Wymień przyczyny żywotności religii.
dążenie człowieka do wejścia w kontakt z rzeczywistością ponad ponadludzką;
wzrost politycznego oddziaływania religii;
poszukiwanie odpowiedzi na pytania egzystencjalne;
oddziaływanie na wszystkie płaszczyzny życia człowieka.
Przedstaw historyczne uwarunkowania ewolucji wierzeń.
- istotny rys sposobu myślenia ludów prymitywnych (proces myślenia religijnego oparty na odczuciach, nie racjonalnym myśleniu);
- według jednej koncepcji wierzenia religijne powstały w paleolicie;
- inna koncepcja mówi o powstaniu wierzeń ok. 30 tys lat temu, co związane było z kulturą człowieka rozumnego;
- animizm - wiara w uduchowienie przyrody;
- manizm - kult przodków;
- preanimizm - wiara w działanie sił tajemnych;
- fetysz - oddawanie czci przedmiotom lub wyobrażeniom;
- totemizm - kult zwierzęcego lub roślinnego praprzodka;
- magia - wiara, że istnieje ścisły związek między rzeczami podobnymi;
- pramonoteizm - źródłem religii praobjawienie, wiara w jednego Boga.
Scharakteryzuj metody badania zjawisk religijnych.
metoda filologiczna:
- F.M. Muller;
- język źródłem wszelkiej myśli, a więc także kultury i religii;
- mowa źródłem nauki humanistycznej, w tym także o wierzeniach religijnych;
- porównywanie struktur językowych - analiza podstawą dla wniosków o rozwoju zjawisk religijnych.
metoda ewolucjonistyczno - etnologiczna:
- E.B. Taylor, J.G. Frazer;
- religia zjawiskiem przejściowym i historycznym;
- odtwarzanie pierwotnych wierzeń
- pochodzenie religii z innych bardziej podstawowych zjawisk (od wiary w duchy i duszę nieśmiertelną).
metoda materializmu dialektycznego i historycznego:
- K. Marks, F. Engels;
- religia przemijającym zjawiskiem społecznym;
- uwarunkowana trudną sytuacją ekonomiczno - społeczną;
- forma duchowego zniewolenia człowieka;
- przeminie wraz ze zmianą struktur społeczno - ekonomicznych i upowszechnieniem oświaty.
metoda socjologiczna:
- E. Durkheim, M. Weber;
- religia zjawiskiem społecznym;
- główny czynnik integrujący grupę społeczną (wspólne wierzenia i obrzędy);
- społeczeństwo ostatecznym źródłem religii, a sacrum jedynie symbolem mocy społecznej.
metoda psychologiczna:
- Z. Freud, E. Fromm;
- religia „kolektywną neurozą ludzkości”;
- źródło w niewłaściwym stosunku człowieka do bóstwa (k. Edypa);
- negatywna rola w życiu ludzkim (poddanie władzom fikcyjnym);
- Fromm - religia ostatecznym układem odniesienia, koniecznością dla rozwoju osobowości.
metoda historyczno - kulturowa:
- W. Schmidt, M. Gusinde, W. Koppers;
- monoteizm wśród ludów pierwotnych.
metoda fenomenologiczna:
- M. Scheller, R. Otto, M. Eliade;
- badanie empirycznego doświadczenia religii w przeszłości i we współczesności;
- poszukiwanie punktów wspólnych dla wszystkich religii;
- analiza przeżyć religijnych;
- neutralność.
Wyjaśnij, dlaczego religia jest czynnikiem kulturotwórczym.
ukierunkowuje człowieka k wartościom duchowym;
ożywia życie wewnętrzne;
wpływa na twórczość artystyczną i naukową;
stanowi element dynamizujący kulturę.
Na czym polega cykliczność i linearność ruchów religijnych?
Według A. Toynbee'go ruch religijny odbywałby się po linii prostej, wznoszącej się ku górze. Służyłby temu cykliczny ruch cywilizacji, odbywający się zgodnie z cyklem narodzin, śmierci i narodzin. Zgodnie z tą teorią funkcja religii uniwersalnych polega na służeniu - poprzez upadki - jako stopnie do kolejnej, dojrzalszej religii uniwersalnej.
Uzasadnij, dlaczego religia to siła sprawcza zmian zachodzących w dziejach ludzkości.
Każda religia oparta na Objawieniu jest silnym i głęboko zapadającym w świadomości czynnikiem kulturotwórczym. Nadaje sens rozmaitym trudnościom. Ponadto wpływa na twórczość naukową. ta z kolei oddziałuje na całą wspólnotę ludzką. "Kultura i religia pojawiły się razem z człowiekiem i towarzyszą mu w historii". Obszerny materiał historyczny potwierdza, że religia to element dynamizujący w kulturze, że jest jej „siłą sprawczą". Relacje między religiami a cywilizacjami są rozmaite. Istnieją wypadki skrajne, gdy religie stwarzają, determinują całą cywilizację, nie pozostawiając żadnej sfery bytowania ludzkiego bez swej bezpośredniej ingerencji.
Wskaż wzorce zachowań religijnych w paleolicie.
wiara w podobieństwo zwierząt do ludzi i przypisywanie im nadnaturalnych mocy (człowiek może przenieść się w zwierzę i odwrotnie, dusze zmarłych mogą wstępować w zwierzęta, określoną osobę łączy specjalna więź z danym zwierzęciem);
początkowy brak grzebania zwłok - traktowanie śmierci jako swego rodzaju snu, traktowanie zmarłego w dalszym ciągu jak członka plemienia (np. przy rozdziale pożywienia);
wiara w istnienie nadprzyrodzonych istot (np. Pan Dzikiego Zwierza - istota najwyższa wśród ludów myśliwskich);
rytualne znaczenie polowań;
kult niedźwiedzia - wiara w pokrewieństwo z tym zwierzęciem i możliwość jego odrodzenia, oddawanie mu czci jako bóstwu, odprawianie obrzędów i składanie go w ofierze (pochówki głów);
wyobrażenie o tożsamości człowieka z przyrodą, przekonanie o dwoistości świata - animizm i totemizm;
górny paleolit - grzebanie zmarłych;
malowidła ścienne - magiczne zapewnianie powodzenia wyprawie myśliwskiej;
sanktuaryjny charakter jaskini;
szamanizm ideologią religijną.
Wyjaśnij, na czym polega system notacji A. Marshacka.
System oparty na podstawie obserwacji faz Księżyca prowadzonych przez dłuższy okres. Na ich podstawie można przypuszczać, że sezonowe ceremonie były ustalane na długo przedtem.
Przedstaw kosmiczne koncepcje neolityczne.
kult sił przyrody - wyobrażenie przeważnie w postaci kobiet;
sperma i krew wyrażeniem istoty i sakralności życia;
płodność ziemi związana z płodnością kobiet;
życie religijne skoncentrowane wokół centralnej tajemnicy - okresowej odnowy świata;
cykl kosmiczny - narodziny, śmierć, odrodzenie.
Na czym polega proces reinterpretacji tradycji religijnych?
Wraz ze wzrostem roli mężczyzn w rolnictwie doszło do stopniowego przejścia od trwającego dotychczas matriarchatu do patriarchatu. Bóstwa żeńskie w kulcie przyrody zostały zastąpione przez bóstwa męskie, a wierzenia totemiczne przekształciły się w kult zwierząt. Funkcje religijne przejął pojawiający się wówczas szaman.
Wyjaśnij pojęcie „polidoksja”.
Wierzenia, na które składają się cztery formy - magia, wiara w dusze zmarłych, kult przyrody i demonologia.
Scharakteryzuj prasłowiański system wierzeń.
Perun najwyższym bogiem;
związek z kultem przyrody - kult ciał niebieskich i zjawisk atmosferycznych;
ważna rola świata demonów towarzyszących człowiekowi przez całe życie;
wiara w życie pozagrobowe, kanibalizm wobec zwłok;
ofiary;
wpływy celtyckie i scytyjskie - zapożyczenia pewnych wierzeń (Bogini - Matka pod postacią niedźwiedzicy i bóstwo płodności - ryba);
personifikacja wyobrażeń bóstw.
Co wpłynęło na kształtowanie się synkretycznych wierzeń rzymskich?
Na początkowo etruski charakter wierzeń rzymskich wpływ mieli Sabinowie, dodatkowo na nowy system religijny wpływ miały kontakty z Grecją. Hellenizacja kultów rzymskich odbyła się na trzy sposoby - bezpośrednie przeniesienie pod greckim imieniem, nadanie bóstwu imienia rzymskiego, identyfikacja z bogiem czczonym już na półwyspie Apenińskim.
Przedstaw warunki społeczno - polityczne wierzeń starożytnego Wschodu.
- tereny zamieszkiwane przez pasterzy i rolników;
- podział krainy na dwie części - Akad na północy i Sumer na południu;
- mieszkańcy - Semici i Sumerowie;
- rozbicie na państwa - miasta;
- rozwój ośrodków politycznych: państwa Sargona Wielkiego, Babilonii, księstwa Mitanni, Asyrii.
Opisz babiloński obraz świata.
Babiloński obraz świata był całkowicie oparty na mitach. Według nich Thiamat została zabita przez Marduka, który z jej przepołowionego ciała utworzył Ziemię i sklepienie nieba. Z jej głowy i piersi zostały stworzone góry, natomiast z jej oczu wypłynęły Tygrys i Eufrat. W środku świata jest Ziemia, wokół której rozciągają się wody ziemskiego oceanu. Na jej krańcach znajdują się wschód i zachód. Ponad nią rozpościera się Niebo. Pod Ziemią znajduje się głębia ziemskich oceanów, jeszcze dalej królestwo śmierci otoczone przez siedem murów. Wszystko otacza niebiański ocean.
W czym wyraża się synkretyzm religijny ludów Mezopotamii?
Plemiona przybywające na teren Mezopotamii nie narzucały swoich wierzeń ludom miejscowym, przejmowały natomiast elementy ich wiary. Pojawiły się więc nowe bóstwa, z kolei niektórym po prostu zmieniono imiona (An - Anu, Enki - Ea). Obok tradycyjnej kosmicznej trójcy pojawiła się astronomiczna trójca bogów.
Dlaczego religia Kanaanu jest religią naturalistyczną?
Religia Kanaanu wywodzi się z cywilizacji wiejskiej. Główną rolę odgrywały w niej kulty agrarne, zależne od ziemi, klimatu, roślinności i czynników geograficznych. Występowały w niej dwa cykle: pierwszy z przewagą elementów astralnych i drugi z przewagą elementów atmosferycznych.
Scharakteryzuj religię Beduinów z epoki Dżahilijja.
Dżahilijja - czas nieświadomości, ciemnoty, przed pojawieniem się islamu;
oddawanie czci siłom natury, drzewom, kamieniom i górom łączonym w rodziny lub pary;
antropomorficzne wyobrażenia bogów;
pierwszoplanowa rola Słońca (matki), Księżyca (ojca) i Wenus (dziecka);
bóstwa męskie, żeńskie i dżinnowie (demony powstałe z płomienia lub obłoku pary);
betyle - sanktuaria, miejsca święte, na których wznoszono kabę;
ofiary, w tym z ludzi.
Przedstaw ewolucję wierzeń religijnych w starożytnym Egipcie.
własne systemy religijne niektórych ośrodków - doktryny: heliopolitańska (bóg Re), memficka (Ptah), tebiańska (Amon i Re); oddawanie czci bóstwom lokalnym; wzrost znaczenia dogmatu o boskości faraona za Menosa - wyraz zależności;
umacnianie się kultu Ozyrysa;
czasy panowania dynastii tebańskiej (Amenhotep IV - Echnaton) - powstanie monoteistycznego ruchu religijnego (wynik rozwoju religii solarnej, chęć uwolnienia się władzy od wpływów arcykapłana Amona), zerwanie z kultem Amona, kult tarczy słonecznej - Aton najwyższym bogiem; uznany za herezje, Tutanchamon - zabronienie kultu Atona, powrót do poprzednich praktyk;
przedstawianie bogów pod postacią zwierząt, później częściowa antropomorfizacja - człowiek z głową zwierzęcia;
dynastia Ptolomeuszów - wpływy greckie, Ozyrys utożsamiany z Serapisem, główne miejsce w panteonie bogów.
Przedstaw społeczno - polityczne oblicze cywilizacji Indusu.
półwysep Indyjski zamieszkiwany przez różne społeczności - powstanie wysoko rozwiniętych kultur i wierzeń religijnych;
drugie tysiąclecie p.n.e. - Drawidowie dominującą grupą, w późniejszym okresie zepchniętą przez Ariów;
cywilizacja Indusu - 2500 - 1500 p.n.e., na zachodzie po Afganistan i Beludżystan, na wschodzie po Dżammę;
zróżnicowanie religijne społeczeństwa;
system kastowy;
Toynbee - podział na dwie cywilizacje: wczesnohinduską i indyjską.
Przedstaw genezę hinduizmu.
Historia hinduizmu rozpoczyna się wraz z powstaniem świętych tekstów Wedy, z których najstarsza księga - Rygweda - powstała ok. 1500 lat p.n.e. Ten etap religii, nazywany wedyzmem, wraz ze wzrostem wpływu braminów na całokształt życia religijnego ok. IX w. p.n.e. przerodził się w braminizm. Ostateczną formą religii jest właśnie hinduizm, wyłaniający się powoli z bramanizmu ok. II w. p.n.e., który swój rozkwit przeżywał od IX do XI w. n.e.
Jak należy rozumieć „kołowrót narodzin”, będący podstawą hinduskiej wizji człowieka?
„Kołowrót narodzin”, czyli samsara, metempsychoza, to wędrówka duszy od narodzin do śmierci i ponownych narodzin. Każdy człowiek jest mu poddany tak długo, jak długo żyje w niewiedzy i nie poznał swojej tożsamości z Brahmą. Kolejne wcielenia odbywają się według hierarchii i oznaczają ponowne doznawanie cierpienia. Szczęśliwość to kres wędrówki i zjednoczenie z Brahmą.
Przedstaw główne założenia hinduizmu.
świat nie jest stworzony przez Boga, nie ma początku ani końca;
Bóg (Brahman) jest nie osobowy, Bóg to świat;
niezmiennym elementem wszystkich bytów jest Atman - dusza;
zło ma źródło w człowieku, istota grzechu polega na niewiedzy;
sansara - wędrówka dusz opiera się na niewiedzy; niewiedzący ma dłuższą drogę do Boga, ale w końcu do niego dojdzie;
moksza - zbawienie jest uwolnieniem od niewiedzy; przekonanie, że jest się cząstką całości i niczego nie trzeba pragnąć;
przestrzeganie praw moralnych w celu jedności z duszą świata i wszechjednią;
religia to wiara w boski pierwiastek w człowieku, wiara w samego siebie, przeżycie i doświadczenie;
przestrzeganie zasady ahinsy - nie wyrządzania krzywdy.
Jakie są źródła systemu kastowego w Indiach?
W epoce wedyjskiej funkcjonowały zorganizowane struktury ogólnopaństwowe, a podstawą społeczeństwa były klan, wielka rodzina i plemię. W nich najważniejszą rolę odgrywali wojownicy, którzy utrzymywali kontakt z bóstwami i składali ofiary. Wykształciła się szlachta złożona z wojowników, która pełniła także funkcje religijne. Z czasem doszło do podziału wspólnoty według przydzielonych jej członkom zadań, co było początkiem systemu kastowego w Indiach.
W czym tkwi synkretyzm religii Sikhów?
Twórca religii, guru Nanak, znajdował się pod wpływem dwóch religii - hinduizmu i islamu. Zgodnie z hinduizmem sikhizm uznaje istnienie Boga jako istoty najwyższej i doskonałej, ale bezpostaciowej. Podobnie jak islam odrzuca podział na kasty, świętość Wed i pojęcie awatary - wcielenia. Wbrew islamowi przyjęto wiarę w reinkarnację.
Omów wpływ tradycyjnych wierzeń chińskich na system religijny Konfucjusza.
Konfucjusz miał dwojaki stosunek do tradycyjnych wierzeń chińskich - niektóre ich aspekty przyjmował i dostosowywał do swojej doktryny, inne odrzucał. Popierał zwłaszcza te, które mogły się przyczynić do utrzymania ładu społecznego. Akceptował wierzenia o charakterze ogólnopaństwowym, centralnym oraz kult przodków (odpowiednio przekształcony, opierał się na teorii miłości synowskiej, wyrażającej się w nieustannej dbałości o rodziców) Odrzucał kulty lokalne i zabobony, a także takie elementy tradycyjnej wiary jak składanie ofiar razem ze zmarłymi (mogły sugerować grzebanie rzeczywistych ludzi).
Scharakteryzuj konfucjanizm jako system moralny i społeczno - polityczny.
Myśl Konfucjusza jest skoncentrowana wokół człowieka i jego życia w społeczeństwie. Jedną z cech jego teorii jest głębokie umiłowanie i przywiązanie do tradycji. Konfucjusz mówił często o starożytności chińskiej i powoływał się na nią, gdyż dążył do restytucji władzy królewskiej. Ponadto jego zamiarem było stworzenie hierarchii społecznej, w ramach której ludzie zachowywaliby się odpowiednio wobec siebie w zależności od zajmowanego szczebla w drabinie hierarchizacyjnej. Jego zdaniem przestrzeganie form dałoby Chinom możliwość wszechstronnego rozwoju i zlikwidowanie wojny nie tylko pomiędzy państwami, ale także rodami. Ważną rolę w poglądach Konfucjusza odgrywała etyka społeczna. W związku z tym stworzył on ideał człowieka szlachetnego, który powinien wyróżniać się dwiema zaletami, tj. humanitarnością i poczuciem sprawiedliwości. Być humanitarnym znaczy nie tylko kochać ludzi i nie kierować się pobudkami egoistycznymi, ale także być powściągliwym, dobrym, skromnym i rozsądnym. Wiedzie ona ku ładowi tao, czyli drodze, sposobowi działania, tj. postępowania zgodnego z normami etycznymi. Natomiast idea sprawiedliwości sprowadza się do tego, że należy być oddanym i wiernym (swojemu władcy, ojcu, starszemu). Wysuwane przez Konfucjusza normy tworzą system tzw. pięciu stałych elementów natury człowieka, czyli pięciu etycznych norm wzajemnych stosunków między ludźmi. celem, do którego dążył Konfucjusz, było stworzenie państwa opartego na wspólnocie działania, które w koncepcji mistrza było jak gdyby jedną wielką rodziną.
Jakie główne wartości wnosi taoizm do cywilizacji chińskiej?
Taoizm wnosi do cywilizacji chińskiej romantyzm, spontaniczność i naturalny sposób bycia, podkreśla pierwiastek transcendentalny w jednostce ludzkiej, dotyczy zewnętrznej strony społeczeństwa.
Przedstaw problem człowieka w myśli Konfucjusza.
Konfucjanizm skoncentrowany jest wokół człowieka i jego życia w społeczeństwie. Konfucjusz stworzył ideał człowieka szlachetnego, wyróżniającego się humanitarnością (miłością do ludzi, powściągliwością, dobrocią, skromnością, rozsądkiem) i poczuciem sprawiedliwości (wierne służenie swojemu władcy, ojcu lub starszemu). Powstał system pięciu stałych elementów natury człowieka - etycznych norm wzajemnych stosunków między ludźmi:
władca ma być dobry dla poddanych, a ci mają być wobec niego lojalni i wierni;
ojciec ma być sprawiedliwy dla dzieci, a te przywiązane do rodziców i usłużne;
starsi mają być życzliwi, a młodzi powinni ich szanować i im pomagać;
mężczyzna ma sprawiedliwie traktować kobietę, a ona powinna być uległa i posłuszna;
przyjaciele mają być sobie bezgranicznie wierni.
Omów szkoły taoizmu.
szkoła taoistyczna - taoizm filozoficzny:
- czysta filozofia;
- związany z pojęciem tao - esencją wszechświata, podłożem wszelkich zmian;
- przez rozwój duchowy możliwe jest osiągnięcie harmonii z tao;
- doświadczając tao człowiek nabywa te - cnotę, która pozwala na osiągnięcie harmonii, odbicie tao w ludzkiej moralności;
- rzeczy w swoim pierwotnym stanie posiadają naturalną moc, której odnalezienie daje radość i szczęście, bo pozwala odkryć rzeczy takimi jakie są one w rzeczywistości;
- zainteresowanie, w jaki sposób można wykorzystać swoją ci - energię życiową;
- życie ma sens, gdy zawiera w sobie twórczą siłę magii;
religia taoistyczna - taoizm religijny:
- główny cel: poszukiwanie fizycznej nieśmiertelności;
- wykorzystanie tradycyjnej magii, udział egzorcystów, szamanów, czarowników;
- połączenie filozofii taoistycznej z wierzeniami ludowymi i magicznymi;
- jedność zasad jin i jang - podstawa harmonii świata.
Jakie wydarzenia przygotowały grunt dla wielkiego przewrotu humanistycznego?
- migracje Dorów - upadek cywilizacji mykeńskiej, migracje wtórne Jonów i Eolów ku wybrzeżom Azji Mniejszej;
- aktywność żeglarska Fenicjan;
- 776 r. pierwsza olimpiada grecka, kolonizacja Grecji;
- powstanie imperium perskiego i jego podbój przez Aleksandra Macedończyka;
- rozwój imperium Indii.
Jak widział K. Jaspers geografię przewrotu humanistycznego?
Jaspers postrzegał geografię przewrotu humanistycznego przez pryzmat państw i żyjących w nich przedstawicieli i stwórców religii uniwersalnych, filozofów, pisarzy. I tak wyróżnił Chiny, w których działał Konfucjusz, Lao - Cy, czy Mo - Ti; Indie, w których nauczał Budda i rozwijała się filozofia; Iran, gdzie swoje nauki wygłaszał Zaratustra; działających w Palestynie proroków oraz Grecję, w której żył Homer, Heraklit czy Archimedes. Stwierdził, że wszystko, co oni stworzyli powstało niezależnie od siebie, ale w tym samym czasie. Wszystkich tych ludzi łączyło także wewnętrzne przeciwstawienie się całemu światu.
Co było podstawą narodzin religii uniwersalnych?
Podstawą narodzin religii uniwersalnych był przełom, który dokonał się w warstwie duchowej. Epoka wielkiego przełomu humanistycznego stanowiła podstawę religii uniwersalnych stanowiących do dzisiaj podstawę ludzkiego życia. Skończyła się epoka, w której dominowały mity. I Budda, i filozofowie greccy, indyjscy, chińscy przestali być traktowani jako postacie mityczne. Racjonalizm zaczął walkę z mitem, a wiara w Boga z nieistniejącymi demonami.
Jakie zmiany duchowe wprowadza „epoka dziejów”?
- pojęcie bóstwa pokonane na skutek uetycznienia religii;
- tęsknota człowieka do wyzwolenia i zbawienia, które można osiągnąć poprzez medytację;
- zdobycie wiedzy o człowieku i świecie;
- poddanie się woli Boga;
- gotowość do rezygnacji ze wszystkich duchowych i ziemskich dóbr, by powrócić do świata jako wierzący.
Wymień główne postaci okresu wielkiego przewrotu humanistycznego i scharakteryzuj ich wkład w powstanie religii uniwersalnych.
- Zaratustra - twórca pierwszej wielkiej religii uniwersalnej, głosił sprawiedliwość i prawdomówność, koncepcje oparte na dualizmie - walce światła z ciemnością, wpływ na judaizm;
- Budda - twórca buddyzmu, nauki o cierpieniu i prawie karmana (odpowiedzialności za czyny), zbawienie można osiągnąć dzięki medytacji, a żywot człowieka kończy nirwana;
- Chrystus - chrześcijaństwo, monoteizm, jednostkowa odpowiedzialność za czyny, zbawienie dla całej ludzkości.
W jakim stopniu wierzenia staroirańskie stały się siłą sprawczą rozwoju religii Zaratustry?
Wierzenia irańskie miały znaczący wpływ na rozwój zaratustranizmu, który w znacznej mierze czerpał z mazdeizmu. Przede wszystkim główne bóstwo zaratustrian - Ahuramazda jest bogiem czczonym na długo przed pojawieniem się Zaratustry (podobnie z resztą jak Aryman). Kult ognia także był praktykowany przez magów już w VIII w. p.n.e.
W czym przejawia się dualizm i monoteizm zaratustryzmu?
Dualizm - świat jest podzielony na dobrych - królestwa światła zamieszkanego przez prawego boga Ahuramazdę i złych - głębi, gdzie mieszka bóg zła i nienawiści Aryman; dualizm idealistyczny rozciągał się także na świat materialny, gdzie również walczą ze sobą stworzenia dobre i złe;
Monoteizm - stwierdzenie, że Ahuramazda odniesie zwycięstwo nad Arymanem, zło zostanie wykorzenione i zapanuje całkowita harmonia wszechświata.
Jakie główne myśli Zaratustry zawiera Awesta?
najwyższym bogiem jest wszechmocny i dobry Ahuramazda;
bogowie nie działają w odosobnieniu, posiadają zastępy duchów i aniołów do zwalczania przeciwnika;
koncepcja kosmogeniczna - świat został stworzony tylko przez Ahuramazdę, Aryman spełnia w nim rolę szkodnika;
na ziemi toczy się walka Dobra i Zła (dualizm);
człowiek składa się z dwóch elementów: pierwotnego duchowego (duszy) i wtórnego materialnego (ciała);
przed sądem ostatecznym wszystkie myśli i czyny człowieka zostaną zważone i wówczas zapadnie decyzja o jego losie w życiu pozagrobowym;
nieuchronny jest koniec świata, który poprzedzi przyjście Zbawiciela, który narodzi się z dziewicy i przygotuje odpowiednio ludzi;
najwyższe cnoty: prawdomówność, niekrzywdzenie innych; hojność wobec ubogich, czystość;
ćwiczenia fizyczne nakazem religii (czystość fizyczna);
brak nakazów życia ascetycznego;
podstawą silnego państwa i narodu jest zdrowa moralnie rodzina;
utrzymanie w idealnej czystości ziemi, wody i ognia;
obowiązek uprawy roli, ogrodu, hodowli zwierząt i nawadniania ziemi;
odrzucenie krwawych ofiar;
kult ognia - podtrzymywanie wiecznego ognia jako symbolu Ahramazdy.
Jakie elementy eschatologiczne Przekazał zaratustrianizm innym religiom uniwersalnym?
ostateczne zwycięstwo dobra ze złem;
powszechne zbawienie;
zmartwychwstanie ciał w dniu sądu ostatecznego;
trafienie duszy do raju lub piekła;
nieuchronny koniec świata;
nadejście Zbawiciela.
W jakich warunkach społeczno - politycznych i kulturowych rodzi się buddyzm?
Przez ok. 2 tys. lat znaczący wpływ na cywilizację indyjską miał braminizm zakładający, że bramini, dzięki znajomości tekstów Wedy, mantr i formuł ofiarnych (niezrozumiałych dla prostego człowieka) stali się elementem niezbędnym w społeczeństwie indyjskim, zajmując tym samym najwyższe miejsce w hierarchii kastowej. Zrodziło to wśród społeczności indyjskiej przekonanie, że każdy człowiek ma na świecie określone miejsce. Bramini opowiadali się za monarchią, natomiast czasach Buddy rywalizowały ze sobą dwie formy rządów - monarchiczna i republikańska. Na obrzeżach większych królestw znajdowały się niewielkie państewka, gdzie wpływy bramińskie były mniejsze. Coraz silniejsza stawała się ekspansja terytorialna ośrodków dużych na te mniejsze, co rodziło niezadowolenie i wywoływało poszukiwanie pytań na odpowiedzi dotyczące ludzkiej egzystencji.
Dlaczego buddyzm stał się hinduskim protestantyzmem?
Poszukiwanie odpowiedzi na pytania egzystencjalne przyczyniło się do powstawania nowych koncepcji filozoficznych, sprzeciwiających się myśli bramińskiej, z których największe i najpotężniejsze znaczenie miał właśnie buddyzm. Przez 2 tys. lat panowania braminizmu pojawił się Budda, który wygłaszał tezy będące rewolucją w stosunku do tego, co dotychczas znało i w co wierzyło indyjskie społeczeństwo. Pojawiło się twierdzenie, że o wartości człowieka nie decyduje przynależność kastowa, lecz rzeczywiste uczynki. Budda sprzeciwił się wielu bramińskim twierdzeniom - o podtrzymywaniu istnienia świata dzięki ofiarom i pieśniom rytualnym czy o posiadaniu wiedzy, że świat stworzyła jakaś boska istota.
Co spowodowało schizmę w buddyzmie?
Po śmierci króla Asioki, za którego nauki Buddi nabrały charakteru religijnego, Indie i buddyzm pogrążone były w chaosie. Pojawiły się wewnętrzne podziały w idei i praktyce. W różnych kierunkach rozprzestrzeniały się idee Buddy w zmienionej formie. W opozycji do hinajany - formy tradycyjnej buddyzmu, którą mogli praktykować tylko ci, którzy postanowili poświęcić temu całe swoje życie, około I w. p.n.e. ukształtowała forma buddyzmu nazywana mahajaną, której zwolennicy twierdzili, że ich doktryna zapewni osiągnięcie wyzwolenia znacznie większej liczbie wiernych.
Jakie wartości wnosi buddyzm do życia społecznego?
Wartości, jakie wnosi buddyzm do życia społecznego można podzielić na dwie grupy. Pierwsza, azjatycka, to działalność misjonarska, rozprzestrzenianie kultury indyjskiej na całym świecie. Grupa ogólnoludzka obejmuje hasło, że każdy człowiek, bez względu na płeć, rasę, narodowość czy kastę może osiągnąć zbawienie przez osobiste uświęcenie. Ważne jest właściwe postępowanie, słuszne myśli oraz życie.
W czym przejawia się kulturotwórcza inspiracja i wpływ buddyzmu na ukształtowanie się cywilizacji Azji i Dalekiego Wschodu?
Dzięki działalności misjonarskiej buddyzm rozprzestrzeniał wysoko rozwiniętą kulturę indyjską, cywilizując niektóre kraje, do których dotarł (takie jak Birma czy Jawa) czy też wzbogacając obce kultury o własne elementy, pozostawiając po sobie indyjską architekturę i sztukę. W wielu z nich religia Buddy do tej pory zajmuje pozycję dominującą, jest religią państwową, nierzadko też wręcz łączy się z polityką. Często był też inspiracją dla powstania nowych szkół buddyzmu - chan w Chinach czy zen w Japonii.
W jakich warunkach historycznych powstał judaizm?
Historia judaizmu sięga 2 tys. lat p.n.e. Jego początki wywodzą się z wierzeń dawnych plemion hebrajskich, prowadzących początkowo koczowniczy tryb życia. Hebrajczycy zawarli pakt z Izraelitami. Głównym bogiem tych plemion był Jahwe. Według tradycji biblijnej uznały one Jahwe za boga dzięki dwóm wydarzeniom - ucieczki z Egiptu oraz wędrówki przez pustynię i przymierza na górze Synaj. Za sprawą działalności Mojżesza plemiona połączyły się w jeden lud izraelski i zaczęły wyznawać podobne wierzenia, które złożyły się na ich wspólną religię - judaizm.
Dlaczego okres niewoli babilońskiej stał się przełomowym w rozwoju religii Żydów?
W okresie niewoli babilońskiej dokonała się głęboka przemiana religii izraelskiej. Stabilizacji uległy pewne praktyki istotne dla późniejszego rozwoju religii (obrzezanie, szabat, kult synagogalny). Skodyfikowano przepisy prane, moralne i rytualne. Religia izraelska stała się religią społeczności rozproszonej. W tym czasie wykształcił się właściwy judaizm.
Jaką rolę w powstaniu judaizmu odegrali prorocy?
Zasługą proroków jest powstanie rzeczywistego monoteizmu. Głosili oni wyższość boga Jahwe nad wszystkimi narodami oraz zwalczali wielobóstwo i kult posągów. Po podziale Izraela, jako wysłańcy boży, przepowiadali nadchodzący upadek i nadejście Mesjasza.
Jakie elementy doktrynalne łączą judaizm z nauką Zaratustry i innymi religiami uniwersalnymi?
Z nauką Zaratustry łączą judaizm elementy eschatologiczne - w obu religiach wierzono, że Zbawiciel zjawi się w końcu świata i na sąd ostateczny oraz w zmartwychwstanie zmarłych. Łączy je też wiara w szatana jako przeciwnika Boga i walkę dobra ze złem, światła z ciemnością. Z zetknięcia się judaizmu z myślą grecką i arabską wyłoniło się chrześcijaństwo i islam, przyjmujące ten sam obraz świata, Boga i człowieka oraz losu człowieka po śmierci. Ponadto chrześcijaństwo, judaizm i islam łączy wiara w istnienie tych samych postaci, czasem jednak w innych ujęciach (np. postać Chrystusa, który w chrześcijaństwie jest Bogiem, natomiast w islamie i judaizmie przyjął rolę proroka).
Dlaczego doszło do rozłamu w judaizmie?
Pod koniec pierwszego okresu judaizmu (do zburzenia drugiej świątyni) wśród Żydów wyłoniły się trzy odłamy - saduceusze, faryzeusze i esseńczycy. Ci pierwsi to konserwatywna arystokracja, uznająca tylko nauki Tory. Faryzeusze wywodzili się z warstw średnich, byli pobożni i poza Torą uznawali także Talmud i późniejsze nauki. Esseńczycy natomiast tworzyli pewien rodzaj monastycznego bractwa, stosowali w praktyce przepisy Prawa i otaczali szacunkiem swoich kapłanów. Podkreślali wszechmoc Boga i predestynację.
Scharakteryzuj czynniki wpływające na tempo i kierunki rozwoju chrześcijaństwa w kręgu śródziemnomorskim.
W starożytności na chrześcijaństwo miały wpływ trzy różne systemu kulturowe, z którymi się zetknęło - judaizm, hellenizm i romanizm. Z kultury żydowskiej przejęto tradycje kultury biblijnej, prawo religijne, obrzędy wtajemniczenia i podstawy ustroju kościelnego, z hellenizmu - język grecki i kulturę filozoficzną, natomiast z Rzymu - doskonałą organizację, kulturę prawniczą oraz terminologię łacińską. Krąg śródziemnomorski, w którym wyrosło chrześcijaństwo, stanowił dziedzictwo wielokulturowe - obejmował elementy greckie, syryjskie, egipskie, mezopotamskie i perskie, zjednoczone przez Rzym, co jednak nie pozwoliło zatrzeć istniejących zróżnicowań kulturalnych, które wywarły znaczny wpływ na rozwój i losy chrześcijaństwa.
Co uzasadnia nierównomierny rozwój chrześcijaństwa w Cesarstwie Rzymskim?
Istotny wpływ na dysproporcje w rozwoju chrześcijaństwa we wschodniej i zachodniej części Cesarstwa miały różnice cywilizacyjne. Na terenach od Półwyspu Bałkańskiego po Tygrys mieszkała ludność posługująca się językiem greckim. W części zachodniej dominowała łacina i tam nowa religia rozwijała się wolniej, ale za to dalej docierała (drogi, administracja, komunikacja, pokój).
Przedstaw przyczyny procesów dezintegracyjnych w chrześcijaństwie.
Już w IV i V w. w cywilizacji śródziemnomorskiej ujawniły się różnice między Wschodem a Zachodem, przejawiające się na płaszczyźnie administracji państwowej, a przede wszystkim kultury (np. język łaciński na Zachodzie, grecki na Wschodzie). Zanim doszło do całkowitego rozłamu między Kościołem wschodnim i zachodnim, nastąpił rozpad chrześcijańskiego Wschodu na kilka odłamów, spowodowany rozwojem Kościołów wschodnich w różnych kulturach, różnymi tradycjami religijnymi, odrębnymi strukturami organizacyjnymi. Powstał Kościół Bizantyjski, znacznie różniący się od Zachodu myślą teologiczną, filozofią czy sztuką. W miarę jego rozwoju pogłębiały się różnice w sferze politycznej, kulturalnej, obyczajowej i społeczno - gospodarczej między Wschodem i Zachodem, doprowadzając w końcu w 1054 roku do schizmy wschodniej - formalnego rozłamu chrześcijaństwa.
Co łączy chrześcijaństwo z innymi religiami uniwersalnymi?
Najwięcej punktów wspólnych ma chrześcijaństwo z judaizmem, od którego de facto się wywodzi. Podobnie jak islam przyjęło ten sam obraz świata, Boga i człowieka oraz losu człowieka po śmierci. Z naukami Zaratustry łączą chrześcijaństwo elementy eschatologiczne - wiara w przyjście Zbawiciela, Sąd Ostatecznych i zmartwychwstanie zmarłych. Łączy je też wiara w szatana jako przeciwnika Boga i walkę dobra ze złem, światła z ciemnością. Ponadto chrześcijaństwo, judaizm i islam łączy wiara w istnienie tych samych postaci, czasem jednak w innych ujęciach (np. postać Chrystusa, który w chrześcijaństwie jest Bogiem, natomiast w islamie i judaizmie przyjął rolę proroka).
Scharakteryzuj okresy rozwoju katolicyzmu jako religii uniwersalnej.
trzy pierwsze wieki - okres walki doktrynalnej; umacnianie się katolicyzmu dzięki wartości i nowoczesności przesłania oraz odwadze wyznawców; walka przede wszystkim wewnątrz Cesarstwa Rzymskiego;
od uznania katolicyzmu za religię Cesarstwa do reformacji - katolicyzm łączy się z władzą polityczną; okres ostrych walk o władzę; przetrwa pomimo upadku Cesarstwa; od VII w. napór ze strony islamu; schizma wschodnia - utożsamienie katolicyzmu z Zachodem; wyprawy krzyżowe, Inkwizycja;
czasy po reformacji - stopniowa utrata władzy politycznej;
czasy obecne - przemieszczenie środka ciężkości Kościoła katolickiego; bogaty Zachód biedny duchowo; duch chrześcijaństwa nienaruszony w krajach Trzeciego Świata.
Co było siłą sprawczą powstania i rozwoju islamu?
Siłą sprawczą powstania islamu były objawienia, jakich doznał Mahomet w 610 r. p.n.e. Od momentu nawiedzenia przez Archanioła Gabriela w jaskini w Mekce przystępuje on do głoszenia wiary w Allaha, nie od razu odnosząc popularność. W obliczu nieprzychylnych wystąpień przeciwko Mahometowi 16 lipca 622 r. p.n.e. miała miejsce tzw. Hidżra - ucieczka z Mekki do Medyny. Tam właśnie pomyślnie rozwijała się jego działalność nie tylko religijna, ale także polityczna i społeczna.
W czym przejawia się atrakcyjność islamskiej religii monoteistycznej?
- islam był chłonny na to, co nowe;
- liczył się z realiami ówczesnego świata;
- zakładał tolerancję w stosunku do ludów podbitych.
Wymień filary islamu i scharakteryzuj je.
szarada - wyznanie wiary; „Nie ma boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem”;
salat - modlitwa; wspólnotowa, zawsze ten sam obrządek, liturgia i forma;
saum - post; bardzo rygorystyczny, ramadan - od wschodu do zachodu słońca nie wolno jeść, pić, palić, odbywać stosunków seksualnych;
zaka - jałmużna; oddania 2,5 - 10% majątku na rzecz ubogich, „dobrowolna jałmużna przypisana prawem”, podatek pobierany przez samego Boga;
hadżidż - pielgrzymka; osiąga się stan wyjątkowej czystości, którego wyrazem są m.in. biały strój, zaniechanie mycia się, ścinania włosów itp., etapy: początek w Mekce, siedmiokrotne obejście świątyni Al - Kaba, siedmiokrotne przebiegnięcie trasy pomiędzy wzgórzami Al - Safa a Al - Marwa, pięciomilowy marsz do Miny, dziesięciomilowa wyprawa na wzgórze Arafat, medytacja, poszukiwanie 49 kamyczków, wyjazd do Al - Muzadiwy, powrót do Miny, rzucanie kamyczków w trzy słupy oznaczające miejsce ukamienowania szatana przez Ismailia, powrót do Mekki, złożenie ofiary z owcy, krowy, kozy lub wielbłąda na pamiątkę posłuszeństwa Abrahama, koniec pielgrzymki ponownym okrążeniem Al - Kaby i zabraniem wody ze źródełka Zamzam; pielgrzymka daje prawo dodawania przed imieniem tytułu hadżdżi;
dżihad - święta wojna o charakterze przede wszystkim duchowym.
Jak należy rozumieć stwierdzenie: islam to religia, prawo, państwo, ideologia?
Islam jako religia promieniuje na państwo, jego prawo i ideologię. Jest to wiara, która całość życia człowieka, także jego wymiar świecki. W idealnym państwie muzułmańskim religia i prawo państwowe są ze sobą nierozerwalnie związane. W większości krajów islam uznawany jest za fundament państwa, natomiast Koran jest źródłem świeckiego prawa. Władza świecka związana jest z władzą religijną. Religia nakazuje bezwzględne posłuszeństwo władcy i udział w prowadzonych przez niego wojnach.
Przedstaw główne nurty islamu.
szyici:
- muzułmanie, którzy po śmierci Mahometa opowiedzieli się po stronie Alego;
- muzułmanie popełnili błąd nie dopuszczając do władzy po śmierci Mahometa rodu Alego, nieomylni są jedynie imamowie będący jego potomkami;
- imam spełnia funkcję religijną i polityczną, pochodzi z namaszczenia boskiego;
- wiara jedynie w Koran;
- miejsca święte - Mekka, Karbala, Nadżef;
- święto Aszura - żałobne, pokutne;
- oprócz sześciu filarów islamu dodatkowo jeszcze wallaja - posłuszeństwo wobec imama i isma - wiara w jego nieomylność;
sunnici:
- wyznawcy islamu są nieomylni;
- imam spełnia funkcję religijną, funkcje świeckie powierzone kalifowi;
- kierunek ortodoksyjny;
- około 90% wyznawców islamu;
- oprócz wiary w Koran istnieje wiara w Sunnę - słowa proroka;
- miejsca święte - Mekka i Medyna;
- święta różnego rodzaju.
Omów znaczenie nowych ruchów religijnych w funkcjonowaniu współczesnych społeczeństw.
Współczesne ruchy religijne odgrywają istotną rolę w konfrontacji międzykulturowej. Odpowiadają na wyzwanie, jakim jest obecność nowej wiary, niesionej przez wysłanników obcej kultury, są zaangażowane w dialogu międzykulturowym. Proponują nową tożsamość ludziom zagubionym.
W czym tkwi atrakcyjność nowych ruchów religijnych?
głoszą chwytliwe hasła miłości, pokoju, wspólnoty, sensu życia, pokonania samotności;
dają obietnicę zaspokojenia potrzeb, zazwyczaj tych niezaspokojonych w otaczającym środowisku (np. przynależności, uznania, samorealizacji);
człowiek widzi w nich formę protestu intelektualno - światopoglądowego przeciwko otaczającej go rzeczywistości, formalizacji i instytucjonalizacji życia religijnego;
wykorzystywane w nich elementy religii Wschodu stanowią alternatywę dla przechodzących kryzys religii, w których człowiek dostrzega brak wielkiego przywódcy duchowego i które podkreślają znaczenie osiągnięć materialnych, których z kolei przesyt rodzi duchową pustkę;
teoretycznie zapewniają możliwość autentycznego doświadczenia duchowego.
Przedstaw główne źródła nowych ruchów religijnych.
Podstawę sekt stanowią chrześcijaństwo, buddyzm, hinduizm oraz religie propagujące techniki medytacyjne i monastyczne życie. Oprócz nich źródła stanowią też:
okultyzm - istnienie nadzwyczajnych bądź nadprzyrodzonych sił w przyrodzie i człowieku, które przy użyciu magicznych praktyk można wykorzystać dla siebie u do kierowania przebiegiem zdarzeń w świecie;
ezoteryzm - tajemna wiedza dostępna tylko dla wtajemniczonych i wybranych;
teozofia - możliwość osiągnięcia bezpośredniego kontaktu z rzeczywistością nadprzyrodzoną;
antropozofia - możliwość poznania świata pozamaterialnego dzięki specjalnym ćwiczeniom i praktykom;
gnoza - prowadząca do wyzwolenia przez wyższe poznanie (a nie przez wiarę) będące wynikiem intuicji, mistyki, oświecenia.
Scharakteryzuj wybrane nowe grupy wyznaniowe.
Koreański Kościół Zjednoczenia:
- Soon Myung Moon, 1954 r., Korea Południowa;
- świat znajduje się w rękach sił zła, imperium komunistyczne jest wcieleniem szatana;
- Bóg nieosobową siłą, zasadą;
- Chrystus był zwykłym człowiekiem, który nie dokonał odkupienia;
- Moon jest prawdziwym mesjaszem, wraz z drugą żoną są doskonałym małżeństwem i doprowadza zbawienie do celu;
- tylko członkowie Kościoła Zjednoczenia kroczą drogą szczęścia prosto do zbawienia;
- władza w ruchu nie pochodzi z wyboru, decyzje dotyczące członków zapadają odgórnie (np. dobór współmałżonków);
- powstają internaty dla dzieci, ponieważ ich rodzice często żyją oddzielnie, prowadząc działalność monastyczną dla szerzenia ruchu religijnego;
- organizowane są konferencje szkoleniowe, zbiorowe modlitwy, masowe śluby;
- obowiązek zachowania trzydniowego lub siedmiodniowego postu, podczas którego wolno pić tylko wodę lub kawę bez cukru;
- sen i pożywienie ograniczone do minimum;
- obowiązek uśmiechania się w każdej sytuacji - brak uśmiechu oznaką obecności szatana;
- członków ruchu nie chroni obowiązujące w społeczeństwie prawo;
- krzyż symbolem klęski;
- najważniejsze święta: święto rodziców, święto świata, rocznica ślubu rodziców;
- doktryna w księdze Boskie Zasady zawierającej nauki Moona spisane przez wyznawców;
- główny cel moonizmu - ustanowienie Królestwa Bożego na ziemi w oczekiwaniu na powrót Chrystusa;
- w rzeczywistości działalność sprowadza się do budowania imperium ekonomicznego;
Hare Kryszna:
- Jego Boska Miłość Bhaktivedanta Swami Prabhupada;
- 1966 - Nowy Jork - Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny;
- l. 70. - Europa Zachodnia, Polska;
- doktryna oparta na poemacie Gita i świętych księgach hinduskich;
- nacisk na dwie sprawy - żelazną dyscyplinę oraz podział ludzi na członków ruchu i tych, którzy do niego nie należą - traktowani instrumentalnie;
- ziemskie życie jednym z kolejnych wcieleń;
- cel: doprowadzenie do poznania - zbawienia poprzez medytację i śpiewanie mantry 1728 razy dziennie;
- zasady: zakaz jedzenia mięsa, ryb i jaj; zakaz picia herbaty i alkoholu; zakaz przyjmowania narkotyków; zakaz uprawiania hazardu;
- decyzje dotyczące członków zapadają odgórnie (np. dobór współmałżonków);
Medytacja Transcendentalna:
- Maharishi Mahesh Joga, l. 50. i 60. XX w., Europa Zachodnia i Ameryka;
- utrzymywał, że Medytacja Transcendentalna nie jest formą religii i jest oparta na nauce;
- wstęp MT do szkół i na uniwersytety;
- cel: poszerzenie świadomości, odprężenie psychiczne, oświecenie, doprowadzenie ludzkości do złotego wieku;
- obietnice takich rezultatów medytacji transcendentalnej jak: zdrowie psychiczne, fizyczne, dopływ życiowych energii i pokoju ducha;
- elementy hinduizmu: oddawanie czci bóstwom hinduskim i mistrzom guru (mantry);
- oddawanie czci guru Maharishi (oddawanie czci jego wizerunkom, ofiarowanie im pożywienia, odmawianie modlitwy w jego intencji);
Misja Boskiej Światłości:
- Guru Shri Maharaja Ji, 1960 r.;
- szybki rozwój po przeniesieniu kultu do USA w 1972 roku;
- Absolut obecny w każdym człowieku, możliwość nawiązania z nim kontaktu za pomocą medytacji i introspekcji;
- „techniki duchowe” pozwalają na zdobycie „prawdziwej wiedzy” i wyzwolenie się od zła;
- przyczyną zła jest nieznajomość siebie i brak miłości;
- cel: odwrócenie uwagi członków od ich codziennych problemów jako społeczeństwa;
- inicjacja nowych członków - próba światła, muzyki, napoju i świętego imienia;
- izolacja członków od społeczeństwa;
Ruch Jezusa:
- koniec l. 70. XX w.;
- wyrósł z ruchu hippisów, szukanie nowego życia z doświadczeniami buddyzmu, Hare Kriszna i ewangelizmu;
- przeszłość modelem przyszłości;
- przeżycie nawrócenia jako śmierci i odrodzenia duchowego, chrztu w Duchu i nadziei zbawienia, snów, wizji, cudownych uzdrowień, stanów ekstatycznych;
Dzieci Boże - Rodzina Miłości:
- odłam Ruchu Jezusa;
- Dawid Berg - Mojżesz Dawid, 1968 r.;
- „oddziały szturmowe rewolucji w imię Jezusa”;
- uważają się za jedyne wierne, przepełnione strachem bożym pozostałości chrześcijaństwa;
- życie wspólnotowe w izolacji od społeczeństwa;
- oczekiwanie katastrofy jako dzieła szatana walczącego z Bogiem;
Scjentologia - Kościół Nowej Rozumności:
- L.R. Hubbard, 1954 r., Kalifornia;
- łączy elementy psychoterapii i spowiedzi;
- cel: „przemiana człowieka w istotę wyższą;
- ulepszenie ludzkiego postępowania;
- poszukiwania odpowiedzi na fundamentalne pytania (kim jestem, skąd pochodzę itp.) i ostatecznej prawdy, jaka prowadzi do absolutnej wolności;
- „technologia regeneracji duchowej i rozwoju zdolności indywidualnych” (możliwość zregenerowania stanu duchowego człowieka do bardziej pożądanego, uczynienia go zdolniejszym);
- brak wartości duchowych;
- wybór ludzi słabych psychicznie i nadwrażliwych i wykorzystanie ich łatwowierności;
New Age:
- ruch gnostyczno - magiczny;
- wszystko jest jednym, wszystko jest Bogiem, Bóg jest częścią kosmosu;
- człowiek jest najwyższym wykwitem boskiej jedności; powinien to sobie uświadomić, rozpoznać swój ukryty potencjał, chcieć dążyć w tym kierunku używając określonych technik i psychotechnik;
- człowiek dokonuje samozbawienia;
- świat nie jest realny, Bóg jest bezosobowy i amoralny;
- transmigracja duszy - trzy różne koncepcje: a) przechodzenie duszy z niższych form życia do wyższych lub na odwrót; b) dusza może przechodzić tylko z jednego człowieka do drugiego; c) interplanetarna wędrówka duszy między ziemią a innymi planetami w cyklach reinkarnacji;
- metody transformacji świadomości - milcząca modlitwa, śpiewy, media;
- brak spisanej doktryny;
- odrzucenie chrześcijańskich elementów - Boga w trzech osobach, ofiary Chrystusa dla zbawienia człowieka, istnienia nieba i piekła, zbawienia łaską przez wiarę w Jezusa Chrystusa (człowiek może własnymi siłami dojść do zbawienia), Jezus nie jest Chrystusem, Duch Święty nie należy do Trójcy;
- filary: nauki przyrodnicze, religia Wschodu, nowa psychologia i astrologia;
- wszechświat jest żywym organizmem;
- wszystkie istoty ziemskie są ze sobą spokrewnione i tworzą wielką rodzinę;
- zadaniem człowieka jest poszukiwanie swej jaźni drogą intuicji i jogi;
- wiara w reinkarnację;
- świat zmieni się, gdy człowiek osiągnie odpowiedni poziom rozwoju duchowego.
Czy sekty to siła sprawcza zmian kulturowych i cywilizacyjnych? Uzasadnij odpowiedź.
są trwałym elementem życia społeczeństw na całym świecie;
istnieje dla nich podatny grunt (ludzie szukają „odskoczni” od dnia codziennego;
mają ogromny wpływ na życie ludzi, szczególnie młodych (a ci będą kształtować przyszłość;
utrwaliły się w społeczeństwie elementy rytualne stosowane przez sekty - techniki relaksacyjne, joga itp.;
wypełniają lukę, jaka powstała w skutek kryzysu niektórych tradycji religijnych na Zachodzie;
w przyszłości mogą spełniać funkcję kulturotwórczą.