Geodezja-to nauka i technika zajmująca się pomiarami oraz badaniami rozmiarów i kształtu Ziemi lub jej części, sporządzanie map lub planów, także zastosowaniem pomiarów i metod badawczych w róznych dziedzinach techniki i gospodarki. Głównym cele jest stworzenie formy noszącej miano mapy.
Zasada od ogółu do szczegółu pozwala zmniejszyć liczbę składowych. Wynika bezpośrednio z potrzeby ograniczania wpływu narastania wykonywany w skali za pomocą umownych znaków z zaznaczeniem orientacji względem stron świata.
Mapa(geodezycja)to rzut prostokątny(ortogonalny)zgeneralizowanych szczegółów terenowych na poziomą płaszczyznę odniesienia wykonywany w skali za pomocą umownych znaków z zaznaczeniem orientacji względem stron świata.
Charakterystyczne cechy map;
Ogólnie biorąc odtwarzaniu powierzchni ziemi na płaszczyźnie wystepują 3 zasadnicze trudności, które spowodowane są przez:
(A)kulisty kształt ziemi
(B)nierówności jej powierzchni
(C) konieczność uogólnienia(generacji obrazu powierzchni ziemi wywołana przez jego ogromne zmniejszenie w stosunku do rzeczywistości.
W odróżnieniu od innych obrazów powierzchni ziemi (fotografia,szkice) mapę cechują:
(A)matematyczna postawa konstrukcji
(B)znaki umowne
(C)dobór i uogólnieni(generalizacja) przedstawionych przedmiotów zgodnie z jej przeznaczeniem.
Jednokładność to wzajemnie proporcjonalne położenie punktów na mapie do ich położenia w terenie.
Grupy dokładnościowe:
(A)dokładność 0,10(10cm)- trwałe o wyraźnych krawędziach szczegółów terenowych, np. budynki , działki .itd.
(B)dokładność 0,30(30cm)- mniej wyraźne kontury np.: boiska , parki itd.
(C)dokładność 0,50(50cm)- załamane grunty, linie brzegowe.
Generalizacja szczegółów to uproszczenie treści mapy dokonywane podczas zmniejszania jej skali. Polega na eliminowaniu pewniej kategorii przedmiotów zbyt małych do przedstawienia w danej skali lub mało ważnych ze względu na przeznaczenie mapy.
Generalizacja zależna jest od:
(A)skali mapy(wraz ze zmniejszaniem skali następuje zanik szczegółów),
(B)przeznaczenia mapy.
Znaki umowne. Wszystkie przedmioty terenowe, ich cechy i opis przedstawia się na mapach ustalonymi w normach i powszechnie obowiązującymi znakami umownymi ich stosowanie pozwala przedstawić na mapie obraz i położenie przedmiotów terenowych nie dających się przedstawić w skali mapy, a ważnych ze względu na treść mapy.
Skalą mapy nazywa się stosunek odległości na mapie do rzutu odpowiadającego mu w terenie odcinka.
d/D=1/M gdzie: d- dł. odcinka na mapie
D-długość odcinka w terenie
M- mianownik skali mapy
Skala mapy zależy od: (A)stopnia zagęszczenia szczegółów terenowych: (B)stopnia zagospodarowania terenu w uzbrojenie podziemne; (C) przewidywanych zamierzeń inwestycyjnych.
Meteograf- do wyznaczania średniego poziomu morza
Rodzaje odwzorowań kartograficznych(podział podstawowy)
(A)płaszczyznowe(azymutalne) - odwzorowanie powierzchni Ziemi na płaszczyznę
(B)walcowe - odwzorowanie powierzchni ziemi na walec ( w Polsce układ Gaussa- Krigera 1992r.)
(C)stożkowe- odwzorowanie powierzchni na stożek.
Rodzaje odwzorowań kartograficznych(w zależności od ustawienia):
(A)biegunowe (normalne);
(B)równikowe(poprzeczne)- za pomocą stycznej do równika:
(C)ukośne(horyzontalne)- za pomocą stycznej w dowolnym ukosie.
Przyrost współrzędnych -to wektor na osi układu współrzędnych który ma swoją wartość, moduł i skierowanie.
Prosty odcinek w terenie to taki, dla którego odległość dowolnego punktu od linii łączącej dwa krańcowe jego punkty, będzie w skali mapy mniejsza niż dokładność kreślenia.
Komparacja taśmy to porównanie jej długości ze wzorem. Możliwa jest do przeprowadzenia np. w instytucie Geodezji i Kartografii w Warszawie.
Poprawka Komparacyjna jeżeli sprawdzamy miary i mamy „resztówkę” , porównuje się długość używanej taśmy z taśmą wzorcową. Uzyskana różnica długości pomiędzy tymi taśmami zwana jest właśnie poprawka.
Zasada kontroli polega na porównaniu uzyskanej wielkości ze wzorcem lub uzyskanych odchyłek z odchyłką dopuszczalną. Każdy odcinek terenowy musi być mierzony zgodnie z tą zasada co najmniej dwa razy - „tam” i „z powrotem”
Węgielnica to przyrząd do wytyczania poziomych kątów prostych lub do znajdowania prostopadłego rzutu punktu na prostą wytyczona w terenie.
Rodzaje wcięć:
(A)liniowe
(B)kątowe
(C)liniowo- kątowe
(D)wprzód- jeżeli punkt wyznaczony zostaje z punktów bazy (osnowy)
(E)Wstecz- jeżeli punkt zostaje wyznaczony z innych punktów.
Wyrównanie obserwacji- „naciąganie” wg zasad do wielkości najbardziej prawdopodobnej, w szczególnym przypadku do wielkości, które maja być.
Metoda domiarów prostokątnych polega na wyznaczeniu położenia w oparciu o konstrukcje dwóch odległości zmierzonych od punktu wyznaczonego do drugiego o znanych współrzędnych.
Biegunowa metoda pomiarów szczegółowych polega na określeniu odległości „a” wyznaczonego punktu -P- od osnowy pomiarowej zwanego biegunem oraz kąta kierunkowego miedzy kierunkami do dowolnego punktu osnowy i punktu -P- wychodzącego z tego bieguna.
Busola to przyrząd do pomiaru i wyznaczania azymutów. Jest to kompas zaopatrzony dodatkowo w urządzenia celownicze i skalę kierunków.
Ciąg poligonowy to szereg po sobie następujących punktów powiązanych kolejno bokami o znanych długościach kątami utworzonymi przez dwa sąsiednie boki.
Ciąg poligonowy otwarty zaczyna się na punkcie o znanych współrzędnych i kończy na innym punkcie o znanych współrzędnych: z kolei ciąg poligonowy zamknięty zaczyna się na punkcie o znanych współrzędnych kończy na tym samym punkcie o znanych współrzędnych przechodząc w tym czasie przez inne punkty o znanych współrzędnych.
Skierowanie to kierunek poruszania się po ciągu.
Nie zamkniecie liniowe w ciągu zamkniętym odcinek, który teoretycznie nie powinien istnieć, a w rzeczywistości łączy punkt od którego zaczęliśmy z punktem, który jest ostatnim ciągu: teoretycznie zamiast tych dwóch punktów powinien być tylko jeden. Nie zamknięcie liniowe także podlega sprawdzeniu.
Dokładność przyrządu to wartość najmniejszej działki zaznaczonej na przyrządzie.
Dokładność szacunkowa stanowi najmniejsza wartość jaką możemy przy pomocy danego przyrządu oszacować.
Poprawki do długości zmierzonej taśmą:
(A)komparacja
(B)poprawka redukcyjna
(C)poprawka termiczna.
Radian to kąt, którego długość łuku równa jest promieniowi jakim zatoczono ten łuk.
Osnowa geodezyjna jest to zbiór punktów zmaterializowanych w postaci znaków geodezyjnych destabilizowanych trwale na powierzchni terenu lub obiektach posadowionych na powierzchni o wzajemnie określonych relacjach matematycznych ,które są fundamentami mierzonych kątów, długości i azymutów miedzy bokami wyznaczonymi przez punkty sieci.
Rodzaje osnów geodezyjnych:
Pozioma- wzajemne położenie punktów na płaszczyznę odniesienia zostało określone w przyjętym układzie współrzędnych geodezyjnych.
Wysokościowa- wysokości punktów zostały określone względem przyjętego systemu odniesienia.
Opis topograficzny służy do odnalezienia punktu osnowy (adres, szkic)
Triangulacja- ogół pomiarów zmierzających do określenia położenia wybranych punktów w terenie. Rezultatem jest katalog punktów triangulacyjnych zawierający oprócz szczegółowego opisu punktów triangulacyjnych, ich współrzędne geograficzne lub też topograficzne wraz z wysokością bezwzględną.
Oś celowa lunety- prosta łącząca środka krzyża nitek ze środkiem optycznym obiektywu poziomowanie za pomocą libeli(rurkowa) lub automatycznie za pomocą kompensatora wahadłowego.
Niwelacja trygonometryczna- Nazwa pochodzi od trójkąta prostokątnego zbudowanego z celowej i jej rzutu na płaszczyznę oraz jej wysokością miedzy urządzeniem a celem. Polega na określeniu różnicy wysokości na podstawie pomiarów długości oraz kątów pionowych ,wykonuje się teodolitem z kręgiem pionowym.
Podstawowe kryteria niwelety:
(A)bilansowanie robót ziemnych- objętość wykopów równa objętości nasypów
(B)droga transportu z miejsca wykopów do miejsca nasypów powinna być jak najtańsza.
Niwelacja punktów rozproszonych od tachimetrii różni się;
Tachimetria to metoda sporządzania planów sytuacyjno-wysokościowych, posługująca się obserwacją optyczną pozwala na szybki pomiar przy niezbyt wielkiej dokładności. Zalicza się ją obok niwelacji jako rodzaj niwelacji punktów rozproszonych.
Przykładowe punkty charakterystyczne terenu to:
a-szczyty wzniesień
b- skrzyżowanie
c- most
d- dom
e- skraj lasu
Tachimetr to urządzenie w lunecie instrumentów pomiarowych składające się z nitek w polu widzenia lunety. Służy do szybkich pomiarów odległości łaty mierniczej od instrumentu. Pomiar opiera się na zasadzie, że w miarę oddalania się łaty od instrumentu widać miedzy nitkami tachimetru coraz większy odcinek łaty. Pomiar odległości tachimetrem.
D*S+s = odległość
D-długość odcinka łaty widziana pomiędzy nitkami.
S-duża stała tachimetryczna (na ogół=100)
s- mała stała tachimetryczna.
Zniwelowanie mapy metodą punktów rozproszonych polega na wyborze charakterystycznych miejsc rzeźby terenu i dokonuje się zgodnie z zasadami generalizacji wysokościowej.
Elementami obowiązkowo nanoszonymi na profile są:
Wszystkie punkty główne trasy
Hektometry
Zmiany nachylenia terenu
Przecięcie z inna trasa
Początek trasy
Koniec trasy
Elementy charakterystyczne profilu to punkty, w których nachylenie profilu zmienia się w sposób istotny.
Niwelatory mierzą kąty i odległości dokładnie lub mniej w zależności swej klasy.
Cięcie warstwicowe to różnica wysokości pomiędzy dwiema sąsiednimi warstwicami, na mapie zasadniczej wysokości 1m.
Planimetria- obliczanie powierzchni figur płaskich; dział geometrii, w którym przedmiotem badań są własności płaskich figur geometrycznych.