USTAWA
1) Ustawa - „akt normatywny ustanawiający normy generalne i abstrakcyjne, uchwalany przez parlament w szczególnym trybie o najwyższej, po Konstytucji, mocy prawnej.”
CECHY:
-ogólność
-moc powszechnie obowiązująca
-ustala prawa i obowiązki
-najwyższa moc prawna po konstytucji
-powstaje w drodze ustawodawczej, czyli w odrębnym trybie proceduralnym
2) Ustawa w rozumieniu formalnym: każdy akt, który powstał w drodze ustawodawczej, nosi nazwę „ustawa” i został ogłoszony jako ustawa. Nie decyduje tu treść postanowień sformułowanych w danym akcie prawnym, lecz nazwa i tryb ustanowienia danego aktu.
3) Ustawa w rozumieniu materialnym: każdy przepis (norma) prawa, rozgraniczający sfery wolnej działalności przedmiotów, ingerujący w sferę praw i wolności jednostki, a także ograniczający korzystanie z własności. Wszystkie ustawy w rozumieniu materialnym powinny być zarazem ustawami w rozumieniu formalnym.
4) PROCEDURA USTAWODAWCZA:
a) Tryb ustawodawczy - przewidziane przez prawo wymagania, które ma spełnić proces stanowienia aktów normatywnych, zwanych ustawami. Wymogi te dotyczą: inicjatywy ustawodawczej, obrad w parlamencie i jego organach, głosowania i publikacji ustawy.
b) Inicjatywa ustawodawcza - prawo wniesienia do parlamentu przez określone podmioty projektu ustawy. Projekt ten powinien zostać przedmiotem obrad parlamentu.
Prawo to przysługuje:
posłom - poselskie projekty mogą wnosić komisje sejmowe lub grupa co najmniej 15 posłów
Senatowi (konieczna jest uchwała całej izby)
Prezydentowi
Radzie Ministrów, czyli rządowi
Dodatkowo Konstytucja przewiduje możliwość złożenia projektu przez obywateli w ramach tzw. inicjatywy ludowej, ale konieczne jest podpisanie się pod takim projektem 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu
c) „czytanie” projektu ustawy:
Po wniesieniu projektu ustawy, obowiązkiem parlamentu w przewidzianym trybie jest jego rozpatrzenie. Proces ten określa się „czytaniem” projektu.
d) Po czytaniu następuje głosowanie „większością” głosów:
zwykła większość - oddano większą liczbę głosów
bezwzględna - za projektem wypowiedziała się połowa plus jedna osoba
kwalifikowana - ponad połowa np. 2/3 głosujących
e) Innym etapem jest podpisanie procedury ustawodawczej.
prezydent posiada prawo veta w stosunku do ustaw uchwalonych przez parlament:
- veto absolutne: dany akt nie staje się aktem obowiązującym
- veto zawieszające : prezydent nie podpisuje ustawy , co powoduje że Sejm musi ją ponownie rozpatrzeć, ale Senat już nie bierze w tym udziału.
Prezydent, jeśli ma wątpliwości prawne co do ustawy uchwalonej przez parlament, może złożyć wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodności z Konstytucją.
spotyka się, także veto ludowe tzn. określona grupa ludzi w danym terminie może wystąpić o poddanie ustawy pod głosowanie ludowe. Taki wniosek odgrywa rolę veta zawieszającego. Przedstawiony wynik głosowań mówi o tym, czy ustawa została przyjęta czy też zostaje uchylona.
f) Ostatnim etapem jest ogłoszenie ustawy. Procesem tym zarządza prezydent, a organem publikacyjnym jest Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
AKTY O MOCY USTAWY
Są to akty wydane przez organy władzy wykonawczej (Prezydent, Premier, czasami przez ministrów).
Mający moc równą ustawie.
Regulujący sprawy, które reguluje ustawa.
Są wydawane w szczególnych wypadkach, np. w stanie wojny, gdy parlament nie może się zebrać (dekret z mocą ustawy, rozporządzenie z mocą ustawy).
Ustawodawstwo delegowane- upoważnia się określone organy władzy wykonawczej do stanowienia aktów z mocą ustawy (przekazuje się to prawo w wyjątkowych sytuacjach).
Nie wszystkie konstytucje przewidują możliwość wydawania takich aktów prawnych „z mocą ustawy” (np. konstytucja Polski z 2 kwietnia 1997).
Zazwyczaj takie akty szybko są oddawane parlamentowi do zatwierdzenia.
Bibliografia:
- W. Skrzydło, E. Gdulewicz: Polskie prawo konstytucyjne ; Wydawnictwo Moropol, Lublin 2002
- J. Nowacki, Z. Tobor: Wstęp do prawoznawstwa ; Kantor Wydawniczy, Zakamycze 2000
- strona internetowa : www.edukacja.sejm.gov.pl