SPOSTRZEGANIE

Spostrzeganie nie jest procesem całkowicie automatycznym i nie dostarcza wiernego obrazu środowiska.

Zmiana perspektywy modyfikuje to, co spostrzegamy.

SPOSTRZEGANIE - proces tworzenia reprezentacji przedmiotu na podstawie informacji otrzymanych z narządów zmysłów i czasami zawartych w pamięci.

BODZIEC DYSTALNY - działa na narządy zmysłów z pewnej odległości.

BODZIEC PROKSYMALNY - pojawia się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym.

WRAŻENIE - odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych.

Poszczególne wrażenia są od siebie izolowane.

SPOSTRZEŻENIE - obraz wszystkich dostępnych cech przedmiotu, rejestrowanych za pomocą różnych zmysłów.

Łączenie różnych wrażeń jest wynikiem percepcyjnego uczenia się.

Zakodowane informacje są przesyłane do kory czuciowej, gdzie są one dekodowane. Dzięki temu jest odtwarzany rzeczywisty obraz bodźca. We wzgórzu i w ciele migdałowatym następuje wczesna ocena emocjonalnego znaczenia bodźca.

Kształt i sposób poruszania się determinują treść emocjonalną bodźca.

Reakcja emocjonalna może powstać w wyniku uczenia się - może się ona „podczepić” do bodźca obojętnego.

STAŁOŚĆ SPOSTRZEGANIA - spostrzeżenie nie ulega zmianom albo ulega zmianom mniejszym w porównaniu ze zmianami bodźców proksymalnych; dotyczy kształtu, wielkości, jasności i barwy.

PROCESY „DÓŁ-GÓRA” - zapoczątkowane przez odbiór danych zmysłowych, potem analiza na wyższych piętrach układu nerwowego.

PROCESY „GÓRA-DÓŁ” - duża rola procesów pamięciowych, poszukiwanie i interpretacja danych zmysłowych; dochodzi do tego wtedy, gdy informacja sensoryczna jest niepełna.

Fazy spostrzegania:

I rejestracja sensoryczna - zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy; pobudzane są detektory cech; nie jest dostępna naszej świadomości.

II ocena emocjonalna - bodźce są oceniane jako korzystne lub niekorzystne, zanim podmiot się zorientuje czego dotyczą.

III rozpoznanie treści bodźca - określenie kategorii, do której bodziec należy; porównanie danych sensorycznych z istniejącymi kategoriami.

IV ocena znaczenia metaforycznego - w skład spostrzegania wchodzą procesy wnioskowania, odwołujące się do indywidualnego systemu znaczeń.

Asocjacjonizm zakłada prymat części nad całością, a co za tym idzie, że wrażenia są pierwotne.

Strukturalizm zakłada prymat całości nad częściami, więc wg tej teorii to spostrzeżenia są pierwotne i dopiero po ich analizie można poznać wrażenia.

Wg asocjacjonistów łączenie wrażeń w spostrzeżenia następuje na podstawie praw kojarzenia:

• prawo styczności w czasie - łączymy te elementy, które współwystępują ze sobą albo następują po sobie

• 
  prawo styczności w przestrzeni - łączymy ze sobą elementy sąsiadujące

• 
  prawo podobieństwa

• prawo kontrastu

SEKWENCJA FAZOWA - seria ruchów, które pojawiają się w określonej kolejności i są przerywane w specyficznych miejscach spostrzeganego obiektu, gdzie jest pobierana informacja o jego specyficznych cechach.

Zasady wyodrębniania całości Wertheimera:

1. Bliskość przestrzenna lub sąsiedztwo w polu widzenia.

2. Jednakowy wygląd lub podobieństwo.

3. „Wspólna droga” - elementy poruszające się w tym samym kierunku widzi się jako odrębną grupę.

4. Dobra kontynuacja lub dobra figura - łatwiej wyodrębnić grupę zbudowaną wedle jednolitej zasady.

5. Niewielkie rozmiary - łatwiej wyodrębniamy małe elementy.

6. Symetria - łatwiej wyodrębniamy figury symetryczne.

7. Zgodność z chwilowym nastawieniem.

8. Ubiegłe doświadczenia i przyzwyczajenia.

Różnice między figurą a tłem wg Rubina:

1. Figura ma kształt a tło jest bezkształtne.

2. Tło rozprzestrzenia się za figurą w sposób ciągły.

3. Figura wydaje się być z przodu, a tło za nią.

4. Figura ma charakter rzeczy, a tło jest nieukształtowane.

5. Figura nam się narzuca, łatwiej ją zapamiętujemy, jest sensowna.

6. Figura wydaje się być jaśniejsza od tła.

DETEKTORY - zespoły komórek nerwowych wyspecjalizowane w odbiorze wybranych cech.

SCHEMAT - uogólniona wiedza na temat pewnego wycinka środowiska będąca wynikiem wielokrotnych kontaktów z nim. Poznawczy punkt odniesienia dla danych zmysłowych.

Schematy są podstawą rozpoznawania bodźców. Podlegają stałej modyfikacji, ale są względnie stałe.

Kodowanie komunikatów zachodzi w detektorach cech. Dane pamięciowe są wykorzystywane do interpretacji danych sensorycznych.

Wg Brunera istotą spostrzegania jest rozpoznawanie, czyli klasyfikowanie przedmiotu do jakiejś kategorii.

GOTOWOŚĆ PERCEPCYJNA - łatwość wykorzystywania określonej kategorii pamięciowej. Zależy od czynników zewnętrznych.

TOROWANIE - zjawisko polegające na tym, że rozpoznawanie bodźców jest łatwiejsze, kiedy człowiek został o nich uprzedzony.

Czynniki zewnętrzne warunkujące gotowość percepcyjną:

• częstość uprzednich doświadczeń

• konsekwencje społeczne - kategorie wykorzystywane przez innych mają wyższą gotowość

EFEKT ROZPROSZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI - wzrost liczby świadków wypadku zmniejsza tendencję do udzielania pomocy.

Czynniki wewnętrzne warunkujące gotowość percepcyjną:

• monopol - liczba kategorii wykorzystywanych przez jednostkę; im mniejsza tym silniejszy monopol

• integracja poznawcza systemu kategorii - im silniej powiązane kategorie, tym wyższa gotowość

• konsekwencje motywacyjne - kategorie związane z realizowanymi celami wykazują wyższą gotowość

OBRONNOŚĆ PERCEPCYJNA - obniżenie gotowości percepcyjnej, obniżony próg rozpoznawania materiału, który zagraża jednostce.

SUBCEPCJA - różnicowanie bodźców na poziomie reakcji autonomicznych, bez udziału świadomości.

Wg Neissera spostrzeganie ma charakter cykliczny i wielozmysłowy. Częściami cyklu są pobieranie informacji z otoczenia i poszukiwanie tych informacji. Spostrzeganie jest czynnością ciągłą, nie ma wyraźnego początku. Na cykl percepcyjny składają się: eksploracja, odbiór informacji z otoczenia i schemat pamięciowy.

Wg Neissera istnieją wrodzone schematy uzyskiwania informacji na temat świata.

Konstruktywistyczne podejście do spostrzegania (m.in. Bruner, Gregory, Rock) - w spostrzeganie zaangażowane są wyższe procesy poznawcze; podmiot ma dostęp tylko do tworzonych przez siebie reprezentacji, przez które uzyskuje dostęp do świata, ale jednostka nie zdaje sobie z tego sprawy. Homomorfizm, czyli różne bodźce mogą być zaliczane do jednej kategorii.

W koncepcji percepcji bezpośredniej informacja odbierana z otoczenia jest bardzo specyficzna i nie potrzebuje odwoływania się do reprezentacji. Percepcja nie musi angażować wyższych procesów poznawczych. Izomorfizm, czyli każdy bodziec jest odrębnym spostrzeżeniem. Gibson rozwijał tą koncepcję.

SZYK OPTYCZNY - światło o różnych intensywnościach, padające z różnych kierunków.

Wg Gibsona do organizmu dociera informacja w postaci szyku optycznego, dzięki niej możemy stworzyć wierny obraz świata. Nie musimy sięgać do danych pamięciowych.

Istotna rola kontekstu w spostrzeganiu.

AFORDANCJE - akty, których wykonanie umożliwiają nam pewne obiekty, miejsca lub zdarzenia. Dzięki nim przedmioty mogą być spostrzegane bezpośrednio.

Gibson traktuje spostrzeganie jako zdolność, która może mieć charakter wrodzony i wyuczony.

Wewnętrzne wskaźniki spostrzegania emocji:

• dane odbierane z interoreceptorów

• dane odbierane z proprioreceptorów

• dane introspekcyjne

Emocje pierwotne mają charakter wrodzony, są automatyczne.

UWAGA

DYSTRAKTORY - bodźce, które odciągają uwagę od wykonywanego zadania.

Funkcje uwagi:

• selekcjonowanie bodźców docierających do jednostki

• ukierunkowanie procesów poznawczych

• określenie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych poświęcanych na realizację zadań

Rodzaje selekcji:

• pierwotna - selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłowe; człowiek nie jest w stanie analizować wszystkich docierających do niego informacji. Konwergencja jest jednym z jej mechanizmów i polega na tym, że komórki zwojowe zbierają informacje z dużej powierzchni siatkówki, łączą je ze sobą i wysyłają do mózgu informację zsumowaną.

• wtórna - występuje w procesach pamięciowych, zachodzi między pamięcią krótkotrwałą i trwałą; pamięć trwała nie jest w stanie odbierać wszystkich bodźców ze względu na wolniejsze kodowanie informacji. Jej istotą jest osłabianie mniej ważnych informacji.

• trzeciego rzędu - pojawia się kiedy jednostka planuje działanie

UWAGA INTENSYWNA - ma wąski zakres, głębokie przetwarzanie informacji.

UWAGA EKSTENSYEWNA - ma szeroki zakres, płytkie przetwarzanie informacji; może być stymulatorem twórczości w połączeniu z motywacją paracelową.

Uwaga oddziela informacje ważne od nieważnych oraz poszukuje nowych, które pozwolą na rozwiązanie problemu.

W zależności od ważności zadania jednostka poświęca mniej lub więcej energii na jego wykonanie. Im wyższe napięcie emocjonalne, tym zadanie jest dla jednostki ważniejsze.

Ilość poświęconej energii zależy też od trudności zadania, wielkości zasobów poznawczych i stopnia przeuczenia zadania.

OGNISKOWANIE - przejście od uwagi ekstensywnej do intensywnej.

Fizjologiczne mechanizmy uwagi:

• odruch orientacyjny - skierowanie receptorów na źródło stymulacji wraz z aktywnością motoryczną, która ułatwia odbieranie bodźców; wzrost wrażliwości receptorów; wzrost poziomu aktywacji. Ulega on wygaszeniu po kilku wystąpieniach określonego bodźca. Jest związany z pobieraniem nowych informacji. Wg Sokołowa w jego skład wchodzą dwa mechanizmy: modelujący z komparatorem - tworzy reprezentacje odebranych bodźców i porównuje je z zasobami wiedzy wzmacniający - odblokowanie wejścia dla bodźców i uruchomienie reakcji orientacyjnej, która wpływa na przetwarzanie informacji

• indukcja ujemna - pobudzenie pojawiające się w pewnej okolicy kory mózgowej powoduje hamowanie w okolicach sąsiednich i dzięki temu pobudzenie w korze ma charakter zogniskowany

• związany z aktywnością układu siatkowego - dzięki temu łatwo możemy przestawić się np. z odbioru bodźców słuchowych na wzrokowe

Koncepcja La-Berge'a z psychologicznego punktu widzenia o uwadze mówimy, gdy reprezentacja obiektu połączy się z Ja od strony fizjologicznej jest mowa o trójkącie aktywności uwagowej; funkcje mózgowe odpowiadają za ekspresję oraz mechanizmy wzmacniania i kontroli.

Ekspresja - aktywacja sieci neuronalnych w przednich i tylnych częściach kory; neurony odpowiadają za spostrzeganie przedmiotów i ich właściwości, za organizowanie i wykonywanie planów działania; dzięki niej kontaktujemy się ze światem zewnętrznym.

Mechanizm wzmacniania - neurony wzgórza odpowiedzialne za wybiórcze aktywizowanie różnych okolic kory.

Mechanizm kontroli - pobudzenie sieci neuronalnych w korze czołowej.

Trójkąt jest aktywizowany przez bodźce wewnętrzne i zewnętrzne.

CZUJNOŚĆ - zdolność umożliwiająca wykrywanie specyficznych bodźców spośród wielu innych pojawiających się w otoczeniu; jest związana z poziomem aktywacji umożliwiającym reagowanie.

Krzywa charakterystyki funkcjonowania obserwatora - ilustruje stosunek poprawnych detekcji do fałszywych alarmów.

Czynniki wpływające na związek między proporcjami poprawnych detekcji i fałszywych alarmów:

• stosunek siły sygnału do siły szumu - im większy, tym łatwiej odróżnić sygnał

• macierz wypłat - czynniki wpływające na motywacyjne konsekwencje podjęcia określonych decyzji; uwaga jest uzależniona od motywacji

• oczekiwania - są uzależnione od częstości występowania sygnałów w pewnych sytuacjach; mogą wynikać z przekonań

DETEKCJA SYGNAŁÓW - proces wykrywania bodźców w określonym miejscu.

PRZESZUKIWANIE - proces aktywny; nie wiadomo kiedy i gdzie bodziec wystąpi. Może być oparte na wykrywaniu pojedynczych cech lub na koniunkcji cech.

EFEKT WIELKOŚCI ZBIORU - im większy zbiór obiektów, który musimy przeszukać, tym więcej czasu to zabiera.

Teorie selekcji uwagowej - uwaga działa na poziomie procesów percepcyjnych i tam następuje selekcja informacji.

Teoria filtra uwagowego Broadbenta - uwaga jako filtr, przetwarzając jedną grupę bodźców jest blokowany dostęp do drugiej grupy.

Informacje, na które nie zwracamy uwagi są przechowywane 20s i podlegają one wstępnej analizie ze względu na ich cechy fizyczne.

Efekt „cocktail party”.

Teoria wielu filtrów uwagowych Treisman - jednostka reaguje na właściwości percepcyjne i na pierwotne właściwości semantyczne. Informacje mogą być filtrowane na różnych poziomach. Wieloetapowość procesu uwagi.

EFEKT TOROWANIA - wzrost dostępności psychicznej, ułatwienie spostrzegania na skutek wcześniej odebranego bodźca.

Teoria zasobów uwagi Kahnemana - wiąże uwagę z całokształtem psychiki (a nie tylko z procesami poznawczymi); z otoczenia pobieramy te bodźce, które są nam potrzebne; uwaga ma charakter aktywny. Schematy kierują pobieraniem informacji.

Pojemność uwagi = ilość zasobów poznawczych, które poświęcamy na radzenie sobie z zadaniem.

Czynniki wpływające na kierowanie zasobów poznawczych:

• trudność zadania - im trudniejsze zadanie, tym większe zasoby są wykorzystywane

• poziom pobudzenia - im wyższy, tym większa ilość zasobów jest dostępna

• polityka alokacyjna systemu poznawczego - człowiek decyduje, co będzie przedmiotem jego aktywności. Wpływają na to: chwilowe intencje i stany motywacyjne trwałe dyspozycje (zainteresowania) ocena zapotrzebowania na zasoby umysłowe

Ilość zainwestowanego wysiłku poznawczego wpływa na nasze funkcjonowanie. Jeżeli dobrze opanujemy zadanie to możemy zmniejszyć ten wysiłek.

Ludzie mają ograniczoną pulę zasobów uwagi, mogą ją rozdzielić na dwa zadania. Im więcej zasobów zostanie przeznaczonych do wykonania jednego zadania, to zadanie drugie będzie gorzej wykonane.

Teoria zasobów uwagi specyficznych dla modalności - każda modalność posiada odrębną pulę zasobów uwagi; oba zadania mogą być wykonane na wysokim poziomie.

MYŚLI INTRUZYWNE - pojawiają się niezależnie od woli, mają charakter natrętny.

EFEKT RYKOSZETU - próby usunięcia myśli intruzyjnych powodują pojawienie się ich z większą siłą.

RUMINACJE - wielokrotne powracanie do pewnych myśli, „przeżuwanie” ich, nie są przymusowe, ale są motywem przewodnim.

Właściwości procesów automatycznych:

• nie angażują świadomości

• małe zapotrzebowanie na zasoby uwagi

• przebiegają równolegle - można wykonywać wiele czynności na raz

• zadania dobrze znane i łatwe

• duża szybkość

• wykorzystują proste procesy poznawcze

Właściwości procesów kontrolowanych:

• angażują świadomość

• duże zapotrzebowanie na zasoby uwagi

• przebiegają sekwencyjnie - żeby wykonać jakieś zadanie to poprzednie musi być zakończone

• zadania nowe i trudne

• mała szybkość

• wykorzystują złożone procesy poznawcze

GENERALIZACJA SEMANTYCZNA - reakcja występuje na właściwy bodziec warunkowy oraz na bodźce do niego podobne.

Dzięki procesom uczenia się czynności kontrolowane mogą stać się czynnościami automatycznymi.

Koncepcje automatyzacji:

I integrowanie procedur - automatyzacja jest procesem stopniowym; uczymy się pojedynczych elementów czynności i potem łączymy je w całość

II egzemplarzy - proces uczenia się jest wkomponowany w kontekst wykonywania czynności; ludzie uczą się modułów czynności, które potem wiążą ze specyficznymi bodźcami

REFLEKSYJNOŚĆ - adaptacyjne tworzenie kategorii, które dobrze określają zmieniającą się naturę otoczenia jednostki.

Uwaga jako zdolność do percepcji i kategoryzacji.

Kontrola jako proces prowadzący do uzyskania efektu w zmieniającym się środowisku; forma interakcji między podmiotem a otoczeniem.

PRZEDWCZESNE ZWIĄZANIE POZNAWCZE - sztywne interpretowanie informacji zaakceptowanych w sposób bezrefleksyjny.

PAMIĘĆ

Pamięć jako zdolność oraz jako proces psychiczny złożony z faz.

Operacje pamięci:

• kodowanie informacji - zmiana bodźców na ślady pamięciowe; sposób kodowania jest uzależniony od rodzaju pamięci

• przechowywanie informacji - jest wyznaczone przez sposoby kodowania; informacje przechowywane krótko nie podlegają zmianom, natomiast informacje przechowywane długo zmieniają swoją treść

• odtwarzanie informacji - uzyskiwanie dostępu do zawartości pamięci

Pamięć jako zdolność:

• właściwość jednostki warunkująca pojawienie się pewnego procesu

• wykazuje duże różnice indywidualne

• składnik inteligencji, więc jest zdeterminowana genetycznie

• składa się ze specyficznych zdolności, odnoszących się do różnych dziedzin

• można ją doskonalić i ćwiczyć

Pamięć jako proces:

• konsekwencje tego procesu ujawniają się w zachowaniu

• składa się z faz, które są takie same dla każdego

• jest fazą przetwarzania informacji

• są specyficzne procesy przetwarzania informacji, charakterystyczne dla różnych form pamięci

• można doskonalić fazy

Koncepcja faz Tulvinga:

I spostrzeganie

II kodowanie - zmiana spostrzeżenia na ślad pamięciowy

III przechowywanie śladu pamięciowego

IV rekodowanie - modyfikacja zawartości pamięci przez późniejsze informacje

V przechowywanie śladu rekodowanego

VI wydobywanie informacji z pamięci - do pamięci są kierowane pytania; interakcja informacji ze śladu pamięciowego i z pytania - szukanie dopasowania

VII decyzja - czy ujawnić zawartość pamięci w zachowaniu

MAŁY CYKL PAMIĘCIOWY - jest związany z wielokrotnym pobieraniem informacji, które wiążą się z dotychczasową wiedzą. Procesy pamięciowe podlegają kontroli - czy informacja była już wcześniej rejestrowana.

ASYMILACJA - włączenie informacji w dotychczasowe struktury wiedzy.

AKOMODACJA - modyfikacja struktur wiedzy w taki sposób, by uwzględniały nową informację.

DUŻY CYKL PAMIĘCIOWY - zachowanie ujawniające zawartość spostrzegania może stać się przedmiotem spostrzegania.

PRAWO CZĘSTOŚCI - im więcej razy materiał jest powtarzany, tym lepiej jest pamiętany.

PRAWO FOUCAULT - czas poświęcony na opanowanie jednego elementu wzrasta szybciej, niż jego objętość (przy obszernym materiale).

PAMIĘĆ ULTRAKRÓTKA (SENSORYCZNA) - jest specyficzna dla modalności; czas przechowywania wynosi 0,5s, ma stosunkowo dużą pojemność; przechowuje głównie informacje o właściwościach fizycznych bodźców, ale nie rejestruje ich znaczenia.

MASKOWANIE WSTECZNE - bodziec eksponowany później hamuje odtwarzanie bodźca wcześniejszego.

PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA - badacze przypisywali jej różne jednostki pojemności, np. kęsy (Miller), bity (Lehr i Fischer); czas przechowywania wynosi kilkanaście sekund, informacje mają krótki żywot, są kodowane w postaci akustycznej, są łatwo przywoływane.

HAMOWANIE RETROAKTYWNE - zakłócenie przechowywania wcześniej opanowanego materiału przez późniejsze zadanie.

HAMOWANIE PROAKTYWNE - utrudnienie zapamiętywania nowego materiału pod wpływem wcześniejszego zapamiętania podobnego materiału.

PAMIĘĆ TRWAŁA - odnosi się do przeszłości, jej pojemność jest nieograniczona, czas przechowywania również jest praktycznie nieograniczony, zapominanie ma charakter pozorny; zapamiętane informacje mają charakter obrazów o treści emocjonalnej; pewne informacje nigdy nie znikają z naszej pamięci. Są w niej przechowywane informacje semantyczne oraz informacje z różnych modalności zmysłowych.

REMINISCENCJA - odzyskiwanie zapomnianych informacji.

Ludzie organizują zapamiętane informacje - grupują je pod względem znaczenia.

Efekt pierwszeństwa (pamięć trwała) i efekt świeżości (pamięć krótkotrwała).

Hipokamp odpowiada za kodowanie informacji deklaratywnych i za utrwalanie zarejestrowanej informacji w pamięci trwałej.

Tulving podzielił pamięć trwałą na semantyczną i epizodyczną. Bazował on na podziale na pamięć typu wspomnieniowego (wiąże się z naszą przeszłością i dotyczy faktów, które potrafimy czasowo i przestrzennie zlokalizować) oraz pamięci opartej na przypominaniu (ma charakter interpersonalny, dotyczy wiedzy o świecie).

PAMIĘĆ SEMANTYCZNA - zorganizowana wiedza o słowach i innych symbolach werbalnych, ich znaczeniach i desygnatach oraz o relacjach między nimi; dotyczy wiedzy o świecie. Rejestruje informacje na podstawie danych pośrednich, pochodzących z różnych źródeł. Informacje są uporządkowane pojęciowo.

PAMIĘĆ EPIZODYCZNA - informacje o zdarzeniach, które mają ścisłą lokalizację czasową i przestrzenną; relacje związane z rozumieniem sensu zdarzeń. Dotyczy osobistej przeszłości. Są w niej zapisywane czyste doznania zmysłowe, informacje o zdarzeniach i faktach, z którymi mieliśmy bezpośredni kontakt. Informacje są porządkowane na osi czasu. Jest zależna od kontekstu.

SYNERGIA - mechanizm wydobywania informacji; połączenie informacji zawartych w pamięci epizodycznej z informacjami dostarczonymi przez poznawcze otoczenie jednostki.

ROZWIJANIE - mechanizm wydobywania informacji w pamięci semantycznej; aktualizowanie posiadanej wiedzy, która pojawia się w sposób automatyczny.

PAMIĘĆ PROCEDURALNA - pamięć bodźców i reakcji; działa w sposób autonomiczny, reakcje są nieświadome. Umiejętność wykonywania czynności.

Wiedza deklaratywna „wiedza, że…”

Wiedza proceduralna „wiedza, jak…”

PAMIĘĆ DEKLARATYWNA - informacje przechowywane jako abstrakcyjne lub konkretne reprezentacje angażujące język; dostęp do informacji jest niezależny od kontekstu; wydobycie informacji może wymagać wysiłku, ale mogą być one wykorzystane w różny sposób.

PAMIĘĆ NIEDEKLARATYWNA - informacje przechowywane jako nawyki; informacje nie są dostępne w postaci werbalnej, są zależne od kontekstu; wydobycie informacji jest automatyczne.

PAMIĘĆ JAWNA - pełne ujawnienie zawartości pamięci.

PROCESY PAMIĘCIOWE

Rodzaje pamięci niedeklaratywnej:

• warunkowanie - klasyczne polega na wiązaniu reakcji z nowymi bodźcami, które wcześniej były obojętne, bodźce obojętne nabierają funkcję sygnalizacyjną. Instrumentalne polega na uczeniu się nowej reakcji, która nie była wcześniej w repertuarze behawioralnym. Ujawnia się ona w wyniku wzmocnienia. Generalizacja (warunkowanie klasyczne) polega na tym, że bodźce podobne do właściwego kojarzymy z bodźcem bezwarunkowym. Różnicowanie polega na powiązaniu reakcji tylko z bodźcem, po którym następowało wzmocnienie. Podczas warunkowania klasycznego tworzą się reprezentacje skojarzeń między bodźcami, a podczas warunkowania instrumentalnego - reprezentacje skojarzeń między działaniami i ich konsekwencjami.

• torowanie - bodziec wcześniejszy modyfikuje poprawność i łatwość rozpoznawania i przetwarzania bodźców późniejszych, może je ułatwiać lub utrudniać. Nie jest dostępne świadomości, specyficzne dla modalności - jest silniejsze, gdy oba bodźce należą do tej samej modalności; im bardziej wieloznaczne bodźce, tym większa zmiana interpretacji. Rodzaje torowania: automatyczne - brak związku między bodźcem poprzedzającym i właściwym strategiczne - na podstawie bodźca poprzedzającego można przewidywać bodziec właściwy

• pamięć proceduralna - pamięć różnych umiejętności opanowanych przez jednostkę, które są wynikiem uczenia się; obejmuje umiejętności sensomotoryczne; zależna od kontekstu i odporna na amnezję

• habituacja - polega na zmniejszeniu ilości uwagi poświęconej na analizę znanych bodźców, porównywanie napływających bodźców ze śladami poprzednich

• sensytyzacja (uwrażliwienie) - polega na zwiększaniu ilości uwagi poświęcanej bodźcom, które różnią się od poprzednich

W pamięci semantycznej informacje są organizowane w sieci semantyczne.

Pamięć epizodyczna może posługiwać się sieciami semantycznymi. Podstawowym elementem sieci jest czynność. Pamięć epizodyczna jest uporządkowana hierarchicznie. U różnych ludzi te same epizody wchodzą w skład innych struktur.

Mechanizmy pamięci:

• zapamiętywanie - zapisywanie nowych informacji w pamięci, informacje rejestrowane w pamięci niedeklaratywnej prowadzą do zmian zachowania. Kodowanie w pamięci sensorycznej ma charakter wzrokowy i słuchowy, a w krótkotrwałej - akustyczny i werbalny. Kodowanie analizujemy na poziomie fizjologicznym, zapamiętywanie - psychologicznym; kodowanie jest procesem automatycznym, zapamiętywanie jest kontrolowane przez jednostkę. Zapamiętywanie w pamięci operacyjnej - w jej skład wchodzą centralny system wykonawczy, notes wzrokowo - przestrzenny i pętla fonologiczna. Powtarzanie pomaga w zapamiętaniu informacji. Informacje są porządkowane sekwencyjnie. Zapamiętywanie w pamięci trwałej - informacje w niej zawarte są dostarczane przez pamięć operacyjną. Na zapamiętywanie wpływa: stopień organizacji materiału, stopień sensowności, rozmiar materiału, szybkość ekspozycji. Czynnikami wewnętrznymi wpływającymi na zapamiętywanie są pobudzenie emocjonalne i zgodność materiału z naszymi schematami. Informacje częściowo niezgodne ze schematem budzą nasze zainteresowanie i są głębiej przetwarzane.

• przechowywanie - w pamięci krótkotrwałej - informacja krąży w obwodzie neuronów i jest bezpośrednio dostępna świadomości, potem albo znika, albo ulega konsolidacji. Wg innej koncepcji przechowywanie jest związane z werbalizacją materiału. W pamięci trwałej - do danych przechowywanych można uzyskać dostęp tylko za pomocą odtwarzania. Przechowywanie zależy od stopnia sensowności materiału.

• odtwarzanie - przypominanie polega na samodzielnym formułowaniu odpowiedzi na pytanie skierowane do naszej pamięci; rozpoznanie polega na wskazaniu poprawnej odpowiedzi. Rodzaje przypominania: seryjne - ważna jest kolejność swobodne - ważne jest samo odtworzenie z podpowiedziami - podawane są wskazówki Nieświadomy plagiat to przypominanie bez rozpoznawania. Paramnezja to rozpoznanie bez przypominania. Déja vu to również rozpoznanie bez przypominania, poczucie znajomości jakiejś sytuacji. Synergistyczne uświadamianie (Tulving) - integrujemy informację zawartą w śladzie pamięciowym z tą zawartą we wskazówce i dzięki temu uświadamiamy sobie niektóre aspekty pierwotnego bodźca.

były rzadziej stosowane

---