Transport w turystyce
Turystyka - zjawisko przestrzennej ruchliwości ludzi, które związane jest z dobrowolną zmianą miejsca pobytu, środowiska i rytmu życia. Obejmuje całokształt stosunków i zjawisk związanych z ruchem turystycznym.
Pojęcia turystyka i turysta pochodzą od angielskiego słowa tour oznaczającego podróż. W XVII wieku mianem tourist określano uczestników podróży po kontynencie europejskim (tzw. grand tour) podejmowanych przez arystokratyczną młodzież angielską, która po ukończeniu szkoły średniej wyjeżdżała m.in. do Francji i Włoch w celu kontynuacji nauki.
Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) definiuje turystykę jako ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest aktywność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości.
Transport w turystyce dzieli się na trzy grupy:
Lądowy
transport drogowy(autokary, autobusy, pojazdy prywatne i wynajęte)
transport kolejowy
transport rurociągowy
Lotniczy
linie pasażerskie
loty wynajęte
inne
Morski
linie pasażerskie
rejsy wycieczkowe
inne
Autokar
Zalety:
• najtańszy ze wszystkich środków transportu w przeliczeniu na 1 uczestnika
• możliwość dowolnego kształtowania imprezy w czasie
• możliwość dojazdu do atrakcji tur. i hoteli
• możliwość korygowania w trakcie imprezy założonego programu
• możliwość poznania mijanego krajobrazu
• dogodne warunki do integracji uczestników
• stosunkowo mała wrażliwość większości ludzi na choroby związane z transportem
• bagaż, załadowany w miejscu wyjazdu, przewożony jest do hotelu lub do miejsca kończącego imprezę
Wady:
• wydłużenie czasu imprezy
• ograniczenia w wielkości przewożonego bagażu
• konieczność przekraczania wielu przejść granicznych w turystyce zagranicznej
• możliwość wystąpienia nieprzewidzianych awarii
• ograniczenia wynikające z godzin pracy kierowcy
• niedogodności wynikające z długości podróży
POCIĄG
Zalety:
• prędkość podróżowania
• sprawniejsze odprawy graniczne w ruchu międz.
• niższa cena niż przy niektórych biletach lotniczych
• stosunkowo dobry komfort podróżowania
• możliwość zamawiania posiłków
• wygodna możliwość podróżowania w nocy
Wady:
• ograniczenia wynikające z rozkładu jazdy, zarówno do czasu, jak i kierunków
• konieczność korzystania z dodatkowego transportu na transfery oraz realizację programu
• konieczność przenoszenia bagażu przy transferach
• zmiana terminów w trakcie imprezy powoduje dodatkowe koszty i uzależniona jest od możliwości zmiany realizacji
SAMOLOT
Zalety:
• szybkość podróży
• wygoda podróżowania
• duże bezpieczeństwo podróżowania
• gwarantowane wyżywienie w czasie podróży
Wady:
• wysoka cena przelotu
• ograniczenia w programowaniu wynikające z rozkładu lotów i lokalizacji lotnisk
• uciążliwa konieczność dojechania do lotniska, nie zawsze będącego w miejscu zamieszkania klienta
• zmiana terminów w trakcie imprezy powoduje dodatkowe koszty i uzależniona jest od możliwości zmiany rezerwacji
• konieczność korzystania z dodatkowego transportu na transfery oraz realizację programu
• konieczność przenoszenia bagażu przy transferach
• lęk niektórych klientów przed podróżą samolotem
STATKI, PROMY
Zalety:
• niższa cena niż biletu lotu.
• przy realizacji niektórych typów imprezy jedyny środek transportu
• możliwość zamawiania posiłków
• dobry komfort podróżowania
Wady:
• długi czas podróży
• ograniczenia wynikające z rozkładu rejsów
• konieczność korzystania z dodatkowego transportu na transfery oraz realizację programu
• konieczność przenoszenia bagażu przy transferach
• zmiana terminów w trakcie imprezy powoduje dodatkowe koszty i uzależniona jest od możliwości zmiany rezerwacji
• lęk niektórych klientów przed podróżą morską
Pierwsze podróże o charakterze turystycznym pojawiły się w Starożytnym Egipcie. Ludzie przemieszczali się aby brać udział w obchodach świąt religijnych oraz podziwiać ogromne budowle, zwłaszcza piramidy.
Cele religijne dominowały w podróżach podejmowanych przez starożytnych Greków, którzy udawali się głównie do wyroczni w Delfach oraz świątyni Zeusa w Olimpii. Poza tym tysiące osób przybywało na rozgrywane co cztery lata igrzyska olimpijskie. W starożytnej Grecji nie budowano dróg, dlatego zdecydowana większość wypraw odbywała się drogą morską.
Całkiem inaczej sytuacja wyglądała w starożytnym Rzymie, który pokrywała gęsta sieć dróg i zajazdów, a kwestie bezpieczeństwa podróżujących regulowano w przepisach prawnych. Rzymianie dla celów leczniczych i wypoczynkowych udawali się do rozmieszczonych na obszarze całego Imperium kurortów, spośród których największą popularnością cieszyły się: Baden, Baile Herculane, Vichy, Baiae, Neapol, Capri, Bath, Puteoli.
Średniowiecze przyniosło ze sobą zastój w wielu dziedzinach gospodarki i kultury. Najważniejszymi motywami podróży były wówczas motywy religijne. Chrześcijanie podróżowali głównie do Rzymu, Ziemi Świętej i grobu apostoła Jakuba w Santiago de Compostela. Pielgrzymowali również hinduiści i buddyści, natomiast wyprawy Arabów podejmowane były najczęściej w celach handlowych. Młodzi europejscy arystokraci wyjeżdżali po nauki do zagranicznych uniwersytetów aby poszerzać swoją wiedzę (m.in. Uniwersytet Boloński, Uniwersytet w Padwie).
Okresy średniowiecza i renesansu znane są także z wypraw pojedynczych podróżników - do najsłynniejszych należą: podróż Marco Polo do Chin, Francesco Petrarki w Alpy Prowansalskie oraz Muhammada Ibn Battuty po Azji, Afryce i Europie. Na XIV i XV wiek przypadają Wielkie Podróże Geograficzne związane m.in. z odkrywaniem drogi morskiej do Indii oraz odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492 roku.
W XVII wieku podróże w celach poznawczych, wypoczynkowych i zdrowotnych zaczęły nabierać coraz większego znaczenia. Transport na dalsze odległości odbywał się powozami konnymi, powstawały linie dyliżansowe, turystyka stawała się źródłem dochodu dla osób zajmujących się obsługą podróżnych.
Najważniejszym wydarzeniem w tym okresie były podróże (Grand Tour) młodych angielskich arystokratów na kontynent, w których brało udział ok. 20 tys. osób rocznie. Podróże trwały od kilku miesięcy do kilku lat. Młodzi Anglicy docierali również w Alpy stając się prekursorami alpinizmu. Dzięki coraz liczniejszym wizytom osób zainteresowanych zdobyciem Mont Blanc i innych alpejskich szczytów, pasterskie osady zaczęły przekształcać się w ośrodki turystyki górskiej (np. Chamonix, Grindelwald, Zermatt). Najwyższy szczyt Alp został zdobyty w 1786 przez Michela Paccarda i Jacques'a Balmata.
W XVII i XVIII wieku bardzo popularne wśród zamożnych mieszkańców państw europejskich były miejscowości uzdrowiskowe, spośród których największym zainteresowaniem cieszyły się: Bath (popularne również w starożytności), Aix-les-Bains, Vichy, Évian, Baden-Baden, Marienbad, Karlsbad oraz Spa. Koniec XVIII wieku przyniósł ze sobą rewolucję przemysłową, która wiązała się ze wzrostem urbanizacji i zwiększoną migracją ludzi ze wsi do miast.
Wiek XIX okazał się dla turystyki przełomowy. Dotychczas, ze względu na wysokie koszty, podróże w celach wypoczynkowych podejmowała jedynie elita społeczna. Wraz ze skróceniem czasu pracy, rozwojem środków transportu, przemysłu, urbanizacji i wzrostu poziomu kulturalnego turystyka nabrała masowego charakteru. Dzięki zastosowaniu w kolejnictwie i żegludze maszyny parowej podróże stały się wygodniejsze, krótsze, a przede wszystkim znacznie tańsze.
Pierwszą linię kolejową utworzono w 1825 w Anglii. Pod koniec XIX wieku w Europie istniała już bardzo gęsta sieć kolejowa. W 1883 na trasie Paryż-Konstantynopol rozpoczął kursować słynny Orient Express. Na przełomie XIX i XX wieku zaczął się rozwijać transport samochodowy. W 1885 Gottlieb Daimler zbudował silnik spalinowy, natomiast w 1903 Henry Ford rozpoczął produkcję samochodów na większą skalę. Pierwsza autostrada powstała we Włoszech w 1924. Pasażerski transport lotniczy rozwijał się intensywnie od zakończenia II wojny światowej.
W 1841 Thomas Cook założył w Anglii pierwsze biuro podróży. Cook był organizatorem pierwszej zorganizowanej wycieczki, która odbyła się pociągiem na trasie Leicester-Loughborough. W tym okresie turyści odwiedzali głównie miasta historyczne z licznymi zabytkami (np. Rzym, Paryż, Wenecja, Florencja), uzdrowiska (np. Karlowe Wary, Baden-Baden, Spa, Bath, Aix-les-Bains), obszary nadmorskie (np. Lazurowe Wybrzeże) i obszary górskie (np. Davos, Arosa, Bad Gastein). Dla popularyzacji turystyki zimowej duże znaczenie miało powstanie pierwszych ośrodków narciarskich (Sestriere, Le Revard, Meribel) oraz zorganizowanie w Chamonix pierwszych zimowych igrzysk olimpijskich. Poza tym powoływano do życia towarzystwa i stowarzyszenia turystyczne: British Alpine Club (1857), Österreichischer Alpenverein (1862), Schweizer Alpen Club (1863) i Club Alpino Italiano (1863). W 1862 w Szwajcarii powołano pierwsze zrzeszenia hotelarzy.
Po II wojnie światowej (zwłaszcza od lat 50.) nastąpił gwałtowny wzrost wyjazdów turystycznych przede wszystkim w coraz bogatszych krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej. Najpopularniejszym regionem turystycznym był wówczas basen Morza Śródziemnego (zwłaszcza wybrzeża Francji, Hiszpanii i Włoch). W latach 60. i 70. intensywnie rozwijała się turystyka narciarska, zbudowano wtedy większość alpejskich stacji narciarskich. W kolejnych latach wykształcały się regiony turystyczne położone poza Europą (wyspy na Morzu Karaibskim, Zatoce Meksykańskiej i Oceanii). W latach 80. zaczęto dostrzegać negatywny wpływ turystyki masowej na środowisko przyrodnicze i społeczności lokalne, w związku z czym pojawiła się idea turystyki zrównoważonej, której celem jest minimalizacja negatywnego wpływu turystyki.
XI wiek - sporadyczne podróże, głównie w celach handlowych, religijnych i dyplomatycznych,
XIV wiek - początek wypraw młodzieży do uniwersytetów w zachodniej Europie,
XVI wiek - pielgrzymki arystokratów do Ziemi Świętej,
1563 - pierwsza udokumentowana polska podróż Beaty Łaskiej w Tatry do Zielonego Stawu Kieżmarskiego,
1604 - w Krakowie ukazał się przewodnik Adama Jarzębskiego Pielgrzym Polski albo krótkie Rzymu i miast pomniejszych opisanie,
XIX wiek - dynamiczny rozwój miejscowości uzdrowiskowych,
1805 - Stanisław Staszic opisał swoje przeżycia z wędrówek po Tatrach w książce O ziemiorództwie gór dawnej sarmacji a później Polski,
1867 - powstało Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół",
1873 - utworzono Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie z inicjatywy Feliksa Pławickiego, Tytusa Chałubińskiego, Adolfa Tetmajera i Józefa Stolarczyka,
1874 - Towarzystwo Tatrzańskie zbudowało pierwsze schronisko im. Stanisława Staszica nad Morskim Okiem,
1906 - powstało pierwsze polskie schronisko w Beskidach Zachodnich im. Hugona Zapałowicza na Markowych Szczawinach pod Babią Górą,
1906 - zaczęło funkcjonować Polskie Towarzystwo Krajoznawcze,
1919 - przy Ministerstwie Robót Publicznych powołano Referat Turystyki,
1923 - we Lwowie powstało biuro podróży Orbis,
1936 - wybudowano kolejkę linową na Kasprowy Wierch,
1936 - w Krakowie rozpoczęło funkcjonowanie Studium Turyzmu Uniwersytetu Jagiellońskiego,
1936 - powołano Ligę Popierania Turystyki,
1949 - utworzony został Fundusz Wczasów Pracowniczych,
1950 - w wyniku połączenia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego powstało Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze,
1989 - po przemianach ustrojowych turystyka uzyskała sprzyjające możliwości rozwoju,
1999 - powstała Polska Organizacja Turystyczna.