Dermatologia - dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami skóry i jej przydatków (włosów, paznokci) oraz niektórymi chorobami ogólnoustrojowymi, ujawniającymi się przede wszystkim na skórze (np. łagodne i złośliwe nowotwory jak czerniak złośliwy) lub rumień guzowaty.
Skóra jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Dermatozy są to zmiany chorobowe obejmujące skore.
Podział chorób skóry (dermatoz) zmienia się zależnie od możliwości poznanych przyczyn i mechanizmów powstawania zmian chorobowych (etiologii i patogenezy). Ze względu na etiologię można podzielić choroby skóry na bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze, wirusowe, autoimmunologiczne, alergiczne, uwarunkowane genetycznie, wywołane czynnikami fizykalnymi, zawodowe, osutki polekowe
Łuszczyca
Łuszczyca jest jedną z najczęstszych chorób skóry. Średnia częstość występowania w populacji oceniana jest na 1,5 - 2,5%, w równym odsetku u mężczyzn i kobiet. Jest chorobą przewlekłą, charakteryzująca się różną częstością nawrotów i długością remisji Podstawą procesu chorobowego są przyspieszone podziały komórek naskórka. Choroba charakteryzuje się pojawieniem czerwonych, czerwonobrunatnych lub różowych wykwitów łuszczącej się skóry. Dotknięte przez łuszczyce obszary ciała mają różną wielkość, a na ich powierzchni zauważalne są srebrno-szare łuski.
W patogenezie łuszczycy odgrywają rolę czynniki:
genetyczne,
środowiskowe
immunologiczne
Wyróżniamy dwie postaci kliniczne łuszczycy skóry: zwyczajną i krostkową, a także łuszczycę stawową.
Zaostrzenia często są powodowane przez czynniki wyzwalające takie, jak stres, infekcje, czy alkohol.
Leczenie łuszczycy zależy od postaci klinicznej i nasilenia zmian, najczęściej jest to leczenie skojarzone łączące różne formy leczenia zewnętrznego z fototerapią lub preparatami ogólnymi.
Zabiegi:
Światłolecznictwo:
SUP: selektywna fototerapia (selective UV-phototherapy) ( 290 do 320 nm,) polega na naświetlaniu promieniami nadfioletowymi pasmem UVB wspomaganym przez UVA. Wspomagające działanie UVA polega m.in. na tym, że promienie te są czynnikiem wzbudzającym bezpośrednie ciemnienie skóry, co zwiększa jej ogólną tolerancję w stosunku do promieni UV
PUVA: ( psolareny + promieniowanie UVA) (320 do 400 nm) inaczej połączenie leków uwrażliwiających na światło z promieniowaniem UVA, nazwana również Fotochemioterapią. Psolareny podawane są pacjentowi w postaci pigułek lub bezpośrednio na skórę jako maści, płyny.
W okresie stanu ostrego i zaostrzeń naświetlania są przeciwwskazane.
Helioterapia: Dawka-dorośli od 15 do 20 minut dziennie zwiększając dawki o 10 min dziennie, po 2 tygodniach ekspozycja dzienna do 2 godzin, u dzieci czas całkowitej ekspozycji dziennej do 60 minut.
Naświetlania Sollux z filtrem niebieskim: Odległość: przy małych polach naświetlania 10-20cm, przy większych polach naświetlania 30-40cm; czas zabiegu 10-20 minut; zabiegi codziennie
Przegrzewanie w solarze: Całkowite kąpiele świetlne; temperatura komory 40-50st C; czas: 15-20 minut; zabiegi 2 razy tygodniowo;
Przy szybkim występowaniu obfitego pocenia się należy obniżyć temperaturę komory i skrócić czas zabiegu.
Diatermia krótkofalowa- Czas zabiegu: 10minut, zabiegi codziennie lub co 2 dzień
Kąpiele lecznicze
-siarczkowo siarkowodorowe temp: 34-36stC; czas: 10-20minut; zabiegi: codziennie lub co 2 dzień
-solankowe z soli kąpielowych lub ługu solankowego. Kąpiele powodują wypłukiwanie nagromadzonych w naskórku łuszczycowym cytokin zapalnych i czynników chemotaktycznych.
Atopowe zapalenie skóry
Atopowe zapalenie skóry (ang. atopic dermatitis, wyprysk atopowy, kiedyś - egzema, pokrzywka, świerzbiączka) jest chorobą skóry, zaliczaną do chorób atopowych
Przyczyny
W powstawaniu atopowego zapalenia skóry rolę odgrywają czynniki genetyczne, odpornościowe oraz środowiskowe.
Pod wpływem alergenów (niezależnie od drogi wniknięcia do organizmu) następuje reakcja obronna objawiająca się stanem zapalnym skóry. AZS często towarzyszą wtórne infekcje bakteryjne, powodowane zazwyczaj przez gronkowca złocistego oraz inne bakterie.
Ciężkie stany atopowego zapalenia skóry zazwyczaj występują na skutek złożenia kilku czynników naraz. Po przekroczeniu pewnej krytycznej granicy nasilenia AZS, następuje coś w rodzaju reakcji łańcuchowej, kiedy jedne problemy powodują powstawanie następnych problemów. Najczęściej są to: infekcja skóry w wyniku błędne koło świądu, drapania oraz podrażnienia.
Jednak podstawowym czynnikiem wyzwalającym chorobę, oraz nie dającym się opanować, jest alergia.
Przebieg
Przebieg choroby i występowanie zmian na skórze mają różne nasilenie; najczęściej zmiany chorobowe występują na twarzy, szyi, w zgięciach kończyn - st kolanowy, łokciowy, ale mogą obejmować całe ciało (erytrodermia)
Objawy
Objawy choroby mogą być bardzo różne u różnych osób, jednak do najczęstszych objawów AZS należą:
Przede wszystkim:
świąd
suchość skóry (utrata lipidowej bariery ochronnej)
wysięk (infekcja skóry)
puchnięcie
reakcja alergiczna objawiająca się pod różnymi postaciami
zaczerwienienie skóry
plamy
wysypka
pęcherze z wodnistą wydzieliną (osocze)
Zabiegi:
Skuteczność fototerapii z użyciem promieniowania ultrafioletowego (UVB i UVA [I], UVB [I-III], psoralenu + UVA [PUVA; II-2-III], UVA1 [I]) w leczeniu AZS jest dobrze udokumentowana, aczkolwiek po jej zakończeniu często występują nawroty choroby.
Światło spolaryzowane (biotron) - działanie bakteriobójcze
Ultradźwięki ( w wodzie) - działanie bakteriobójcze, grzybobójcze 15-20 min
Oparzenia
Oparzenie (łac. combustio) - uszkodzenie skóry i w zależności od stopni oparzenia także głębiej położonych tkanek lub narządów wskutek działania ciepła, żrących substancji chemicznych (stałych, płynnych, gazowych), prądu elektrycznego, promieni słonecznych - UV, promieniowania (RTG, UV i innych ekstremalnych czynników promiennych). Przy rozległych oparzeniach ogólnoustrojowy wstrząs może doprowadzić do zgonu.
Głębokość oparzenia - wyrażana w stopniach ocena stopnia uszkodzenia tkanek spowodowanych oparzeniem. Stwierdzenie głębokości oparzenia bezpośrednio po urazie może być trudne - niekiedy pełna ocena głębokości oparzenia jest możliwa dopiero po 4-5 dniach.
Podział oparzeń w zależności od głębokości
Wyróżnia się I, II (zazwyczaj dzielony na stopień IIA i IIB), III stopień głębokości oparzenia. Czasem w obrębie oparzeń III stopnia wyróżnia się IV stopień obejmujący najgłębsze oparzenia.
Oparzenie I stopnia
Obejmuje tylko naskórek, objawami są zaczerwienienie skóry i ból, objawy ustępują po kilku dniach bez pozostawienia blizn.
Oparzenie II stopnia powierzchowne (IIA)
Obejmuje naskórek i część skóry właściwej, pojawiają się pęcherze z surowiczym płynem, goi się w ciągu 10-21 dni, nie pozostawia blizn.
Oparzenie II stopnia głębokie (IIB)
Obejmuje naskórek i pełną grubość skóry właściwej z przydatkami. Skóra jest biała z czerwonymi punktami w okolicy cebulek włosowych. Bolesność mniejsza niż w przypadku oparzenia w stopniu IIA ze względu na uszkodzenie zakończeń nerwowych. Goi się przez kilka tygodni, pozostawia blizny.
Oparzenie III stopnia
Martwica obejmuje skórę właściwą wraz z naczyniami i nerwami skórnymi wraz z podskórną tkanką tłuszczową. Skóra przyjmuje barwę od perłowo białej, przez białoszarą do brunatnej, jest twarda i sucha. Goi się długo i zazwyczaj wymaga przeszczepu. Pozostawia widoczne blizny.
Oparzenie IV stopnia
Martwica sięga tkanek głębiej położonych. Obejmuje mięśnie, ścięgna, kości. W najcięższych przypadkach tego typu oparzeń cechą charakterystyczną jest zwęglenie oparzonej części ciała. Czasami nie wyróżnia się odrębnego IV stopnia i wszystkie oparzenia tego typu zalicza się do oparzeń III stopnia. Czasami także rozróżnia się oparzenia IV stopnia, gdzie martwica obejmuje mięśnie, V stopnia, gdzie martwica sięga do kości i VI stopnia, gdzie martwica obejmuje całą kość.
Zabiegi:
Laser
Naświetlania laserem helowo-neonowym i półprzewodnikowym przyspieszają gojenie się ran i owrzodzeń oraz pobudzają produkcję kolagenu, który nadaje skórze sprężystość.
Światłolecznictwo
naświetlanie światłem spolaryzowanym (Bioptron)
Działanie:
-przyspieszenie gojenia ran - działanie antyseptyczne
Światło BIOPTRON jest światłem polichromatycznym. Oznacza to, że zawiera ono nie jedną długość fali (jak światło laserowe) lecz szeroki zakres, obejmujący światło widzialne i część zakresu podczerwieni. Zakres długości fal Światła BIOPTRON wynosi od 480 nm do 3400 nm.
Widmo elektromagnetyczne BIOPTRON nie zawiera promieniowania ultrafioletowego
W odróżnieniu od światła laserowego, światło BIOPTRON jest światłem niekoherentnym, lub "nie w fazie". Oznacza to, że fale świetlne nie są zsynchronizowane
Elektroterapia:
Jonoforeza - lek wprowadzamy spod anody; natężenie: 0.2-0.5mA na cm2 elektrody czynnej; Czas; 10 minut; zabiegi: codziennie
Prądy diadynamiczne-bezpośrednio na bliznę; prąd CP; 3-4mA; czas:10minut
Ultradźwięki - segmentarnie 0.2W/cm2; czas: 3-5minut
Masaż limfatyczny
Pole magnetyczne małej częstotliwości (magnetoterapia) - natężenie od 7-10 mT, częstotliwość 25-50 Hz, czas 20-60 min, pierwsze zabiegi codziennie, potem 2-3 x tygodniowo
Odleżyny
Odleżyna (łac. decubitus) - uszkodzenie skóry i leżących pod nią tkanek aż do kości. Odleżyny powstają na skutek długotrwałego ucisku. U przewlekle chorych odleżyny powstają w miejscach, które stykają się z podłożem, głównie w okolicy kości krzyżowej, kości ogonowej, pośladków, na piętach lub biodrach. W stanach ciężkich nawet na ramionach, kostkach, kolanach. Odleżyny najczęściej występują u chorych obłożnie, tych którzy mają trudności z poruszaniem się w łóżku i nieprzytomnych.
Pod względem patofizjologicznym odleżyna jest miejscową martwicą tkanek, powstałą na skutek zamknięcia krążenia z powodu bezpośredniego ucisku naczynia krwionośnego, zwykle chorobowo zmienionego -pozbawionego możliwości skurczów i rozkurczów mięśniówki między leżącą głębiej kością a pościelą lub odzieżą chorego. Ucisk taki, trwający dłużej niż 2-3 godziny, powoduje nieodwracalne zmiany pod postacią martwicy suchej lub rozpływnej, w zależności od tkanek, w których powstaje.
Stopień zaawansowania odleżyn
Najczęściej używany to podział odleżyn wg Torrance'a.
Stopień I - zaczerwienienie blednące; ucisk palcem powoduje zblednięcie zaczerwienienia, ponieważ mikrokrążenie nie jest jeszcze uszkodzone.
Stopień II - zaczerwienienie nieblednące; dokonane uszkodzenie mikrokrążenia. Mogą pojawiać się powierzchniowe uszkodzenia naskórka, pęcherze i ból.
Stopień III - uszkodzenie wszystkich warstw skóry do granicy z tkanką podskórną. Brzegi rany są dobrze odgraniczone, otoczone obrzękiem i rumieniem, dno wypełnia czerwona ziarnina lub żółte masy rozpadających się tkanek.
Stopeń IV - uszkodzenie obejmuje skórę i tkankę podskórną. Brzeg rany zwykle dobrze odgraniczony, dno odleżyny może pokrywać czarna martwica.
Stopień V - martwica dotyczy także powięzi i mięśni, czasem stawów i kości. Powstają jamy i „kieszenie”, które są ze sobą połączone. Rana wypełniona jest czarnobrązowymi masami rozpadających się tkanek.
Zabiegi:
Światłolecznictwo
Promieniowanie ultrafioletowe lub podczerwone - E I na ranę (dawka wywołująca odczyn wyrażona w dawkach progowych: 2 okres utajenia 4 godziny, maksymalne nasilenie odczynu w 12 godzinie, utrzymywanie się odczynu do 24 godz, zmiany zachodzące w skórze zaróżowienie skóry bez objawów podrażnienia) 15-20 naświetleń codziennie lub co drugi dzień, E II na okolicę rany (dawka wywołująca odczyn wyrażona w dawkach progowych: 3-4 okres utajenia 3-4 godziny, maksymalne nasilenie odczynu w 24 godzinie, utrzymywanie się odczynu od 2 do 3 dni, zmiany zachodzące w skórze: silne zaróżowienie skóry, lekka bolesność) zwykle kilka naświetleń z zachowaniem 3-5 dniowych przerw.
Światło spolaryzowane - Bioptron. Światło przyspiesza znacznie proces ziarninowania czyli gojenia się rany, poprzez stymulowanie mechanizmów fizjologicznych odpowiedzialnych za gojenie się rany. Poprawia mikrokrążenie na całym zmienionym martwiczo obszarze wokół owrzodzenia oraz umożliwia rewitalizację skóry i tkanki podskórnej. Działa przeciwbólowo i chroni też przed zakażeniami bakteryjnymi.
Solux z filtrem czerwonym
Laser
Elektroterapia:
Galwanizacja:- katoda na wysycony podkład soli kuchennej na odleżynę, anoda przeciwlegle, natężenie: 5-10mA, czas zabiegu: 10 min kilkakrotnie w ciągu dnia
Jonoforeza-1% chlorowodorkiem nowokainy; natężenie: 4-8mA; czas: 20 minut
Foen:-mikromasaż gorącym powietrzem okolicy odleżyny; odległość umożliwiająca odczucie przyjemnego ciepła; czas: 5-10minut; zabiegi codziennie lub kilka razy dziennie;
Jonoforeza-1% chlorowodorkiem nowokainy; natężenie: 4-8mA; czas: 20 minut
Ultradźwięki-labilnie dookoła otoczenia odleżyny; 0,3-0,5 W/cm2 czas: 5-8 minut; zabiegi co
2 dzień; seria: 10-15 zabiegów
Kąpiele kwasowęglowe
Masaż klasyczny całkowity
OWRZODZENIA KOŃCZYN DOLNYCH
Owrzodzenia podudzi są jednym z najpoważniejszych problemów terapeutyczno-ekonomicznych w medycynie. Ponad 1 % dorosłej populacji w pewnym okresie życia cierpi na przewlekłe owrzodzenia kończyn dolnych, z czego ponad 80 % to przypadki owrzodzeniana tle niewydolności żylnej. Typowe owrzodzenia żylne są zlokalizowane powyżej kostki przyśrodkowej podudzia. Mogą być następstwem nie leczenia żylaków kończyn dolnych, przebytej zakrzepicy żył głębokich czy przewlekłej niewydolności żylnej. Owrzodzenia mogą być głębokie, sięgające do powięzi. Owrzodzeniom podudzi często towarzyszą istniejące już wcześniej zmiany troficzne skóry takie jak przebarwienia, wyprysk czy też obrzęk. Skóra wokół rany owrzodzeniowej zwykle jest zaczerwieniona a jej stwardnienie jest wynikiem zwłóknienia tkanki podskórnej. W miejscach gdzie doszło do zaniku naczyń krwionosnych w skórze, pojawiają się blade obszary. U ponad połowy pacjentów choroba trwa więcej niż 10 lat i ma wielokrotne nawroty. Ilość zachorowań wzrasta z wiekiem.
Leczenie
Elektroterapia
Stymulacja elektryczna EWN (elektrostymulacja wysokonapięciowa)
Galwanizacja-kąpiel galwaniczna jednokomorowa, jednobiegunowa
Prądy diadynamiczne-elektrody przegubowe lub płytkowe w ułożeniu nad i pod owrzodzeniem; dawka:0.5-1mA; Prąd: DF od 30 sekund do 1 minuty; prąd CP: 5-8 minut, natężenie 3-4mA
Światłolecznictwo
Światło spolaryzowane (Bioptron)
Światło spolaryzowane białe (QLight Owrzodzenia żylakowate 6min liczba zabiegów 20 - 80 2 x dz. wzdłuż lub punktowo
UWA, UWB (E I na owrzodzenia, EII na otoczenie owrzodzenie)
Laser małej energii
Pole magnetyczne małej częstotliwości (magnetoterapia) - natężenie od 7-10 mT, częstotliwość 25-50 Hz, czas 20-60 min, pierwsze zabiegi codziennie, potem 2-3 x tygodniowo
Ultradźwięki - otoczenie owrzodzenia 0,3-0,5 W/cm2, czas 8-12 min, 15-20 zabiegów
Blizny
Blizna powstająca w procesie gojenia to tkanka łączna, która zastępuje tkankę uszkodzoną przez uraz lub chorobę. Tworzenie blizny jest częścią normalnego procesu gojenia się rany, w którym uszkodzona skóra właściwa zostaje zastąpiona nową, dobrze unaczynioną, tkanką ziarninującą (porastającą). Większość blizn nie wymaga specjalistycznego leczenia i goi się bez żadnej interwencji. Istnieją jednak blizny nieprawidłowe, twarde, czerwone, zgrubiałe, znacznie wykraczające poza obszar pierwotnego kształtu i rozmiaru rany. Stanowią one problem nie tylko estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny, mogą bowiem powodować przykurcze, wywoływać ból i swędzenie. Wyróżnia się kilka typów blizn: blizny przerostowe, keloidy. Powstają one w wyniku zaburzeń rozkładu i syntezy kolagenu, prowadzących do jego nadprodukcji.
Blizny przerostowe to tkanki bliznowate, rozrastające się tylko w obrębie uszkodzonej wcześniej skóry. Początkowo są one pogrubiałe, twarde, o sinoczerwonym zabarwieniu, swędzące lub piekące. Mogą utrzymywać się wiele miesięcy po zranieniu, osiągając ostateczną postać po 6-12 miesiącach. W tym czasie miękną, bledną i spłaszczają się. Mogą się cofać samoistnie, choć znane są przypadki ich dalszego wzrostu.
Z kolei bliznowce (inaczej keloidy) charakteryzują się niekontrolowanym rozrostem poza granice rany. Są to guzkowate lub płaskie wypustki, zaczerwienione i swędzące. Powiększają się z upływem czasu. W odróżnieniu od blizn przerostowych nie wykazują tendencji do samoistnego spłaszczania i cofania się. Keloidy mogą występować na całym ciele, najczęściej jednak pojawiają się w okolicach mostka, ramienia i płatków usznych.
Zabiegi:
Laseroterapia - cel:
zmniejszenie istniejących blizn,
zmiana zabarwienia (doprowadzenie do takiego koloru, jak otaczająca skóra);
możemy także spowodować, iż blizna stanie się bardziej miękka, bardziej elastyczna
Hydroterapia
Masaż wirowy - w celu zmiękczenia i uelastycznienia blizny
Elektroterapia
Jonoforeza z jodku potasu 1-2% (-) - Jony jodu wprowadza się przez powierzchnię blizny. W rozległych zmianach należy podzielić ich powierzchnię na kilka odcinków i wykonywać zabiegi kolejno na poszczególne odcinki blizny. Celem jest uzyskanie rozluźnienia, uwodnienia i zmiękczenia tkanki łącznej oraz zwiększenie przepuszczalności tkanki łącznej.
Prądy diadynamiczne-elektrody płytkowe układamy bezpośrednio na bliznę; prąd; CP: 3-4mA; czas: 10minut; zabiegi codziennie lub co 2 dzień; seria: 12 zabiegów;
Ultradźwięki - na bliznę 0,2-0,5 W/cm2 czas 5-10 min, 10-15 zabiegów
Masaż + mobilizacja blizny