Wykład 4

Diagnostyka laboratoryjna cukrzycy

- przewlekła hiperglikemia

- bezwzględny lub względny niedobór insuliny

- polidypsja

- poliuria

- utrata masy ciała

- wzmożone łaknianie

1. Powikłania

- mikroangiopatie:

+ retinopatia (ślepota)

+ nefropatia

+ neuropatia

- makroangipatie:

+ miażdżyca tętnic mózgowych, wieńcowych, obwodowych

- ostre:

+ kwasica ketonowa

+ nieketonowy stan osmolarny

2. Klasyfikacja cukrzycy

- typ 1 - cukrzyca insulinozależna IDDM

- cukrzyca młodocianych

- typ 2 - cukrzyca nieinsulinozależna NIDDM

- cukrzyca ciężarnych

- inne określone typy:

+ choroby zewnątrzwydzielnicze trzustki

+ endokrynopatie

+ cukrzyca wywołana przez zakażenia

+ defekt genetyczny działania insuliny

3. Stany metaboliczne

- upośledzona tolerancja glukozy (impaired glucose tolerance IGT)

- nieprawidłowa glikemia na czczo (impaires fasting glycaemia IFG)

4. Cukrzyca typu 1

- młody wiek

- nagły początek

- bez nadwagi

- kwasica ketonowa

- w wywiadzie choroby z autoagresji

- niski poziom peptydu C

- obecność przeciwciał anty-GAD (przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego)

5. Cukrzyca typu 2

- hiperinsulinemia

- otyłość

- nadciśnienie tętnicze

- zaburzenia lipidowe

- mikroalbuminuria

- powikłania cukrzycy przy rozpoznaniu

6. Zaburzenia metaboliczne w cukrzycy

↓odpowiedzi trzustki na stymulację glukozą

↓stęż.

insuliny

śpiączka cukrzycowa

↓ wychwytu wątrobowego nietolerancja

glukozy glukozy odwodnienie

ketonemia

↓↓stęż. ketonuria

insuliny diureza osmotyczna

↓ wychwytu glukozy przez hiperglikemia

tkankę mięśniową i tłuszczową

↑glukoneogenezy

↑proteolizy (mięśnie) hiperaminoacydemia

↑ketogenezy

lipolizy (tkanka tłuszczowa) hiperlipidemia

WKT VLDL ↑lipogenezy

7. Zmiany parametrów laboratoryjnych surowicy krwi w przebiegu pełnoobjawowej cukrzycy

↑stężenia glukozy

↑stężenia triglicerydów

↑stężenia cholesterolu całkowitego

↑stężenia VLDL (preβlipoproteiny)

↑stężenia WKT

↑stężenia związków ketonowych

możliwa kwasica metaboliczna

+ ↓pH

+ ↓HCO₃-

+ ↓BE

+ kompensacja: ↓CO₂

8. Wartości referencyjne stężenia glukozy

- osocze (surowica) 70-109mg/dl 3,9-6mmol/l

- krew pełna 60-99mg/dl 3,3-5,5mmol/l

mg/dl : 18 = mmol/l

9. Badania stosowane w rozpoznawaniu cukrzycy

a) stężenie glukozy w osoczu krwi żylne na czczo (przeprowadzony dwukrotnie)

- zdrowi <110mg/dl <6,1mmol/l

- cukrzyca >12,6mg/dl >7mmol/l

b) przygodne stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej (po posiłku)

- zdrowi <140mg/dl <7,8mmol/l

- cukrzyca >200mg/dl >11,1mmol/l

10. Doustny test tolerancji glukozy (DTTG) - oral glucose tolerance test (OGTT)

a) wskazania

- stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej

+ na czczo: >110mg/dl <126mg/dl

>6,1mmol/l <7,0mmol/l

b) przeciwwskazania

- ostra choroba

- bezpośrednio po urazie, operacji

- krótkotrwałe stosowanie leków podnoszących stężenie glukozy we krwi

c) przygotowanie pacjenta do próby

- 3 dni przed nie zmieniać normalnej diety i aktywności fizycznej

- w dniu badania: nie palić, nie pić kawy

- test rano po 8-14h nocnego głodzenia

d) wykonanie testu

- pobrać na czczo krew kapilarną lub żylną

- podać do wypicia 75g glukozy bezwodnej lub 82,5g monohydratu glukozy w 250-300ml wody, wypić w ciągu 5 minut

- pobrać krew po 2h

e) interpretacja wyników

- cukrzyca:

+ na czczo >126mg/dl >7,0mmol/l

+ 2h po podaniu glukozy >200mg/dl >11,1mmol/l

- upośledzenie tolerancji glukozy

+ na czczo <126mg/dl <7,0mmol/l

+ 2h po podaniu glukozy >140 i <200mg/dl >7,8 i < 11,1mmol/l

- nieprawidłowa glikemia na czczo

+ na czczo >110 i <126mg/dl >6,1 i <7,0mmol/l

+ 2h po podaniu glukozy <140mg/dl <7,8mmol/l

11. Kryteria rozpoznawania cukrzycy

- objawy niewyrównanej cukrzycy

- przypadkowa wartość glikemii w osoczu >200mg/dl

- wartość glikemii na czczo >126mg/dl stwierdzona dwukrotnie

- wartość glikemii >200mg/dl po 2h w DTTG

12. Badania stosowane w różnicowaniu typów cukrzycy

- peptyd C (typ 1 ↓, typ 2 N)

- przeciwciała anty-GAD (typ 1 obecne)

- ketonuria (typ 1 obecna)

13. Test tolbutamidowy

- podać dożylnie 1g tolbutamidu (wzmaga sekrecję insuliny)

- oznaczyć glukozę przed podaniem i 30min po podaniu

a) interpretacja

- zdrowi ↓ stężenia glukozy o >25% po 30min

- typ1 brak spadku glikemii

- typ2 ↓ glikemii przesunięty w czasie po 15min, 1h

14. Monitorowanie przebiegu, leczenia i powikłań cukrzycy

a) dobowy profil glukozy (schemat pobierania próbek krwi)

- przed śniadaniem

- 1,5h po śniadaniu

- przed obiadem

- 1,5h po obiedzie

- przed kolacją

- 1,5h po kolacji

- przed snem

- w nocy o godz. 3.00

b) glukozuria

- na czczo

- w dobowej zbiórce moczu

- w moczu zbieranym w wyznaczonych przedziałach czasowych

+ od 8.00 do 14.00

+ od 14.00 do 20.00

+ od 20.00 do 8.00

- samokontrola glukozurii

+ na czczo

+ miedzy głównymi posiłkami

+ przed snem

c) ketonemia, ketonuria

- ketonemia: ↑stężenia związków ketonowych w krwi (acetooctanu, βhydroksymaślanu)

- ketonuria: wydalanie związków ketonowych z moczem

15. Badanie oceniające retrospektywnie poziom glikemii

a) glikohemoglobina, hemoglobina A1

- glikowana pochodna hemoglobiny A

- ↑zawartosci HbA1 w erytrocycie jest uwarunkowane występowaniem hiperglikemii w okresie 4-6tyg. Przed wykonaniem oznaczenia

- HbA1: trzy komponenty: HbA1_a, HbA1_b, HbA1_c

- HbA1_c przeważa ilościowo, najlepsza korelacja ze stopniem wyrównania cukrzycy

- interpretacja wyników oznaczenia HbA1_c­: (HbA1_c w %Hb całkowitej)

+ prawidłowo <6%

+ dobrze wyrównana cukrzyca <6,5%

+ częściowo wyrównana cukrzyca 6,5-7,5%

+ cukrzyca niewyrównana >7,5%

b) fruktozamina (glikowane białko osocza)

- określa stopień glikacji białek osocza

- pozwala ocenić wypadkową wartość glikemii w okresie 2tyg

16. Inne badania laboratoryjne

a) stężenie cholesterolu i triglicerydów

- ↑stężenia triglicerydów

- ↑stężenia cholesterolu całkowitego

- ↑ stężenia VLDL hiperlipoproteinemia

b) mikroalbuminuria

- rozpoznawanie wczesnej nefropatii cukrzycowej

c) parametry czynnościowe nerek

d) parametry równowagi kwasowo - zasadowej

e) parametry elektrolitowe

f) osmolalność osocza

17. Kryteria wyrównania metabolicznego cukrzycy i ryzyka wystąpienia powikłań

	Kontrola optymalna małe ryzyko	Kontrola słaba, duże ryzyko
Stęż. glukozy w osoczu na czczo	<108mg/dl	>126mg/dl
Stęż. glukozy w osoczu 2h po posiłku	<135mg/dl	>164mg/dl
HbA1c	<6,5%	>7,5%
Stęż. cholesterolu całkowitego	<185mg/dl	>230mg/dl
Stęż. LDL	<115mg/dl	>155mg/dl
Stęż. HDL	>45mg/dl	<38mg/dl
Stęż. triglicerydów	<150mg/dl	>200mg/dl

18. Ostre powikłania cukrzycy

a) kwasica ketonowa

- zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej

- hiperosmolarność płynów pozakomórkowych, efekt hiperglikemi i hiperketonemi

- znaczne odwodnienie komórek

b) kwasica mleczanowa

- zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej

- wysokie stężenie mleczanów we krwi

c) nieketonowy stan hiperosmolarny

- w typie 2 cukrzycy

- hiperosmolalność (hiperglikemia - stężenie glukozy do 1000mg/dl)

- silne odwodnienie (diureza osmotyczna)

- hipowolemia

- znaczne odwodnienie komórek (zwłaszcza nerwowych)

d) hipoglikemia

- przedawkowanie insuliny

- niedostateczne odżywienie chorych

- nadmierny wysiłek po normalnej dawce insuliny

- przedawkowanie leków przeciwcukrzycowych

19. Wskaźniki laboratoryjne w śpiączkach cukrzycowych

	Ketonowa	Mleczanowa	Hiperosmotyczna
Stęż. glukozy we krwi	>400mg/dl	>140mg/dl	>600mg/dl
Glukozuria	+++	+/-	+++
pH	<7,35	<7,25	7-35-7,45
HCO3-	<18mmol/l	<10mmol/l	>18mmol/l
Ketonemia	+++	N	N
Ketonuria	+++	-	-
Stęż. mleczanów	N	+++	N
Osmolalność	>330mmol/kg	<300mmol/kg	>400mmol/kg

---