Oprac. Małgorzata Stanula
FORMAT MARC REKORDU BIBLIOGRAFICZNEGO
STRUKTURA REKORDU BIBLIOGRAFICZNEGO
Format danych - sposób (makieta, schemat, tablica, struktura) przedstawienia danych bibliograficznych (jednostek informacji) na nośniku maszynowym. Format określa strukturę i zawartość rekordów.
Format MARC - Machine Readable Cataloging, dosłownie - katalogowanie czytelne maszynowo. Jest formatem służącym do zapisu i wymiany danych, używanym w bazach katalogowych i bibliograficznych. Dane te są uporządkowane, ujednolicone tak, by odpowiednio zaprojektowane oprogramowanie mogło je prawidłowo zinterpretować.
Struktura rekordu - schemat układu elementów tworzących rekord bibliograficzny.
Rekord bibliograficzny - zespół pól zawierających informacje o jednej lub więcej jednostkach bibliograficznych, traktowanych jako logiczna całość.
Ogólna struktura rekordu obejmuje:
etykietę rekordu,
tablicę adresów,
pola danych.
Etykieta rekordu (lider) - pierwszy element każdego rekordu bibliograficznego, zawierający parametry dotyczące przetwarzania tego rekordu (np. długość rekordu liczoną w znakach, status rekordu, rodzaj danych, poziom bibliograficzny, pochodzenie opisu, kod przepisów katalogowania). Etykieta jest polem stałej długości o 24 znakach, jednoznacznie identyfikującym rekord.
Tablica adresów - pole zmiennej długości zawierające informacje o lokalizacji (adresy) pól danych wewnątrz rekordu. Zawiera: etykietę pola, długość pola, lokalizację poszczególnych pól występujących w rekordzie.
Pole danych- część rekordu przeznaczona do zapisu danych określonej kategorii (rodzaje danych: dane stref opisu bibliograficznego, hasła i inne punkty dostępu, numery i kody).
Etykiety pól - określają zawartość pól (001-009 pola stałej długości, danych kontrolnych; 010-999 pola danych zmiennej długości). Dwa pola stałej długości mają takie samo znaczenie we wszystkich formatach: 001 - numer kontrolny rekordu; 005 - data i czas ostatniej modyfikacji rekordu.
Długość pola - ilość znaków zapisanych w danym polu.
Wyróżniamy:
Pola danych kontrolnych (informacyjne) - stałej długości
- z góry ustalona liczba znaków, bez wyodrębnionych podpól i wskaźników, np. informacje o języku dokumentu, dacie jego wydania, formie zapisu dokumentu, dacie opracowania dokumentu i in. Są to m. in. informacje służące do zawężania obszaru poszukiwań do daty wydania, czy języka tekstu dokumentu.
Pola danych - zmiennej długości
zawierają opis bibliograficzny i dane służące do identyfikacji i wyszukiwania opisów dokumentów
pola identyfikowane są za pomocą trzyznakowych etykiet (wyróżników pola), zapisanych w tablicy adresów, np. 245 - etykieta dla strefy tytułu i oznaczenia odpowiedzialności
na początku pola mogą się znajdować się dwa jednoznakowe wskaźniki (mała litera, cyfra lub spacja), które pozwalają sprecyzować sposób, w jaki pole powinno być przetwarzane
pola mogą zawierać jedno lub więcej podpól
w zależności od rekordu liczba znaków w polu jest różna.
Podpole - część pola danych, zawierająca najmniejszą, wydzieloną w rekordzie jednostkę informacji. Podpola identyfikowane są za pomocą identyfikatorów (kodów) podpól, np. \d. Identyfikator określa jaka jest zawartość danego podpola w obrębie pola. Strukturę wewnętrzną pól danych mogą więc tworzyć: wskaźnik pola, identyfikator podpola i dane.
Pole/podpole może być:
powtarzalne (może wielokrotnie wystąpić w rekordzie, np. pole z ISBN - 020, pole z hasłami dodatkowymi - 700)
niepowtarzalne (tylko raz może wystąpić w rekordzie, np. pole z hasłem głównym osobowym - 100 lub opisem fizycznym - 300).
Grupy pól zmiennej długości:
0XX Pola numerów i kodów
1XX Pola haseł głównych (tylko książki)
2XX Pola stref: tytułu i oznaczenia odpowiedzialności, wydania, adresu wydawniczego; oraz pola odmian tytułu
3XX Pola strefy opisu fizycznego, strefy numeracji (ciągłe); oraz pola częstotliwości (ciągłe)
4XX Pola strefy serii; oraz pola opisu książki wielotomowej
5XX Pola strefy uwag
6XX Pola haseł przedmiotowych (charakterystyki rzeczowej)
7XX Pola haseł dodatkowych oraz pola związków bibliograficznych 760-787 (tylko ciągłe)
8XX Pola haseł dodatkowych serii i książki wielotomowej; oraz pole lokalizacji i sposobu dostępu do dokumentu elektronicznego (856)
Pola stref opisu bibliograficznego:
1. Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności - pole 245
2. Strefa wydania - pole 250
3. Strefa specjalna (strefa numeracji wydaw. ciągłych) - pole 362
4. Strefa adresu wydawniczego - pole 260
5. Strefa opisu fizycznego - pole 300
6. Strefa serii - pole 440 i 490
7. Strefa uwag - pola 5XX
8. Strefa znormalizowanego numeru i sposobu uzyskania dokumentu - pole 020 dla ISBN i pole 022 dla ISSN
Pola haseł (dla książek):
100-130 HASŁA GŁÓWNE
100 Hasło główne - nazwa osobowa
110 Hasło główne - nazwa ciała zbiorowego
111 Hasło główne - nazwa imprezy
130 Hasło główne - tytuł ujednolicony
700 - 740 HASŁA DODATKOWE
700 Hasło dodatkowe - nazwa osobowa
710 Hasło dodatkowe - nazwa ciała zbiorowego
711 Hasło dodatkowe - nazwa imprezy
730 Hasło dodatkowe - tytuł ujednolicony
740 Hasło dodatkowe - tytuł
800-830 HASŁA DODATKOWE OPISU KSIĄŻKI WIELOTOMOWEJ I SERII
800 Hasło dodatkowe opisu książki wielotomowej - nazwa osobowa
810 Hasło dodatkowe opisu książki wielotomowej - nazwa ciała zbiorowego
811 Hasło dodatkowe opisu książki wielotomowej - nazwa imprezy
830 Hasło dodatkowe serii i opisu książki wielotomowej - tytuł ujednolicony/tytuł
Wskazówki do korzystania z instrukcji (drukowanych i na stronie NUKAT):
znak $ zastępujemy znakiem \
znak @ zastępujemy znakiem spacji
oznaczenie P, to pole/podpole powtarzalne
oznaczenie NP, to pole/podpole niepowtarzalne
pomijamy kod pierwszego podpola, jeśli jego identyfikatorem jest litera a
zawartość podpola oddziela się spacją od kodu podpola