w referendum, czynne i bierne prawo wyborcze; W. i p. ekonomiczne, socjalne i kulturalne: zabezpieczenie społ. w razie niezdolności do pracy, równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, prawo do zakładania szkół, powszechny dostęp do wykształcenia; ¦środki ochrony wolności i praw: wynagrodzenie szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy; sąd; zaskarżenie decyzji 1. instancji; wystąpienie do TK i RPO;
OBOWIĄZKI OB. (A.82-86) wierność RP i troska o dobro wspólne; przestrzegania prawa RP; podnoszenie świadczeń publicznych (w tym podatki); obrona Ojczyzny, ew. służba zastępcza zamiast wojska; dbałość o stan środowiska;
STANY NADZWYCZAJNE (część lub cały kraj) - w sytuacji szczególnych zagrożeń, wprowadzony w drodze rozporządzenia, działania powinny odpowiadać stopniowi zagrożenia i zmierzać do przywrócenia norm. funkcji. państwa; w czasie s.n. nie można zmienić konstytucji i ordynacji wyborczych, ani skrócić kadencji sejmu (ew. przedłużenie), ani przeprowadzone wybory; Stan wojenny - w wyniku napaści na RP, zarządza prezydent; gdy sejm nie może się zebrać ustawy uchwala prez. na wniosek RM; Stan wyjątkowy - w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego; Prez. na wniosek RM może wprowadzić na max 90 dni, ew. przedłużenie - max 60 dni za zgodąą sejmu; decyzje prez. może uchylić sejm bezwzględną większością; Stan klęski żywiołowej - w celu zapobieżenia skutkom katastrof lub awarii technicznych. noszących znamiona klęski żywioł. i w celu ich usunięcia, wprowadza RM na max 30 dni, przedłużenie za zgodąą sejmu ### stany nadzwyczajne nie mogąą ograniczać podst. wolności człowieka; UŻYTE SKRÓTY: AWS - Akcja Wyborcza Solidarność” DU - Dziennik Ustaw KRRiT - Krajowa Rada Radiofonii i TV KRS - Krajowa Rada Sądownictwa NBP - Narodowy Bank Polski NIK - Najwyższa Izba Kontroli NSA - Naczelny Sąd Administracyjny PSL - Polskie Stronnictwo Ludowe RBN - Rada Bezpieczeństwa. Narodowego RM - Rada Ministrów ROP - Ruch Odbudowy Polski
RPO - Rzecznik Praw Obywatelskich RPP - Rada Polityki Pieniężnej SLD - Sojusz Lewicy Demokratycznej SN - Sąd Najwyższy TK - Trybunał Konstytucyjny TS - Trybunał Stanu UW - Unia Wolności ZN-ZgromadzenieNarodowe
ą