WYKŁAD II

Zasoby majątkowe i źródła ich pochodzenia

I) POJĘCIE AKTYWÓW

Aktywa, czyli co jednostka posiada ?

Wg u.o.r. to koordynowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, zgodnie z oczekiwaniami spowodują w przyszłości wpływ korzyści ekonomicznych do jednostki.

W świetle definicji aktywami są wyłącznie takie zasoby majątkowe, które jednocześnie spełniają 4 warunki:

1. Są kontrolowane przez jednostkę - aby zasoby majątkowe mogły być uznane za aktywa jednostki nie jest wymagane prawo ich własności czy współwłasności. Przez kontrolę należy rozumieć kontrolę przyszłych korzyści ekonomicznych osiąganych przez jednostkę z tytułu wykorzystania danego składnika majątku.

2. Posiadają wiarygodnie określoną wartość - znana jest cena nabycia lub koszt wytworzenia w przypadku pozyskania

3. Powstały w wyniku przeszłych zdarzeń - jednostka ma obowiązek wskazać źródło pochodzenia zasobu, transakcję nabycia, nieodpłatnego otrzymania lub wytworzenia we własnym zakresie

4. Spowodują w przyszłości wpływ korzyści ekonomicznych do jednostki - w postaci bezpośredniej (oddanie w najem lub dzierżawę, sprzedaż, otrzymanie dywidend lub odsetek), w postaci pośredniej (produkcja wyrobów)

II) KLASYFIKACJA AKTYWÓW

III) AKTYWA TRWAŁE

Do majątku trwałego zalicza się:

1. Wartości niematerialne i prawne.

2. Rzeczowe aktywa trwałe.

3. Należności długoterminowe.

4. Inwestycje długoterminowe.

Ad 1 )

1. Koszty zakończonych prac rozwojowych - dotyczą opracowania (np. pod względem konstrukcyjnym lub składu chemicznego) nowych lub istotnie ulepszonych produktów lub technologii ich wytworzenia (np. przygotowanie linii próbnej, której wielkość uniemożliwia produkcję seryjną pod warunkiem, że:

• są zakończone powodzeniem,

• stwierdzoną techniczną przydatność rezultatów tych prac i podjęto decyzję o i podjęto decyzję o ich wdrożeniu,

• zwrot tych kosztów dzięki sprzedaży wyrobów wytworzonych przy ich wykorzystaniu jest wielce prawdopodobny.

*** to jedyny element wartości niematerialnych i prawnych wytworzony we własnym zakresie

2. Wartość firmy - możliwa do określenia w momencie nabycia jednostki, stąd jest to pozycja aktywów kupującego, wyznaczana jako różnica pomiędzy ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą (rynkową) przejętych aktywów netto (tzn. pomniejszonych o przejęte zobowiązania).

Przykład

Przedsiębiorstwo X nabyło spółkę Y. Cena nabycia spółki to 1.500 tys. zł. Wartość rynkowa przejętych aktywów wynosiła 1.300 tys. zł. Przejęto również zobowiązania w kwocie 50 tys. zł.

W związku z tym wartość firmy wynosi = 1.500 - (1.300 - 250) = 450

3. Inne wartości niematerialne i prawne:

• autorskie prawa majątkowe ( w tym programy komputerowe), prawa pokrewne, licencje, koncesje

• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych

• know - how

Ad 2)

1. Środki trwałe - to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi (prawa własności) o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż 1 rok. Składniki te w momencie przyjęcia do użytkowania muszą być:

• Kompletne i zdatne do użytku,

• Przeznaczone do używania na własne potrzeby jednostki,

w szczególności:

- nieruchomości (grunty w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle, budynki, lokale w tym spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu),

- maszyny, urządzenia,

- środki transportu,

- ulepszenia w obcych środkach trwałych,

- inwentarz żywy

2. Środki trwałe w budowie - obejmują ogół kosztów (nabycia lub wytworzenia), które zostały poniesione w związku z niezakończoną budową, montażem czy przekazaniem do używania nowego środka trwałego, a także koszty ponoszone w celu ulepszenia lub modernizacji już istniejącego środka trwałego.

Ad 3 )

Ad 4 )

IV ) AKTYWA OBROTOWE

W odróżnieniu od majątku trwałego cechą charakterystyczną jest ciągła zmiana postaci pod którą występuje.

sprzedaż na

zakup sprzedaż

Do majątku obrotowego zalicza się:

I. Zapasy

II. Należności krótkoterminowe

III. Inwestycje krótkoterminowe

Ad 1 )

Ad 2 )

Ad 3 )

V) POJĘCIE PASYWÓW I ICH KLASYFIKACJA

Pasywa, czyli źródła finansowania majątku firmy.

Dokonując ich klasyfikacji, należy odpowiedzieć na pytanie: kto wyposażył podmiot gospodarczy w środki gospodarcze i na jakich warunkach ?

VI) KAPITAŁ WŁASNY

Do kapitałów własnych zalicza się:

1. Kapitał podstawowy

2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)

3. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

4. Kapitał zapasowy

5. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

6. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe

7. Zysk (strata) z lat ubiegłych

8. Zysk (strata) netto - w przypadku straty wielkość ujemna

9. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)

Ad 1 )

Ad 2 )

Ad 3 )

Ad 4 )

Ad 5 )

Ad 6 )

Ad 7 )

Ad 8 )

Ad 9 )

Przykład

Dane dotyczące kapitału własnego w spółce X są następujące:

- liczba wyemitowanych akcji - 100 000 szt

- cena nominalna (równa cenie emisyjnej) - 6 zł/szt

- akcjonariusze nie opłacili kapitału na kwotę 20 000 zł

- spółka zamierza sprzedać akcje własne o łącznej wartości 80 000 zł

- w ciągu roku dokonano wypłaty zaliczkowej dywidendy w wysokości 5000 zł

- kapitał zapasowy wynosi - 700 000 zł.

Ustal wysokość kapitału własnego?

(1x2) - (3+4+5) + 6 = 600.000 - 105.000 + 700.000 = 1.195.000zł

VII ) ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA

1. Rezerwy

2. Zobowiązania długoterminowe

3. Zobowiązania krótkoterminowe

Ad 1 )

Ad 2 )

Przyjmując zasadę, że każdy składnik aktywów ma swoje źródło pochodzenia w odpowiednim składniku pasywów (i odwrotnie), to

SUMA AKTYWÓW = SUMA PASYWÓW

5

AKTYWA

AKTYWA TRWAŁE

AKTYWA OBROTOWE

Zasoby majątkowe o okresie ekonomicznej użyteczności krótszym niż rok

(licząc od dnia bilansowego!)

Zasoby majątkowe o okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok

(licząc od dnia bilansowego!)

oraz o znacznej wartości jednostkowej (co najmniej 3.500zł)

WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE

• nabyte przez jednostkę (na wytwarzanie we własnym zakresie)

• zaliczane do aktywów trwałych

• prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania

• o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok

• przeznaczone do używania na własne potrzeby jednostek, czyli w podstawowej działalności, a nie z zamiarem osiągnięcia z nich korzyści, które kwalifikowałyby je do inwestycji.

Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się:

1. Koszty zakończonych prac rozwojowych

2. Wartość firmy

3. Inne wartości niematerialne i prawne

4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne

Do rzeczowych aktywów trwałych zalicza się:

1. Środki trwałe

2. Środki trwałe w budowie

3. Zaliczki na środki trwałe w budowie

RZECZOWE AKTYWA TRWAŁE

Kwoty pieniężne należne danej jednostce od innych podmiotów lub osób fizycznych, których termin spłaty przypada w okresie dłuższym niż 1 rok od dnia bilansowego.

Nie obejmują należności z tytułu dostaw i usług.

NALEŻNOŚCI DŁUGOTERMINOWE

Do inwestycji długoterminowych zalicza się:

1. Nieruchomości nie przeznaczone do używania na własne potrzeby

2. Wartości niematerialne i prawne

3. Długoterminowe aktywa finansowe:

- udziały i akcje

- inne papiery wartościowe (obligacje)

- udzielone pożyczki płatne, wymagalne lub przeznaczone do

- inne długoterminowe aktywa finansowe zbycia w terminie dłuższym niż 12 m-cy,

(długoterminowe lokaty bankowe, należności z tyt. leasingu finans.) licząc od dnia bilansowego

4. Inne inwestycje długoterminowe (metale szlachetne, kosztowności,

dzieła sztuki )

Są to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania z nich przychodów w postaci odsetek, dywidend lub innych pożytków.

INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE

produkty

należności

materiały i surowce

gotówka

ZAPASY

Rzeczowe aktywa obrotowe przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej jednostki i jeśli trwa on dłużej niż rok.

Do zapasów zalicza się:

1. Materiały - przeznaczone do zużycia na własne potrzeby

2. Półprodukty i produkty w toku - produkcja niezakończona

3. Produkty gotowe - wytworzona we własnym zakresie produkcja zakończona, zdatna do sprzedaży

4. Towary - artykuły nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym

5. Zaliczki na dostawy - kwoty wpłacone na poczet przyszłych dostaw

Do należności krótkoterminowych zalicza się należności:

1. z tytułu dostaw i usług bez względu na okres ich wymagalności

2. z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń

3. inne

4. dochodzone na drodze sądowej

Oznaczają ogół kwot pieniężnych należnych danej jednostce gospodarczej od innych jednostek lub osób fizycznych z tytułu dostaw i usług oraz całość lub część należności z innych tytułów, których okres zapłaty nie przekracza 12 miesięcy od dnia bilansowego.

NALEŻNOŚCI KRÓTKOTERMINOWE

Do inwestycji krótkoterminowych zalicza się:

1. Krótkoterminowe aktywa finansowe

- udziały i akcje

- inne papiery wartościowe

- udzielone pożyczki

- inne krótkoterminowe aktywa finansowe (lokaty bankowe powyżej 3 miesięcy)

- środki pieniężne w kasie i na rachunkach

- inne środki pieniężne (czeki, weksle obce i lokaty bankowe do 3 miesięcy, środki pieniężne w drodze)

- środki pieniężne w drodze (czeki, weksle obce powyżej 3 miesięcy)

2. Inne inwestycje krótkoterminowe (metale szlachetne)

To inwestycje, które są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy, licząc od dnia bilansowego lub od daty ich złożenia, wystawienia lub nabycia.

INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE

PASYWA

KAPITAŁ WŁASNY

KAPITAŁ OBCY (zobowiązania i rezerwy na zobowiązania)

Równowartość aktywów sfinansowanych przez właścicieli firmy w momencie jej założenia oraz w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej

Dodatkowe źródło finansowania majątku, które może mieć charakter długo lub krótkoterminowy

KAPITAŁ PODSTAWOWY

Równowartość wkładów wniesionych przez udziałowców lub właścicieli

Kapitał zakładowy - spółka akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością

Kapitał wspólników - spółki osobowe

Kapitał właściciela - jednoosobowa działalność gospodarcza

Fundusz założycielski - przedsiębiorstwo państwowe

Fundusz udziałowy - spółdzielnia

NALEŻNE WPŁATY NA KAPITAŁ PODSTAWOWY (WIELKOŚĆ UJEMNA)

Wartość zadeklarowanych lecz nie wniesionych wkładów na poczet kapitału zakładowego

UDZIAŁY (AKCJE) WŁASNE (WIELKOŚC UJEMNA)

Udziały w jednostce przedstawiającej bilans, nabyte w drodze egzekucji na pokrycie roszczeń spółki, których nie można było zaspokoić z innego majątku wspólnika oraz w celu umorzenia.

KAPITAŁ ZAPASOWY

Tworzony jest z wypracowanego zysku, służy pokryciu ewentualnej straty

Fundusz przedsiębiorstwa - przedsiębiorstwo państwowe

Fundusz zasobowy - spółdzielnia

KAPITAŁ (FUNDUSZ) Z AKTUALIZACJI WYCENY

Powstaje w wyniku urzędowego przeszacowania wartości środków trwałych (na podstawie odrębnych przepisów), oraz inwestycji długoterminowych

Tworzy się zgodnie ze statutem lub umową spółki na pokrycie szczególnych wydatków, np. w celu sfinansowania przedsięwzięć, z którymi wiążą się znaczne nakłady bądź też których pozytywny wynik związany jest z ryzykiem (wprowadzenie nowej technologii, zmiana profilu produkcji).

POZOSTAŁE KAPITAŁY REZERWOWE

ZYSK (STRATA) Z LAT UBIEGŁYCH

Wyniki finansowe netto, które jednostka ustaliła w latach poprzednich, ale nie zdążyła ich rozdzielić (w przypadku zysku netto) albo pokryć (w przypadku straty netto)

ZYSK (STRATA) NETTO

Wartość zysku lub straty netto, która została ustalona na podstawie wyników danego roku.

ODPISY Z ZYSKU NETTO W CIĄGU ROKU OBROTOWEGO (WIELKOŚĆ UJEMNA)

Mają one miejsce, gdy następuje wypłata zaliczkowa na poczet zysku netto (przewidywanej dywidendy) bieżącego roku obrotowego, przed zatwierdzeniem rocznego sprawozdania finansowego i podjęciem uchwały o podziale zysku (spółka może wypłacić taką zaliczkę, jeśli wykazuje zysk).

REZERWY

To zobowiązania, zobowiązaniem, których termin wymagalności lub (i) kwota nie są jeszcze pewne. Tworzone są m.in. na pewne lub w dużym stopniu prawdopodobne przyszłe zobowiązania a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych, np. z tytułu udzielonych gwarancji, skutków toczącego się postępowania sądowego

Oznaczają kwoty , które dany podmiot jest winien innym podmiotom. Według u.o.r. to: wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, który spowoduje wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki.

ZOBOWIĄZANIA

W zależności od terminu spłaty wyróżnia się zobowiązania:

długoterminowe - o terminie spłaty powyżej roku od dnia bilansowego (UWAGA: nie obejmują zobowiązań z tytułu dostaw i usług oraz funduszy specjalnych, które zaliczane są zawsze do krótkoterminowych bez względu na termin ich wymagalności)

krótkookresowe - o terminie spłaty poniżej roku od dnia bilansowego, do których zalicza się:

1. kredyty i pożyczki

2. z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych

3. inne zobowiązania finansowe

4. z tytułu dostaw i usług o okresie wymagalności do 12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy

5. zaliczki otrzymane na dostawy

6. zobowiązania wekslowe

7. zobowiązania z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń

8. zobowiązania z tytułu wynagrodzeń

9. Fundusze specjalne

---