"METODY AKTYWIZUJĄCE W NAUCZANIU",

przeprowadzanej w ramach

wewnątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli.

„Zadaniem dobrego nauczyciela jest uczyć tak, aby uczeń sam się zaczął uczyć”

Metody aktywizujące.

Metoda:

• sposób postępowania, świadomy i powtarzalny wybór działania;

• zespół celowych czynności i środków;

• sposób wykonania zadania lub rozwiązania problemu.

Pojęcie „metody nauczania” zastępuje się terminem „metody kształcenia”. Kładzie on główny nacisk na uczenie się oraz wychowanie.

MOTTO:

„Zadaniem dobrego nauczyciela jest uczyć tak, aby uczeń sam się zaczął uczyć”.

Można to zrobić tylko „metodą trzech kroków”:,

• organizować sytuacje sprzyjające samodzielnemu uczeniu się - metody aktywizujące,

• wyposażenie uczniów w techniki, narzędzia uczenia się i myślenia,

• zachęcać i popychać do uczenia się czyli rozwoju.

Aktywizujące metody nauczania:

• nabywanie wiedzy i umiejętności poprzez:

• wykład - 5%

• pogadanka - 20%

• metoda sytuacyjna

• inscenizacja

• dyskusja - 50%

• metoda przypadków - 10%

• gry dydaktyczne - 15%

• tekst przewodni

• projekt działań - 50%

Metody aktywizujące to nowoczesny, twórczy model nauczania ukierunkowany na rozwijanie mocnych stron ucznia. Aktywizacja uczniów w procesie dydaktycznym sprzyja wzrostowi efektywności w nabywaniu wiedzy, rozwiązywaniu problemów. Przyczynia się do rozwijania zainteresowań i postaw twórczych. Uczący się jest aktywnym podmiotem zdobywającym wiedzę drogą własnych doświadczeń i poszukiwań.

Metody aktywizujące nauczyciel powinien dostosować do założonego celu. W celu rozwiązania problemu zastosować metody problemowe:

• dyskusja dydaktyczna,

• seminarium,

• inscenizacja,

• gry dydaktyczne;

W celu zdobywania umiejętności , doświadczeń powinien zastosować metody praktyczne:

• pokaz,

• ćwiczenia metodą projektów;

Dla poznania nowych faktów, wiadomości pozwalają metody prezentacyjne:

• wywiad,

• dyskusja panelowa,

• odczyt,

• film;

Opis poszczególnych metod aktywizujących (interaktywnych) w kształceniu.

1. metoda problemowa - to samodzielna, choć kierowana i inspirowana praca przez nauczyciela, działalność poznawcza młodzieży, której znany jest z góry temat i cele lekcji. Cechy tej metody:

• praca w grupkach 4 - 6 osobowych,

• wspólne poszukiwanie wiedzy, wymiana doświadczeń

• postawienie problemu przez n-la,

• rozwiązanie problemu przez ucznia,

• analiza,

• gromadzenie faktów i stawianie hipotez,

• zaprezentowanie wyników,

• sprawdzenie rozwiązania przez n-la.

Zadanie nauczyciela:

• organizowanie i kierowanie procesem nauczania,

• dostarczenie materiałów źródłowych

• sprawdzenie samodzielnej pracy ucznia.

Cech pracy ucznia:

• pełna aktywność ucznia,

• samodzielne dociekanie do rozwiązania problemu,

• wysiłek intelektualny ucznia,

• zainteresowanie postawionym problemem

1. dedukcyjna - (np. fizyka) dochodzenie do celu poprzez doświadczenie i prezentowanie wniosków w grupach,

2. obcy przybysz - (np. j. polski) praca z tekstem;
   obcy przybysz to osoba, która nie zna treści, poszczególne grupy odpowiadają na pytania typu: jakie cechy charakteru „A” spodobają się obcemu przybyszowi, itp. Wypowiedzi spisuje się i na koniec wyciąga wnioski.

• dyskusja punktowana - jest techniką lekcyjną, która polega na tym, że uczniowie dyskutują w grupie 6 - 8 osób. Pozostali przysłuchują się i oceniają ich. Za każdy udział w dyskusji na temat U otrzymuje (+). Punkt (-) może otrzymać za przerwanie, przeszkadzanie itp. Na koniec wszyscy wyciągają wnioski, a nauczyciel ocenia najlepiej dyskutujących.

• debata - ułatwia podjęcie decyzji, pozwala rozważyć określoną sytuację, problem bez dokonywania wyboru. Dwie grupy przedstawiają swoje argumenty za i przeciw, a przy ich pomocy swoje przekonanie na zadany temat.

• Jigsaw - (układanka) przerzucenie na uczniów odpowiedzialności za nauczenie części materiału swoich kolegów, zachęca do uczenia się szczegółowego i głębszego.
  grupy 4 - 6 osobowe wybierają spośród siebie „ekspertów”. Każda grupa ma przestudiowania inną część tego samego artykułu. Grupy mają za zadanie przedyskutować i rozpracować swoją część tekstu tak żeby móc przekazać go innym grupom.
  Następnie tworzy się nowy podział grup ale w taki sposób, aby w każdej grupie znajdował się uczeń z innej grupy poprzedniej. Po zrelacjonowaniu zdobytej wiedzy przez kolejnych członków nowych grup uczniowie wracają do „starych” zespołów i sprawdzają czy wszystkiego się nauczyli.
  System ten wymusza pracę aby uzyskać pozytywny rezultat. Integracja zespołu klasowego - każdy uczeń musi skorzystać z pomocy innego ucznia. Każdy musi pomóc pozostałym.

• drzewo decyzyjne - grupy 4 - 6 osobowe, wcześniej przygotowane arkusze z drzewem, pomaga uczniom przybliżyć kontrowersyjne postacie i decyzje, umożliwia posumowanie wiadomości uczniów w atrakcyjnej formie oraz ich ocenę. Jest to wybór pomiędzy dwiema lub więcej możliwościami.
  Kolejne czynności w stosowaniu drzewa decyzyjnego:

1. formułowanie problemu - przedstawienie celu dokonania wyboru,

2. przewidywanie - możliwych rozwiązań,

3. określamy kryteria lub cele związane z tą decyzją,

4. prognozujemy pozytywne i negatywne konsekwencje wybranych opcji

5. podejmujemy decyzję





drzewo decyzyjne:

CELE I WARTOŚCI

.1..................................................................

2...................................................................

3....................................................................



SKUTKI (warianty I, II, III ...)

POZYTYWNE NEGATYWNE

........................................ .........................................

........................................ .........................................

........................................ .........................................

........................................ .........................................

........................................ .........................................

MOŻLIWE ROZWIĄZANIA

.1..................................................................

2...................................................................

3....................................................................

W JAKIEJ SPRAWIE TRZRBA

PODJĄĆ DECYZJĘ

..............................................

Cele i wartości, którymi kieruje się (uczeń) grupa są kryterium oceny rozważanych możliwości.

Np.

Historia. Temat: Ostatnia szansa Rzeczypospolitej szlacheckiej.

Tok lekcji:

1. Sprawy org.

2. Rekapitulacja wtórna: powtórzenie ostatniej lekcji,

3. wprowadzenie do nowego tematu:

1. wykład o sytuacji Rzeczpospolitej w tym okresie,

2. analiza decyzji o wybuchu powstania kościuszkowskiego na podstawie drzewa decyzyjnego i rozwiązania problemu: jakie działania mogli podjąć Polacy po II rozbiorze i wprowadzeniu rządów Targowiczan.

Drzewo:

Cele i wartości:

• odzyskanie utraconych ziem,

• zlikwidowanie ingerencji Rosji w sprawy Polski,

• reformowanie kraju.

Skutki:

• pozytywne:

• demonstracja siły

• aktywizacja sił

• osiągnięcie celu

• korzyści materialne

• unikanie represji

• negatywne

• straty w ludziach

• rozbiór kraju

• zniszczenia

• regres gospodarczy

• brak wpływu na losy państwa

Możliwe rozwiązania:

• zorganizować powstanie

• współpracować z Rosją i Targowiczanami

• nie angażować się, przyjąć postawę wyczekującą

Ocena pracy uczniów.


6. Drama - metoda rozwijania sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań, prezentacji wizualnej problemu i wspólnego poszukiwania rozwiązań. Uczniowie uczą się przez doświadczenie i przeżywanie. Ćwiczą umiejętności społeczne: negocjowanie, podejmowanie decyzji, komunikowanie się. Głównym sposobem pracy jest odgrywanie ról.

Przebieg:

(Grupy 2- 3 osobowe) Nauczyciel podaje problem i przydziela role. Po krótkim przygotowaniu grupa prezentuje scenkę przed obserwatorami. Po zakończeniu scenki rozwija się dyskusja nad wszystkimi aspektami przedstawionej sytuacji.

Podsumowanie:

Ocenie podlega tylko przedstawiona sytuacja i zaproponowane rozwiązanie.

Np.

j. polski: Temat: My też kiedyś będziemy dorośli.

Tok lekcji:

1. wprowadzenie do tematu.

2. rozmowa na temat pracy swoich rodziców. Gdzie pracują, w jaki sposób się reklamują, prezentują.
   Pytanie n-la: „Jak można się prezentować?”
   Np. poprzez wizytówkę.
   Dyskusja na temat jak wygląda, gdzie się ją stosuje, itp.
   N-l przedstawia problem: Jesteśmy na balu, jest wielu ludzi. Trzeba się przedstawić, poznać z innymi. (Ćwiczenie w parach - scenka.)

3. Krótkie omówienie ćwiczenia. Wskazanie tego co w odgrywaniu ról było łatwe, co sprawiło trudności. Swobodne wypowiedzi.

4. Rysowanie wizytówek

5. praca domowa: napisz kim chciałbyś zostać w przyszłości. Uzasadnij swój wybór.

7. Studium przypadku - polega na szczegółowej analizie konkretnego przypadku np. w formie referatu, wydarzenia a następnie wyciąganiu wniosków, porównań.

8. Burza mózgów - wyzwolenie indywidualnych możliwości umysłowych.
   Sposób prowadzenia:
   N-l przedstawia problem.
   Wyjaśnia znaczenie „burzy mózgów” - celem jest ilość, nie jakość pomysłów dot. przedstawionego problemu, każdy pomysł jest dobry, zapisuje się go dokładnie w takiej formie jak został podany, w oparciu o pomysły innych buduje się nowe.
   Wszystkie pomysły się spisuje. Następnie każdy pomysłodawca wyjaśnia dlaczego podał taki pomysł. Po uzasadnieniu wybiera się pomysły najciekawsze.

9. Projekt -

1. daje szansę rozbudzenia zainteresowań uczniów danym zagadnieniem,

2. pozwala rozwijać umiejętności uczniów w korzystaniu z różnych źródeł informacji,

3. poddaje analizie fakty i pozwala dokonać oceny ich wiarygodności,

4. praktycznie przygotowuje do wystąpień publicznych,

5. samoocena pracy

Przebieg:

Temat lekcji zostaje ustalony wcześniej. N-l przygotowuje kontrakt, który zobowiązuje grupy do wykonania projektu zgodnie z jego zasadami. Uczniowie w domach, w grupach przygotowują projekty (referaty, albumy, krzyżówki, puzzle, itp.) które zaciekawią innych.
Po prezentacji projektu następuje ocena wg reguł wcześniej ustalonych w kontrakcie. Ocenia się sposób, jakość przedstawienia, treść materiału, itp.

10. Portfolio - forma teczki, zbieranie materiałów (zdjęć, artykułów, notek, okazów, itp.) przed realizowanym tematem lekcji a następnie przedstawienie swojej pracy. N-l na początku roku podaje uczniom wyznaczone tematy zajęć.

11. Metaplan - graficzny zapis dyskusji, tworzenie plakatu w trakcie dyskusji,
    Przebieg:

1. podanie problemu,

2. tworzenie plakatu,

3. podsumowanie.

Np.

Jaki jest stan gospodarki w Polsce?

....................

Jaki powinien być?

............................

Dlaczego nie jest tak jak powinno być?

..................................

12. Kula śnieżna - zbieranie i uogólnianie wniosków, przemyśleń na konkretny temat.
    N-l podaje problem. Uczniowie najpierw samodzielnie na karteczkach wypisują swoje uwagi, a następnie konsultują z kolegami swoje zapiski. Następnie pary łączą się w czwórki i dalej ujednolicają swoje dane. Itd. Aż do sformułowania jednakowych wniosków.

13. Bazgroły - żywe obrazy - przedstawienie za pomocą obrazu, figur, przedstawionego problemu.
    Np. Przedstawić „przemoc na trybunach”. Uczniowie w grupach przedstawiają swój pogląd za pomocą żywych obrazów statycznych lub ruchomych. Po zaprezentowaniu się wszystkich grup następuje dyskusja nad pomysłami kolegów.

Wywołanie w uczniach odwagi pokazania się w publicznym występie,

Dyskutujemy nad treścią a nie nad formą.

14. Bezludna wyspa - metoda efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie. Buduje więzi międzyludzkie. Uczy podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji. Dla n-la może być elementem diagnozy grupowej.
    
    Uświadamianie sobie różnorodnych ról w grupie, hierarchii, podporządkowania się.
    uczniowie wysłuchują historii: rozbił się okręt, jesteście rozbitkami, którzy się uratowali. Za pomocą gestów i mimiki macie zorganizować sobie życie na wyspie.
    N-l czasami przerywa ciszę hasłami: zapada zmrok, nadchodzi dzień, ludożercy, itp. Ćwiczenie kończy się odpłynięciem rozbitków z bezludnej wyspy.
    Po zakończeniu ćwiczenia n-l rozmawia z grupami o strukturze grupy, rolach, funkcjach, problemach.

15. Budujemy zamki - integracja grupy, twórcze rozwiązywanie problemu, podejmowanie decyzji grupowych.
    Klasa podzielona na grupy 4 - 5 osobowe. Każdy zespół ma za zadanie z przygotowanych kartek i spinaczy zbudować w określonym czasie jak najwyższą i jak najbardziej stabilną budowlę. Wygrywa zespół który spełni w/w warunki.

16. List do do siebie - po zakończeniu etapu nauki uczniowie wybierają sobie zadania , które będą wykonywali w domu każdego dnia. W tym celu piszą list, w którym zapisują postanowienia. Po określonym czasie każdy uczniowie opowiadają o swoich zobowiązaniach.

17. Gry dydaktyczne - działania podejmowane są przez graczy, oni podejmują decyzje, ponoszą konsekwencje. Rodzaje:




• symulacyjne,

• decyzyjne,

• psychologiczne,

• specjalistyczne

• sportowe




Schemat zmodyfikowanego podziału metod nauczania.



Wykład informatyczny


Pogadanka



Opowiadanie


Opis



Preleksja



Anegdota


Odczyt


Objaśnienie lub wyjaśnienie



Wykład problemowy


Wykład





Klasyczna metoda problemowa symulacyjne




Metoda przypadków decyzyjne





Metoda symulacyjna psychologiczne





Inscenizacja Związana z wykładem





Okrągłego stołu




Wielokrotna


Burza mózgów


Panelowa



Seminarium Metaplan





Film


Sztuka teatralna







Ekspozycja

Pokaz połączony z przeżyciem






Z użyciem komputera



Z użyciem maszyny dydaktycznej



Z użyciem podręcznika programowego



Pokaz



Ćwiczenia przedmiotowe


Ćwiczenia laboratoryjne



Ćwiczenia produkcyjne


Metoda projektów


Metoda przewodniego tekstu

2

PODAJĄCE

PROBLEMOWE

aktywizujące

Gry dydaktyczne

EKSPONUJĄCE

Dyskusja dydaktyczna

PROGRAMOWANE

PRAKTYCZNE

---