Dominika Urbańska

TUK, sem. I

KRIOTERAPIA

Historia leczenia zimnem sięga kilku tysięcy lat. Już starożytni Egipcjanie zauważyli zbawienny wpływ niskich temperatur na proces ustępowania urazów, ojciec medycyny - Hipokrates zalecał w swoich dziełach stosowanie okładów z lodu na obrzęki. W czasach wojen napoleońskich stan hipotermii wykorzystywano do przeprowadzania amputacji kończyn.

Początkowo terapia zimnem obejmowała ujemne temperatury o bardzo małym zakresie. Wykorzystywano bowiem jedynie materiały naturalne - mroźne powietrze, zimną wodę, lód czy śnieg. Ważnym aspektem w karierze zimnolecznictwa okazały się odkrycia chemików i fizyków, którym na przełomie XIX i XX w. udało się skroplić wszystkie gazy naturalne. Polscy uczeni - Wróblewski i Olszewski również wnieśli swój wkład w rozwój zimnolecznictwa, opracowując w 1883 roku metodę otrzymywania ciekłego azotu i tlenu na skalę przemysłową. Pod względem wykorzystania w zabiegach fizykalnych szczególne miejsce zajmuje właśnie azot.

Krioterapia ( z greckiego: „leczenie mrozem”, inna nazwa to kriostymulacja) jest dziedziną zimnoterapii. Obejmuje ona zabiegi ogólne i miejscowe z wykorzystaniem temperatur kriogenicznych tj. poniżej 100^oC. Jej początki przypadają na lata 70 - te, kiedy w Japonii po raz pierwszy na świecie zbadano i opisano wpływ temperatur kriogenicznych na stan zdrowia pacjentów (T. Yamauchi). Do Europy krioterapia została sprowadzona przez niemieckiego profesora - R. Fricke, natomiast w Polsce pionierem w tej dziedzinie był profesor Z. Zagrobelny. Pierwszą kriokomorę w Polsce zbudowano w Kamiennej Górze.

Ze względu na działanie kriostymulacji podzielono ją na dwa rodzaje.

KRIOTERAPIA OGÓLNOUSTROJOWA - zabiegowi poddawane jest całe ciało pacjenta. Służą do tego specjalne pomieszczenia kriogeniczne (kriokomory lub kriosauny), w których pacjenci przebywają od 2 do 3 minut w temperaturze od -110 - -150^oC, w zależności od schorzenia. Zwykle liczba zabiegów w cyklu waha się od 10 - 20.

Ponieważ zabieg dotyczy temperatur ekstremalnych dla ludzkiego organizmu, przed każdą sesją terapeutyczną wymagana jest konsultacja lekarska i wykluczenie ewentualnych przeciwwskazań. W komorze obowiązuje strój kąpielowy oraz dodatkowa ochrona części ciała szczególnie narażonych na zimno tj. uszu, stóp, podudzi. Niezwykle ważne jest dokładne osuszenie skóry przed seansem. W początkowej fazie zabiegu pacjenci przebywają przez ok. 30 sekund w przedsionku komory, gdzie panuje temperatura ok. - 60^oC. Jest to faza adaptacji organizmu. Później następuje przejście do komory właściwej o temperaturze -110 - -160^oC. Jeśli krioterapia jest ukierunkowana typowo na efekt leczniczy, po pobycie w kriokomorze zaleca się kinezyterapię. Po skończonej serii zabiegów lekarz jeszcze raz ocenia stan zdrowia pacjenta, co pozwala na ocenę efektywności krioterapii na podstawie danych sprzed i po terapii.

Zaletą krioterapii ogólnoustrojowej jest szerokie spectrum działania, natomiast wadą - mała dostępność i koszt leczenia.

KRIOTERAPIA MIEJSCOWA - obejmuje poddawanie temperaturom kriogenicznym jedynie wybrane fragmenty ciała. Zakres temperatur i czas trwania zabiegu jest podobny jak w przypadku krioterapii ogólnoustrojowej. Można natomiast wykonywać zabiegi w kilku miejscach, przy czym łączny czas zabiegu nie powinien przekraczać 12 minut. Źródłem niskiej temperatury są pary ciekłego azotu nawiewane przez specjalne urządzenie na wyznaczoną część powierzchni skóry z odległości nie mniejszej niż 15 cm. Tutaj również kontroluje się efekty terapii, prowadząc kartę pacjenta i notując podstawowe parametry i obserwacje w karcie pacjenta. Często opisując krioterapię miejscową omawia się zabiegi z zastosowaniem okładów z kriożeli, mokrych ręczników zamrażanych w specjalnych urządzeniach itp. Należy jednak pamiętać, ze tak naprawdę nie podlegają one definicji krioterapii, tylko szerszemu pojęciu zimnolecznictwa.

Zaletą tego rodzaju krioterapii jest prostota wykonania i większa dostępność w porównaniu z krioterapią ogólnoustrojową. Natomiast należy pamiętać, że krioterapia miejscowa nie wyzwala odczynu ogólnego. Nie daje zatem efektów w leczeniu nerwic, poprawie odporności czy zwalczaniu cellulitu.

Udowodniono, że zabiegi z zastosowaniem bardzo niskich temperatur oddziałują pozytywnie na wiele układów i procesów fizjologicznych człowieka. Co ciekawe, wpływ krioterapii nie omija również psychiki ludzkiej, której dobra kondycja jest jednym z podstawowych warunków powrotu do zdrowia.

L.P.	UKŁAD/FIZJOLOGIA	ODDZIAŁYWANIE	RODZAJ KRIOTERAPII
1	ukł. krążenia	skurcz naczyń krwionośnych lepszy przepływ krwi i limfy - szybsza detoksykacja zmniejszenie obrzęków dotlenienie tkanek i narządów zmniejszenie obrzęków	OGÓLNOUSTROJOWA + MIEJSCOWA
2	ukł. nerwowy i mięśniowy	zablokowanie receptorów czuciowych - działanie przeciwbólowe skurcze mięśni - pobudzenie ich do pracy
3	ukł. kostny	zwiększenie lepkości płynu stawowego
4	ukł. hormonalny	wzrost stężenia ACTH, kortyzonu, adrenaliny i noradrenaliny, endorfin wzrost stężenia testosteronu (u mężczyzn)	OGÓLNOUSTROJOWA
5	metabolizm	spowolnienie metabolizmu w fazie początkowej terapii, a następnie jego przyspieszenie obniżenie stężenia mleczanów i histaminy w zapalnie zmienionych tkankach	OGÓLNOUSTROJOWA
6	sfera psychiczna	uczucie rozluźnienia uspokojenie poprawa jakości snu
7	immunologiczny	wzrost odporności

W zależności od efektu, jaki chcemy uzyskać, wskazania do krioterapii możemy podzielić na 3 grupy:

WSKAZANIA LECZNICZE:

• zapalenia stawów oraz chrząstek stawowych

• bóle kręgosłupa

• reumatyzm i zapalenia ścięgien

• zwichnięcia, skręcenia, naciągnięcia mięśni, następstwa urazów

• przykurcze w stawach, obrzęki pooperacyjne, żylaki odbytu, ropnie kości, bóle blizn

• choroby neurologiczne: rozsiane zapalenie mózgu, choroba Parkinsona, zapalenia nerwów

• ostre i zastarzałe urazy sportowe (zwichnięcia, skręcenia, naciągnięcia mięśni, obrzęki po urazach)

• urazy pooperacyjne

• oparzenia

• choroby skórne (np. łuszczyca),

• osteoporoza

• depresja, nerwice

• nadwaga i otyłość

• rehabilitacja kobiet po mastektomii.

ODNOWA BIOLOGICZNA:

• spowolnienie procesów starzenia

• regulacja procesów przemiany materii

• zwalczanie cellulitis

• usuwanie przemęczenia fizycznego i psychicznego

• uzyskanie zdrowe, jędrnej, dotlenionej i odżywionej skóry, paznokci i włosów

• usuwanie brodawek, włókniaków, zmian potrądzikowych, liszaja rumieniowego

WSPOMAGANIE TRENINGU SPORTOWCÓW:

• szybka regeneracja powysiłkowa

• regeneracja układu nerwowego, polepszenie jakości snu i samopoczucia, ogólna relaksacja

• przyśpieszenie regeneracji po urazach mięśni, ścięgien, stawów umożliwia

• to szybki powrót do pełnej sprawności po kontuzji

• leczenie mikrouszkodzeń i niedopuszczenie do powstania nowych kontuzji szczególnie o charakterze przeciążeniowym

• zmniejszenie podatności na infekcje

• większe zahartowanie organizmu brak przestojów w treningach i spowolnienia regeneracji

PRZECIWWSKAZANIA DO ZABIEGÓW KRIOTERAPII MIEJSCOWEJ I OGÓLNEJ

 

• nieleczone nadciśnienie tętnicze

• stany nadwrażliwości na zimno

• zespół Sudecka

• zespół Reynauda

• zmiany skórne

• nadmierna labilność emocjonalna wyrażająca się potliwością skóry

• zapalenie miedniczek nerkowych i pęcherza moczowego

• stany wyniszczenia i osłabienia

• niewydolność krążeniowa

• zaburzenia rytmu serca

• wady zastawek serca

• choroba wieńcowa

• zaawansowana miażdżyca

• odmrożenia

• krioglobulinemia,

• kriofibrynogemia,

• niedoczynność tarczycy

• hemoglobulinuria napadowa

• ropno-zgorzelinowe zmiany skórne

• obecność miejscowych odmrożeń

• choroby nowotworowe

• ropne schorzenia skóry

• przecieki tętniczo-żylne w płucach

• klaustrofobia (NIE DOTYCZY KRIOTERAPII MIEJSCOWEJ)

• wiek powyżej 65 lat - wymagana konsultacja lekarska

W kosmetyce rzadko jest możliwość przeprowadzenia krioterapii w celach typowo upiększających, a więc de facto krioterapii ogólnoustrojowej. Kriopomieszczenia są urządzeniami drogimi, o dużych gabarytach i konieczności obsługi przez przeszkolony odpowiednio personel. Wyjątkiem są salony mieszczące się przy ośrodkach SPA lub dużych centrach rehabilitacyjnych. Często jednak stosuje się ciekły azot w celach leczniczo-upiększających tj. przy usuwaniu brodawek czy włókniaków.

1

---