Dicta Latina
Książki, literatura
Amor librorum nos unit. - Miłość do książek nas łączy.
Ex libris - Z księgozbioru
Habent sua fata libelli - I książki mają swoje losy.
Helluo librorum. - Pożeracz książek.
Homo multarum litterarum - Człowiek mający zasługi literackie, naukowe
Lectori benevolo salutem - Pozdrowienia dla życzliwego czytelnika
Lectori salutem - Pozdrowienie dla czytelnika
Libri amici, libri magistri. - Książki przyjaciółmi, książki nauczycielami.
Libros lege! Quae legeris, memento! - Czytaj książki! Pamiętaj, co przeczytałeś!
Littera docet, littera nocet. - Słowo uczy, słowo szkodzi.
Littera scripta manet - Słowo pisane pozostaje
Litterae non erubescunt. - Papier się nie czerwieni (ze wstydu).
Litterae, cum sint paucae, varie tamen collocatae innumerabilia verba efficiunt. - Litery, chociaż jest ich niewiele, jednak w różny sposób rozmieszczone tworzą niezliczone wyrazy.
Non qui plurima, sed qui utilia legunt eruditi habendi sunt. - Mądrzy są nie ci, którzy czytają wiele, ale ci, którzy czytają rzeczy użyteczne.
Non refert, quam multos, sed quam bonos habeas libros. - Nie jest ważne, jak wiele, lecz jak dobre masz książki.
Nullum est iam dictum, quod non sit dictum prius. - Nie ma już słowa, którego by przedtem nie wypowiedziano.
Otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura. - Życie całkiem bezczynne bez zajęć literackich jest śmiercią i grobem żywego człowieka.
Quid libris utilius atque dulcius. - Cóż jest pożyteczniejsze i milsze od książki.
Nauka, pamięć i wiedza
Cum docemus, discimus. - Gdy nauczamy, uczymy się.
Diligentia comparat divitias. - Pilność przysparza bogactwa.
Disce aliquid: nam, cum subito Fortuna recessit ars remanet. - Ucz się czegoś, bo gdy nagle los cię opuści, umiejętność zostanie.
Disce libens: quid dulcius est quam discere multa? - Ucz się chętnie: cóż jest milszego niż dowiedzieć się o wielu rzeczach?
Discere bene nemo potest, nisi qui recte intellegit. - Nikt nie może uczyć się skutecznie, kto nie rozumie właściwie.
Docendo discimus. - Nauczając uczymy się.
Doctrina multiplex, veritas una. - Nauka jest wieloraka, prawda jedna.
Errare humanum est. - Błądzić jest rzeczą ludzką.
Et gaudium et solacium in litteris - I radość i pociecha jest w nauce.
Exempla utiliora sunt quam praecepta. - Przykłady są użyteczniejsze niż wskazówki.
Exemplis discimus. - Uczymy się na przykładach.
Fas est et ab hoste doceri. - Godzi się i od wroga pobierać naukę.
Hominis mens discendo alitur et cogitando. - Umysł człowieka żywi się nauką i myśleniem.
Litterarum radices amarae sunt, fructus dulces. - Korzenie nauki są gorzkie, owoce słodkie.
Longum iter per praecepta, breve et efficax per exempla. - Długa droga poprzez zalecenia, krótka i skuteczna przez przykłady.
Memoria minuitur, nisi eam exerces. - Pamięć słabnie, jeśli jej nie ćwiczysz.
Nemo sapiens nisi patiens. - Nikt nie jest mądry, jeżeli nie jest cierpliwy.
Non scholae, sed vitae discimus. - Uczymy się nie dla szkoły lecz dla życia.
Nulla aetas ad discendum sera. - Na naukę nigdy nie jest za późno.
Omne principium difficile est. - Każdy początek jest trudny.
Prima via ardua est. - Pierwsza droga jest trudna.
Quae nocent, docent. - Co szkodzi, uczy.
Quidquid discis, tibi discis. - Czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie.
Quo semel est imbuta recens, servabit odorem testa diu. - Czym skorupka nasiąknie za młodu, tym na starość trąci.
Repetitio est mater studiorum. - Powtarzanie jest matką wiedzy.
Satius est sero quam nunquam discere. - Lepiej jest uczyć się późno niż wcale.
Scientia est potentia. - Wiedza to potęga.
Scientia magnam laetitiam parat. - Wiedza przysparza wielkiej radości.
Scientia vinces - Nauką zwyciężysz
Scio me nihil scire. - Wiem, że nic nie wiem.
Scire volunt omnes, studiis incumbere pauci. - Wiedzieć chcieliby wszyscy, ale przykładać się do nauki - nieliczni.
Scribere scribendo, dicere dicendo disces. - Nauczysz się pisać pisząc, mówić - mówiąc.
Semel scriptum, decies lectum. - Raz napisz, dziesięć razy przeczytaj.
Tantum scimus, quantum memoria tenemus. - Tyle umiemy, ile pamiętamy.
Usus magister est optimus. - Praktyka (doświadczenie) jest najlepszym nauczycielem.
Verba docent, exempla trahunt. Słowa uczą, przykłady pociągają.
Medycyna, lekarze
Aegrescit medendo - Czuje się gorzej wskutek użytych leków
Ars nulla est praestantior atque difficilior. - Sztuka, nad którą nie ma wybitniejszej i trudniejszej. (o medycynie )
Asclepiadis sententia est: curare tuto, celeriter iucundeque. - Sentencja Asklepiadesa: leczyć bezpiecznie, szybko i przyjemnie.
Bene dignoscitur, bene curatur. - Dobrze jest rozpoznawane, dobrze jest leczone.
Bona diagnosis, bona curatio. - Dobre rozpoznanie, dobre leczenie.
Chirurgus mente prius et oculis agat, quam armata manu. - Chirurg niech najpierw posłuży się rozumem i oczyma, a potem uzbrojoną ręką.
Contraria contrariis curantur - Przeciwne leczy się przeciwnymi
Cura, ut valeas! Troszcz się o zdrowie!
Curemus cuticulam! - Dbajmy o własną skórę!
Dolorem sedare opus est divinum. - Uśmierzyć ból jest dziełem boskim.
Esse chirurgus debet adulescens aut certe adulescentiae propior; manu strenua, stabili, nec umquam intremescente, eaque non minus sinistra quam dextra promptus; acie oculorum acri claroque. - Chirurg powinien być młody albo przynajmiej bliski młodości; mieć zręczną, pewną i nigdy nie drżącą rękę, nie mniej sprawną lewą niż prawą; powinien mieć ostry i bystry wzrok.
Est medicina triplex: servare, cavere, curare. - Potrójna jest funkcja medycyny: zachowawcza, zapobiegawcza, lecznicza.
Etiam sanato vulnere cicatrix manet. - Nawet po zaleczeniu rany blizna pozostaje.
Facile omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus. - Łatwo dajemy rady chorym, gdy jesteśmy zdrowi.
Ignoti nulla curatio morbi. - Nie ma leku na chorobę nieznaną.
Immedicale corpus - Ciało niepoddające się leczeniu
Iniuriarum remedium est oblivio. - Lekarstwem na krzywdy jest zapomnienie.
Lege artis - Według zasad sztuki
Male se habet medicus, nemo si male se habuerit. - Źle ma się lekarz, jeśli nikt nie ma się źle.
Male secum agit aeger, medicum qui heredem facit. - Nierozważnie postępuje chory, który swym spadkobiercą czyni lekarza.
Mali medici est desperare, ne curet. - Zły to lekarz, który traci nadzieję, że wyleczy chorego.
Maximum remedium irae dilatio est. - Najlepszym lekarstwem na gniew jest zwłoka.
Medice, cura te ipsum. - Lekarzu, ulecz siebie samego.
Medici causa morbi inventa curationem inventam esse putant. - Lekarze sądzą, że gdy odkryli przyczynę choroby, znaleźli i sposób jej leczenia.
Medici coemeterium, iudices patibulum, consiliarii orcum implent. - Medycy zapełniają cmentarze, sędziowie szubienice, doradcy piekło.
Medici, quamquam intellegunt saepe, tamen nunquam dicunt aegris eos morituros esse - Lekarze, chociaż często wiedzą, nie mówią chorym nigdy, że umrą.
Medici, si omnibus morbis mederi possint, felicissimi essent hominum. - Gdyby lekarze mogli wyleczyć z każdej choroby, byliby najszczęśliwszymi ludźmi.
Medicina fructuosior ars nulla - Żadna sztuka nie jest płodniejsza od medycyny
Medicina soror philosophiae. - Medycyna siostrą filozofii.
Medicinae doctor - Doktor medycyny
Medicus enim nihil aliud est, quam animi consolatio. - Lekarz nie jest niczym innym jak pocieszycielem ducha.
Medicus homo est. - Lekarz jest tylko człowiekiem.
Medicus nemo nisi psychologus. - Nie jest lekarzem, kto nie jest psychologiem.
Medicus oratio. - Mowa lekarzem. - Słowo pociechy jest lekarzem ducha.
Medicus philosophus est, non enim multa est inter sapientiam et medicinam differentia. - Lekarz jest filozofem, nie ma bowiem wielkiej różnicy między mądrością i medycyną.
Modicus cibi, medicus sibi. - Lekarzem dla siebie umiarkowany w jedzeniu.
Modus curandi - Sposób leczenia
Morbi non eloquentia, sed remediis curantur. - Chorób nie leczy się wymową lecz lekami
Natura sanat, medicus curat morbos. - Natura uzdrawia, lekarz leczy choroby.
Nec quisquam melior medicus quam fidus amicus. - Nikt nie jest lepszym lekarzem niż wierny przyjaciel.
Nihil aeque sanitatem impedit, quam remediorum crebra mutatio. - Nic równie nie szkodzi zdrowiu, jak częsta zmiana leków.
Non egent, qui sani sunt, medico, sed qui male se habent. - Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy źle się mają.
Non interest, quid morbum faciat, sed quid tollat. - Nie jest ważne co chorobę wywołuje, lecz co ją usuwa.
Non minus principi turpia sunt multa supplicia, quam medico multa funera. - Nie mniej kompromitujące są dla władcy liczne wyroki śmierci, jak dla lekarza liczne pogrzeby.
Non quaerit aeger medicum loquentem, sed sanantem. - Chory nie szuka lekarza wymownego lecz takiego, który leczy.
Nulla res tam necessaria est omni generi hominum quam medicina. - Nic nie jest tak potrzebne człowiekowi jak medycyna.
Omnium profecto artium medicina nobilissima. - Ze wszystkich nauk medycyna jest najszlachetniejsza.
Operatio ne sit gravior ipso morbo. - Niech operacja nie będzie cięższa od samej choroby.
Optimum medicamentum est quies. - Najlepszym lekarstwem jest odpoczynek.
Per scientiam ad salutem aegroti - Przez wiedzę do zdrowia chorego
Praesente medico nihil nocet. - W obecności lekarza nic nie szkodzi.
Primum non nocere. - Przede wszystkim nie szkodzić.
Quae medicamenta non sanant, ferrum sanat; quae ferrum non sanat, ignis sanat; quae vero ignis non sanat, insanabilia reputare oportet. - Czego leki nie uzdrawiają, leczy skalpel; czego skalpel nie wyleczy, uzdrawia przypalanie; czego i ogień nie zdoła wyleczyć, trzeba to uważać za nieuleczalne.
Regulas diaeteticas maioris momenti in materia medica esse nemo negabit. - Każdy przyzna, że w leczeniu ważną rolę odgrywają reguły diety.
Salus aegroti suprema lex esto! - Niechaj zdrowie chorego będzie najwyższym prawem!
Senectus morbus insanabilis est. - Starość jest chorobą nieuleczalną.
Si aegrotus curatur, natura laudatur, si non curatur, medicus accusatur. - Jeśli chory zdrowieje, chwaki się naturę, jeśli nie zdrowieje, oskarża się lekarza.
Si tibi deficiant medici, medici tibi fiant haec tria: mens laeta, requies, moderata diaeta. - Jeśliby ci zabrakło lekarzy, lekarzami niech staną się dla ciebie: pogodny umysł, odpoczynek, umiarkowana dieta.
Similia similibus curantur - Podobne leczy się podobnymi
Sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem possis et magnam morbi deponere partem. - Są słowa i dźwięki, którymi mógłbyś złagodzić ten ból i usunąć wielką część choroby.
Temporis ars medicina fere est. Data tempore prosunt, et data non apto tempore vina nocent. - Medycyna jest sztuką czasu. Wina dane w odpowiednim czasie pomagają a w nieodpowiednim szkodzą.
Tempus omnia vulnera sanat. - Czas leczy wszystkie rany.
Ubi turpis est medicina, sanari piget. - Gdy środki lecznicze są szpetne, wstyd jest poddawać się leczeniu.
Ut alimenta sanis corporibus agricultura, sic sanitatem aegris medicina promittit. - Jak rolnictwo zdrowym ciałom pożywienie, tak medycyna chorym obiecuje zdrowie.
Vita brevis, ars longa, tempus praeceps, experimentum periculosum, iudicium difficile. - Życie krótkie, sztuka długa, czas zgubny, doświadczenie niebezpieczne, osąd trudny.
Zdrowie i choroba
Aegroto dum anima est, spes est. - Dopóki chory oddycha, jest nadzieja.
Bona valetudo melior est quam maximae divitiae. - Dobre zdrowie jest lepsze niż największe bogactwo.
Caseus et panis sunt optima fercula sanis. - Ser i chleb są najlepszym daniem dla zdrowych.
Cura, ut valeas. - Dbaj o zdrowie.
Dolor animi morbus multo gravior est quam corporis. - Cierpienie duszy jest znacznie cięższe niż ciała.
E magna coena fit stomacho magna poena. - Kto się przejada, zsyła na swój żołądek wielką karę.
Homini cibus utilissimus est simplex. - Dla człowieka pokarm prosty jest najpożyteczniejszy.
Intemperantia est medicorum nutrix. - Nieumiarkowanie jest żywicielem lekarzy.
Mens sana in corpore sano. - W zdrowym ciele zdrowy duch.
Morbum evitare quam curare facilius est. łatwiej jest chorobom zapobiegać niż leczyć
Non, ut edam, vivo, sed, ut vivam, edo. - Nie żyję, by jeść, lecz jem, ażeby żyć.
Saepe morborum gravium exitus incerti sunt. - Rezultaty poważnych chorób często są niepewne.
Ut sis nocte levis, sit coena brevis. - Abyś był nocą lekki, niech uczta będzie krótka
Vive memor, quam sis aevi brevis. - Żyj świadom, jak krótkie jest twoje życie.
Śmierć
Contra vim mortis non crescit salvia in hortis. - Nie ma takiej szałwi (ziela) w ogrodzie, która zmogłaby śmierć.
Contra vim mortis non est medicamen in hortis. - Przeciw mocy śmierci nie ma leku w ogrodach.
Nil habet, quod speret, quem senectus ducit ad mortem. - Kogo starość prowadzi na śmierć, nie może mieć żadnej nadziei.
Non omnis moriar. - Nie wszystek umrę.
Pulvis et umbra sumus. - Jesteśmy prochem i cieniem.
Łacina
Disce, puer Latine, ego te faciam mościpanie - Ucz się chłopcze łaciny, a ja zrobię cię panem (szlachcicem)
Latine - po łacinie
Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire. - Znajomość łaciny może nie jest przedmiotem chluby, ale jej nieznajomość przynosi wstyd.
Nulla est medicina sine lingua Latina - Nie ma medycyny bez łaciny