Makroekonomia - jest analizą funkcjonowania gospodarki jako całości, bada zależności pomiędzy podmiotami gospodarczymi (gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, państwo) i pomiędzy rynkami (rynek dóbr i usług, pieniądza i pracy).

Efekt makroekonomiczny jest zależny od efektu mikroekonomicznego.

Szkoły teorii współczesnej makroekonomii.

Nurty:

1. Neokeynesowski - początek wziął z Keynesizmu

2. Neoklasyczny - korzenie z XVIII wiecznej ekonomi klasycznej

Nurt Neokeynesowski - (lata 30, XX w. twórcą J.M. Keynes), nurt ekonomi popytowej, dominował w polityce gospodarczej do czasu lat 70, XX w. Keynes jest twórcą teorii ingerencji państwa w sferę gospodarczą (interwencjonizm państwowy i oddziaływania państwa na kształtowanie się gospodarki).

Interwencjonizm państwowy - sama gospodarka nie jest w stanie wrócić do równowagi i dlatego też należy jej pomóc.

Nurt Neoklasyczny - funkcjonuje od lat 80, XX w., nurt ekonomi podażowej.

Charakteryzując nurty współczesnej ekonomii zwracamy uwagę na:

1. Szybkość z jaką rynek (gospodarka) osiąga równowagę.

2. Sposób kształtowania się oczekiwań.

3. Waga (znaczenie) przypisywane problematyce krótkiego i długiego okresu czasu.

Szybkość z jaką rynek osiąga równowagę:

Klasycy - gospodarka samodzielnie dojdzie do równowagi i produkcja rzeczywista zrówna się z produkcją potencjalną w długim okresie czasu (3-4 lata), przy założeniu, że rynki i płace są elastyczne i zmieniają się w czasie (procesy dostosowawcze).

Rynek pracy - bezrobocie - szukanie przyczyny: Klasyk powie, że jest ono spowodowane brakiem elastyczności pracy, rząd musi ją uelastycznić.

Klasycy zakładają elastyczność rynków - cena kształtuje się pod wpływem relacji popytowo podażowych.

Ingerencja państwa jest konieczna tylko po to, by każdy obywatel miał równy dostęp do dóbr publicznych.

Każda ingerencja państwa to psucie rynku.

Keynesisci - gospodarka (rynki) nie są w stanie samodzielnie i szybko dojść do równowagi, szczególnie dotyczy to rynków pracy, w sytuacji małej elastyczności płac dojdzie do nierównowagi, która jest przyczyną bezrobocia.

Rząd musi oddziaływać - ingerować

Oczekiwania podmiotów - mają wpływ na bieżące zachowania podmiotów (zwłaszcza w sytuacjach niepewności)

Wyróżniamy oczekiwania:

• Adaptacyjne (ekstrapolacyjne) - docenia się znaczenie i zalety oczekiwań, potrzebny czas na dostosowanie się oczekiwań.

• Racjonalne - wskazują na to, że ludzie poprawnie przewidują przyszłość i szybko dostosowują się do zmian w gospodarce. Hipoteza racjonalnych oczekiwań - jeżeli raz popełnia się błąd, to w przyszłości drugi raz nie popełni się go.

Co do oczekiwań trudno jest określić przyporządkowanie do danego nurtu - różne stanowiska.

Problematyka krótkiego i długiego okresu czasu.

Problem kosztów i korzyści - zgodność, że pewne narzędzia polityki mogą powodować koszt w krótkim okresie czasu (do 1 roku), ale przynieść w długim okresie korzyści, lub przynieść korzyści w krótkim okresie a straty w długim.

Keynesisci - ważne jest to, co dzieje się w krótkim czasie (zmiany w krótkim okresie czasu dotyczą zmian popytowych):

• nie należy dopuszczać do spadku popytu globalnego w krótkim czasie

• płace w krótkim okresie czasu są mało elastyczne

Klasycy - ważny jest skutek długookresowy (zmiany w długim okresie są zmianami podażowymi).

Szkoły neoklasyczne:

Nowa szkoła klasyczna (Lucas, Minford), gospodarka sama dojdzie do równowagi, ale jeżeli zostanie wytrącona z niej do szybko powróci do równowagi.

Założenia:

• elastyczność rynków

• racjonalność podmiotów

• szybkość dostosowywania się - automatyzacja

• mała ingerencja państwa, a jak już to w podaż

• liberalne podejście - jeżeli ingerencja państwa jest konieczna, to stanowi dobre zjawisko

Umiarkowani monetaryści - (M. Friedman)

Monetaryści to ci ekonomiści, którzy uważają, że wzrost podaży pieniądza prowadzi do wzrostu cen a nie do wzrostu produkcji (w warunkach pełnego wykorzystania zasobów).

• Inflacja - zjawisko czysto pieniężne

• Stanowisko co do równowagi - brak automatyzacji, gospodarka wytrącona z równowagi musi odczekać 3 do 4 lat

• Oczekiwania podmiotów - mogą być racjonalne i adaptacyjne

• W analizie uwzględniają długi okres czasu

• Monetaryści zwracają uwagę na stronę podażową

Szkoły Keynesowskie

Eklektyczni Keynesisci - (Tobin, Made, Hicks)

• Równowaga - o ile gospodarka w długim okresie jest zdolna samoistnie dojść do równowagi, to w krótkim czasie trzeba ingerencji państwa, wolne dochodzenie do równowagi

• Oczekiwania racjonalne i adaptacyjne

• Analiza okresu: ważne jest to, co dzieje się w krótkim okresie czasu

• Oddziaływanie na stronę popytową (popyt zmienia się w krótkim czasie, podaż w długim)

Skrajni Keynesiści - (ortodoksyjni) - Kaldor i Godley

• Niezdolność rynków do równowagi

• Wolne dochodzenie do równowagi

• Interwencjonizm wskazany

• Oczekiwania adaptacyjne

• Ważne co dzieje się w krótkim okresie

• Polityka ukierunkowana na popyt globalny

16 października 2006

Teoria cyklu koniunkturalnego

• Właściwości wzrostu gospodarczego - wahania koniunkturalne (cykliczne)

• Niestabilność - powodem wahań koniunkturalnych

Koniunktura gospodarcza - to sytuacja gospodarcza, stan danego kraju, regionu czy też świata.

Począwszy od 1825 (I kryzys gospodarczy) - gospodarka rynkowa rozwija się przechodząc przez kolejne cykle koniunkturalne (kryzysy).

Niestabilność, zmienność w czasie (fluktuacje) - wahania koniunkturalne - właściwości współczesnej gospodarki rynkowej.

PKB - rzeczywiste

PKB +

PKB - potencjalne

-

zmiana w dynamice wzrostu

+

-

t

zmiana w dynamice wzrostu (fluktuacje)

• Rzeczywista produkcja podlega fluktuacją

• Kryzys nie jest zdarzeniem nieoczekiwanym, ponieważ w procesie wzrostu gospodarczego występują fluktuacje

• Cykle koniunkturalne powtarzają się mniej lub bardziej regularnie

Twórcą teorii koniunktury jest - JUGLAR - wyodrębnił cykle handlowe.

Podział cykli koniunkturalnych

1. W zależności od przyczyn i czasu trwania

• Klasyczne - (cykle Juglara) 8-10 letnie - przyczyną są zmiany w kapitale trwałym

• Krótkie - (cykle Kitchina) 4-5 lat - przyczyną są zmiany w kapitale obrotowym

• Długie - (cykle Kondratiewa) - 20-50 lat - przyczyną są zmiany np. w technologii wytwarzania, zmiana na rynku pieniądza, wojny, nowe rynki zbytu)

Z punktu widzenia właściwości (podział taki istniał do początku lat 70 <kryzys>)

• Klasyczne cykle Juglarowskie

• Cykle zdeformowane

Charakterystyka cyklu klasycznego

boom gospodarczy

PKB

ożywienie

kryzys

depresja

0,5 - 5 lat

t

8 - 10 lat

Cykl klasyczny:

• Spadek produkcji

• Spadek zatrudnienia

• Ceny maleją

• Absolutny spadek podstawowych wskaźników ekonomicznych

• Duża amplituda wahań

Cykl klasyczny posiada 4 fazy:

1. kryzys

2. depresja

3. ożywienie (by zaspokoić popyt następuje renowacja kapitału trwałego, ożywienie trwa, aż do zlikwidowania bezrobocia strukturalnego)

4. boom

Przejaw dobrej koniunktury po II wojnie światowej:

• odbudowa powojenna - pomoc USA - plan Marschalla

• zmiany strukturalne, obok sektora prywatnego pojawia się sektor publiczny a tym samy rozwój sektora budżetowego

• zwiększenie się roli sektora usług

• automatyczne stabilizatory koniunktury - mechanizmy tkwiące wewnątrz gospodarki, które włączają się i wyłączają samodzielnie i łagodzą wahania PKB (stabilizatorem jest np. rozwój sektora usług - szczególnie usług o charakterze nieprodukcyjnym, rozwój sektora podatkowego - w sytuacji spadku produkcji pojawiają się malejące stopy podatków aby stabilizować popyt i podaż, rozwój sektora ubezpieczeń społecznych - ubezpieczenie na wypadek bycia bezrobotnym na starość

Automatyczne stabilizatory - (zakres polityki pasywnej) nie są w stanie samodzielnie przywrócić równowagi po kryzysie, w celu przywrócenia stabilizacji potrzebny jest interwencjonizm (polityka aktywna)

Charakterystyka cyklu zdeformowanego

PKB

4 - 5 lat

t

Cykle zdeformowane są o połowę krótsze od klasycznych.

Cechy cyklu zdeformowanego:

• niska amplituda wahań (płaskie)

• spadek względny podstawowych wskaźników ekonomicznych

• wahania stopy wzrostu gospodarczego

3 fazy cyklu zdeformowanego

• faza spadkowa (kryzys - recesja)

• faza wzrostowa

• faza względnej stabilizacji

Przyczyny:

• zmiany w strukturze gospodarki

• aktywne oddziaływanie państwa - interwencjonizm

Kryzys lat 70 (1973-1982) - wielkie zaskoczenie

• spadek absolutny wskaźników ekonomicznych

• długi czas - około 10 lat

• wzrost cen

• korelacje miedzy inflacją a bezrobociem (wysokie stopy inflacji i bezrobocia)

• dojście do głosu umiarkowanych monetraystów - restrykcyjna polityka pieniężna - kontrola podaży pieniądza - zniwelowanie inflacji ale bezrobocie pozostaje na tym samy poziomie

• wyczerpanie innowacji co powoduje (kryzys walutowy, surowcowy, żywnościowy - kryzys o zasięgu globalnym)

• W Polsce kryzys nieodczuwalny - prowadzono politykę zamkniętą

Oznaki ożywienia w USA pociągnęły ożywienie w innych krajach

Skutki kryzysu do lat 90 w postaci wysokiego bezrobocia.

Obniżenie podatków - próba walki z kryzysem:

Krzywa Laffera

Wpływy do

budżetu z tytułu

podatków

społecz. nie akceptuje podatków

społeczeństwo

akceptuje podatki

X_E stopa opodatkowania

• Niższe podatki doprowadzą do powstania nowych przedsiębiorstw

• Czynniki ożywcze krótkotrwałe

Przyczyną większości kryzysów jest załamanie rynków kapitałowych.

1984 - 1987 - pomyślna koniunktura

1991 - 2000 - nieprzerwany wzrost gospodarczy

1995 - boom gospodarczy

2001 - 2002 - tendencje spadkowe PKB - wolniejsza dynamika wzrostu

Dzięki Bankom Centralnym - świat uniknął recesji.

Współczesne cykle koniunkturalne

• Może trwać od 2 do 10 lat (przeciętny - 4-5 lat)

• Można w nim wyróżnić dwie fazy:

• Spadkowa - recesja

• Wzrostowa - ożywienie

• Amplituda wahań łagodna

• Oddziaływanie państwa i automatycznych stabilizatorów

• Synchronizacja - wahań koniunkturalnych, co oznacza, że wahania przenoszone są z kraju do kraju z pewnym opóźnieniem, a kanałem przenoszenia jest handel zagraniczny

• Kapitał dopływa do kraju gdzie jest pomyślna koniunktura

Korelacje wahań produkcji i zatrudnienia:

• W dekoniunkturze - produkcja i zatrudnienie maleje

• W dekoniunkturze - ceny maleją

• W ślad za cenami wahają się stopy procentowe - w dekoniunkturze maleją (ze stopą procentową związana jest podaż pieniądza)

Barometry koniunktury (wskaźniki)

Wskaźniki wyprzedzające - zapowiadają zmiany w koniunkturze

• Dynamika sprzedaży

• Napływ zamówień w przemyśle

• Zamówienia inwestycyjne

• Wskaźniki umów na giełdzie

• Liczba bezrobotnych

Wskaźniki równoważące - zbieżne z przebiegiem koniunktury, mierzą zachowania gospodarcze w danym czasie (mierzą np. wielkość produkcji w przemyśle, dochody ludności)

Wskaźniki opóźnione - np. poziom zapasów, zmiany indeksów cen, koszty robocizny na jednostkę produktu.

Teoria cyklów koniunkturalnych dostarcza informacji na temat tego co jest przyczyną wahań.

• Przyczyny endogeniczne (przyczyny związane z systemem gospodarczym)

• Przyczyny egzogeniczne (przyczyny spoza systemu gospodarczego).

23 października 2006

Teoria cyklów koniunkturalnych cd.

Dlaczego dochodzi do wahań i jak przeciwdziałać?

J.M. Keynes - „Teoria nie do konsumpcji”

• Teoria endogeniczna - wywodzi się z teorii niewystarczającej konsumpcji.

W miarę wzrostu naszych dochodów rośnie skłonność do oszczędzania a maleje skłonność do konsumpcji, wynikiem jest zmniejszenie inwestycji (produkcji).

Wg Keynesa powoduje to:

S≠I (zachwianie równowagi)

Równowaga występuje tylko wtedy gdy:

stopa procentowa = stopa zysku

S>I - maleje zatrudnienie i dochody - pojawia się kryzys

Przedsiębiorstwo zmniejsza produkcje zmniejszenie zatrudnienia zmniejszają się dochody = kryzys

Przeciwdziałania:

• Zwiększenie popytu zwiększenie wydatków budżetowych

• Zasiłki dla bezrobotnych i roboty publiczne

• Utrzymanie polityki niskiej stopy procentowej (żeby oszczędzanie nie było opłacalne i nastąpił wzrost wydatków na konsumpcje)

„Teoria wydatków inwestycyjnych” - przyczyna wahań tkwi w wydatkach inwestycyjnych.

Etapy:

• Efekt popytowy - zgłaszamy popyt (wg Keynesistów inwestycje wywołują efekt popytowy - konsumpcja jako czynnik powodujący efekt popytowy)

• Efekt podażowy - (wg klasyków inwestycje wywołują efekt podażowy - np. pojawiają się nowe miejsca pracy)

„Teoria innowacji Schumpetera” - (innowacje, nowe rynki zbytu, zmiany strukturalne o charakterze organizatorskim)

Wg Schumpetera - brak innowacji prowadzi do kryzysu, z chwilą pojawienia się innowacji i ich stosowania pojawia się ożywienie, ale z czasem gospodarka nasyci się innowacjami i następuję oczekiwanie na nową innowacje (teoria Schumpetera znalazła swoje zastosowanie podczas kryzysu lat 70).

Schumpeter upatrywał upadek kapitalizmu w wyniku przejścia z własności jednoosobowej do własności wieloosobowej (menadżerowie - rozdzielenie funkcji kapitału właścicieli i przekazanie go menadżerom).

„Teoria przeinwestowania Cassel'a”

Z chwilą pojawienia się inwestycji - następuje ożywienie, ale zdarza się, że nie jesteśmy w stanie finansować inwestycji - zaciągamy kredyty i wpadamy w pętle zadłużenia - wówczas dochodzi do kryzysu - kryzys zaczyna się od rynku pieniężnego.

Ponieważ:

S=I (źródłem finansowania inwestycji są oszczędności krajowe)

Dług publiczny

Dług wewnętrzny Dług zewnętrzny (w latach 70 duże kredyty zagraniczne - inwestycje nie zakończone - efekt przeinwestowania)

„Teoria pieniężna Wicksell'a” - szukanie wahań koniunktury w czynnikach pieniężnych.

Teoria ta wskazuje, że rynek pieniężny wywołuje wahania koniunktury przez:

• Manewrowanie podażą pieniądza i stopami procentowymi

• Podaż pieniądza jest źródłem wahań koniunktury

• Zwiększenie dopływu strumienia pieniądza do gospodarki, powoduje spadek stóp procentowych ożywienie gospodarcze, natomiast wzrost stóp procentowych prowadzi do inflacji

• Z chwilą spadku podaży pieniądza stopy procentowe rosną pojawia się recesja może dojść do dezinflacji (deflacji) - ujemna stopa inflacji

Wszystkie ww. wahania dotyczą rzeczywistego PKB

Do teorii endogenicznych należy także „teoria realnego cyklu koniunkturalnego - Prescott'a i Lucas'a) - dotyczy ona wahań tkwiących w potencjalnym PKB a nie realnym - czyli czynnikami wywołującym zmiany są czynniki podażowe np.

• Inwestycje

• Zmiany w postępie technicznym

• Zmiany na rynku pracy

• Zmiany w organizacji pracy

• Zmiany strukturalne

• Zmiany w funkcjonowaniu państwa

Współcześnie - źródłem wahań są zmiany zarówno popytowe jak i podażowe pojawiają się także zdarzenia nieoczekiwanie (szoki) - powodują tak samo jak wahania wytracenie gospodarki z równowagi.

Teoria egzogeniczna

„Teoria cyklu politycznego”

Wahania koniunktury są skutkiem polityki rządu, a ta z kolei podyktowana jest kalendarzem wyborczym.

W okresie przedwyborczym następuje ożywienie polityków, wtedy to następuje ożywienie gospodarcze, duże znaczenie ma też ograniczenie wydatków budżetowych.

Problematyka równowagi w gospodarce.

Równowaga:

popyt = podaż

Miernikiem wzrostu gospodarczego jest PKB i PNB

Produkcja potencjalna - produkcja możliwa do wytworzenia z dostępnych czynników.

Analiza gospodarki w krótkim czasie (model Keynesowski)

Założenia:

• Determinantą wpływającą na wielkość produkcji jest popyt globalny

• W gospodarce występuje nie pełne wykorzystanie zasobów (to oznacza, że analiza jest w krótkim czasie) - stan niepełnego zatrudnienia czynników wytwórczych - istnieją wolne moce wytwórcze

• Płace i ceny są sztywne (lepkie) - nie ulegają zmianie

• Nie uwzględniamy inflacji

• Wszystkie zmiany są realne

• Brak zmian nominalnych - wywoływanych ceną

Składniki popytu globalnego:

Pierwszym składnikiem popytu globalnego, jest konsumpcja (popyt konsumpcyjny).

AD (popyt globalny) = C (wydatki konsumpcyjne = popyt konsumpcyjny, wydatki na dobra i usługi o charakterze konsumpcyjnym)

AD = C

Popyt konsumpcyjny w krótkim okresie czasu.

Funkcja konsumpcji'

Czynniki popytu konsumpcyjnego:

Popyt konsumpcyjny zależy od:

Y (dochód rozporządzalny) = C + S

Zależności pomiędzy Y a C możemy wyrazić za pomocą funkcji konsumpcji:

C

C=10+0,7Y

Konsumpcja autonomiczna +konsumpcja z bieżącego dochodu

KSK

10

Konsumpcja autonomiczna

Y (dochód)

W miarę wzrostu dochodów wydatki konsumpcyjne rosną (przy ceteris paribus).

Punkt 10 (przecięcia krzywej konsumpcji z osią y, nazywamy autonomicznym popytem konsumpcyjnym, który oznacza popyt niezależny od wielkości dochodu.

Gospodarstwo domowe chce przeznaczyć na konsumpcje 8, nawet jeśli dochód wynosi 0.

Przy zerowym dochodzi możemy wydawać na konsumpcje dzięki konsumpcji autonomicznej. Źródłem konsumpcji autonomicznej są:

• Oszczędności

• Kredyty

• Pożyczki

• Zastawy

Popyt konsumpcyjny zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji - KSK

Y = C + S

1=0,7+0,3 KSO (krańcowa skłonność do oszczędzani)

KSK

Wzrost dochodu o 1 złotówkę, spowoduje zwiększenie się planowanej konsumpcji o 0,7 zł (czyli o 70 groszy).

Tangens kąta nachylenia krzywej konsumpcji, nazywamy krańcową skłonnością do konsumpcji.

Krańcowa skłonność do konsumpcji - jest to każda część dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcje.

Funkcja oszczędności - obrazuje zamierzone oszczędności, przy każdym poziomie dochodu.

S S=-10+0,3Y

Y

-10

dochód rośnie => oszczędności rosną

Oszczędności to część dochodu, która nie jest konsumowana, z rysunku wynika, że przy dochodzie zerowym oszczędności wynoszą (-10). Gospodarstwa domowe zmniejszają oszczędności, co oznacza, co oznacza, że zużywają uprzednio zgromadzone zapasy.

1=0,7+0,3 KSO (krańcowa skłonność do oszczędzani)

KSK

Czyli oznacza to, że z każdej złotówki dochodu 0,7 zł przeznaczane jest na konsumpcje a 0,3 zł musi być oszczędzane.

Krańcowa skłonność do oszczędzania w tym przypadku wynosi 0,3, ponieważ każda dodatkowa złotówka dochodu jest przeznaczona albo na dodatkową zamierzoną konsumpcje, albo na dodatkowe zamierzone oszczędności, oznacza to że KSK + KSO musi zawsze równać się jedności.

Krańcowa skłonność do oszczędzania (KSO) - to część dochodu przeznaczona na oszczędzanie.

Podsumowanie:

Popyt konsumpcyjny zależy od:

• Bieżących dochodów

• KSK

• Wielkości konsumpcji autonomicznej

• KSO

30 października 2006

Następnym składnikiem popytu globalnego, jest popyt inwestycyjny.

Popyt inwestycyjny - oznacza zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa, powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki maszyny) oraz stanu zapasów.

Zapasy - to dobra przechowywane na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.

AD = C + I

Popyt inwestycyjny (inwestycje) - zależy od przewidywań przedsiębiorstw co do kształtowania się popytu na wytwarzane przez nich dobra i usługi.

Założenie:

• zakładamy autonomiczność popytu inwestycyjnego (niezależność) od poziomu bieżącej produkcji i dochodu (warunek krótkiego okresu)

• krótki okres (niepełne wykorzystanie dochodów - wolne moce wytwórcze)

W naszej analizie nie można pominąć wskaźnika optymizmu konsumenta (określa zadowolenie z konsumpcji).

Jeżeli wskaźnik ten maleje, oznacza to, że nie należy zwiększać produkcji, ani inwestycji, jeżeli wskaźnik rośnie - opłacalne staje się zwiększanie produkcji.

Wykres funkcji popytu globalnego:

I (inwestycje) = 20

popyt globalny AD=C+I

C=10+0,7Y

30 I =20

10

produkcja, dochód

Rysunek przedstawia funkcje popytu globalnego. W tym przypadku stała wielkość I (inwestycje), którą przedsiębiorstwa pragną wydać na inwestycje wynosi 20. Przy danej funkcji konsumpcji C = 10 + 0,7Y, krzywa popytu globalnego AD przebiega w odległości 20 powyżej wykresu funkcji konsumpcji, przy każdej wielkości dochodu.

Ponieważ każda dodatkowa jednostka dochodu zwiększa popyt konsumpcyjny o 0,7, nie zwiększa popytu inwestycyjnego (założenie krótkiego okresu), popyt globalny wzrasta także o 0,7. Linia AD jest równoległa do wykresu funkcji konsumpcji, a nachylenie obu linii wyznaczone jest przez krańcową skłonność do konsumpcji.

Produkcja w punkcie równowagi:

Rozpatrujemy sytuacje, w której popyt globalny spada poniżej poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie - przedsiębiorstwa nie mogą sprzedać tyle ile pragną (przymusowa nadwyżka zdolności wytwórczych), również pracownicy nie mogą pracować tyle ile by chcieli (przymusowe bezrobocie).

W tym celu potrzebujemy definicji równowagi krótkookresowej.

45° - (krzywa zagregowanej podaży,

popyt globalny przedstawia wielkość produkcji)

AD=C+I

65 E (S = I) C=10+0,7Y

30

I=20

10

65 produkcja, dochód

Krzywa popytu globalnego i zagregowanej podaży zrównuje się w punkcie E, oznacza to że osiągamy równowagę.

Równowaga - punkt E jest jedynym punktem, w którym popyt globalny jest równy dochodom, co oznacza zrównoważenie się planowanych wydatków i przewidywanego popytu globalnego z rzeczywistą produkcja i faktycznym dochodem - przy założeniu stałych płac i cen.

E: wytworzona produkcja = wielkości popytu globalnego

• z rysunku wynika, że dla każdej wielkości produkcji niższej niż poziom równowagi (65) - popyt globalny będzie większy niż dochód i produkcja

• przy każdej wielkości produkcji przewyższającej poziom równowagi, popyt globalny będzie mniejszy niż dochód i produkcja

Procesy dostosowawcze o charakterze realny prowadzące do osiągnięcia równowagi.

• Przy każdej produkcji mniejszej niż równowaga (65), popyt globalny jest wyższy niż produkcja.

• Przedsiębiorstwa muszą zmniejszyć zapasy

• Jest do bodziec do zwiększania produkcji

• Przy każdej produkcji mniejszej niż (65), popyt globalny jest niższy niż produkcja.

• Przedsiębiorstwa zwiększają zapasy

• Jest to bodziec do ograniczenia produkcji

Wyznaczanie równowagi w oparciu o planowane oszczędności i planowane inwestycje.

inwestycje, oszczędności

S=-10+0,3Y

S>I

20 E (I=S) I (inwestycje)

I=20

S<I

X_E

produkcja, dochody

-10

Produkcja w punkcie równowagi E oznacza zrównanie się planowanych inwestycji z planowanymi oszczędnościami.

Wielkość produkcji zapewniająca równowagę wynosi X_E, planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnością.

• Na prawo od punktu E gospodarstwa planują oszczędzać więcej, niż wynoszą planowane inwestycje przedsiębiorstw

• Niedostateczny popyt konsumpcyjny, powoduje nie planowany wzrost zapasów

• Jest to bodziec do ograniczenia produkcji

• Na lewo od E oszczędności gospodarstw są mniejsze niż wielkość zamierzonych inwestycji przedsiębiorstw

• Następuje wyczerpanie zapasów

• Jest to bodziec do zwiększenia produkcji

Właściwości i specyfikacja inwestycji

• Przy inwestycjach najpierw ujawnia się efekt popytowy, przy zakończeniu inwestycji pojawia się dopiero efekt podażowy

• Inwestycje powodują efekty mnożnikowe - tzn. zmiana inwestycji daje o wiele większe zmiany popytu globalnego a następnie powoduje zmiany w produkcji.

Zmiany popytu globalnego

Keynes dowodzi, że popyt inwestycyjny może wykazywać znaczne wahania, silnie reagując na bieżący pesymizm lub optymizm w ocenie przyszłości i nazwał to zjawisko naturalnym instynktem inwestorów.

Załóżmy, że przedsiębiorstwa zaczynają pesymistycznie zapatrywać się na przyszły popyt na ich produkcje. W wyniku tego ograniczają swój popyt inwestycyjny.

Na rysunku poniżej znajduje to wyraz w przesunięciu krzywej popytu globalnego z położenia AD do położenia AD'.

popyt globalny 45°

AD=C+I

Y_E E

AD'

Y_E' I↓ E'

X_E' X_E dochody, produkcja

Z rysunku wynika:

• Przesunięcie popytu globalnego w dół oznacza też spadek produkcji do X_E i przesuwa punkt równowagi do E'

• Mimo, że spadek produkcji zapewniającej równowagę jest znacznie większy niż spadek inwestycji, produkcja nie spada do zera, lecz stabilizuje się na nowym poziomie równowagi, który wynosi X_E'

Długość procesu dochodzenia przez gospodarkę do nowego poziomu równowagi, zależy od dokładności przewidywania przez przedsiębiorstwa przebiegu tego procesu.

Przypadek gdy popyt inwestycyjny rośnie.

popyt globalny 45° AD'

Y_E' E'

AD

I↑

Y_E E

X_E X_E' dochód, produkcja

Optymistyczne nastawienie przedsiębiorstw co do przyszłego popytu na ich produkcje.

Zauważać możemy na rysunku, że zmiany wielkości produkcji są spowodowane zmianami wydatków autonomicznych - wszystkie wydatki autonomiczne - wywołują wydatki inwestycyjne.

Mnożnikiem - nazywamy stosunek zmiany wielkości produkcji w punkcie równowagi do powodującej ją zmiany wydatków autonomicznych.

Mnożnik jest większy wówczas:

• Gdy zwiększa się KSK

• Gdy KSO - maleje

Mnożnik:

• K>1 wówczas kiedy I (inwestycje) rosną

• I↓ - efekt mnożnikowy ujemny

Jaki skutek w całej skali gospodarki, wywołać może gospodarstwo domowe, gdy zdecyduje się mniej oszczędzać a więcej konsumować i czy wpłynie to na wielkość konsumpcji autonomiczne?

1. Gospodarstwo domowe postanawiają, że zaoszczędzą o x jednostek mniej i jednocześnie skonsumują o x jednostek więcej przy każdym poziomie dochodu.

2. Krzywa oszczędności przesunie się w dół o x, natomiast krzywa konsumpcji o ten sam x w górę.

oszczędności konsumpcja

C'

S

C

S'

dochód

dochód

Przesunięcie wykresu funkcji konsumpcji powoduje zmianę położenia krzywej popytu globalnego z AD do AD'

popyt globalny

AD'

Y_E'

E' AD

Y_E

E

X_E X_E' dochód, produkcja

Mimo, że gospodarstwa domowe zamierzają zaoszczędzić mniej przy każdym poziomie dochodu, oszczędności zapewniające równowagę zarówno w punkcie E jak i E' są takie same. Dochód wzrasta dla utrzymania równości zamierzonych oszczędności i zamierzonych inwestycji.

Zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe pragną poczynić przy każdym poziomie dochodu, prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającej równowagę.

Nie następuje natomiast zmiana oszczędności w punkcie równowagi, nadal muszą one równać się planowym inwestycjom. Zjawisko to określa się mianem paradoksu zapobiegliwości.

06 listopada 2006

Wpływ wydatków budżetowych na popyt globalny.

W krótkim okresie czasu wydatki państwa nie muszą się zmieniać wraz ze zmianą produkcji i dochodu. Załóżmy, że G (wydatki budżetowe) są określone na odpowiednim poziomie wybranym przez rząd. Poziom ten zależy np. od liczby szpitali, których budowę chce finansować państwo, sum jakie chce wydać na obronę narodową.

G - są narzędziem fiskalnym państwa.

Polityka fiskalna (budżetowa) - to decyzja państwa dotycząca wydatków i podatków. Wielkość wydatków ustalana jest w projekcie budżetu.

G

G (mają charakter autonomiczny)

dochód

G - niezależne od wielkości dochodu (od PKB), zmiana wielkości wydatków budżetowych jest możliwa przy nowelizacji ustawy budżetowej.

Wydatki na płatności transferowe są sztywno ustalone, przy nieoczekiwanych niedoborach zmniejsza się tylko wydatki bieżące.

Popyt państwa - wyrażają wydatki budżetowe.

Podział wydatków:

• Bieżące

• Sztywne

Wydatki możemy podzielić również na:

• Wydatki o charakterze konsumpcyjnym (70 %)

• O charakterze inwestycyjnym (30%)

Deficyt budżetowy - nadwyżka wydatków budżetowych nad dochody budżetowe (wpływy), deficyt nie może przekroczyć 3% PKB.

Budżet - centralny plan dochodów i wydatków państwa.

Nadwyżka budżetowa - nadwyżka dochodów nad wydatkami.

Równowaga finansów publicznych - należy dążyć do równowag dochodów i wydatków.

Głównym źródłem finansowania wydatków państwa są podatki, do innych dochodów możemy zaliczyć:

• Zysk z firm państwowych

• ¾ zysku z NBP

• Wpływy z opłat skarbowych, manipulacyjnych, ceł

• Wpływy z prywatyzacji

Podatki a dochody:

Podatki netto (NT) - podatki minus transfery - przy założeniu, że nie ma podatków pośrednich, podatki netto są po prostu podatkami bezpośrednimi T_d pomniejszonymi o płatności transferowe B.

Podatki netto zmniejszają dochody rozporządzalne ludności (tzn. sumę przeznaczona na konsumpcje i oszczędności) w stosunku do dochodu i produktu narodowego.

Oznaczmy przez YD (dochód rozporządzalny), przez Y (dochód i produkt narodowy), przez NT (podatki netto) otrzymamy wówczas zależność:

YD =Y - NT

Jeżeli t jest stopą podatkową netto - to wpływy podatkowe netto dane są przez:

NT = t * Y

Dochód rozporządzalny jest do dochód narodowy pomniejszony o podatki netto.

Mając ustalone te zależności możemy określić zależność między dochodem rozporządzalnym a dochodem narodowym:

YD = Y - NT = Y - t * Y = Y (1 - t)

Wnioski:

Gospodarstwa domowe mogą zatrzymać jedynie część równą (1 - t) z każdej złotówki dochodu przed opodatkowaniem.

Gdy stopa opodatkowania netto jest równa 0,2 czyli 20%, wówczas dochody gospodarstw po opodatkowaniu (rozporządzalne) wynoszą tylko 0,8 (80%) dochodu przed opodatkowaniem Y. Pozostałe 20% przejmuje państwo.

G

NT

G < NT - nadwyżka

E =>G = NT

G>NT

deficyt

X_E dochód

Popyt globalny

popyt globalny ­45°

AD = C + I +G

E'

AD = C + I

G E

dochód, produkcja

Popyt globalny a podatki

Wzrost podatków ↑ => dochód rozporządzalny maleje ↓ => popyt konsumpcyjny maleje↓ => przedsiębiorstwo zmniejsza produkcje => przedsiębiorstwo zmniejsza zatrudnienie

Wniosek:

Podatki ↑ => KSK ↓ (zmiana KSK powoduje przesuniecie się krzywej AD - popytu globalnego pod kątem)

popyt globalny

45° AD”

podatki↓ AD = C + I + G

E”

podatki ↑ AD'

E

E'

X_E' X_E X_E” produkcja, dochód

Krzywa Laffera:

Wpływy do

budżetu z tytułu

podatków

społecz. nie akceptuje podatków

społeczeństwo

akceptuje podatki

X_E stopa opodatkowania

KSK' (z dochodu narodowego) = KSK (z dochodu rozporządzalnego) * (1 - t) Y

Efekt mnożnikowy po uwzględnieniu podatków:

Wpływ wydatków budżetowych na popyt globalny

popyt globalny


45°

AD'

E'

Y_E' AD

AD”

G↑ E

G↓

E”

Y_E” efekt studzenia

wzrost niezadowolenia społecznego

X_E” X_E X_E' dochód, produkcja

Wydatki budżetowe wywołują zmiany w popycie globalnym.

Uwaga: Wydatki autonomiczne zawsze odznaczamy na osi OY.

Polityka fiskalna - umożliwia wpływanie na dynamikę wzrostu w krótkim okresie.

Łączny efekt wydatków i podatków.

Założenia:

Wydatki i podatki rosną o taką samą wielkość.

popyt globalny

AD' = C + I +G

E' AD = C + I

E

produkcja, dochód

Wydatki budżetowe => efekt mnożnikowy

Krzywą AD' konstruujemy w ten sposób, że najpierw następuje równoległe przesunięcie do AD, a następnie pod kątem (wywołane zmianą KSK).

Efekt mnożnika zrównoważonego budżetu - mówi o wzroście wydatków państwa, któremu towarzyszy wzrost podatków => to na powoduje wzrost dochodu i produkcji w stanie równowagi => co jest skutkiem wydatków budżetowych, które wywołują efekt mnożnikowy.

13 listopada 2006

Deficyt budżetowy.

Równowaga budżetowa - stan pożądany - rzadki.

Dochód ↑ => wpływ do budżetu ↑ - może dojść do nadwyżki budżetowej.

Deficyt budżetowy - nadwyżka wydatków budżetowych nad dochodami budżetowymi.

Deficyt budżetowy = G - NT(podatki netto)

Istnieje zakaz finansowania deficytu budżetowego przez dodrukowanie pieniędzy.

Czy deficyt jest szkodliwy?

Deficyt krótkookresowy (koniunkturalny) - jeśli maleje popyt globalny, należy go podtrzymać na stały poziomie np. poprzez:

• Zwiększenie wydatków budżetowych aż do osiągnięcia równowagi

• Wydatki budżetowe przyniosą efekt w postaci => powiększenia dochodu => zwiększenie wpływów do budżetu

• Podtrzymując popyt i produkcje

• W krótkim okresie deficyt jest korzystny

Deficyt długookresowy (strukturalny) - strukturalna nadwyżka wydatków nad dochodami.

• Pojawia się problem z finansowaniem deficytu, rodzi on koszty w gospodarce, ponieważ musi być czymś sfinansowany.

W jaki sposób zmniejszyć deficyt budżetowy?

Sposoby zmniejszania deficytu wynikają z samej istoty deficytu.

1. Zmniejszenie wydatków budżetowych

2. Zwiększenie wpływów do budżetu

Zmniejszenie wydatków budżetowych:

• Restrukturyzacja wydatków - zmniejszenie wydatków na cele konsumpcyjne a zwiększenie na cele inwestycyjne

• W krótkim czasie - efekt studzenia - dochody ludzi zmaleją, skutkiem będzie odebranie przywilejów określonym grupą w gospodarce, spadek dochodu = spadek popytu.

• W długim okresie - możliwość obniżenia podatków, wzrost dochodu rozporządzalnego, wzrost konsumpcji, inwestycji i wpływów do budżetu.

Zwiększenie wpływów do budżetu:

• Podwyższenie podatków - dochody rozporządzalne maleją, maleje konsumpcja, inwestycje, popyt

Istnieją także alternatywne źródła:

• Wzrost wpływów do budżetu z tytułu prywatyzacji

• Dochody NBP

Źródła pokrycia deficytu budżetowego.

Rząd ma obowiązek wskazania źródła pokrycia deficytu, ponieważ odpowiada za politykę fiskalną:

• Dług publiczny - zaciąganie kredytów (zobowiązań) u społeczeństwa.

• Narzędziem jest sprzedaż przez państwo obligacji (osobą fizycznym) o terminie zapadalności powyżej 1 roku, bonów skarbowych - krótkoterminowych - rząd ma obowiązek wykupienia po terminie zapadalności.

• Często sprzedaż taka wiąże się z efektem „śnieżnej kuli” - spłata jednych obligacji przez emisje następnych.

• Narzędziem mogą być też kredyty w bankach zagranicznych, lub w instytucjach finansowych zagranicznych takich jak: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Europejski Bank Funduszy i Rozwoju.

Zadłużenie w Polsce:

50% zadłużenie w bankach krajowych = 50% zadłużenie w bankach zagranicznych.

Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 60% PKB - w Polsce zadłużenie to wynosi 50%.

Dług publiczny jest bardzo kosztowny - absorbuje oszczędności krajowe, jeżeli finansujemy nim wydatki konsumpcyjne to koszt podnosi się co ma wpływ na stopy procentowe (kapitał drożeje) i przez to inwestycje maleją.

Wzrastający dług publiczny jest kosztem dla całej gospodarki, koszt obsługi długu może przewyższyć nawet sam dług.

Dług publiczny nie jest tylko procederem w skali makro ale także mikro - np. gminy - emisja obligacji.

Deficyt budżetowy jest bardzo niekorzystny - należy go zmniejszać - spadek wielkości deficytu doprowadzi do spadku stóp procentowych.

Import i eksport w popycie globalnym.

AD = C + I + G + X + Z

Eksport - popyt zagranicy na nasze towary krajowe.

Import - nasz popyt na towary z zagranicy.

eksport, import Z (import, zależny od dochodów naszego kraju)

X < Z

_

Y_E X (eksport, wydatek autonomiczny,

E (bilans handlowy nie zależy od dochodu)

+ w równowadze)

X > Z

X_E dochód

Eksport jest kolejnym wydatkiem autonomicznym (nie zależy od dochodów naszego kraju), jest zależny od dochodów za granicą. Im słabsza złotówka (w stosunku do innych walut) tym bardziej opłacalny.

Import zależy od dochodu narodowego. Im mocniejsza złotówka tym bardziej opłacalny.

Bilans handlowy - zestawienie eksportu z importem.

Wpływ eksportu na produkcje.

popyt globalny

45° AD' = C + I + G + X

E'

E” AD” = C + I + G + X - Z

AD = C + I + G

X↑ E

X_E” produkcja, dochód

X_E X_E'

Jeżeli eksport wywołuje zmiany w produkcji jest pozytywny.

Eksport - wywołuje efekt mnożnikowy, ponieważ nie zależy od dochodu.

Krańcowa skłonność do importu

import, eksport

Z

E X

KSI

dochód

KSI - (krańcowa skłonność do importu) - informuje nas jaką część każdej jednostki dochodu przeznaczamy na import (zależy od dochodu).

po wprowadzeniu podatków

Łączny efekt mnożnikowy w gospodarce zamkniętej jest większy niż w otwartej, spowodowane jest to wpływami z importu.

Wydatki autonomiczne - w popycie tworzą efekt mnożnikowy, rodzący skutki w produkcji.

20 listopada 2006

Pieniądz w gospodarce rynkowej.

Pieniądz - podstawowa kategoria gospodarki rynkowej.

Pieniądz - powszechny akceptowany środek płatniczy za nabywane dobra i usługi oraz środek służący do spłacania (regulowania) długów.

Pieniądzem jest wszystko co jest środkiem płatniczym, a przy tym równocześnie miernikiem wartości, środkiem płatniczym i środkiem przechowywania rezerw.

Historia i ewolucja pieniądza:

• Sumerowie jako pierwsi ustalili wartość wymienna towarów na podstawie zgromadzonych u nich kruszcu i wydawali potwierdzenie tej wartości na glinianych tabliczkach - stworzyli jednostkę rozrachunkową pieniądza.

• Pieniądza towarowy - to pieniądz pełno wartościowy, wartość realna = wartości nominalnej, to oznacza, że gdy straci funkcje pieniądza, nie straci swojej wartości użytkowej (realnej).

• Pieniądz kruszcowy - płytki złota i srebra, na których początkowo królowie, później rządy innych krajów biły na nich stempel potwierdzający wagę i wartość danego kruszcu. Pieniądz kruszcowy przetrwał do XX wieku, bowiem w 1910 używano tych „monet” do wyrównywania sald w obrocie międzybankowym.

• Bimetalizm - wykorzystanie złota i srebra do w tworzeniu systemu pieniężnego (dwukruszcowego), ale powstanie tego systemu było niebezpieczeństwem związanym ze zmianą pierwotnie ustalonej relacji złota do srebra, prowadziło to do napływu i odpływu tych kruszców a ta reakcja dokonywała się według prawa Kopernika - Greschama - pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy.

• Monometalizm - wprowadzenie samego systemu złotego (wymiana banknotów na złoto trwała do 1971 roku, jako ostatnie wycofały się z tego systemu USA).

• Wraz z odchodzeniem od systemu złotego pojawił się banknot - który był notą banku - zapisem umożliwiającym jego wymianę na określoną ilość złotych monet.

• Następnym etapem jest uchylenie prawa do zamiany banknotu na monety złote. Pojawia się pieniądz papierowy - umowny znak wartości nadanej mu obligatoryjnie przez państwo, który nie może być wymieniony na złoto ani żaden inny substytut. Pełni on funkcje środka płatniczego w tym państwie i środka cyrkulacji, a także jest środkiem umożliwiającym ściąganie podatków opłat i świadczeń od obywateli na rzecz państwa. Koszt wytworzenia pieniądza papierowego jest niższy od korzyści płynących z posiadania tego pieniądza (wartość nominalna ≠ wartość realna).

• Kolejny etap to upowszechnienie takiej formy, w której nie przyjmuje on żadnej materialnej postaci, czyli pieniądza bezgotówkowego - podstawą jego tworzenia jest powstanie wierzytelności podmiotów gospodarczych - czyli uprawnienia do otrzymania świadczenia pieniężnego lub rzeczowego od drugiej osoby prawnej lub fizycznej.

Historyczny rozwój pieniądza związany jest rozwojem relacji wymiennych w gospodarce:

• Gospodarka naturalna - wymiana bez pośrednictwa pieniądza, towar za towar.

• Gospodarka pieniężna - po upadku feudalizmu, zostają zlikwidowane daniny na rzecz podatków i następuje rozwój handlu.

• Gospodarka rynkowa - pojawia się wraz z kapitalizmem

P T P'

P' - pieniądz z przyrostem (zyskiem)

Pieniądz w gospodarce rynkowej zmienia się w kapitał, jest źródłem powiększania kapitału.

Funkcje pieniądza w gospodarce:

POŚREDNIK WYMIANY - (podstawowa funkcja) - w tej funkcji pieniądz jest środkiem za pośrednictwem którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług (akt kupna i sprzedaży).

• pośrednik wymiany = cyrkulacja = środek płatniczy

Ilość pieniądza potrzebnego w gospodarce - równanie ilości pieniądza w obiegu.

M * V = Q * P_C

PKB

M - ilość pieniądza w obiegu (podaż)

V - szybkość obiegu pieniądza

Q - ilość wytworzonych dóbr i usług

P_C - poziom cen

M=PKB \ V

Szybkość obiegu pieniądza - to ilość transakcji kupna i sprzedaży, jaką można dokonać jednostką pieniądza w jednostce czasu, zależy ona od siły nabywczej pieniądza (ilość dóbr i usług jakie możemy nabyć), a ta z kolei od inflacji.

INFLACJA ↑ => SIŁA NABYWCZA ↓

(pieniądz jest słabszy)

FUNKCJA PIENIĄDZA JAKO REGULATORA ZOBOWIĄZAŃ.

Pieniądz - służy do regulowania zobowiązań, czyli do zapłaty długu w czasie. Pojawia się wówczas, gdy nabywamy dobra i płacimy w późniejszym czasie (regulujemy zobowiązanie).

• Odstępstwo w czasie pomiędzy kupnem a zapłatą - oznacza zaciągnięcie kredytu.

• Formy pieniądza kredytowego - weksle, obligacje, czeki.

• Kredyt jest stosunkiem społecznym w którym kredytobiorca zgłasza popyt na pieniądz, a ceną tego kredytu jest stopa procentowa.

• Skłonność do zaciągania kredytów zależy:

• Od dochodów

• Od oprocentowania (ceny kredytów)

FUNKCJA PIENIĄDZA JAKO ŚRODKA OSZCZEDZANIA - (akumulowania, tezauryzacji).

Pieniądz - jest środkiem przechowywania wartości, ponieważ można wykorzystywać go do dokonywania zakupów w przyszłości.

• Środkami przechowywania wartości mogą być także nieruchomości, kolekcje znaczków, czy oprocentowane wkłady bankowe. Ponieważ pieniądz jako taki nie przynosi odsetek, a jego siła nabywcza zmniejsza się w wyniku inflacji, istnieje z pewnością lepsze niż pieniądze środki przechowywania wartości.

• Preferuje się dywersyfikacje czyli zróżnicowany portfel aktywów.

• Preferencje płynności: gotówka, czeki, weksle, obligacje, akcje (najmniej płynne).

FUNKCJE PIENIĄDZA JAKO JEDNOSTKI ROZRACHUNKOWEJ.

Jednostka rozrachunkowa - jest to jednostka, w której są wyrażone ceny i prowadzi się rozliczenia.

Jeżeli pieniądz pełni tą samą funkcje zarówno na rynku wewnętrznym jak i zewnętrznym (międzynarodowym) to nazywamy go pieniądzem światowym.

27 listopada 2006

Ewolucja pieniądza światowego.

1. Pieniądz towarowy - złoto (współcześnie złoto nie spełnia funkcji pieniądza).

2. Po II wojnie światowej (do 1971 roku) - pieniądz papierowy - miał on określoną relacje do złota. Kursy oparte o parytety walutowe złota np.

1$ - 0,8g złota

1 zł - 0,2g złota

Ten system nazywa się dewizowo złotym lub sztabowo złotym. Był to system stałych kursów walutowych (zostały ustalone w Bretton Woods - 1 uncja złota = 35$ - stała wartość).

Ponieważ kursy walutowe oparte były na parytecie monetarnym złota, banki musiały utrzymywać rezerwy w sztabach złota.

Ten system mógł trwać do momentu w którym inflacja nie wzrosła (wszystkie ceny rosły a cena złota była stała).

3. System płynnych kursów walutowych - ceny kształtują się w zależności od relacji popytu i podaży na rynkach walutowych.

• W warunkach koniunktury cena złota rośnie

• W warunkach niepewności cena złota rośnie, ponieważ popyt na złoto również wzrasta.

(współcześnie brak relacji pieniądza do złota)

4. Pieniądz bezgotówkowy (jego podstawą są wierzytelności) - (idea pojawiła się w 1969) - SDR - y czyli specjalne prawa ciągnienia, to pieniądz który spełnia funkcje jednostki rozliczeniowej. Musi mieć (i ma) pokrycie w wierzytelnościach, można zaciągać w tych jednostkach kredyty w Międzynarodowym Funduszu Walutowym.

• Początkowo wartość 1 SDR była określona na 1$, następnie wartość określana w oparciu o 16 walut, później o 5 (funt brytyjski, dolar amerykański, jen japoński, marka i frank francuski), obecnie marka i frank zastąpione zostały prze euro.

CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE POPYT NA PIENIĄDZ.

Z jakiego powodu zgłaszamy popyt na pieniądz?

• Potrzebny jest do dokonywania transakcji rynkowych.

• Posiadanie pieniądza przynosi korzyści (dochód) w postaci stopy zysku (procentowej)

Niezależnie od rodzaju pieniądza istnieją trzy czynniki determinujące popyt na pieniądz:

1. Wielkość osiąganych dochodów przez podmioty

• Wielkość naszych dochodów określa poziom naszych wydatków (funkcja konsumpcji) - pieniądz jest nam potrzebny, żeby móc kupować.

• Dochody ↑ => wydatki ↑ (zwiększamy nasze wydatki)=> popyt na pieniądz↑

• Dochody ↓ => wydatki ↓=> popyt na pieniądz ↓

Zakładamy niezmienność innych czynników wpływających na dochody.

W okresie koniunktury: popyt globalny ↑ => popyt na pieniądz ↑ => stopa procentowa ↑ => dochód ↑ (cena pieniądza ↑)

2. Wysokość stopy procentowej.

• Wysokość stopy procentowej - określa korzyść z posiadania pieniądza, jeżeli Rada Polityki Pieniężnej zmienia stopę procentową - to zmienia cenę pieniądza. Stopę procentową należy traktować jako:

• Cenę pieniądza.

• Koszt pozyskania pieniądza

• Następnie jako dochód z posiadania pieniądza - czyli oszczędności

• Stopa procentowa ↑ => popyt na pieniądz ↓ (ponieważ cena pieniądza rośnie, czyli koszt jego pozyskania rośnie) => korzyść płynąca z posiadania pieniądza ↓

• Stopa procentowa ↓ => popyt na pieniądz ↑ (bo koszt pozyskania pieniądza ↓) => zwiększa nam to korzyść płynącą z posiadania pieniądza ↑

STOPA PROCENOTWA I DOCHODY wpływają na popyt w ujęciu REALNYM.

3. Poziom cen - wpływa na poziom popytu w ujęciu nominalnym).

• Zmiana ceny wpływa na konieczność rozróżnienia cen nominalnych i realnych:

• Ceny nominalne - wielkości wyrażone w cenach bieżących są kwotami nominalnymi wydanymi na dobra i usługi.

• Ceny realne - są to wielkość wyrażone w cenach stałych to kwoty skorygowane o zmianę poziomu cen.

• Dochód nominalny \ poziom cen = dochód realny

• Ceny ↑ (inflacja) => nominalnie potrzebujemy większą ilość pieniądza na zakup tego samego koszyka dóbr i usług => popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym ↑ => popyt w ujęciu realnym nie zmienia się.

• Ceny dotychczas nabywanych dóbr i usług wzrosły, więc realnie nic się nie zmienia, nominalnie zgłaszamy większy popyt, możemy zapłacić wyższą cenę.

• Ceny ↓ => popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym ↓ => w ujęciu realnym popyt na pieniądz nie zmienia się.

Zależność tą możemy przedstawić w postaci krzywej popytu na pieniądz.

Stopa procentowa

Wzrost popytu na pieniądz spowodowany obniżką cen

LF - krzywa popytu na pieniądz

Realna podaż pieniądza

Im tańszy pieniądz => popyt na pieniądz ↑

Dlaczego zgłaszamy popyt na pieniądz gotówkowy?

• Kryterium preferencji płynności - pieniądz gotówkowy ma 100 % płynności - płynność oznacza szybkość z jaką można dokonać zamiany jednego aktywa finansowego na gotówkę bez utraty wartości.

• Hierarchia płynności:

• Pieniądz gotówkowy

• Czek

• Weksel

• Obligacje

• Akcje - papiery wartościowe obciążone dużym stopniem ryzyka

Motywy zgłaszanego popytu na pieniądz.

• Motyw transakcyjny - oznacza to, że zgłaszamy zapotrzebowanie na pieniądz gotówkowy, po to żeby móc dokonać transakcji kupna dóbr czy też usług - są to zakupy, których nie możemy zrealizować pieniądzem bezgotówkowym. Motyw ten wynika z funkcji pieniądza jako środka cyrkulacji.

• Motyw przezornościowy - chęć posiadania pieniądza gotówkowego na wypadek nieoczekiwanych wydatków, transakcji (intratny zakup - zyskowny) - motyw związany z funkcją środka cyrkulacji.

• Motyw portfelowy - chęć posiadania gotówki w celu nabycia portfela (zestawu) zróżnicowanych aktywów finansowych, które mogą przynieść dochód. Motyw związany z funkcja środka oszczędzania.

Ograniczenie ryzyka poprzez dywersyfikacje portfela aktywów finansowych, dywersyfikacja uwzględnia osiąganie zysków w długim czasie.

Małe ryzyko => zysk ↓

• Motyw spekulacyjny - posiadanie pieniądza gotówkowego aby nabyć jakieś waluty lub aktywa finansowe w przewidywaniu przyszłych zysków płynących z tych aktywów. Spekulacja polega na wykorzystaniu różnicy cen (krótki okres) - większe ryzyko, ale możliwy większy zysk.

Podaż pieniądza.

Odpowiedzią na zgłaszany popyt na pieniądz jest podaż pieniądza.

Bank centralny - jest jedynym bankiem, który zaopatruje gospodarkę w pieniądz - posiada prawo emisji znaków, musi oszacować ile w danym roku gospodarka będzie potrzebować pieniądza.

Bank centralny określa wielkość podaży pieniądza w każdym roku. Jest też zobowiązany do kontroli podaży pieniądza.

Podaż pieniądza - jest to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, występującego w roli środka wymiany.

• Jest wielkością stała nie zależna od stopy procentowej.

• 
  
  Uwzględnia dynamikę cen.

• 
  Krzywa podaży pieniądza:

LL₀ - podaż pieniądza

Realna podaż pieniądza

Pieniądz gotówkowy dostarczany przez bank centralny określa się jako bazę monetarną - inaczej zasób pieniądza wielkiej mocy - jest to łączna ilość pieniądza gotówkowego będąca w posiadaniu systemu bankowego jak i w obiegu poza bankowym.

W systemie bankowym można kreować dodatkową ilość pieniądza ale nie gotówkowe tylko kredytowego i depozytowego (banki komercyjne).

Banki komercyjne mają własne zasoby kapitału i oszczędności (depozyty) od ich wielkości zależy wielkość wytworzonego pieniądza kredytowego.

M0 - Baza monetarna - miara pieniądza - w oparciu o pieniądz wielkiej mocy banki komercyjne mogą udzielać kredytu.

poza bankiem

skłonność do oszczędzania w systemie bankowym

w systemie bankowym

Im niższy ten stosunek (wkłady ↑) to mnożnik kreacji pieniądza (MKP) ↑.

Mnożnik kreacji pieniądza (MKP) - obrazuje wielkość zmiany w ilości pieniądza wywołaną zmianą bazy monetarnej o jednostkę.

Zależności:

Dochody ↑ => wydatki ↑ => bank centralny musi zaopatrzyć nas w pieniądz.

Dochody ↑ => skłonność do oszczędzania ↑ => banki komercyjne mogą udzielać większych kredytów.

MKP > 1

Od czego zależy mnożnik kreacji pieniądza:

• od oszczędności jakie lokujemy w systemie bankowym, ilość tych oszczędności mierzymy relacją gotówki w obiegu poza bankowym do wielkości wkładów w systemie bankowym (MKP jest większy wtedy gdy ten stosunek jest mniejszy).

• Od obowiązkowej stopy rezerw gotówkowych, które muszą posiadać banki komercyjne (im niższa stopa rezerw obowiązkowych => wyższy mnożnik kreacji pieniądza).

M0*MKP = M1 - podaż pieniądza - ilość pieniądza z którą spotykamy się na rynku.

• Obejmuje pieniądz gotówkowy w obiegu poza bankowym (na rynku)

• Wkłady a'vista (wkłady na żądanie) w systemie bankowym.

• Ilość pieniądza która jest potrzebna do regulowania transakcji rynkowych

Podaż pieniądza gotówkowego - kształtuje bank centralny.

Podaż pieniądza bezgotówkowego - kształtują: banki komercyjne, organy administracji państwowej, instytucje finansowe, para banki.

Rodzaje agregatów podaży:

• M0 (baza monetarna) - M0 - baza monetarna, najwęższa koncepcja miary pieniądza, obejmująca wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego, wyemitowanego przez bank centralny, oraz wartość rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują one codziennych rozliczeń między sobą oraz z NBP, a także rachunków rezerwy obowiązkowej.

• M0 + wkłady na żądanie = M1 - obejmuje oprócz pozycji z M0 całą wartość depozytów na żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i niebankowych instytucji finansowych.

• M1 + depozyty krótkoterminowe = M2 - M1 plus wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie.

• M2 + depozyty długoterminowe = M3 - najszersze pojęcie pieniądza, zawierające oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu nie przekraczającym 2 lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu, przeprowadzonych przez banki z podmiotami niebankowymi.

Równowaga na rynku pieniężnym.

Stopa procentowa

LL₀

r_E E

LF

X_E

Realna podaż pieniądza

Rynek pieniądza znajduje się w równowadze cena pieniądza w wysokości stopy procentowej (stopy równowagi) równoważy zgłaszany popyt na pieniądz z dostarczoną podażą.

04 grudnia 2006

Stopa procentowa

LL₀

r₁ A nierównowaga

r_E E

r₂ B

LF

X_E

Realna podaż pieniądza

• Im wyższa stopa procentowa tym mniejszy popyt na pieniądz, czyli korzyść z posiadania pieniądza maleje.

• EA => stopa procentowa wyższa od stopy równowagi => popyt na pieniądz ↓ => koszt pozyskania pieniądza ↑ => podaż pieniądza jest stała (bank centralny nie może zmienić podaży pieniądza ponieważ jest ona ustalona na cały rok).

• Niedobór popytu w stosunku do podaży - jeżeli bank centralny nie będzie ingerował to będzie presja na zmniejszenie stóp procentowych co pociągnie za sobą zwiększenie popytu na pieniądz i powrót do stanu równowagi.

• EB => stopa procentowa niższa od stopy równowagi => popyt na pieniądz ↑ => koszt pozyskania pieniądza ↓(pieniądz tanieje).

• Nadwyżka popytu na pieniądz wymusza wzrost stóp procentowych. Nadwyżka ta jest niwelowana przez emisje obligacji (nadwyżka obligacji - obligacje pełnią funkcje pieniądza).

W wyniku wzrostu gospodarczego, wzrasta poziom dochodów. Jak zmieni się sytuacja na rynku pieniądza?

Poziom dochodów ↑ (rośnie KSO) => popyt na pieniądz ↑ => nadwyżka popytu ciągnie w górę stopy procentowe.

Dochody to czynnik popytowy zmiany stanu równowagi na rynku pieniądza.

Stopa procentowa

r_E' E'

r_E E

r_E“ E” LF'

LF

LF”

X_E

Realna podaż pieniądza

Oddziaływanie banku centralnego na podaż pieniądza.

• Kontroluje podaż pieniądza

• Możliwość emisyjna

• Oddziaływanie na podaż bezpośrednie i pośrednie.

Oddziaływanie pośrednie - oddziaływanie na wielkość mnożnika kreacji pieniądza (który zależy od banków komercyjnych).

• Określenie wysokości stopy procentowej (ostatnia środa każdego miesiąca) - realizacja celu inflacyjnego

• Podstawową stopą na rynku pieniądza w Polsce jest stopa referencyjna z obrotów krótkookresowych (4%)

• Druga to stopa dyskontowa (4,5%)

• Najwyższa to stopa lombardowa (5,5%)

Decyzje o zmianie stóp procentowych bank centralny podejmuje na podstawie dynamiki cen, dochodów i sytuacji na rynku pieniądza.

Jeżeli bank centralny widzi zagrożenie celu inflacyjnego (np. poprzez przyspieszenie inflacji) podejmuje decyzje o podwyższeniu stóp procentowych.

Jeżeli bank centralny podwyższa stopę procentową to mamy do czynienia z zaostrzeniem polityki pieniężnej - restrykcyjna polityka pieniężna (drogiego, twardego pieniądza).

Skutki decyzji dotyczących podniesienia stóp procentowych są widoczne po długim okresie czasu (6 miesięcy do 2 lat). To opóźnienie czasowe (asymetria) jest własnością polityki pieniężnej - długie oczekiwanie na skutki.

Bank centralny podnosi stopę procentową => wymusza spadek popytu na pieniądz => podaż pieniądza maleje.

Narzędzia banku centralnego do kształtowania podaży pieniądza.

Stopa dyskontowa .

Dyskonto - udzielanie kredytów bankom komercyjnym przez bank centralny pod zastaw weksli.

• Jeżeli bank centralny stosuje politykę restrykcyjną to: zwiększa stopę dyskontową, wzrost ten oznacza ograniczenie kredytów przez banki komercyjne.

Jeżeli bank centralny chce zmniejszyć podaż pieniądza to obniży podstawowe stopy procentowe. Mamy wówczas do czynienia z polityką taniego pieniądza (polityka łagodna, ekspansywna) - zwiększenie kreacji pieniądza kredytowego.

Ekspansja - polega na zwiększeniu ilości pieniądza.

• Bank centralny zmniejsza stopę dyskontową to pieniądz tanieje, zaciąganie kredytów przez banki komercyjne staje się korzystne.

Neutralna polityka pieniężna - polega na utrzymywaniu stóp procentowych na stałym poziomie.

Stopa lombardowa - udzielanie kredytów przez bank centralny, bankom komercyjnym pod zastaw.

Bank centralny podwyższa którąś ze stóp procentowych. Jaki będzie skutek na rynku pieniądza?

% LL₀' LL₀

E'

r_E'

E

r_E

LF

Realna podaż pieniądza

Spadek podaży pieniądza powoduje wzrost stóp procentowych zapewniających równowagę, wzrost ten pozwala zmniejszyć popyt na realne zasoby pieniądza w takim samym stopniu w jakim zmniejszyła się jego zaoferowana ilość.

Narzędziem do kształtowania podaży pieniądza przez bank centralny jest określenie wysokości stopy rezerw gotówkowych obowiązkowych dla banków komercyjnych - to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wielkości wkładów - rezerwy gotówkowe muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego.

• Banki komercyjne nie mogą z rezerw udzielać kredytów, jest to zabezpieczenie wypłacalności.

• Stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych ↑ => mnożnik kreacji pieniądza ↓ => podaż pieniądza ↓ => banki komercyjne udzielają mniej kredytów (obniżenie zysków banków komercyjnych - mobilizuje banki do ściągania wierzytelności od dłużników) => ograniczenie wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych.

• Zwiększenie stopy rezerw obowiązkowych przez bank centralny jest wyrazem polityki restrykcyjnej banku centralnego.

• Stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych ↓ => ma na celu zwiększenie podaży pieniądza => kreacja pieniądza kredytowego ↑ => mnożnik kreacji pieniądza↑ - takie zachowanie banku centralnego jest przejawem ekspansywnej polityki pieniężnej, jest to korzystna polityka wobec banków komercyjnych, ponieważ mogą utrzymywać mniejsze rezerwy a zwiększać przez to podaż kredytów

Narzędzia: stopa dyskontowa i stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych są narzędziami pośredniego wpływu banku centralnego na podaż pieniądza.

Narzędzia bezpośredniego oddziaływania banku centralnego na podaż pieniądza.

Bezpośrednie - oznacza wpływ na wielkość bazy monetarnej (ilość pieniądza).

Narzędziem tym są operacje otwartego rynku - które polegają na kupnie lub sprzedaży papierów wartościowych na rynku finansowym, którego operacje zmieniają podaż pieniądza, są to obligacje i bony skarbowe.

• Bank centralny sprzedaje obligacje => podaż pieniądza ↓ => przejaw polityki restrykcyjnej => bank centralny ściąga pieniądz z rynku.

Obligacja - dłużny papier wartościowy przynosi dochód w postaci stopy procentowej, ta operacja jest niekorzystna dla nas wszystkich ponieważ bank centralny musi wykupić obligacje i zapłacić procent). Popyt na obligacje wynika z funkcji oszczędzania.

• Bank centralny skupuje obligacje => podaż pieniądza ↑ => przejaw polityki ekspansywnej => pieniądz wpływa na rynek.

Operacje te mogą pojawić się na rynku bez względu na sytuacje na rynku pieniądza rząd pokrywa deficyt budżetowy.

Bank centralny wykupuje obligacje => podaż pieniądza rośnie => spadają stopy procentowe aby wzrósł popyt na pieniądz.

% LL₀ LL₀'

LF

r₀ E

r₁ E'

Realna podaż pieniądza

11 grudnia 2006

Rola i funkcje banku centralnego.

Bank centralny:

• Najważniejsza instytucja na rynku pieniężnym

• Odpowiada za politykę pieniężną i zajmuje się kształtowaniem polityki pieniężnej

• Bank centralny jest bankiem państwa

• Jest instytucją finansową.

Funkcje banku centralnego:

1. Jest bankiem państwa - ujawnia się to w funkcji emisyjnej.

• Zaopatruje gospodarkę w pieniądz gotówkowy (bilon, banknoty)

• Nie pełnej kontroli nad kreacja pieniądza kredytowego

• Nie jest jedyną instytucją kształtującą podaż pieniądza (pieniądz kredytowy - banki komercyjne)

• Jest bankiem emisyjnym i z tego tytułu osiąga zyski a istotna część tego zysku wpływa do budżetu państwa

• Bank centralny jako bank państwa odpowiada za politykę pieniężną, musi dbać o siłę pieniądza (siła ta zależy od zjawiska inflacji) dlatego też większość banków centralnych określa cel polityki pieniężnej:

• Stabilizacja inflacji na niskim poziomie

• Zmniejszenie inflacji

• Zajmuje się polityką kursu walutowego - wymiana naszego pieniądza na inny pieniądz (zależy też od siły pieniądza).

• Płynne kursy walutowe - obrona kursu przez bank centralny musi być sporadyczna

• Kurs kształtuje się w wyniku relacji popytowo - podażowych złotówki na rynkach finansowych.

• Bank centralny jako bank państwa - nie może nigdy zbankrutować.

• Prowadzi rachunki rządu

• Zajmuje się obsługą budżetu

• Obsługuje dług publiczny - rząd przekazuje bankowi centralnemu bony skarbowe żeby sprzedał je w imieniu rządu.

• Bank centralny nie finansuje deficytu budżetowego - rząd nie zaciągnie kredytu w banku centralnym, ani bank centralny nie może dodrukować pieniędzy.

• Zajmuje się spłatą zadłużenia zagranicznego

• Bank centralny w ramach swoich obowiązków zachowuje określony poziom rezerw walutowych - utrzymuje określony poziom waluty obcej.

• Waluty obce biorą się z dopływu kapitału zagranicznego, są zapłatą za nasz eksport, turystyka

• Z rezerw walut obcych reguluje się należności za import

• Wpuszczenie rezerw walutowych w obieg groziło by inflacją (nie można tego robić)

• Zasób rezerw i dewiz ma zapewnić stabilność na rynku pieniężnym

• Bank centralny ma obowiązek utrzymywania rezerw rewaluacyjnych - wartość nie spieniężonych aktywów będących w posiadaniu banku centralnego.

2. Bank banków

• Spełnia funkcje nadrzędną w stosunku do podległych mu banków

• Dba o sprawne funkcjonowanie systemu bankowego czyli nie może i nie powinien doprowadzić do paniki na rynku finansowym.

• Dba o wzrost zaufania społecznego do systemu, poprzez narzędzia ochrony oszczędności.

• Stopa rezerw obowiązkowych ma zapewnić płynność systemu finansowego

• Fundusz gwarancyjny banku centralnego - w razie upadłości banku komercyjnego - bank centralny przejmuje zadłużenie tego banku

• Pośrednie oddziaływanie na banki komercyjne

• Oddziaływanie na mnożnik kreacji pieniądza

3. Ostateczny kredytodawca

• Spełnia funkcje bankiera dla podległych mu banków komercyjnych

• Banki komercyjne mogą zwrócić się do banku centralnego o udzielenie kredytu, w przypadku niedostatecznej ilości środków lub będą chciały zwiększyć możliwości kredytowania, ale muszą zapłacić stopę dyskontową lub lombardową.

Funkcjonowanie polskiego systemu bankowego.

Bank centralny jest niezależny - od rządów i od ciał ustawodawczych - (Sejmu i Senatu), ta niezależność ustanowiona jest na mocy Konstytucji (ustawa zasadnicza) i na mocy ustawy o NBP.

Polityka pieniężna nie powinna być dyktowana presją polityczną.

Niezależność:

1. Autonomia personalna - uniezależnienie kandydatury Prezesa NBP od rządu (kandydaturę powołuje prezydent - a sejm jedynie powołuje i odwołuje na wniosek prezydenta)

• Na czas pełnienia funkcji prezes zrzeka się przynależności partyjnej.

• Kadencja trwa 6 lat z możliwością przedłużenia na kolejne 6 lat

• Prezesa nie można odwołać wówczas kiedy nie podoba się nam sposób prowadzenia polityki pieniężnej.

• Rada Polityki Pieniężnej - 9 członków - po3 powoływanych przez Sejm, Senat i Prezydenta - kadencja 6 lat bez możliwość przedłużenia

• Obraduje co miesiąc a w ostatnim tygodniu miesiąca podają plany polityki fiskalnej

• Jastrzębie - restrykcyjna polityka

• Gołębie - ekspansywna polityka pieniężna

Autonomia funkcjonalna - składa się z autonomii celów polityki pieniężnej i z autonomii instrumentów polityki pieniężnej.

• W Polsce od 1998 bezpośredni cel inflacyjny - czyli schodzenie do coraz niższego poziomu (cel inflacyjny - utrzymanie inflacji na poziomie 2,5% - 3,5%), obecnie celem jest stabilizacja inflacji na niskim poziomie.

• Określa narzędzia polityki pieniężnej - jakie narzędzia i instrumenty zrealizują cel polityki pieniężnej.

• W przypadku polityki kursowej - rząd w porozumieniu z NBP decyduje o reżimie kursowym, ustala ogólne reguły, natomiast ogólne reguły bieżącej polityki ustala autonomicznie bank centralny.

3. Niezależność finansowa - niezależność stanowienia własnego budżetu jak i wprowadzony zakaz finansowania deficytu budżetowego przez zaciąganie przez rząd kredytu w banku centralnym.

18 grudnia 2006

„Makroekonomia” - dr Kieniewicz Barbara str. 43

Deficyt w bilansie handlowym

Stopa procentowa

Nadwyżka popytu nad podażą

---