UNIA EUROPEJSKA - KWESTIE SPOŁECZNE W ŚWIETLE PRAWA

Początki Integracji.

Lata po II wojnie światowej sprzyjały integracji. Wzrastająca wrogość pomiędzy krajami Europy zachodniej a krajami Europy wschodniej (a raczej konflikt na linii USA - ZSRR), oraz strach społeczeństw Europy zachodniej przed ZSRR doprowadziły do zintensyfikowania prac nad projektami integracji. Jednocześnie Stany Zjednoczone bardzo przychylnie spoglądały na dążenia zjednoczeniowe w Europie zachodniej, ponieważ wzmocnienie gospodarcze jak i polityczne Europy było zgodne z ich planami. Na rozpoczęcie integracji wpływ miało też wiele innych, nie mniej ważnych czynników jak np. chęć odbudowania pozycji mocarstwa przez Francję, a także pragnienie uregulowania stosunków z Niemcami. W słynnym przemówieniu, wygłoszonym 19 września 1946 roku w Zurychu, Winston Churchill zawarł dwie ważne tezy. Pierwsza, to nagląca potrzeba współpracy Francji i Niemiec, a w drugiej był postulat utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Wielką Brytanię widział w tym dziele jedynie jako aktywnego członka co oczywiście dawało sceptykom pretekst do uszczypliwych komentarzy.

Budowa Wspólnot Europejskich.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali
W latach 1948 - 1950 inicjatywę na rzecz integracji zachodnioeuropejskiej przejęła Francja. Nie z powodu wyjątkowo dużego nagromadzenia idei integracyjnych w tym kraju, ale dla doraźnych celów politycznych i ekonomicznych. Sytuacja pomiędzy Francją a Niemcami była zaogniona. Toczył się spór o status Saary. Poza tym Francja potrzebowała gwarancji, że odbudowane państwo niemieckie będzie państwem pokojowym. Francuscy politycy chcieli osiągnąć to poprzez ścisłe powiązanie przemysłów węglowo-stalowych Francji, Niemiec, a także innych państw Europy. Miało to wyeliminować zagrożenie wojny. Poza tym Francja przystąpiła do odbudowy swojego potencjału militarnego i swojej pozycji wielkomocarstwowej, czemu służyć miało zwiększenie produkcji sektora węglowo-stalowego. Produkcja wielokrotnie przewyższała zapotrzebowanie wewnętrzne, zaczęto więc szukać sposobu na sprzedaż nadwyżek.

W takiej atmosferze, generalnie sprzyjającej zjednoczeniu, francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman, w dniu 9 maja 1950 roku wystąpił z oświadczeniem, w którym proponował połączenie przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec (a także innych państw) oraz podporządkowanie ich organowi ponadnarodowemu. Oświadczenie nie pozostało bez odpowiedzi. Plan francuskiego ministra doczekał się zmaterializowania 18 kwietnia 1951 roku, gdy w Paryżu uroczyście podpisano układ o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali, do której przystąpiło sześć krajów: Belgia, Republika Federalna Niemiec, Francja, Włochy, Luksemburg i Holandia. Układ wszedł w życie 23 lipca 1952 roku. Ówczesna prasa zachodnioeuropejska pełna była prognoz, że postanowienia z Paryża są początkiem zjednoczonej Europy oraz, że następnym krokiem powinna być konstytucja europejska. Traktat został zawarty na 50 lat od dnia, w którym wszedł w życie, co oznacza, że w 2002 roku utraci swą ważność. W 1991 roku Komisja Wspólnot opowiedziała się za jego wygaśnięciem w tym terminie, co oznacza przejęcie jego zadań przez Wspólnotę Europejską.

Europejska Wspólnota Gospodarcza i Europejska Wspólnota Energii Atomowej
Po powstaniu EWWiS (Europejska Wspólnota Węgla i Stali) podejmowane były próby rozszerzenia zakresu działania o cele obronne i polityczne, lecz na to było jeszcze za wcześnie. W czerwcu 1954 roku szefowie dyplomacji krajów Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali podjęli kolejna inicjatywę w tym zakresie. W Messynie zdecydowano, że słuszna i najmniej kontrowersyjna jest integracja w obszarze gospodarczym, niż w jakimkolwiek innym. Przygotowanie stosownego raportu powierzono zespołowi pod kierownictwem ministra spraw zagranicznych Belgii Paulowi Henri Spaakowi. 21 kwietnia 1956 roku Komisja Spaaka zdała sprawę ze swej pracy uzupełniona opinią "Trzech Mędrców". Rok póżniej, 25 marca 1957 roku, zwołano w Rzymie konferencję, na której zostały podpisane: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą - EWG, powszechnie nazywaną Wspólnym Rynkiem oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej - EWEA, powszechnie nazywaną Euratomem. Oba traktaty znane są pod nazwą Traktatów Rzymskich. Traktaty ustanawiające EWG i EWEA zostały podpisane przez sześć państw członkowskich EWWiS i weszły w życie 1 stycznia 1958 roku. Obydwa Traktaty zawarte zostały na czas nieokreślony.

Powstanie Unii Europejskiej.

Po tak owocnych latach pięćdziesiątych procesy integracyjne zostały nieco zahamowane. Nie znaczy to, że Europa zapomniała, bądź zaniechała jednoczenia, nie. Początek lat szesćdziesiątych to także czas niewątpliwego sukcesu gospodarczego Wspólnot. Wraz z rozwojem gospodarczym coraz częściej wracano do pierwotnej idei do dyskusji nad sposobem osiagnięcia równocześnie politycznej integracji.

Ambasador Francji w Danii, Christian Fouchet otrzymał, na bońskim spotkaniu szefów krajów szóstki, misję przygotowania projektu statutu politycznego "unii narodów europejskich". Zespół, którym kierował francuski dyplomata, niestety bez powodzenia, dwukrotnie próbował przekonać państwa członkowskie do swych propozycji. Niepowodzenia te były jednak tak trwałe, że w Paryżu, 17 kwietnia 1962 roku podjęto decyzję o zawieszeniu rokowań. Mimo tego, opracowania komisji Foucheta nie były tak całkowicie bezowocne, bowiem w przyszłości do nich powrócono; tymczasem otrzymały nazwę I i II planu Foucheta.

Taką postawę politycznych decydentów w krajach szóstki nie bardzo można wytłumaczyć. W tym czasie pełno było w prasie dyskusji o potrzebie pogłębiania procesów integracyjnych, a nawet utrwaliło się określenie o deficycie inicjatyw na rzecz zjednoczenia i głoszono postulat stworzenia podstaw do coraz ściślejszego połączenia narodów europejskich. Przez niemal osiem lat nie osiągnięto w tym czasie wyrażnego, efektywnego postępu, co nie oznacza, że nie dyskutowano na ten temat w czasie wielu międzynarodowych konferencji dyplomatycznych. Przełom osiągnięto w Hadze, gdzie w grudniu 1969 roku szefowie państw wydali zalecenie, aby w latach 1972 i 1974 (są to lata, na które zaplanowano kolejne konferencje dyplomatyczne, tym razem w Paryżu) skonkretyzować instrument i nowy cel zjednoczenia gospodarczego i politycznego, w ten sposób proklamowano stworzenie unii europejskiej. Tym razem premier Belgii, Leo Tindemans otrzymał od szefów rządów innych krajów zadanie opracowania całościowej koncepcji unii europejskiej.

Opracowanie-raport Tindemansa przewidywał kilka bardzo konkretnych zaleceń, wśród nich:

• rok 1980 jako urzeczywistnienie idei unii;

• reformę instytucji Wspólnoty;

• wspólną politykę zagraniczną, regionalną oraz społeczną.

Dziś wiemy, że tego ambitnego planu nie udało się dokonać w przewidzianym przez belgijskiego premiera terminie. Trudność wynikała ze zbyt wielkich różnic w spojrzeniu poszczególnych państw na koncepcję struktury konstytucyjnej Unii oraz na sprawy związane z reformami jej instytucji. Nie oznacza to, że w latach siedemdziesiątych nie osiągnięto postępu. Wprowadzono ważny, jeżeli nie najważniejszy instrument Europejską Współpracę Polityczną.

Jednolity Akt Europejski
Po wielu latach, pierwszym znaczącym krokiem w kierunku Unii Europejskiej było podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego w dniach 17 i 28 lutego 1986 roku (trzy państwa ówczesnej dwunastki Wspólnot - Włochy, Gracja i Dania podpisały go w drugim terminie). Traktat, który jest w zasadzie umową międzynarodową nazwę swą zawdzięcza temu, iż wprowadzał zmiany do traktatów założycielskich Wspólnot, a także zawierał postanowienia kład?ce fundament pod obecny II filar Unii Europejskiej (Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa). Istotnym składnikiem JAE (Jednolitego Aktu Europejskiego) była deklaracja o Europejskiej Współpracy Politycznej, która była w zasadzie sformalizowaniem już istniejących od 1970 roku kontaktów między państwami członkowskimi Wspólnot. Ważnym punktem JAE było ustanowienie Rady Europejskiej, w której skład wchodzą szefowie państw lub rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji Wspólnot, którzy są wspomagani przez ministrów spraw zagranicznych i jednego członka Komisji. Spotkania Rady Europejskiej odbywają się dwa razy do roku. JAE wzmocnił pozycję Parlamentu Europejskiego.

Traktat z Maastricht
W następnym roku, po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego, zebrana w Hanowerze Rada Europejska podjęła decyzję o rozszerzeniu Rynku Wewnętrznego przez Unię Gospodarczą i Monetarną. Na posiedzeniu Rady w czerwcu 1989 roku w Madrycie postanowiono zwołać konferencję rządów państw członkowskich w celu utworzenia Unii Gospodarczej i Monetarnej. Ponieważ w owym czasie pojawiły się problemy na południu Europy (Jugosławia) postanowiono wzmocnić pracę nad unią polityczną, a także w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7.02.1992 stanowi nowy etap integracji europejskiej. Przyjął on kalendarium na wprowadzenie wspólnej waluty euro, będącej logicznym zakończeniem procesu tworzenia rynku bez granic. Rozszerzył on pojęcie obywatelstwa mieszkańców Unii Europejskiej przez przyznanie im nowych praw (czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach lokalnych i europejskich, prawo petycji, prawo odwołania się do Rzecznika Praw Europejskich). Przyznano nowe uprawnienia parlamentowi Europejskiemu, zwłaszcza prawo "współdecydowania" z Radą.

Obie konferencje zostały zwołane zgodnie z zaleceniami Rady Europejskiej obradującej w dniach 14 i 15 grudnia 1990 roku w Rzymie. Następnie podczas posiedzenia Rady w Maastricht w dniach 9 i 10 grudnia 1991 roku, oba projekty zostały połączone w jeden projekt Traktatu o Unii Europejskiej, który 7 lutego 1992 roku został podpisany przez dwanaście państw członkowskich Wspólnot.

Jednak Unia Europejska nie miała powstać bez bólu. Zgodnie z założeniami Traktat miał wejść w życie 1 stycznia 1993 roku, po wymaganej w art. G Traktatu o Unii Europejskiej ratyfikacji przez państwa podpisujące. Konstytucje Królestwa Danii i Irlandii przewidywały obligatoryjne przeprowadzenie referendum (dla informacji Konstytucja Rzeczpospolitej nie wymaga przeprowadzenia referendum, może ono mieć miejsce jedynie w celu pomocniczym, o czym zadecyduje Rząd i Parlament). Referendum w Danii z 2 czerwca 1992 roku dało wynik negatywny, co spowodowało przyjęcie podczas obrad Rady Europejskiej w Edynburgu w grudniu 1992 r., specjalnych uregulowań dla Danii dotyczących obywatelstwa UE, Unii Gospodarczej i Walutowej oraz polityki bezpieczeństwa. Po kolejnym referendum, przeprowadzonym 18 maja 1993 roku, uzyskano wynik pozytywny. Pewne ustępstwa poczyniono na rzecz Wielkiej Brytanii (polityka socjalna i Unia Gospodarcza i Walutowa). Jako ostatnie państwo Republika Federalna Niemiec, po oczekiwaniu na orzeczenie Federalnego Trybunału Konstytucyjnego co do zgodności Traktatu z konstytucją, ratyfikowała Traktat. Wszedł on w życie 1 listopada 1993 roku. Traktat wprowadził zmianę nazwy EWG na Wspólnotę Europejską oraz umocnił pozycję Parlamentu Europejskiego.

Traktat Amsterdamski
Trzy lata po wejściu w życie Traktatu o Unii Europejskiej potrzebna się stała jej reforma instytucjonalna. Projekt jej przygotowywany był na konferencji międzyrządowej trwającej od marca 1996 roku. Projekt przedłożony później pod obrady Rady Europejskiej (15 - 18 czerwiec 1997) w Amsterdamie został przyjęty i po ratyfikacji wszedł w życie 1 maja 1999 roku.
Nowy traktat odpowiada w większym lub mniejszym stopniu na następujące oczekiwania:

zbliżyć się do obywatela, jego oczekiwań, jego niepokojów, potwierdzić jego prawa;

znieść przeszkody w wolnym przepływie, czyniąc równocześnie z Europy bezpieczną przestrzeń;

sprawić, by głos Europy był lepiej słyszany w świecie;
doprowadzić do tego, by w perspektywie zbliżającego się rozszerzenia instytucje Unii były skuteczniejsze.

Potwierdza także konieczność koordynowania działań na rzecz zatrudnienia. Umacnia politykę wspólnotową w dziedzinie spraw socjalnych, środowiska naturalnego i zdrowia publicznego.

Uwarunkowania polityki społecznej

Polityka społeczna nie może funkcjonować w oderwaniu od rzeczywistości, w otaczającym świecie napotyka na różne uwarunkowania niektóre z nich zostały opisane poniżej. Między rozwojem ekonomicznym, a warunkami społecznymi występuje zależność polegająca na tym, że rozwój ekonomiczny stwarza materialne podstawy do rozwoju świadczeń społecznych, oraz do rozwoju tych świadczeń i rozbudowy urządzeń socjalnych, a więc do wszechstronnego rozwoju społecznego. Jeśli mamy takie warunki to możemy liczyć na lepsze efekty naszej pracy (mamy lepiej zorganizowane szkoły, mamy szpitale itd.), a część efektów ekonomicznych z tego przeznaczona będzie na dalszy rozwój społeczny. Można stwierdzić, że rozwój gospodarczy powinien służyć zaspokojeniu potrzeb społecznych i stałej poprawie warunków materialnych społeczeństwa. Polityka społeczna powinna zajmować się ją z uwagi na koszt społeczny. W wielu publikacjach zwraca się uwagę na to, że nastawiono się generalnie na kwestie ekonomiczne zapominając często o postępie społecznym. Można zaobserwować, że nastąpił spadek płacy realnej, nastąpiło więc zubożenie społeczeństwa. Potrzeby mieszkaniowe są również niezabezpieczone i występuje wysokie bezrobocie, brak wypoczynku, zły stan reformowanej oświaty, usług medycznych co ma przełożenie na zdrowotność ludności itd. Występujące zjawiska są to koszty transformacji i reformowania państwa. Występujące krytyczne uwagi z kolei pobudzają władzę do próby ich rozwiązywania.

Generalnie wyróżnić można następujące uwarunkowania polityki społecznej to jest:

1. a)     występująca zależność polityki społecznej od rozwoju gospodarczego,

2. b)    infrastrukturę społeczną,

3. c)     rozwój demograficzny i polityka ludnościowa,

4. d)    potrzeby społeczne,

5. e)     międzynarodowe uwarunkowania.

Podstawowym warunkiem powodzenia przemian w naszym kraju jest zachowanie równowagi pomiędzy układem ekonomicznym a społecznym. Elementy zależność polityki społecznej od rozwoju gospodarczego zostały omówione powyżej.

Następnym elementem wymienionym w uwarunkowaniach społecznych jest: infrastruktura społeczna.

Zjawisko infrastruktury społecznej to urządzenia i instytucje świadczące usługi w dziedzinie: kształcenia, służby zdrowia, bezpieczeństwa oświaty, komunikacji osobowej, administracji. Podstawową funkcją infrastruktury społecznej jest zaspokojenie w sposób zorganizowany materialnych potrzeb człowieka. Można uznać, że stan infrastruktury społecznej jest jednym z ważniejszych zewnętrznych wyrazów postępu społecznego. Infrastruktura społeczna występuje w dwóch działach: instytucjonalnych i funkcjonalnym.

Do cech infrastruktury społecznej zaliczyć możemy:

•        długi okres użytkowania,

•        publiczny charakter,

•        zmienność użytkowników,

•        uzależnienie jakości świadczonych usług od kwalifikacji zawodowych pracowników,

•        dostosowanie infrastruktury do warunków miejscowych,

•        tendencja do koncentrowania urządzeń infrastruktury o charakterze podstawowym w miejscu zamieszkania,

•        dążenie do wyprzedania urządzeń infrastruktury do planowania działalności gospodarczej czy budownictwa,

•        konsumowanie usług infrastruktury na miejscu, w którym są świadczone,

•        zmienne znaczenie poszczególnych urządzeń infrastruktury w różnych fazach rozwojowych,

•        związek z podziałem administracyjnym kraju.

Do określenia stanu zaspokojenia naszych potrzeb stosujemy mierniki, które pozwalają ocenić stan zaspokojenia ich od strony ilościowej, jakościowej i ich przestrzennego rozmieszczenia. Kolejnym z uwarunkowań polityki społecznej jest: rozwój demograficzny i polityka ludnościowa.

Rozwój demograficzny i polityka ludnościowa pojmowana jest jako system świadomych przedsięwzięć mających na celu wywołanie pożądanych zmian w rozwoju i ruchu ludności. Polityka ludnościowa uzależniona jest od wpływu wielu czynników i wymiernych bądź niewymiernych.

Polityka ludnościowa jak każda polityka szczegółowa jest częścią polityki społecznej. Mając na uwadze sytuację demograficzną powinna przestrzegać przed przeludnieniem i niedoludnieniem lub niepożądanymi następstwami społecznymi. W celu zapewnienia m.in. odpowiednich świadczeń socjalnych. Polityka ludnościowa obejmuje także procesy migracyjne (interesuje się ruchem ludności zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz). W badaniu ruchu zaludnienia mamy do czynienia z miernikami takimi jak:

1. 1.     współczynnik urodzin

2. 2.     współczynnik zawierania małżeństw

3. 3.     współczynnik przyrostu naturalnego

4. 4.     współczynnik zgonów.

Polityka demograficzna i ludnościowa jest ukierunkowana za praktyczne uchwycenie następstw rozwoju demograficznego. Ważnym uwarunkowaniem polityki społecznej jest również kwestia potrzeb społecznych.

Potrzeby społeczne są pojmowane w zakresie polityki społecznej jako, subiektywne odczucie braku, niezaspokojenia potrzeb lub też pożądania określonych przedmiotów czy warunków.

Spojrzenie obiektywne na potrzeby ludzkie jest bardzo skomplikowane, ponieważ jest to rzecz zmienna w czasie i przestrzeni. Mamy inne potrzeby jako dzieci, inne jako młodzież, a inne jako dorośli. Inaczej też te potrzeby postrzegamy. Poprzez psychikę i świadomość rozbudzamy nasze potrzeby. Duże znaczenie potrzeb ważne jest przede wszystkim dla ekonomii. Potrzeba i jej zaspokajanie jest motorem działania. W wypadku braku potrzeb występuje brak motywacji do działania.

Ostatnim z wymienionych uwarunkowań polityki społecznej są uwarunkowania międzynarodowe.

•        Uwarunkowania międzynarodowe.

W kwestii polityki społecznej trzeba wziąć pod uwagę i liczyć się z zapisami międzynarodowymi, które określają zadania dla poszczególnych dziedzin życia społecznego. Dokumenty, o których mowa uwzględniają przede wszystkim potrzeby dotyczące bezpieczeństwa pracy, bezrobocia, ubezpieczeń społecznych, warunków pracy itd.

Dokumentami takimi są:

1. 1.     Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10.12.1948 r.

Jest to podstawowy dokument, w którym państwa członkowskie we współdziałaniu z Organizacją Narodów Zjednoczonych zobowiązały się zapewnić popieranie powszechnego poszanowania i przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności.

2. 2.     Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.50 r.

3. 3.     Europejska Karta Społeczna z 1961 r.

4. 4.     Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej z 1989 r. przyjęta przez Polskę określa minimalne standardy socjalne.

5. 5.     Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy 1919 r. określa podstawowe problemy prawa pracy, postanowienia jej mają charakter minimalny. Jak stwierdzono na wstępie, w łonie Organizacji zakładano, że standard minimum możliwy będzie do osiągnięcia przez wszystkie państwa.

6. 6.     Konwencja Praw Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1959 r.

7. 7.     Karta Praw Rodziny z 1983 r.

8. 8.     Deklaracja o postępie społecznym i rozwoju z 1969 r. - jedyny dokument traktujący o postępie społecznym.

9. 9.     Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.

Sprawy społeczne zawarte są także w zaleceniach końcowych lub stałych dokumentach końcowych Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej.

Dokumenty te o charakterze Praw, Kart i Konwencji dotyczą zagadnień społecznych i prawie wszystkie nasze potrzeby są w nich uwzględnione.

Te dokumenty o charakterze międzynarodowym mają często formę zalecają a niektóre są obligatoryjne, szczególnie dla tych państw, które je podpisały, a tym samym zobowiązały się do ich realizacji. W wypadku gdyby dokumenty te były przestrzegane, można by powiedzieć, że nastąpiłoby pewne ujednolicenie osiągnięć prawnych w tej dziedzinie na całym świecie. Specyfika i uwarunkowania niektórych państw sprawiają, że prawa wynikające z tych dokumentów nie są w nich realizowane np. państwa afrykańskie. Pewne ogólne zasady wynikające z tych dokumentów powinny jednak w końcu znaleźć odzwierciedlenie we wszystkich krajach je uznających.

Zagadnienia socjalne w działalności unii europejskiej 

Dokonania polityki społecznej w Unii Europejskiej odbywały się nie bez trudności. Wśród wielu trudności wymienić należy: specyfikę narodową krajów Unii, odmienność problematyki gospodarczej od socjalnej, co skutkuje większymi trudnościami w zunifikowaniu tej ostatniej, wolę krajów członkowskich do zarezerwowania spraw socjalnych do swoich kompetencji. Socjalny aspekt brany był pod uwagę już w chwili tworzenia EWG. W Traktacie EWG podkreślano, że celem tej organizacji będzie m.in. zapewnienie rozwoju społecznego. W art. 2 Traktatu przewidywano szybkie podwyższenie standardów życia obywateli. Unia Europejska, będąca następstwem podpisania traktatu z Mastricht, stanowi bardzo ważny etap w dziele integracji europejskiej. W czasie tworzenia się Wspólnot Europejskich integracja była wielokrotnie wystawiana na próbę wobec faktów: kryzys paliwowy lub trudności z ujednoliceniem wspólnej polityki (przemysłowej, handlowej, rolnej). Kraje Unii Europejskiej przystępowały do niej z podobnymi problemami, ale różnymi rozwiązaniami, zwłaszcza dotyczącymi kwestii społecznych. Po wielu latach prac osiągnięto porozumienie w kwestiach ekonomicznych, jednak sprawy socjalne z trudem poddawały się unifikacji.

Do najważniejszych problemów Wspólnot Europejskich zaliczyć możemy:

•        zróżnicowanie poziomu rozwoju gospodarczego państw członkowskich,

•        zatrudnienie i bezrobocie.

Wyrównywanie warunków życia i pracy:

•        stosunki między pracownikami, a pracodawcami,

•        status osób niepełnosprawnych,

•        zwalczanie biedy i ubóstwa,

•        równouprawnienie kobiet i mężczyzn,

•        problemy ludzi starych.

Problemy które zostały wymienione wywołały konieczność współpracy socjalnej Wspólnoty. W okresie kształtowania organizacji państw europejskich powoływane struktury wspólnotowe nie miały początkowo na celu kształtowania stosunków socjalnych. Problemy socjalne okazały się na tyle trudne do ujednolicenia, że pełen wyraz znalazły dopiero w Europejskiej Karcie Fundamentalnych Praw Społecznych dla Pracujących, przyjętej przez Radę Europy z 1989 r.

Najważniejsze punkty to:

1. 1.      Prawo do zatrudnienia i wynagrodzenia.

2. 2.      Prawo do swobodnego przemieszczania się.

3. 3.      Prawo do poprawy warunków życia i pracy.

4. 4.      Prawo do pomocy społecznej.

5. 5.      Prawo do swobody zrzeszania się i zawierania wspólnych porozumień.

6. 6.      Prawo do szkolenia zawodowego.

7. 7.      Prawo pracowników do informacji, konsultacji i współdziałania.

8. 8.      Zasada równouprawnienia mężczyzn i kobiet.

9. 9.      Prawo do ochrony dzieci i młodzieży.

10. 10.  Prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy.

11. 11.  Prawo do ochrony dzieci i młodzieży.

12. 12.  Prawa osób starszych.

13. 13.  Prawa osób niepełnosprawnych.

Kilka z wymienionych praw dotyczy podstawowego problemu krajów Wspólnoty. Działania w sferze pracy zmierzają do utworzenia jednolitego rynku pracy i przeciwdziałaniu bezrobociu. W zakresie przezwyciężania bezrobocia działania polegają głównie na zatrudnianiu ludzi młodych, kształceniu zgodnym z potrzebami rynku pracy i redukcji bezrobocia wśród kobiet, tworzenia nowych miejsc pracy itd. Zadaniem podstawowym stała się walka z bezrobociem wśród ludzi młodych. Działania podjęte w tym przypadku to: poprawa warunków pracy, możliwość szkolenia zawodowego, poprawa warunków pracy, wygospodarowanie funduszy na rzecz rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej.

Priorytetowym celem stało się osiągnięcie i utrzymanie takiego poziomu zatrudnienia jak to tylko możliwe, mając na względzie dojście do pełnego zatrudnienia. Do realizacji tych celów utworzono specjalne programy (Ergo, Now, Euroform, Horizont). Na rynku pracy wymagane są jednak działania w zakresie kształcenia i praktyki zawodowej. Ustalenia zmierzają do tego żeby każdy obywatel mógł wykonywać wyuczoną profesję w innym z państw członkowskich. Osiągnięciem w tej dziedzinie jest porozumienie z 1991 r. o wzajemnym uznawaniu dyplomów szkół oraz uzgodnienia ministrów edukacji dotyczące wymiany i przemieszczania studentów. Jednym z ważniejszych zagadnień polityki socjalnej są zdrowie i bezpieczeństwo pracy. Od Traktatu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali przez Traktat Rzymski, Jednolity Akt Europejski oraz Dyrektywy Rady Europy z 1989 roku, można zaobserwować wysiłki zmierzające w tym kierunku. Już w Europejskiej Karcie Socjalnej spotkać można, ochronę prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Norma gwarancyjna zobowiązuje państwa do wydania przepisów bezpieczeństwa i zdrowia: zapewnienia ich przestrzegania przez środki nadzoru, konsultowania, jeśli to właściwe, organizacji pracowników i pracodawców w przedmiocie środków mających udoskonalić bezpieczeństwo i zdrowie przemysłowe. Kolejnym problemem w ramach kwestii pracy jest wzrost aktywności zawodowej kobiet. Aby zlikwidować dyskryminację kobiet podjęto starania o realizację postulatu „taka sama płaca za tę samą pracę”. Jednak pomimo tych działań, pozycja zawodowa kobiet pozostaje nadal niestabilna a ciężar udowodnienia dyskryminacji spoczywa na barkach kobiet.

Ważnym zagadnieniem polityki socjalnej są działania wspomagające osoby niepełnosprawne.

Wśród całej populacji Unii Europejskiej stanowią oni około 10 % społeczeństwa. Pomocą dla tych osób są programy wspomagające osoby z ograniczoną sprawnością (program Helios), program ten przyznaje im prawo do rehabilitacji zawodowej, zmiany zawodu oraz do integracji społecznej. Europejska Karta Socjalna jak i Społeczna podejmują jednocześnie problematykę dotyczącą prawa osób niepełnosprawnych fizycznie lub umysłowo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji oraz readaptacji zawodowej i społecznej. W zakresie działań na rzecz niepełnosprawnych należy brać pod uwagę ich możliwości, umiejętności zawodowe i możliwości zamieszkiwania, przemieszcza się, środki lokomocji, oraz inne indywidualne ograniczenia.

W Unii Europejskiej ważne miejsce zajmują problemy związane z ubóstwem i biedą. Pomimo, że Unia Europejska to bogaty obszar świata znajduje się tam strefy biedy szacowane na około 10 % społeczeństwa. Aby pomniejszyć rozmiary biedy uruchomiono specjalne fundusze i programy, poszerzano je o państwa które wstępowały do Wspólnoty tj. Portugalię i Hiszpanię.

Następnym problemem, który należałoby uwzględnić jest kwestia starzenia się społeczeństwa europejskiego. Znaczny wzrost populacji ludzi starszych, oraz dalsza prognoza, dotycząca tendencji do dalszego jej wzrostu, zdecydowały o przeanalizowaniu systemu rent i emerytur wypłacanych ludziom z tej grupy. Został w związku z tym przygotowany program, który miał na celu popularyzację problematyki ludzi starszych, oraz promowanie więzi między pokoleniami. Badania przeprowadzone wśród ludzi starszego pokolenia na terenie Unii Europejskiej, wynika że ludzie ci czują duże osamotnienie. Do równie ważnego tematu ludzi tej generacji zaliczyć można trudności finansowe tych osób. Dodać tutaj można jeszcze kwestię niezadowolenia z otrzymywanych emerytur i rent.

Do realizacji wyznaczonych celów europejskiej polityki socjalnej - Wspólnota Europejska stworzyła szereg funduszy, służących finansowaniu konkretnych programów. Przede wszystkim należy tu wspomnieć o funduszach strukturalnych tj. Regionalny Fundusz Rozwoju, Fundusz Socjalny, a także Fundusze specjalne służące rozwiązywaniu problemów i kryzysów w niektórych sektorach gospodarki. Aby dobrze realizować politykę socjalną wymagany jest udział w tym zadaniu zorganizowanych grup pracodawców i pracowników. Ten dialog pomiędzy tymi grupami trwa, lecz trudno na tym polu wykazać znaczny postęp. Na rzecz większego zacieśnienia współpracy między organizacjami pracowników i pracodawców. W Val Duchesse doszło do spotkania reprezentantów: Konfederacji Związków Zawodowych, Komisji Europejskiej i głównych organizacji pracodawców tj. Związku Przemysłowego Wspólnot Europejskich (Unice), a także Europejskiego Centrum Instytucji Publicznych (CEEP). Wynikiem tego spotkania było uznanie wzajemnych potrzeb w dialogu socjalnym, jako bardzo ważnej sprawy w realizacji szeroko zakrojonego programu rozwoju gospodarczego Europy. Wynikiem tego porozumienia było utworzenie Komitetu Ekonomiczno-Społecznego jako organu doradczego Wspólnoty. Podobny organ działa przy Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali (ECSC Advisory Committee). Pomimo tych niewątpliwych osiągnięć w formowaniu europejskiej strefy socjalnej, należy wspomnieć, że wypracowanie dobrych rozwiązań w zakresie standardów europejskich w dziedzinie warunków pracy i płacy jest trudne i co powoduje niewielkie postępy na tym polu działalności socjalnej.

Należy podkreślić, że jednym z największych osiągnięć organów Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie socjalnej jest przyjęta w 1989 r. Europejska Karta Socjalna. Powstanie wspólnego rynku powoduje rozwój przedsiębiorstw międzynarodowych, a co za tym idzie przyjęcie standardów europejskich w zakładach pracy na terenie całej Wspólnoty.

Europejskie prawo socjalne i dostosowywanie prawa polskiego
do norm europejskich 

Europejskie prawo socjalne obejmuje zespół norm prawnych wydanych w celu jednolitego regulowania stosunków pracy i stosunków ubezpieczeń społecznych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Przez pojęcie europejskiego prawa socjalnego rozumie się więc normy prawne wiążące państwa członkowskie tworzące Europejską Wspólnotę Gospodarczą, Wspólnoty Europejskie, Unię Europejską. Cechą charakterystyczną nowego układu europejskiego jest ograniczenie suwerenności państw członkowskich w wypadku ustanawiania nowych norm prawnych w poszczególnych sektorach życia publicznego. Poza normami prawnymi wydawanymi przez organy Wspólnot Europejskich (Europejską Wspólnotę Węgla i Stali EWWiS, Europejską Wspólnotę Gospodarczą EWG, Europejską Wspólnotę Energii Atomowej Euratom), które po zawarciu 7 lutego 1992 r. Traktatu z Mastricht przekształciły się w Unię Europejską. Natomiast porządek prawny w stosunkach pracy tworzą normy prawne stanowione w skali całego świata przez Międzynarodową Organizację Pracy i wyspecjalizowaną organizację Narodów Zjednoczonych. W ramach Wspólnoty organami Unii są: Rada Europy - jest to organ złożony z głów państw lub rządów poszczególnych państw członkowskich. Przewodnictwo Unii Europejskiej obejmują kolejno państwa Wspólnoty na okres sześciu miesięcy. Komisja z siedzibą w Brukseli jest organem wykonawczym, reprezentuje interesy Wspólnot w stosunkach zewnętrznych, czuwa nad określeniem wspólnej polityki wedle zaleceń Rady Europy, stoi na straży traktatów. Organem opiniodawczym jest Parlament Europejski z siedzibą w Strasburgu, jest to organ: kontrolny, konsultacyjny i opiniodawczy. Obywatele Wspólnoty wybierają w wyborach bezpośrednich członków do niego. Rada Ministrów sprawuje władzę nad budżetem: jej członkami są ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich oraz w razie potrzeby inni ministrowie. Kraje Unii Europejskiej są zobowiązane do podporządkowania się zaleceniom. Trybunału Sprawiedliwości z siedzibą w Luksemburgu. Trybunał rozstrzyga zarówno sprawy państw członkowskich, jak petycje obywateli w zakresie funkcjonowania Wspólnot. Celem długofalowym Wspólnoty Europejskiej jest urzeczywistnienie jej socjalnego wymiaru. W tym haśle można doszukać się głębi myślenia w „Nowej Europie”. Unia Europejska bowiem charakteryzuje się wielością narodów, kultur, języków, doświadczeń jednak pomimo tego jej elity widzą potrzebę wspólnotowego podejścia do sfery socjalnej. Jest to więc wyraźne odchodzenie od tradycyjnego i narodowego widzenia problematyki socjalnej. Polityka socjalna Wspólnoty Europejskiej ma spełniać ważne zadania tj.:

1. 1)      budować wsparcie finansowe dla inicjatyw zwłaszcza na rynku pracy

2. 2)      tworzyć ramy dla dialogu socjalnego

3. 3)      umożliwiać współpracę pomiędzy stronami w dialogu polityki społecznej, poprzez rozbudowę partnerskich sieci.

Zadania polityki socjalnej w Unii Europejskiej dotyczą więc obudowy prawnej, finansowej i politycznej. Społeczny aspekt integracji europejskiej uwidacznia się w sposobie wspólnego oddziaływania na sytuację rynku pracy, bezpieczeństwo i ochronę pracy, prawa współzarządzania, popieranie regionów strukturalnie zacofanych. W miarę rozwoju struktur europejskich, polityka socjalna staje się bardzo ważną dziedziną, która wymaga szczególnej ochrony prawnej właśnie tej sfery obywatela-pracownika i jego rodziny. Należy podkreślić, że efektywne realizowanie zarówno wewnętrznych jak i międzynarodowych aktów prawnych, dotyczących problematyki zabezpieczenia socjalnego, zależy przede wszystkim od dwóch czynników tj. 1) stopnia demokratyzacji w państwie, 2) zamożności państwa i społeczeństwa. Strategia rozwoju społecznego w dzisiejszym społeczeństwie europejskim, stanowi równorzędną co do strategii rozwoju gospodarczego dziedzinę warunkującą rozwój ekonomiczny. Stanowi jedno z priorytetowych zadań stojących przed Wspólnotą Europejską. W procesie przemian systemowych w Polsce ważną rolę odgrywa polityka społeczna. Jej głównym zadaniem jest ochrona społeczeństwa przed negatywnymi skutkami przemian ekonomicznych, a zadania perspektywiczne to oddziaływanie ekonomicznych, a zadania perspektywiczne to oddziaływanie na warunki bytu i stosunki społeczne w taki sam sposób, aby potrzeby indywidualne i zbiorowe były zaspakajane w sposób satysfakcjonujący większość społeczeństwa.

Od 1991 r. Polska jest stowarzyszona ze Wspólnotą Europejską, dążeniu do członkostwa w Unii musi podjąć szereg działań, które pomogą sprostać wymogom Unii Europejskiej. Wymaga to konieczności zmiany sposobu myślenia, powstania i tworzenia nowych instytucji, utworzenia specjalnych funduszy. Spełnienie tych i wielu innych warunków dowodzi, jak trudna jest droga do członkostwa w Unii przyjąwszy, że strefa ekonomiczna jest tylko jednym z elementów integrujących - obok bardzo trudnych do ujednolicenia zagadnień socjalnych. Bardzo istotną dla Polski sprawą jest w tej chwili integracja ze Wspólnotą Europejską oraz ścisła współpraca w ramach Rady Europy. Jednym z warunków przystąpienia Polski do Rady Europy było ratyfikowanie Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Można stwierdzić bowiem, że cały europejski system ochrony praw człowieka opiera się właśnie na tej konwencji będącej najbardziej skutecznym instrumentem kontroli poszanowania tych praw. Do członkostwa w Unii Europejskiej dzieli nas jeszcze kilka lat, to jednak zanim to nastąpi i będziemy doświadczać dobrodziejstw i obowiązków z tym związanych powinniśmy już teraz uczestniczyć zwłaszcza w przepływie informacji na ten temat. Polska jako kraj będący kandydatem na członka Unii Europejskiej, uczestniczy w programach pomocowych finansowanych przez organizacje Unijne. Fundusze te mają na celu, przede wszystkim, dostosowywanie struktur państwa do standardów europejskich, wspierania słabszych gałęzi przemysłu, ochronę środowiska itp. działania. Polski Parlament cały czas intensywnie pracuje nad zmianami w prawie polskim, mając na celu dostosowywanie go do standardów europejskich. Wszystkie te wysiłki zarówno na płaszczyźnie prawnej, gospodarczej czy społecznej mają prowadzić nasz kraj do pełnego członkostwa w strukturach Unii Europejskiej.

LITERATURA:

A. CIŻMOWSKA”Polityka społeczna”

W. NOWAK”Polityka społeczna”

E. DOBRODZIEJ”Pods. prawa socjalne i ekonomiczne”

A. MARSZAŁEK”Integracja europejska”

BIAŁOCERKIEWICZ”Wpływ międzynarodowej organizacjii pracy na ujednolicenie prawa pracy”

E.GORCZYCKA”Polityka społeczna”

1

---