Narratologia

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Narratologia - dział nauki poświęcony badaniom nad opowiadaniem fabuł (literackim - ustnym bądź pisanym, filmowym, komiksowym i każdym innym). Badania narratologiczne oparte są na metodzie strukturalnej. Centralne dla narratologii jest rozróżnienie treści fabularnej danego tekstu od jego struktury formalnej. Badania narratologiczne szczególny nacisk kładą na drugi z tych komponentów, podkreślając, że to właśnie struktura jest elementem każdorazowo generującym sens (treść fabularną). Badanie struktury formalnej jest tu rozumiane jako wyodrębnienie zestawu pewnych elementów fabularnych (postaci, wydarzenia) i relacji, które zachodzą między nimi (chronologia i inne zależności), a także analiza występowania w tekście pewnych kategorii gramatycznych (np. czasu) i ich wpływu na znaczenie (fabułę). Do tak rozumianej analizy nie należą np. badania nad stylem. Narratologia jest często błędnie tak właśnie rozumiana - jako nauka o stylach, o formie językowej, o tym, co po polsku nazywa się "narracją" (ang. narration) - podczas gdy w istocie jest ona nauką o "fabule" czy też "opowiadaniu" (ang. narrative).

Za najważniejszego prekursora narratologii uważa się na ogół Władimira Proppa - jego Morfologia bajki jest przykładem klasycznej analizy narratologicznej. Na podstawie dużego korpusu tekstów Propp wyprowadza zestaw reguł rządzących uporządkowaniem wewnętrznym rosyjskiej bajki magicznej. Drobiazgowa analiza narratologiczna (avant la lettre) doprowadziła Proppa do rozpoznania stałego, skończonego zestawu 39 elementów ("morfemów"), z których można zbudować każdą bajkę. Sens bajki, jej ostateczna "tożsamość" wynika wyłącznie z tego, w jaki sposób składniki te zostaną uporządkowane i shierachizowane - przy czym możliwe są pewne wariacje, tzn. pomijanie niektórych elementów. Jedynym niezmiennikiem okazuje się tu porządek: określone wydarzenia muszą zawsze zachodzić w pewnej kolejności, nawet jeśli niektóre zostaną pominięte. Także opis znaczenia postaci można dalece uprościć. Okazuje się, że ze względu na sens bajki nie jest np. istotna szczegółowa charakterystyka postaci, a jedynie ich funkcja - przede wszystkim to, czy pomagają, czy też przeszkadzają głównemu bohaterowi.

Inną prekursorką narratologii była Olga Frejdenberg, której precyzyjne analizy fabuł tekstów antycznych oparte były na założeniach podobnych do Proppowskich. Kontynuatorem Proppowskiego myślenia o literaturze oralnej jest Claude Lévi-Strauss, którego analizy mitów są kolejnym klasycznym przykładem badań narratologicznych. Również typologie fabuł Arystotelesa są w jakiś sposób narratologiczne, bowiem Arystoteles ściśle oddziela warstwę zdarzeniową (typologia fabuł oparta na binarnej opozycji szczęście-nieszczęście) od językowej. Tym, co wyróżnia nowoczesną narratologię na tle dokonań jej rozmaitych prekursorów, jest dążenie do ścisłej formalizacji wyników (nawiązywanie do logiki matematycznej i semiotyki logicznej) oraz do wyczerpującego opisu danego korpusu tekstów.

Sławnymi narratologami są (lub bywali) także: Claude Bremond, Roland Barthes, Gérard Genette, Algirdas Julien Greimas, Tzvetan Todorov, Christian Metz, Umberto Eco, Seymour Chatman, Gerald Prince, Jonathan Culler, Mieke Bal, Roger Fowler, Shlomith Rimmon-Kenan.

Narratologię uznaje się za poddziedzinę semiotyki. Termin "narratologia" (franc. narratologie) ukuł w 1969 roku Tzvetan Todorov.

Bibliografia [edytuj]

• Arystoteles Poetyka, wiele wydań.

• Roland Barthes Dyskurs historii, "Pamiętnik Literacki" 1984 z. 3.

• Roland Barthes S/Z, Warszawa 1999.

• Roland Barthes Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań, "Pamiętnik Literacki" 1968 z. 4.

• Claude Bremond Kombinacje syntaktyczne między funkcjami a sekwencjami narracyjnymi, "Pamiętnik Literacki" 1968 z. 4.

• Olga Frejdenberg [na okładce: Freudenberg] Semantyka kultury, Kraków 2005.

• Wincenty Grajewski Jak czytać utwory fabularne?, Warszawa 1980.

• Wincenty Grajewski Maszyny dialogowe, Kraków 2003.

• Algirdas Julien Greimas Elementy gramatyki narracyjnej, "Pamiętnik Literacki" 1984 z. 4.

• Claude Lévi-Strauss Analiza morfologiczna bajki rosyjskiej, "Pamiętnik Literacki" 1968 z. 4.

• Claude Lévi-Strauss Antropologia strukturalna, Warszawa 1970¹, 2000².

• Narratologia, red. M. Głowiński, Gdańsk 2004. [W antologii tej wymieszano teksty na temat prawdziwej narratologii z analizami narracji.]

• Władimir [na okładce: Włodzimierz] Propp Morfologia bajki, Warszawa 1976.

• Tzvetan Todorov Poetyka, Warszawa 1984.

Władimir Propp

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Władimir Jakowlewicz Propp (ur. 29 kwietnia 1895 w Sankt Petersburgu - zm. 22 sierpnia 1970), rosyjski literaturoznawca.

Spis treści [ukryj] 1 Wiadomości ogólne 2 Analiza bajki Proppa 2.1 Postaci 2.2 Funkcje 3 Znaczenie odkryć Proppa 4 Bibliografia 4.1 Prace Proppa 4.2 Prace innych autorów związane z koncepcjami Proppa

Wiadomości ogólne [edytuj]

Reprezentant szkoły rosyjskich formalistów, bardzo rozszerzył ich metodę. Zajmował się strukturami narracyjnymi. Sławę przyniosła mu analiza struktury bajek ludowych (tzw. bajki magicznej) - początkowo jednak nie wykraczała ona poza Rosję. Dopiero odkrycie jego epokowej pracy przez francuskich strukturtalistów na czele z Lévi-Straussem, który zachwycił się jego analizą, rozpoczęło światową karierę jego książki.

Analiza bajki Proppa [edytuj]

Propp tak opisał strukturę bajki ludowej (magicznej):

Postaci [edytuj]

Działa w niej kilka typów postaci:

• bohater

• przeciwnik

• donator (osoba poddająca bohatera próbie)

• pomocnik

• królewna lub jej ojciec

• osoba wysyłająca

• fałszywy bohater

Są to określenia umowne, na podstawie najczęściej występujących przypadków. W jakiejś konkretnej bajce może to być np. ktoś inny niż królewna czy jej ojciec, ale pełni tę samą funkcję.

Funkcje [edytuj]

Postaci te dokonują w narracji pewnych konkretnych posunięć decydujących o tym, że są właśnie postacią danego rodzaju. Te działania, formy aktywności, to funkcje:

• odejście

• zakaz

• naruszenie zakazu

• wywiadywanie się przeciwnika

• udzielenie mu informacji o bohaterze

• podstęp

• wspomaganie

• szkodzenie (lub brak kogoś albo czegoś)

• pośredniczenie

• rozpoczynające się przeciwdziałanie

• wyprawa

• pierwsza funkcja donatora i reakcja bohatera

• przekazywanie środka magicznego

• przemieszczenie przestrzenne

• walka

• naznaczenie bohatera znamieniem

• zwycięstwo

• likwidacja wcześniej zaistniałego braku czegoś

• powrót bohatera

• pościg

• ocalenie

• nie rozpoznane przybycie

• roszczenia fałszywego bohatera

• trudne zadanie i wykonanie go

• rozpoznanie i zdemaskowanie

• transfiguracja

• ukaranie

• wesele

Nie wszystkie są równie niezbędne, zdarzają się bajki bez niektórych, zdarzają się pewne różnice w kolejności funkcji, ale niektóre, najważniejsze funkcje, występują zawsze.

Znaczenie odkryć Proppa [edytuj]

Obecnie analiza Proppa jest wykorzystywana do różnorodnych badań nad różnymi systemami kultury, zwłaszcza nad kulturą masową. Stanowi podstawę wielu analiz narracji filmowych i telewizyjnych, np. seriali kryminalnych a także podstawę lub punkt wyjścia innych teorii narratologicznych.

Bibliografia [edytuj]

Prace Proppa [edytuj]

• Morfologia bajki, przeł. Wiesława Wojtyga-Zagórska, Warszawa 1976.

• Nie tylko bajka, przeł. Danuta Ulicka, Warszawa 2000.

• Historyczne korzenie bajki magicznej, przeł. Jacek Chmielewski, Warszawa 2003.

• Russkij georiceskij epos, Leningrad 1955.

Prace innych autorów związane z koncepcjami Proppa [edytuj]

• Claude Lévi-Strauss, Analiza morfologiczna bajki rosyjskiej, „Pamiętnik Literacki” 1968 (rocznik LIX) nr 4, s. 267-284.

• R. Silverstone, The Message of Television: Myth and Narrative in Contemporary Culture, London 1981.

• D. Giles, A Structural Analysis of the Police Story, [w:] American Television Genres, red. S. Kaminsky, J.H. Mahn, Chicago, 1986, s. 67-84.

• A.A. Berger, Semiotics and TV, [w:] Understanding Television. Essays on Television as a Social and Cultural Force, red. R.P. Adler, New York 1981, s. 91-114.

• S. Kozloff, Teoria narracji a telewizja, [w:] Teledyskursy. Telewizja w badaniach współczesnych, red. R.C. Allen, red. wyd. pol. A. Gwóźdź, Kielce 1998.

• B. Świętochowska, Titanic Jamesa Camerona jako bajka magiczna, „Kwartalnik Filmowy” 2001 nr 34 (94), s. 63-76.

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adimir_Propp"

---