ORGANY WŁADZY PRAWODAWCZEJ:

Są nimi Sejm i Senat; mają charakter przedstawicielski i pochodzą z wyborów bezpośrednich. Posłowie (senatorowie) reprezentują cały naród.

PRAWO WYBORCZE

• czynne (prawo wybierania, czyli udziału w głosowaniu),

• bierne (prawo bycia wybranym).

SEJM:

Liczy 460 posłów, pochodzących z wyborów:

• powszechnych (każdy ma prawo głosu, ograniczenia mogą wynikać tylko z ustawy i mają charakter wyjątkowy),

• równych (każdy wyborca ma 1 głos),

• bezpośrednich (głosuje się bezspośrednio na kandydata),

• proporcjonalnych (żeby mniejsze ugrupowania też miały szansę)

• tajnych (art. 96),

• czynne prawo wyborcze - 18 lat

• bierne prawo wyborcze - 21 lat.

Nie mają prawa wybierania osoby (czyli pozbawione prawa biernego),

1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,

2) pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,

3. ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu za przestępstwo w winy umyślnej.

Szczegółowe zasady i organizację pracy Sejmu określa regulamin (uchwała Sejmu z 30 lipca 1992 r., Mon. Pol. Z 2002 r. Nr 23, poz. 398 ze zm.).

SENAT:

Liczy 100 senatorów,

• bierne prawo wyborcze 30 lat (senex - stary, senatus - rada starszych).. 

• reszta podobnie jak w Sejmie

W obu izbach:

• kadencja 4 lata

• wybory zarządza Prezydent co najmniej 90 dni przed końcem kadencji

Szczegółowe zasady dokonywania wyborów określa KODEKS WYBORCZO z 2011).

Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy (art. 101 Konstytucji).

POSEŁ - SENATOR:

• jest przedstawicielem narodu, a w konsekwencji nie wiążą go instrukcje wyborców,

• korzysta z immunitetu poselskiego, co oznacza zakaz pociągania go do odpowiedzialności za działalność parlamentarną (np. za zgłoszenie wadliwego projektu ustawy czy obraźliwą wypowiedź w Parlamencie), odpowiada za nią tylko przed parlamentem, również po zakończeniu kadencji,

• immunitet sądowy: bez jego zgody (zrzeczenie się immunitetu) bądź bez zgody odpowiedniej izby Parlamentu (uchylenie immunitetu) nie ponosi odpowiedzialności karnej, bez zgody odpowiedniej izby Parlamentu w zasadzie nie można go zatrzymać ani tymczasowo aresztować.

IMCOMPATIBILITAS - zasada niepołączalności urzędów, nie można jednocześnie być (przykładowo)

• posłem i senatorem.

• posłem i Europosłem,

• posłem i prokuratorem,

• posłem, senatorem i radnym,

• prezesem NIK, RPO - posłem bądź senatorem,

• sędzią i posłem (senatorem) itd.

U. z 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz. U. z 2003 r. Nr 221, poz. 2199 ze zm.).

W okresie wykonywania mandatu posłowie i senatorowie nie mogą wykonywać pracy na podstawie stosunku pracy w

• Kancelarii Sejmu,

• Kancelarii Senatu,

• Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

• Biurze Trybunału Konstytucyjnego,

• Najwyższej Izbie Kontroli,

• Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich,

• Biurze Rzecznika Praw Dziecka,

• Biurze Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

• Krajowym Biurze Wyborczym,

• Państwowej Inspekcji Pracy,

• administracji rządowej i samorządu terytorialnego - z wyjątkiem stosunku pracy z wyboru

• nie mogą wykonywać pracy w charakterze sędziego i prokuratora, pracownika administracyjnego sądu i prokuratury, a także nie mogą pełnić zawodowej służby wojskowej.

Ograniczenia te nie dotyczy posłów i senatorów zajmujących jednocześnie kierownicze stanowisko państwowe.

Nie mogą:

• prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia państwowego lub komunalnego, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności,

• być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami handlowymi przedsiębiorców z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby,

• posiadać pakietu większego niż 10 % udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby.

Mają obowiązek:

• składać oświadczenia majątkowe,

• ujawniać pobierane wynagrodzenia, darowizny których wartość przekracza 50 % najniższego wynagrodzenia pracowników za pracę, obowiązującego w grudniu roku poprzedzającego, określonego przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej na podstawie Kodeksu pracy i inne korzyści,

• celem jest przejrzystość majątku posła..

Rejestr Korzyści jest jawny.

PODSTAWOWE FUNKCJE SEJMU:

• ustrojowa (tworzenie i zmiana Konstytucji, uczestnictwo w powoływaniu-odwoływaniu Rady Ministrów i poszczególnych ministrów),

• prawodawcza (uchwalanie ustaw, zwł. budżetowej, upoważnianie do ratyfikacji niektórych umów),

• kreacyjna (udział w powoływaniu bądź powoływanie najwyższych organów państwa (RM, RPO, TK itd.),

• kontrolna (interpelacje, zapytania poselskie, votum nieufności, sprawozdania NIK, RPO itd.)

Organizacja prac Sejmu:

• obradom przewodniczy marszałek (pierwszemu posiedzeniu po wyborach - marszałek senior, powołuje go Prezydent spośród najstarszych wiekiem posłów),

• Sejm obraduje na posiedzeniach (jawne, ale wyjątkowo można utajnić)

• organami Sejmu są komisje sejmowe (stałe, nadzwyczajne), można powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy,

• poseł może być członkiem tylko 2 komisji stałych, nie ma ograniczeń co do członkostwa w komisjach nadzwyczajnych.

Kluczowe zadania Sejmu:

• uchwalanie ustaw (tzw. inicjatywa ustawodawcza: poselska, rządowa, prezydencka, senacka, wyjątkowo obywatelska - wtedy projekt musi mieć poparcie minimum 100.000 osób mających czynne prawo wyborcze,

• uchwalanie ustawy budżetowej,

• decyduje o stanie wojny (o ile nie może się zebrać - decyduje Prezydent), zawarciu pokoju.

W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe (np. członkostwo UE),

• zarządza je Sejm za zgodą Senatu,

• zasady przeprowadzania określa ustawa.

Ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy.

WŁADZA WYKONAWCZA SPRAWUJE ADMINISTRACJĘ PUBLICZNĄ

ADMINISTRACJĄ PUBLICZNĄ jest działalność państwa, której przedmiotem są sprawy:

• objęte zadaniami władzy wykonawczej, w zasadzie nie będące zadaniami władz sądowniczej i prawodawczej; administracja publiczna niekiedy może jednak obejmować pewne elementy działalności prawodawczej i sądowniczej; co prawda tak pojęta administracja wykazuje wspólne cechy z władzą sądowniczą (podlega ustawom), tyle że funkcjonariusze administracji publicznej nie są niezawiśli,

• stosunku pomiędzy państwem a podmiotem prawa (inną jednostką organizacyjną); państwo - kierując się potrzebą zapewnienia szeroko pojmowanego bezpieczeństwa (socjalnego, ekonomicznego, porządku publicznego, ochrony środowiska itd.) reguluje (określa zasady wykonywania) wolności i swobód, w tym obywatelskich (ekonomicznych, socjalnych).

Cechami charakteryzującymi administrację publiczną są:

• służebna funkcja w stosunku do społeczeństwa, polegająca na regulowaniu spraw publicznych, tj. takich, które mogą dotyczyć ogółu (ale ten zakres ciągle się zmienia); co prawda państwo wycofuje się z niektórych sfer (np. prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie górnictwa), ale ciągle pojawiają się nowe - np. GMO),

• konkretyzacja abstrakcyjnych rozwiązań prawa przez odniesienie ich do sytuacji jednostkowych (wykonywanie ustaw), co (jak się uważa) wymaga ujednolicenia mechanizmów działania, co nie jest możliwe bez hierarchicznego podporządkowania,

• organizowanie niektórych działań (oświata publiczna, drogi publiczne) niezbędnych dla rozwoju społecznego bądź stwarzanie warunków zachęcających do ich realizacji (autostrady itp.),

• władztwo administracyjne (przymus, imperium) w celu realizacji niektórych zadań państwa, które w dodatku może być stosowane z własnej inicjatywy organu administracji publicznej,

• domniemanie ważności aktów podejmowanych przez organy administracji publicznej.

METODY DZIALANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:

• władcza; ingeruje w sferę praw (wolności) jednostki, zwłaszcza ją ograniczając bądź wyznaczając granice (sposób) ich wykonywania (np. wywłaszczenie nieruchomości, pozwolenie emisyjne, koncesja),

• świadcząca; zapewnia jednostce określone korzyści bądź stwarza warunki do ich osiągnięcia (np. opieka społeczna, renty-emerytury); sposób realizacji tych działań zależy od modelu państwa (np. opiekuńcze),

• niewładcza; działa w oparciu o mechanizmy zmierzające do stwarzania zachęt w celu osiągnięcia pożądanych celów.

Te kryteria (mechanizmy) mogą się zazębiać, czego przykładem może być np. budowa sieci wodociągowej przez gminną jednostkę organizacyjną.

PRAWEM ADMINISTRACYJNYM

jest zespół norm prawnych, które regulują opisane wyże0j funkcje administrowania.

Określają one:

• organizację organów administracji publicznej (ustrojowe prawo administracyjne),

• rozwiązania dotyczące poszczególnych działów administracji publicznej, czyli zasady ingerencji państwa w sferę wolności konstytucyjnych (materialne prawo administracyjne),

• zasady postępowania organów administracji publicznej w celu realizacji norm materialnego prawa administracyjnego (procesowe prawo administracyjne),

W praktyce większość ustaw tworzących prawo administracyjne:

• zawiera rozwiązania dotyczące tych wszystkich 3 segmentów, a w dodatku

• ma charakter kompleksowy, posługując się jednocześnie cywilno i karnoprawną metodą regulacji prawnej.

Nie istnieje tzw. „część ogólna” prawa administracyjnego (inaczej niż w prawie cywilnym, karnym), co w powiązaniu z rozproszeniem źródeł prawa powoduje, że wiele ocen odnoszonych nawet do kwestii o charakterze kluczowym ma charakter dyskusyjny.

Powoduje to, że zwięzłe omówienie źródeł prawa administracyjnego jest niezwykle trudne.

Co prawda można tu odesłać do uwag poświęconych „ogólnej” problematyce źródeł prawa, tyle że w odniesieniu do stosunków administracyjnoprawnych odnotować należy:

• znaczącą rolę prawa miejscowego (np. uchwa ła rady gminy w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego),

• istnienie tzw. „prawa wewnętrznego” (zalecenia, wytyczne), które jednak nie wiąże stron.

W odniesieniu do prawa wewnętrznego kryterium wyróżniającym jest adresat normy prawnej, tj.:

• przede wszystkim pracownik organu administracji publicznej (podmiot podporządkowany organowi),

• dyskusyjne, czy ci, którzy korzystają z działalności organu.

Przykładami mogą być:

- statuty niektórych organów (np. ministerstwa, urzędu wojewódzkiego).

W zasadzie nie można w ten sposób regulować praw i obowiązków podmiotów nie podporządkowanych. W zasadzie, bo. np. regulamin określający zasady ustalania godzin pracy bądź obiegu dokumentów mogą powodować taki skutek. Nie mogą one natomiast być powoływane jako podstawa decyzji administracyjnych.

Opisane zadania administracji realizowane są przez:

• organy administracji rządowej,

• organy administracji samorządowej, oraz

• inne podmioty (np. niektóre organizacja pozarządowe, adresat koncesji na budowę - eksploatację autostrady).

Ich działalność jest kontrolowana w drodze instancyjnej oraz przez sądy administracyjne.

FORMY DZIAŁANIA ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Kluczowa zasada:

• organ może działać tylko na podstawie prawa i w jego granicach (art. 7 Konstytucji, art. 6 k.p.a.),

• milczenie ustawy oznacza, że organ administracji nie może działać władczo.

Te działania dzielą się na:

• czynności prawne (tj. polegające na objawieniu woli organu, zmierzającej do powstania określonych skutków prawnych), mogą mieć charakter władczy bądź niewładczy,

• inne, tj. zwłaszcza o charakterze organizatorskim, materialno-techniczne (np. polegające na prowadzeniu rejestrów, w tym nakazanych przez ustawę).

Czynności administracyjnoprawne można podzielić na:

• indywidualne (tj. skierowane do imiennie określonych adresatów), przede wszystkim są nimi decyzje administracyjne (inne podobne rozstrzygnięcia) oraz akty egzekucyjne,

• generalne (tj. skierowane do bliżej nieokreślonego kręgu osób).

ADMINISTRACYJNE PRAWO USTROJOWE

Cechami charakteryzującymi organ administracji publicznej jest to, że:

• stanowi on wyodrębnioną (organizacyjnie) część aparatu państwa sprawującego władzę wykonawczą,

• o takim wyodrębnieniu przesądza ustawa,

• działa w imieniu i na rzecz państwa,

• może działać władczo (tj. przymusić podmiot prawa do określonego zachowania się),

• może działać tylko na podstawie prawa i tylko w jego granicach (zakres jego właściwości oraz władczych form działania) wyznacza ustawa.

WŁAŚCIWOŚĆ ORGANU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:

• rzeczowa (określa rodzaj spraw, np. ochrona środowiska, podatek od nieruchomości),

• miejscowa (terytorialna) określa jednostkę podziału terytorialnego, w granicach której organ administracji może realizować swą właściwość rzeczową (np. wedle KPA dla spraw dotyczących nieruchomości jest to organ właściwy dla miejsca jej położenia; dla osób - miejsca zamieszkania bądź siedziby; gdy się nie da ustalić - to właściwy dla Warszawy-Śródmieście czyli „wg lokalizacji Pałacu Kultury i Nauki”,

• instancyjna (zakłada wielostopniową strukturę organów administracji publicznej i rozstrzyga, który organ w II instancji jest właściwy do rozstrzygnięcia sprawy); np. wedle kodeksu postępowania administracyjnego organami wyższego stopnia stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego w zasadzie są samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawa stanowi inaczej, dla wojewodów - ministrowie itd.,

• funkcjonalna, tj. ustala, który z wewnętrznych organów („podorgan” - np. dyrektor wydziału, dyrektor departamenty) jest właściwy do załatwienia sprawy, w zasadzie to kryterium pozostaje jednak bez znaczenia dla strony (czy decyzje wójt wyda samodzielnie czy urzędnik w imieniu wójta, czy minister czy dyrektor departamentu działający z upoważnienia ministra).

„Przenoszenie właściwości” pomiędzy organami administracji publicznej, najczęściej dopuszczalne w drodze tzw.:

• zadań zleconych (ale tylko przez ustawę),

• porozumień (ale co do zasady tylko wówczas gdy ustawa dopuszcza).

KONTROLA i NADZÓR w ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:

KONTROLA:

• badanie określonego stanu faktycznego z wzorcem wynikającym z ustawy, zwłaszcza pod kątem widzenia tych elementów stanu faktycznego, które nie sa zgodne z tym wzorcem z tym wzorcem,

• inaczej należy ustalić: jak jest i jak powinno być, uchwycenie różnicy,

• w razie wykazania braku zgodności nie można zastosować sankcji, co najwyżej powiadomić organ, który takie sankcje może wdrożyć.

O tym, który organ jest właściwy do kontroli i jakie mu w związku z jej przeprowadzeniem przysługują uprawnienia, przesądza ustawa (np. NIK, częściowo wojewoda).

NADZÓR:

• zawiera w sobie kontrolę, ale z prawem podejmowania działań zmierzających do usunięcia nieprawidłowości wykazanych w czasie kontroli,

• o rodzajach tych środków „dyscyplinujących” oraz organach właściwych do ich wdrożenia przesądza treść ustawy (np. organ nadzoru górniczego).

ADMINISTRACYJNE PRAWO MATERIALNE:

• jest niesłychanie rozproszone,

• tworzy je liczne ustawy dotyczące „administracji publicznej”, zwłaszcza takiej, których przedmiotem są:

• finanse publiczne (w tym podatki),

• bezpieczeństwo wewnętrzne państwa,

• bezpieczeństwo militarne,

• zabezpieczenie społeczne,

• ochrona środowiska,

• bezpieczeństwo w ruchu drogowym,

• ochrona przeciwpożarowa itd.

Zakres tych spraw nieustannie ulega zmianom, zarówno w wyniku:

• jurydyzacji życia,

• wycofywania się państwa z niektórych dotychczasowych sfer administracji publicznej.

ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ (w istocie władzy wykonawczej)

• centralne (Prezydent RP, Rada Ministrów),

• terenowe.

PREZYDENT RP

Wybierany w wyborach powszechnych:

• kadencja 5 lat z możliwością jednorazowej reelekcji,

• bierne prawo wyborcze 35 lat (w dniu wyborów),

• kandydata musi zgłosić co najmniej 100.000 wyborców,.

• ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy.

Prezydent Rzeczypospolitej:

• nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem (zasada niepołączalności).

WEDLE Konstytucji Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej,

• czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium (art. 126),

• ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe,

• mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,

• przyjmuje listy uwierzytelniające od przedstawicieli państw obcych,

• jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych,

• w razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych,

• nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,

• nadaje ordery i odznaczenia,

• stosuje prawo łaski.

Aktami wydawanymi przez Prezydenta RP są:

• rozporządzenia i zarządzenia (na zasadach ogólnych, czyli jako wykonawcze do ustaw lub akty prawa wewnętrznego, art. 142),

• wyjątkowo może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy (na wniosek Rady Ministrów gdy ze względu na stan wojny Sejm się nie może zebrać, ale nie można nimi regulować wszystkich spraw, a nadto podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji Sejmu, art. 234 Konstytucji),

• postanowienia w pozostałym zakresie (np. o powołaniu na stanowisko sędziego, nadaniu tytułu naukowego).

Za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa Prezydent RP może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu,

• postawienia go w stan oskarżenia przed TK powoduje zawieszenie sprawowania urzędu, obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu (art. 145 Konstytucji).

PREZYDENT RP jest nieodwoływalny, ale jeżeli m.in.:

• nie obejmie urzędu,

• zrzeknie się urzędu,

• jest trwale niezdolny ze względu na stan zdrowia (co wymaga uchwały Zgromadzenia Narodowego),

• umrze,

• zostanie przez TK złożony z urzędu

jego obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu, a gdy ten nie może - Marszałek Senatu (131 Konstytucji),

- podobnie gdy przejściowo nie jest w stanie wykonywać obowiązków.

RADA MINISTRÓW

jest organem władzy wykonawczej, kieruje administracją rządową, a zwłaszcza:

• zapewnia wykonanie ustaw,

• wydaje rozporządzenia (o charakterze wykonawczym),

• koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

• chroni interesy Skarbu Państwa,

• uchwala projekt budżetu państwa i kieruje wykonywaniem uchwalonego budżetu,

• zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej (zob. u. z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.).

Tworzą ją Prezes RM i ministrowie, a w jej skład mogą wchodzić niektóre inne osoby (np. v-prezesi RM, przewodniczący komitetów).

POWOŁYWANIE RZĄDU (3 możliwości):

• Prezydent RP desygnuje Prezesa RM; pomimo milczenia Konstytucji trzeba dodać, że kierując się układem sił w Sejmie),

• Prezes RM proponuje skład Rady Ministrów,

• powołuje ich Prezydent,

• Prezes RM w terminie 14 dni od powołania przedstawia Sejmowi program działania RM i wnosi o votum zaufania.

Jeżeli w taki sposób nie dojdzie do powołania RM:

• Sejm wybiera Prezesa RM i proponowanych przez niego członków RM,

• tak wybraną RM powołuje Prezydent RP (154 Konstytucji) .

Jeżeli żaden z tych sposobów nie da rezultatu:

• Prezydent RP powołuje Prezesa RM

• na jego wniosek także pozostałych członków RM,

• jeżeli w ciągu 14 dni Sejm nie wyrazi votum zaufania, Prezydent rozwiązuje Sejm (155 Konstytucji).

RADA GABINETOWA:

• jest nią RM obradująca pod przewodnictwem Prezydenta RP,

• działa (uznaniowo) w sprawach szczególnej wagi,

• nie ma kompetencji RM (141),

• w istocie jest organem o charakterze konsultacyjnym Prezydenta RP.

MINISTROWIE:

• kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów (zob. u. z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 ze zm.),

• zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.

Sejm może wyrazić ministrowi votum nieufności (czyli oświadczyć o braku zaufania do jego osoby):

- w takiej sytuacji Prezydent odwołuje (czyli musi odwołać) ministra.

TERENOWA ADMINISTRACJA RZĄDOWA:

• zespolona; tworzą ją wojewoda i jego służby,

• wojewoda jest przedstawicielem RM,

• niezespolona; tworzą ją inne ustawowo określone organy administracji rządowej (dyrektor okręgowego urzędu górniczego, urzędu morskiego, regionalnego zarządu gospodarki wodnej itd.).

Terenowa administracja rządowe wykonuje zadania określone zwykłym ustawodawstwem.

SAMORZĄD TERYTORIALNY:

Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.

Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję oraz inne ustawy dla organów innych władz publicznych. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność:

• jego istota polega na tym, że społeczność lokalna, czyli mieszkańcy danej wspólnoty terytorialnej (przez swych przedstawicieli) samodzielnie rozstrzyga o tych dotyczących jej sprawach publicznych, które nie zastrzeżone dla organów innych władz publicznych,

• sposób rozstrzygania o tych sprawach w zasadzie nie jest zależny od administracji rządowej, ta ostatnia w nie może ingerować w sposób ich realizacji,

• samodzielność samorządu terytorialnego (ST) podlega ochronie sądowej,

• ST istniał w Polsce międzywojennej a później do 1950, reaktywowany w 1990 r.

• jego podstawową jednostką jest gmina, domniemywa się jej kompetencje jako jednostki (organu) samorządu terytorialnego (art. 163 i nast. Konstytucji).

Zadania ST:

• własne: zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej,

• zlecone (rządowe): są to zadania nie objęte zakresem zadań własnych, których wykonywanie zlecono ST (czyli gdyby nie zlecono, musiałyby je realizować organy administracji rządowej).

O szczegółach rozstrzygają ustawy.

Dalszy ciąg przy SAMORZĄDZIE TERYTORIALNYM

WŁAZDA SĄDOWNICZA

SĄDY I TRYBUNAŁY (173-187 Konstytucji)

• są władzą niezależną i odrębną od pozostałych.

Rodzaje sądów:

• powszechne,

• Sąd Najwyższy,

• administracyjne,

• wojskowe.

Trybunały:

• Konstytucyjny,

• Stanu.

Dalszy ciąg w zasadzie przy WYMIARZE SPRAWIEDLIWOŚCI.

TRYBUNAŁ STANU (TS):

• orzeka o odpowiedzialności Prezydenta, Prezesa RM, członków RM, Prezesa NBP Prezesa NIK, członków KRRiT, Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, częściowo posłów (senatorów),

• za naruszenie Konstytucji oraz ustawy w związku ze sprawowanym urzędem,

• członków wybiera Sejm spoza posłów-senatorów,

• przynajmniej połowa powinna posiadać kwalifikacje sędziowskie,

• Przewodniczącym z urzędu jest Pierwszy Prezes SN.

Szczegóły u. z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (Dz. U. Nr 101, poz. 925 ze zm.).

KARY które może orzekać TS:

• w zasadzie utrata prawa wyborczego (czynnego, biernego) we wszelkich rodzajach wyborów oraz prawa do zajmowania niektórych stanowisk (funkcji), utrata wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych, niekiedy pozbawienie mandatu parlamentarnego (na czas od 2 do 10 lat) - chyba że czyn stanowi przestępstwo,

• jeżeli czyn stanowi przestępstwo, to TS orzeka sankcje przewidziane w stosownej ustawie karnej.

---