mgr inż. Ryszard Pieluchowski
KANDYTY
nauczyciel techniki
Gimnazjum Publiczne w KANDYTACH
scenariusz lekcji z techniki
Kl. III B gimnazjum
Temat: Znaki bhp - piktogramy.
MIEJSCE |
Pracownia chemii i biologii . |
CZAS TRWANIA |
45 minut |
CEL OGÓLNY |
Zaznajomienie się z rolą znaków bhp, poznanie rodzajów znaków bezpieczeństwa. |
Cele lekcji.
Cel ogólny:
Zaznajomienie się z pojęciem BHP oraz rolą znaków bhp, poznanie rodzajów znaków bezpieczeństwa.
Cele szczegółowe:
Uczeń poznaje historię pisma obrazkowego.
Uczeń wyszukuje potrzebne informacje posługując się narzędziami technologii informacyjnej.
3. Cel operacyjny:
Uczeń rozpoznaje różne rodzaje znaków bhp.
Nabywa i sprawdza umiejętność odczytywania poszczególnych znaków bhp.
Uczeń zna: rozpoznaje wybrane znaki bhp, potrafi podzielić je na poszczególne grupy, zna charakterystyczne kształty i kolory poszczególnych grup znaków bhp, pojęcie piktogram i technologii informacyjnej,
Uczeń umie: analizować i interpretować poszczególne znaki bhp (odczytać je z ćwiczenia i uzupełnić), rozróżnić rodzaje znaków ze względu na ich podział, wymienić i opisać różnice między poszczególnymi znakami,
Uczeń rozumie: pojęcie słowa bhp i piktogram, zasadność z korzystania ze znaków piktograficznych oraz ich wpływ na zdrowie człowieka i ochronę środowiska naturalnego,
Metody i formy pracy: praca w parach, pokaz multimedialny, pogadanka, dyskusja, praca zbiorowa i indywidualna
Środki dydaktyczne: karty pracy ucznia, znaki piktograficzne, Encyklopedia PWN, Encyklopedia Techniki, komputer.
Tok lekcji:
Klasa: |
III b Gimnazjum |
Zagadnienia programowe: |
DKW-4014-195/99
|
Temat lekcji poprzedniej: |
Rodzaje fal radiowych. |
Temat lekcji następnej: |
Znaki BHP - piktogramy (temat 3 godzinny) |
Czas trwania: |
45 min |
Podstawowa literatura: |
„Dwa łyki technik” WSiP |
Metody: |
Wykład, pokaz multimedialny, praca w parach, edukacja historyczna |
Formy organizacyjne: |
Praca w parach metodą projektów
|
Środki dydaktyczne: |
Encyklopedia PWN, piktogramy, zeszyt ćwiczeń, prezentacja multimedialna |
Sprawdzenie poziomu opanowania wiedzy i umiejętności z ostatniej lekcji - krótki sprawdzian (5 minut):
Pytanie do sprawdzianu: wymień rodzaje fal radiowych
Rozdanie kart pracy dla jednej pary (w ławce) jedna karata pracy.
Wprowadzenie do tematu (5 minut):
Co oznacza skrót BHP wyszukanie w Encyklopedii PWN znaczenia tego słowa;
Co tą piktogramy wyszukanie w Encyklopedii PWN znaczenia słowa piktogram;
Co oznacza słowo piktogram wyszukanie w „Słowniku Wyrazów Obcych”
Informacje ogólne
Pismo, system znaków, pozwalających na widzialne utrwalanie myśli w konkretnym języku. Pismo pojawiło się stosunkowo późno (ok. 5-6 tys. lat temu). Istniały też społeczeństwa wysoko rozwinięte, które nie posiadały swego pisma, nawet dziś nie posługuje się nim wiele mln ludzi. Pismo wynajdywano kilkakrotnie i całkowicie odrębnie w wielu centrach kulturowych.
Początki pisma - piktografia
Zaczątkami pisma były znaki własności, symbole, które po wynalezieniu systemu pisma nie zanikły, lecz utrzymały się w stanie szczątkowym. Właściwe pismo rozwinęło się z piktografii (przedstawienia rysunkowe, obrazkowe). Rysunki te mogły być odczytywane przez ludzi posługujących się różnymi językami. Znaki-rzeczy w takim systemie mogły być jednocześnie znakami-słowami (logogramami). Nazywa się je też hieroglifami (nazwa nadana przez Greków pismu staroegipskiemu).
System ideograficzno-fonetyczny
Piktogramy przekształciły się w system ideograficzno-fonetyczny, który notował także elementy fonetyczne języka (wykorzystanie podobieństw brzmieniowych). Najstarsze tego typu pisma ukształtowały się na starożytnym Wschodzie (egipskie hieroglify, pismo klinowe z Mezopotamii) pod koniec IV tysiąclecia p.n.e.
Wynalazcami pisma klinowego (najstarszego ze znanych) byli Sumerowie. Hieroglify w Egipcie (ukształtowane ok. 3000 p.n.e.) zachowały kształt piktogramów do III w. n.e. (pismo ryte w kamieniu). W tym samym czasie istniało pismo hieroglificzne linearne, uproszczone, do pisania atramentem na drewnianych sarkofagach i papirusach grobowych. Jeszcze bardziej uproszczony kształt miało pismo hieratyczne, rodzaj kursywy, w którym znaki uległy znacznemu zniekształceniu (w użyciu od XXVII w. p.n.e.).
Pismo demotyczne (VIII p.n.e.-V w. n.e.) rozwinęło się z pisma hieratycznego. Znaki uległy dalszemu zniekształceniu i powstały zbitki (znaki skrótowe). Wszystkie jednak zachowały zasady pisma ideograficzno-fonetycznego. Do innych rodzajów pisma hieroglificznego zaliczyć można: pismo hetyckie (luwijskie), będące w użyciu od ok. 1500 do ok. 700 p.n.e. na obszarze od środkowej Anatolii do północnej Syrii, pismo protoindyjskie (ok. poł. III tysiąclecia p.n.e.), pismo kreteńskie (tzw. linearne A - ok. 1700-1450 p.n.e.) i pismo protoelamickie (początek III tysiąclecia p.n.e.), które nie zostały dotychczas odczytane.
Inne pismo ideograficzno-fonetyczne powstało w Chinach (XV w. p.n.e.). Inskrypcje na kościach wróżebnych świadczą o piktograficznym rodowodzie tego pisma. Pismo chińskie nie ma w zasadzie znaków fonetycznych jednozgłoskowych lub sylabicznych, które uzupełniają fonetycznie logogram. Znaki dzielą się na determinatyw i znak odpowiadający wartości fonetycznej słowa.
Do grupy pism sylabicznych należą: pisma sylabiczne klinowe, które rozwinęły się z pisma sumeryjsko-akadyjskiego (elamickie, huryckie, hetyckie, urartyjskie itp.), pismo kreteńskie linearne B, pismo cypryjskie i pismo japońskie. W pismach alfabetycznych poszczególnym dźwiękom odpowiadają litery.
Powstanie alfabetu
Alfabet prawdopodobnie został wynaleziony ok. 2. poł. II tysiąclecia p.n.e. na obszarach Fenicji lub Palestyny. Zabytki z terenu Bliskiego Wschodu (Bet Szemesz, Gezer, Megiddo, Byblos, Ugarit) potwierdzają rozwój tego systemu pisma. Ok. 1000 p.n.e. na terenie Byblos pojawiają się już w pełni wykształcone inskrypcje fenickie. Niewiele późniejsze pierwsze inskrypcje w języku greckim po raz pierwszy zanotowały dźwięki samogłosek.
Różne rodzaje pisma
Pismem pochodzącym bezpośrednio z pisma greckiego posługuje ludzkość w Europie, Ameryce, dużej części Afryki i Azji (z pisma greckiego wywodzi się pismo łacińskie). Na piśmie greckim i aramejskim oparte jest częściowo pismo armeńskie. Z dawnego pisma palestyńskiego (związanego z fenickim) wywodzi się pismo paleohebrajskie, którego najstarsza inskrypcja pochodzi z IX w. p.n.e. Z tego pisma wywodzą się: pismo samarytańskie i pismo aramejskie (podstawa współczesnego pisma hebrajskiego).
Z pisma aramejskiego wywodzi się odmiana, którą posługiwali się Nabatejczycy. Od nich przejęli pismo Beduini z Półwyspu Arabskiego. Stało się ono podstawą pisma arabskiego. Po zaniku staroperskiego pisma klinowego języki irańskie używały pisma greckiego, a następnie aramejskiego. Po przyjęciu islamu w użycie weszło pismo arabskie.
Piktogram - łac. pictus `malowany' od pingere `malować' + grec. grâmma `litera, znak' 1. prosty graficznie znak informacyjny, 2. znak graficzny
Piktografia, pismo piktograficzne to inaczej pismo obrazkowe, najbardziej pierwotna forma pisma; rozpowszechnione między innymi wśród Indian, Eskimosów, niektórych ludów syberyjskich; składa się z rysunków tzw. piktogramów, które mogą być sygnałami lub znakami przedstawiającymi określoną treść.
Graficzne bogactwo pism obrazkowych
Od pisma obrazkowego Sumerów do pisma klinowego
Egipskie hieroglify
Pismo kreteńskie
Hetyckie pismo obrazkowe z Syrii
Pismo obrazkowe z doliny Indusu
Pismo obrazkowe z Wyspy Wielkanocnej
Pismo runiczne
W kręgu pisma chińskiego
Mądrość księgi I Cing
Chińskie pismo obrazkowe
Pismo chińskie a architektura
Pisma Ameryki prekolumbijskiej
Pismo obrazkowe Azteków
Pismo obrazkowe Majów
Piktogram to znak pisma zwany obrazkowym, przedstawiający rzeczy, zdarzenia bez powiązania z wyrazami i dźwiękami języka naturalnego. ("Encyklopedia PWN").
Znaki te ułatwiają zapamiętywanie i przypominanie sobie przyswojonych wiadomości i faktów na zasadzie mechanicznych skojarzeń.
Piktogram w naszych czasach jest najczęściej znakiem umownym i stosuje się go w różnych miejscach użyteczności publicznej. Do piktogramów można zaliczyć m.in.: znaki bhp, ochrony przeciwpożarowej (ppoż), informacyjne, na opakowaniach różnych produktów, znaki ruchu drogowego lub szlaków i tras górskich itp. Niektórzy nazywają piktogramy ikonami.
Piktogramy są częścią międzynarodowej informacji technicznej. W różnych krajach jednak maluje się je różnymi kolorami. W Polsce przyjęto następujące znaczenie kolorów i form dla większości znaków:
Forma |
Kolor |
Znaczenie |
|
|
Ramka |
Tło |
|
Kwadrat, prostokąt |
Zielona |
Białe |
Ewakuacja, sprzęt pierwszej pomocy |
Prostokąt, koło |
Niebieska |
Białe |
Informacja, nakaz |
Kwadrat |
Czerwona |
Białe |
Ochrona przeciwpożarowa |
Trójkąt |
Czarna |
Żółte |
Ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem |
Koło |
Czerwona |
Białe |
Zakaz wykonywania konkretnej czynności |
Wniosek: pismo obrazkowe przedstawia rzeczy, zdarzenia bez powiązania z wyrazami i dźwiękami konkretnego języka.
Realizacja tematu (20 minut):
praca z przygotowanymi kartami pracy
a) podział piktogramów bhp na grupy przeznaczenia
6 głównych grup:
nakazu
zakazu
ostrzegawcze
informacyjne
ppoż
ewakuacyjne
b) kształt piktogramu a jego przeznaczenie (ćwiczenie):
- wpisanie nazw grup do kształtu znaku
Wniosek: w zależności od przeznaczenia znaki posiadają różne kształty
c) kolor piktogramu a jego przeznaczenie (ćwiczenie):
- wpisanie nazw grup do kształtu i koloru znaku
Wniosek: w zależności od przeznaczenia znaki posiadają różne kolory
Znaki nakazu (okrągły, niebieskie tło, biały symbol znaku)
Znaki zakazu (okrągły, czerwona obwódka, czerwone przekreślenie z lewa na prawo, białe tło, czarny kolor symbolu znaku)
Znaki ostrzegawcze (trójkąt, czerwona obwiednia znaku, zółte tło, czarny symbol znaku)
Znaki ewakuacyjne (prostokąt lub kwadrat, biała obwódka, zielono - białe tło)
Znaki informacyjne (kwadrat, zielone tło, biały znak)
Znaki przeciwpożarowe(kwadrat, biała obwiednia znaku, czerwone tło, biały symbol znaku)
2. Omówienie głównych cech charakterystycznych znaków bhp (piktogramów) - wykonanie plakatu.
prezentacja prac
Wniosek: Podział ze względu na kształt i kolor umożliwia szybkie i sprawne odczytanie ich znaczenia.
Podsumowanie wiadomości - zebranie najważniejszych wiadomości z lekcji, samoocena (10 minut).
Praca domowa (5 minut).
Zaplanuj znak bhp - piktogram dotyczący zbiórki zużytych baterii w szkole. Znak powinien być znakiem informacyjnym gdzie należy wyrzucać zużyte baterie akumulatorowe oraz powinien mówić, że dniem zbiórki zużytych baterii w szkole jest piątek. Format pracy A-4, zgodny z zasadami omówionymi na lekcji.