Zoonozy

Prof. Anna Boroń-Kaczmarska

Terminologia

1959 - WHO wprowadza termin zoonozy

Pochodzenie greckie terminu od : zoion - zwierzę, nosos - choroba

Co to są choroby odzwierzęce?

Choroby odzwierzęce (zoonozy) to choroby, których czynnik przyczynowy przenoszony jest najczęściej od zwierząt na ludzi.

Spośród 1407 znanych chorób ludzi - 58% stanowią choroby odzwierzęce

Uwaga

• 11 spośród 12 zagrożeń bioterrorystycznych to patogeny odzwierzęce

• Bliski kontakt ze zwierzętami sprzyja mutacjom wirusowym

• Prawie wszystkie choroby zakaźne są pochodzenia odzwierzęcego

Postulaty Kocha

• Określony czynnik chorobotwórczy powinien wywoływać stale tę samą chorobę

• Określony czynnik chorobotwórczy powinien być izolowany w każdym przypadku zachorowania i wzrastać na podłożu

• Pozyskany z izolacji czynnik chorobotwórczy wprowadzony do organizmu zdrowego powinien wywoływać tę samą chorobę

• Ten sam czynnik chorobotwórczy powinien być izolowany od chorego, u którego wywołano chorobę w warunkach eksperymentu medycznego

Transmisja zoonoz

zwierzę↔rezerwuar zwierzęcy→ człowiek

↓ ↑

Wektor (mucha, komar etc.) listeria: domestic livestock

Epidemiologia

Transmitowane od zwierząt do człowieka

Rezerwuarem są zwierzęta :

• dzikie

• hodowlane

• domowe

Transmisja

Człowiek ↔ zwierzę

Drogi szerzenia się zakażenia

• kropelkowa

• pokarmowa

• bezpośredni kontakt

• otoczenie zwierzęcia

• wektory

Czynniki ryzyka

• niektóre zawody jak weterynarze, farmerzy, myśliwi, leśnicy

• ludzie będący przypadkowym gospodarzem

• właściciele zwierząt domowych

• udział wektora nie zawsze jest obecny

Mechanizm choroby odzwierzęcej

• bezpośredni kontakt z zakażoną tkanką

• bezpośredni kontakt z zakażonym otoczeniem zwierzęcia

• spożycie zakaźnego materiału

• inhalacja zakażonych aerozoli

• inokulacja z zakażonego rezerwuaru lub udział wektora

Zapobieganie

• unikanie kontaktu z rezerwuarem lub wektorami

• szczepienie - niepewna skuteczność

• utrzymywanie właściwej higieny w hodowlach zwierząt

• kontrola rezerwuaru

Rozpoznawanie chorób odzwierzęcych

• wywiad chorobowy i epidemiologiczny

• obraz kliniczny

• badanie serologiczne, PCR

• inne badania wspomagające

Przykłady chorób odzwierzęcych - udział wektora

1. West Nile wirus - występuje w środowisku miejskim

2. Choroba z Lyme - najczęstsza w wielu regionach świata

3. Choroba Chakasa - szereg zwierzęcych źródeł zakażenia

Zoonotic Vector- borne diseases (VBD) transmission system

Człowiek (zwierzęta domowe)

wektor

pathogen

rezerwuar zwierzęcy (dziki) środowisko

Warunki dla aktywnego odzwierzęcego VBD ogniska

przeżycie wektora

obecność rezerwuaru zwierzęcego

transmisja patogenu

okazja na ekspozycję dla człowieka/ zwierzęcia

Najczęstsze zoonozy środowiska zwierzęcego

Wścieklizna

Grzybice

Choroba kociego pazura

Pasożyty

Salmonelloza

Tularemia

Grypa

Toksoplazmoza

Inne

Klasyfikacja bakterii : Gram -, Gram +, krętki

Category A Biological Agents

Antrax

Botulism

Plaque

Tularemia

Hemorragic Fever Viruses

Smallpox

High priority agents include organisms that pose a risk to national security because

- can be easily disseminated and/or transmitted from person to person (plaque, hemorrhagic fevers)

- cause high mortality, and have the potential for major public health impact

- might cause public panic and social disruption

- require special action for public health preparedness

Category B Biological Agents

Brucellosis

Glanders

Gangrene bacillus

Q Fever

Staphylococcus toxin

Second Highest priority agents include those that

- are moderately easy to disseminate

- cause moderate morbidity and low mortality

- require specific enhancements of CDC's diagnostic capacity and enhanced disease surveillance

Category C Biological Agents

Drug-resistant TB

Hantavirus (mice)

Mosquito and tickborne encephalitis viruses

Mosquito and tickborne hemorrhagic fever viruses

Yellow fever (mosquito)

Third highest priority agents include emerging pathogens that could be engineered for mass dissemination in the future because of

- availability

- ease of production and dissemination

- potential for high morbidity and mortality and major health impact

Treponemes and Spirochetes (Spirocheatales)

Leptospirosis

Rat Bite Fever

Vincent's angina (trench mouth)

Lyme Disease

Relapsing Fever

Syplifis, Yaws, Pinta

Leptospiroza

Naturalna historia

• Choroba odzwierzęca : psy, świnie, koty, szczury

• Transmisja za pośrednictwem zakażonego moczu

• Leptospira interrogans - najczęściej

Leptospira canicola - psy

Leptospira biflexia - zanieczyszczona woda

• Bakterie tlenowe wymagające podłoża bogatego w białka, optymalna temp. Wzrostu - 30°C

Patogenność

• Okres wylęgania 1-2 tyg

• Gorączka, dreszcze. Bakterie obecne we krwi podczas epizodów gorączki

• Uszkodzenie wielonarządowe, w tym wątroba, nerki, opony mózgowo-rdzeniowe

Objawy kliniczne

• Gorączka

• Bóle głowy

• Dreszcze

• Bóle mięśni

• Wymioty

• Żółtaczka

• Bóle brzucha

• Zaczerwienienie spojówki

• Biegunka i/lub wysypka

• Uszkodzenie nerek

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

• Uszkodzenie wątroby

• Niewydolność oddechowa

Obraz kliniczny bardzo zróżnicowany od objawów grypopodobnych do tzw. Żółtaczki zakaźnej (choroba Weila). Przebieg dwufazowy! Faza bakteriemii i faza immunologiczna

Rozpoznawanie

• Wywód choroby i wywiad epidemiologiczny

• Obraz kliniczny

• Test mikroaglutynacji

Leczenie

• Penicylina krystaliczna

• Leki objawowe

Borelioza

I.scapularis i cykl życiowy Borrelia burgdorferi

• Bakteryjna zoonoza

• Dwuletni cykl życiowy kleszczy

• Trzej gospodarze dla kleszczy

• Preferencje uzależnione od cyklu życiowego kleszczy

• Różna wrażliwość gospodarza

Etiologia

• Borrelia burgdorferi - krętek zakażający człowieka za pośrednictwem kleszczy

• B. afzelii, B. garinii

• Okres wylęgania 3-32 dni

• Fazy choroby : zlokalizowana, uogólniona

• Wektor- kleszcze

Fazy kliniczne boreliozy

• Wczesna

- zlokalizowana/ograniczona

- uogólniona

• Późna (rozwija się w około 12 miesięcy po zakażeniu)

Klinika boreliozy

• Erythema migrans- rumień wędrujący

• Zapalenie stawów

• Neuroborelioza

• Borelioza serca

• Inne postacie kliniczne

Wczesna uogólniona postać boreliozy

• Układ nerwowy

• Układ mięśniowo- szkieletowy

• Serce

Późna postać kliniczna boreliozy

• Układ mięśniowo- szkieletowy

• Neuroborelioza

• Układ bodźco-przewodzący

• Zanikowe zapalenie skóry

• Zaburzenia psychiczne

Rozpoznawanie boreliozy

• Wywiad epidemiologiczny

• Obraz kliniczny

• Obecne przeciwciała w klasie IgG, IgM

• Dodatni wynik testu potwierdzania Western blot - rozpoznanie choroby przy braku objawów klinicznych choroby jest niemożliwe!

• Pomocne badanie PCR - B. burgdorferi

Leczenie

We wczesnej fazie - antybiotyki doustne, preferowana doksycyklina

W późnej fazie - i.v. wlewy z ceftiaksonu

---