Prawidłowy rozród umożliwia:
-przeprowadzenie remontu stada zwierząt odchowanymi w tym że stadzie,zaadoptowanymi do aktualnego środowiska, których wartośc hodowlana jest znana hodowcy tak jak ich pochodzenie
-powiększenie liczebności stada podstawowego o ile jest to ekonomicznie uzasadnione
-przeprowadzenie ostrzejszej selekcji samic i samców gatunków sztucznie unasiennionych
-wyodrębnienie pewnej liczby zwierząt na opas i wzbogacenie rynku mięsnego
-użytkowanie zwierząt stada podstawowego głównie samic przez optymalny okres zapewniający osiągnięcie maksymalnego postępu hodowlanego a także opłacalności hodowli
-utrzymanie porządnej struktury wiekowej samic stada podstawowego wskutek ich przeżywania do kolejnych cykli produkcyjnych
Reproduktory -wpisanie do księgi lub rejestru
-których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badań krwi
Płodność-zdolnośc samców i samic do wytwarzania zdolnych do zapłodnienia komórek rozrodczych plemników przez samce i komórekjajowych przez samce czyli zdolności do rozmnażania
Płodnośc samca-wytworzenie w jądrach normalnych plemników, wspięciem na samicę lub fantom dokonaniem aktu płciowego oddaniem nasienia
Płodność samicy-wytworzenie normalnych komórek jajowych na jajnikach wykazywaniem rui przed owulacją
Plennośc-liczba potomstwa urodzonych przez samicę
Proces płciowy-parzenie się partnerów płciowych w celu wydania potomstwa
Jałowienie to przejście niezdolności samicy do zajścia w ciążę
Niepłodnośc-to trwała niezdolnośc samca do zapłodnienia samicy
Dojrzałośc płciowa- okresla się wiekiem zwierzęcia w którym jego gonady zaczynają produkować kom.jajowe
Dojrzałośc rozpłodowa-określa się wiekiem zwierz.w którym hodowca może użyć zwierz.do rozpłodu bez obaw że spowoduje to ujemny skutek w jego wzroście,rozwoju
Monoestryczność-popęd płciowy występujący w określonym czasie
Cykl rujowy-okres trwający od 1 owukacji nie zakończonej zapłodnieniem do kolejnej
Metody rozpoznawania rui u samic;obserwacja zachowania samicy,wygląd zewnętrznych narządów rodnych samicy,próba samcem,metody techniczne
Owulacja-uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka Graffa
Porody -u klaczy źrebienie 340 dni,u krowy cielenie 285,u owcy 148,kozy 150 wykoty,u lochy proszenie 114dni
Metody krycia;dzikie, wolne haremowe,z ręki
Korzyści z zastosowania sztucznej inseminacji;
-umozliwia przyspieszenie postępu hodowlaneo pozwala na wykorzystanie możliwości rozrodczych samców
-ułatwia obrót wybitnym materiałem genetycznym
-umozliwia kojarzenie ze soba wybitnych osobników na drodze doboru indywidualnego
-umożliwia tworzenie mieszańców miedzy gatunkowych i międzyodmianowych na szeroką skalę
-przy zastosowaniu zasady sanitarnoweterynaryjnych umożliwia eliminację chorób zaraźliwych takich jak choroby układu rozrodczego
Proces unasiennienia obejmuje 4 zasady;-określenie optymalnego terminu unasiennienia,-pobieranie i ocena nasienia,-konserwacja nasienia,-zabieg
Nasienie pobiera się w2 celach;
-do badań na płodnośc
-do sztucznego unasiennienia
Sposoby pobierania nasienia;-pobieranie na sztuczną pochwe
-masaż dodatkowych gruczołów płciowych
-masaż podbrzusza u ptaków
-elektroejakulacja
-manualna na rekę
2 rodzaje sztucznej pochwy ;typu zamkniętego jej budowa powoduje pobieranie całego ejakulatu,-typu otwartego
Etapy badania nasienia
I badania wstępne;1.mikroskopowe,2.makroskopowe
II ocena koncentracji plemników
III dodatkowe badania nasienia
Badania makroskopowe;
-objętość według skali na naczyniach
-barwa
-konsystencja
-obecność zanieczyszczeń
Badania mikroskopowe
-aglutynacja plemników
-masowy ruch plemników
-gęstość nasienia szacunkowo
-liczba plemników ruchliwych rodzaj ich ruchu
Dodatkowe badania nasienia obejmują;
-przeżywalnośc
-flora bakteri
-odczyn
-morfologia fizyczna
Sposoby przechowywania nasienia;
-przechowywanie nasienia w stanie płynnym
-przechowywanie nasienia w stanie zamrożonym
-w ampułkach
-w słomkach
-w minitubach
-w kulkach
Metody sztucznej inseminacji
-metoda pod kontrolą wzroku
-metody pod kontrolą dotyku
-metoda bez kontroli
Zaburzenia płodności; a)czynniki środowiska zewnętrznego;
-klimat, żywienie
b)czynniki infekcyjne
-choroby ogólne
-zakażenie nieswoiste
-zakażenie płciowe
c)czynniki nie infekcyjne
d)czynniki dziedziczne
Błędy organizacyjne; w prowadzeniu rozrodu, związane z technologią produkcji
Dobrostan zwierzat-ochrona zdrowia zwierząt utrzymanych w warunkach masowego intensywnego chowu jest ważnym elementem ochrony zdrowia publicznego.dobrostan odpowiedni status zwierzęcia i jakośc jego bytu.
Stres-odwrotność dobrostanu,organizm będący pod presją obciążających bodźców środowiska
Etapy etyczne dobrostanu;
Układ człowiek-zwierzę;reifikacja (,,urzeczowienia”zwierząt)-równe prawa zwierząt i ludzi,jedna płaszczyzna moralna
Cierpienie-określa stan osobnika odnoszący się do jego emocji
Ból-jest wyrażaniem zmysłowym,definiowanym jako nieprzyjemne zmysłowe i nieprzewidywalne odczucia powstające w skutek uszkodzenia tkanek czy choroby
Cierpienie wyrasta z 3 rodzaji;
-cierpienie somatyczne
-stany emocjonalne
-niemożnośc przejawiania a następnie zaspokajanie silnych wrodzonych, gatunkowo, swoistych popędów
Metody oceny dobrostanu
-fizjologiczne
-behawioralne
-zdrowotne
-produkcyjne
Stereotyp zachowania-odbiegające od normy o nie wyjaśnionej do końca etiologii które powtarzają się bardzo często i bez wyrażnego celu
Nabierają cech zachowań bezsensownych, działań przeorientowanych
Przyczyny anomalii behawioralnych
-rusztowe podłogi
-zagęszczenie
-intensywne oświetlenie
-nieprawidłowe żywienie
-tłumienie instynktów
-unieruchomienie zwierząt
Autonarkotyzm-jest rodzajem uzależnienia od uwalnianej przez mózg beta-endorfiny
3 konsekwencje zachowania behawioralnego;
-zawansowane patologie ciała
-niskie patologie pozorowanie żucia
-odchylenia od naturalnych wzorców
Ekonomiczne straty dobrostanu
-klasyfikacja strat zdrowotnych i produkcyjnych wynikających z pogorszenia dobrostanu
-bilans zysków wynikający z polepszenia dobrostanu
-bilans nakładów finansowych wynikający z polepszenia dobrostanu
-wybór strategii prowadzącej do minimalizacji strat
Reakcja człowiek -zwierzę
1.Przyjazne;klepanie,głaskanie,przywoływanie
2.nieprzyjazne;szturchanie
3.szkodzące;stymulowanie stanów lękowych z użyciem elektrycznego stresera
Produkcja pierwotna-oznacza produkcję uprawę lub hodowlę zwierząt gospodarskich przed ubojem
Pomiary oświetlenia pomieszczeń
-bezpośredni pomiar oświetlenia
-pośredni pomiar oświetlenia
Luks-to natężenie oświetlenia powierzchni, na którą pada strumień świetlny jednego lumena na 1m2
Współczynnik oświetl. Pomieszcz.WOP
WOP=Qw:Qz*100%
Qw- natężenie oświetl. wewnętrznego
Qz- natężenie oświetl. Zewnętrz
Pośredni pomiar
-głebokość pomieszczenia
-stosunek powierzchni oświetlającej do pow. Podłogi
-kąt nachylenia promieni słonecznych
-kąt otworu okiennego
Głębokośc pomiaru-stosunek szerokości do wysokości
Powierzchie oświetl.- Obliczamy dzieląc powierzchnie podłogi przez powierzchnię okien danego pomieszczenia
Kąt padania promieni słonecz.-określa intensywność oświetlenia naturalnego w pomieszczeniach kąt padania nie mniejszy niż27 stopni
Kąt otworu dziennego
1.obliczyć kąt padania alfa
2.obliczyć tangens kąta pomocniczego
3.obliczyć wielkośc kąta pomocniczego
4.odjąc wielkośc kąta pomocniczego od kąta podania
Kąt nie powinien być mniejszy niż 5 stopni
Zwierzęta futerkowe dzielimy na 3 grupy
-zwierzęta hodowlane od dawna głównie na futra
-zwierz. Futerkowe udomowione niedawno lub w trakcie udamawiania się znajdujące
-zwierzęta występujące w okresie prób hodowlanych
Właściwości skóry futrzarskiej
-grubość
-wytrzymałośc i ciągłość
-powierzchnia skóry
-jej masa
-właściwości ciepłochłonne
-trwałość w użytkowaniu
Właściwości ciepłochłonne zależą od;
-ilości powietrza znajdującego się między włosami i we włosach
-gęstości i wysokości włosów
-stosunku ilościowym włosów puchowych do pokrywowych
Trwałość futra uwarunkowana jest;
-budową histologiczną włosów i skóry
-stopniem osadzenia włosów w skórze
-stosunkiem ilościowym włosów puchowych do pokrywowych
- okres pozyskania
Rodzaje włosów;
-pokrywowe(przewodnie i ościste)
-podszyciowe(przejściowe i puchowe)
Wartość i przydatnośc skór zwierz. Futerkowych do celów futrzarskich decyduja cechy;
-gęstośc grubośc okrywy
-skład,sprężystość i puszystośc włosów
-wysokośc i wyrównanie okrywy
-miękkość,barwa,połysk okrywy włosowej
-ciepłochłonność i trwałośc futra
Okrywy włosowe
-długowłose
-średniowłose
-krótkowłose
Fermy mięsożernych zwierząt futerkowych
Klatka wolnostojąca i pawilon
Minimalne wymiary pomieszczeń dla lisów: wolna przestrzeń
-zwierzęta dorosłe 0,8
-zwierzęta dorosłe ze szczeniętami 2,0
-młode po odsadzeniu, do 2 zwierząt 1,2
-minimalna wysokość pomieszczeń 70 cm
Rozród zwierząt futerkowych
Zwierzęta monoestryczne (lis pospolity, lis polarny, jenot, norka)
W rocznym cyklu płciowym tych zwierząt można wyróżnić 4 fazy:
-przedrujową
-rujową
-fazę porujową
-bezrujową (anoestrum)
Kompletowanie stada podstawowego:
-brakowanie
-remont
Przygotowanie do rozpłodu
Odchudzanie zwierząt stada podstawowego:
-zmniejszenie kaloryczności dawki paszowej
-zmniejszenie ilości zadawanej karmy
Ruje u lisic można określić za pomocą kilku metod:
-na podstawie stopnia obrzęku i wyglądu warg sromowych oraz zachowania się samicy
-badanie cytologiczne komórek nabłonka pochwy
-określenie poziomu progesteronu w surowicy krwi
-pomiar odporności śluzu pochwowego
-określenie stanu gotowości samicy do krycia przy użyciu samca-próbnika
Wzrost i rozwój
Masa ciała
-w dniu urodzenia 50-90g
-w wieku 3tyg. 400-600g
-w wieku 7m-cy 12-20kg
Zmiana okrywy włosowej (najlepsza okrywa to zimowa)
Najlepsze gatunki roślinożernych zwierząt futerkowych
Nutria:standardowa, pastelowa, perłowa, mozaikowa, biała niealbinotyczna, czarna, bursztynowo-złocista
Charakterystyka rozpłodu nutrii:
Metoda krycia samic nutrii:
-rozpłód parami
-krycie haremowe
-krycie z ręki
-krycie grupowe (krycie dzikie)
Systemy chowu: wodnego (kompieliskowy)
Bezkompieliskowy
Wydajność rzeźna nutrii:55-60%
Szynszyla: mała, duża, standardowa, albina, czarna, aksamitna
Charakterystyka rozrodu: zwierzęta poliestryczne, nawet do 3 miotów w ciągu roku na 4 samice przypada 1 samiec plenność 2,2-2,3
Królik: udomowienie 150-100 lat p.n.e.
Królik kastorek, reks biały, francuski baron, srokacz czarny, baran madagaskarski, niebieski, wiedeński, alaska, srokocz olbrzymi, kuryński średni, holenderski czarny, kalifornijski, nowozelandzki, czerwony, podpalony, hemelinczerwonocki, hawana, augora biała.
Charakterystyka rozrodu: zwierzęta poliestryczne, ruja przez cały rok, do 5 miotów
Chów i hodowla kóz: udomowienie ok. 11000 lat p.n.e.
Protoplaści kozy domowej: koza bezoorowa, koza suboroga, koziorożel alpejski
Znaczenie i walory użytkowe kóz
-wszechstronnie użytkowe zwierzęta
-wysoka wartość mięsa i mleka
-wczesna dojrzałość płciowa i rozrodowa
-małe wymagania żywieniowe
W chowie kóz wyróżnia się 5 kierunków użytkowania:
-mleczny i mięsny
-wełnisty i puchowy
-wszechstronnie użytkowy
Kierunek mleczny: sanneńska, górska, toggenburska
Kierunek mięsny: burska, zachodnio-afrykańska, karłowata
Kierunek wełnisty: angorska
Kierunek puchowy: kazmirska
Polskie rasy kóz kierunku wszechstronnego: sandomierskie, kazimierzowskie, karpacki
Systemy utrzymywania:
1.Wolnostanowiskowy:
-zwierzęta są swobodne
-utrzymanie w koziarni na głębokiej ściółce obornik wybierany jest 2-3 razy do roku
-w koziarni zimą jest ciepło, obornik-dobry izolator
-małe nakłady robocizny
2.Alkierzowy- na uwięzi:
-na kozę przeznacza się mniej powierzchni na legowiskach
-indywidualne stanowiska pozwalają zwiększyć uwagę na potrzeby każdego zwierzęcia
Minimalne warunki utrzymania kóz:
Kozy w pomieszczeniach inwentarskich utrzymuje się:
-na stanowisku na uwięzi
-pojedyńczo
-wilgotność do 80%
dojrzałość płciowa 4-6 m-cy
dojrzłość rozpłodowa 7-8 m-cy
Zwierzęta monoestryczne: nasilenie aktywności płciowej występuje pomiędzy III połową sierpnia a I połową grudnia
Metody rozpoznawania rui u samic:
-obserwacja zachowania samicy
-wygląd zewnętrznych narządów rodnych
-próba z samcem
Owulacja-uwalnianie komórki jajowej z pęcherzyka Graafa
Metody krycia: naturalna: haremowe i z ręki
Sztuczne (nasienie świeże lub mrożone)
Na 1 samca może przypadać w systemie haremowym 23-40 kóz; w kryciu z ręki 40-80 kóz
Długość ciąży 150 dni poród kozy- wykot
Procentowy udział typów urodzeń:
-pojedynków 21,5
-bliżniąt 60,6
-trojaczków 16,4
-czworaczków 1,5
Metody chowu koźląt:
-naturalny -odchów kożląt (6-8 m-cy)
sztuczny -odchów tradycyjny do wieku 11-12 tyg.
-odchów skrócony do wieku 6-8 tyg.
Użytkowanie mleczne: mleko kozie zawiera mniej kazeiny <51
Czynnki wpływające na mleczność: genotyp, wiek i masa ciała, termin wykotu, budowa gruczołu mlecznego, warunki środowiskowe, żywienie
Czynniki warunkujące poiom użytkowości mięsnej: rasa (genotyp), cechy rozrodu, płeć, płeć przy uboju
Ocena użytkowości mięsnej
Metody oceny użytkowości mięsnej:
-przeżyciowe i poubojowe
Wydajność rzeżna: -kozły dorosłe 40-60%
-koźlęta kilkumiesięcne ok. 50%
-koźlęta 2-3 miesięczne 55-60%
-koźlęta 1-2 miesięczne powyżej 60%
wyręby cenne:udziec, comber, antykot
Rodzaje tuczu:
-kożląt mlecznych (przyrosty: koziołki 170-250 g/dzień; kózki 150-210 g/dzień)
-koźląt starszych (przyrosty: koziołki 150-200 g/dzień; kózki 130-180 g/dzień)
Uzytkowanie wełniste: wełna -mohair
W okrywie kóz angorskich (runie) włosy są silnie karbikowane o grubości 11-19 µm i długości 20-25 cm (najdłuższe 75cm) rocznie od kozła uzyskuje się 8-6 kg wełny od kozy 1-3 kg
Użytkowanie puchowe: wełna -kaszmir
Włosy wełny kaszmirskiej mają długość 2,5-8 cm i grubość 7-20µm Roczna wydajność od kóz kaszmirskich wynosi ok.1kg
Skóry kozie masa skór:
-koźląt ok. 0,5 kg
-kóz dorosłych 0,7-1,02 kg (powyżej 6000-7000cm)
-kozła dorosłego 1,5-2,5 kg (pow. ponad 10 000 cm)
Użytkowanie owiec:
-użytkowanie mięsne i wełniste
-mleczne i użytkowanie skór ( na wyroby kożuchowe)
Użytkowanie mięsne- to zdolność do produkcji mięsa o odpowiedniej przydatności konsumpcyjnej.
W użytkowaniu mięsnym owiec rozróżnia się dwa produkty wyraźnie jakościowo i cenowo różne: jagnięcinę- to mięso z młodych owiec do wieku 12 m-cy i baraninę
Do czynnikóe warunkujących poziom użytkowości mięsnej owiec należy zaliczyć m. in. rasę, wiek, płeć, krzyżowanie towarowe, żywienie, metody oceny przeżyciowej i poubojowej
Spośród krajowych ras i typów najbardziej wartościowe w użytkowaniu mięsnym są: owce merynosowe, nizinne i długowełniste, wrzosówka i górskie.
Krzyżowanie towarowe jednostopniowe:
-poprawianiw tempa wzrostu jagniąt (skrócenie czasu trwania tuczu)
-zmniejszenie zużycia paszy
-poprawa wartości rzeżne
Celem krzyżowania dwustopniowego (trójrasowego) jest osiągnięcie zarówno wzrostu liczby jagniąt jak równiż wyższej jakości rzeżnej i lepszej wydajności tuczu to jest krzyżowanie towarowe dwustopniowe
Płeć i wiek ze względu na kształtowanie się cen jagniąt wyróżnia się następujące standardy wagowe: 13-15 kg; 17-22kg; 23-35kg; 36-40kg
Potencjał wzrostowy jagniąt zależy od:
-kalibru owiec (jest wyższy u owiec większych), rasą, typu urodzenia
Ocena przeżyciowa (zwierzę):
-dobowe przyrosty masy ciała
-stopień wykorzystania pasz
-umięśnienie i otłuszczenie
-skład tkankowy (szacunkowo)
Ocena poubojowa (tusza)
-wydajność rzeźna
-umięśnienie i otłuszczenie tuszy
-jakość mięsa
Dobowe przyrosty w granicach 250-300 g/dobę -średni
Przyjmuje się optymalny skład tkankowy tusz jagnięcych powinien wynosić: -powyżej 65% mięsa, 17% kości ( nie więcej), 18% tłuszczu ( nie więcej)
Użytkowanie wełniste: runo
Rodzaje włosów występujących w runie owiec: włosy puchowe, rdzeniowe, przejściowe, martwe.
Ciąg zależności: cechy włosów→cechy zespołów włosowych→cechy runa
Wełna potna: pochodzenie składników runa:-z otoczenia i od zwierzęcia
Można wyróżnić 3 typy okrywy jednolitej:
-cienka (merynosowa)
-średnia
-gruba (charakterystyczne dla angielskich ras długowełnistych)
Cechy jakościwe wełny (włókna):
-grubość, długość: -rzeczywista -wysadność, karbikowanie, barwa, połysk, wytrzymałość
Na grubość włókien ma wpływ:
-wiek, płeć, klimat, czynniki wewnętrzne
Właściwości użytkowe wełny: hygroskopijność, ciepłochłonność, sprężystość
Tremin strzyży wiąże się z czasem potrzebnym do uzyskania odpowiedniego odrostu wełny, warunkującego jej przydatność do przerobu:
-owce o okrywie jednolitej strzyże się raz w roku
-owce o wełnie mieszanej- dwa rzy
Tryki: strzyże się 6-8 tyg.przed rozpoczęciem stanówki
Maciorki: strzyże się 4-8 tyg. Przed rozpoczęciem kotelni
Jagnięta w wieku 4m-cy albo 11 m-cy
Użytkowanie skór
Skóry zależnie od jej przydatności użytkowej i przeznaczenia technologicznego można podzielić na: golce, futrzarskie, kożuchowe, futerkowe Jakość skór owczych zależy od: rasy, wieku, płci, zdrowia i kondycji, pory roku, prawidłowego pozyskania
Skóry futerkowe -smuszki karakułowe
Odmiany barwne: czarna (arabi), popielate (sziraz), brązowe (kambar), wielbłądzia (szuturii)
Mutacje- srebrzysto-złociste (sur) różowe i białe
Cechy skórki zależą od: typu morfologicznego loku, połysku, jędrności elastyczności, rysunku i rzeźby
Użytkowanie mleczne
W związku z upływem rasy, większość owiec z punktu widzenia wydajności mlecznej daje 3 grupy
Metody odchowu jagniąt: tradycyjny odchów przy matkach (90-100 dni), wczesne odsadzenie jagniąt (30-42 dni), bezmatkowy (do 5 dni)
Laktacja 800 litrów - owce mleczne
Dój: 250-550l mleka (konsumpcyjnego)
Owce użytkowane mlecznie laktacja 200-300l dój 60-120l mleka (konsumpcyjnego)
Czynniki wpływające na laktację (użytkowość mleczna): licza jagniąt, żywienie, wiek matki, budowa wymienia, kształt i ustawienie strzyków, stadium laktacji
Ocenę mleczności prowadzi się: metodą bezpośrednią i metodą pośrednią [A=(B-C)*D]
Sposoby doju: ręczny i mechaniczny