Rynek pracy
Praca towarzyszy nam od zawsze, rynek pracy od niedawna - pytanie: jak kształtują się relacje pomiędzy pracą a rynkiem pracy?
Odpowiedź na to pytanie wymaga udzielenia odpowiedzi na pytania szczegółowe:
Jakie są formy organizacji pracy?
Kiedy i gdzie pojawił się rynek pracy?
Jakie zjawiska towarzyszą funkcjonowaniu rynku?
Rożne koncepcje teoretyczne w różnym zakresie udzielają odpowiedzi na te pytania:
Koncepcje neoklasyczne - skupione na problematyce optymalnej alokacji siły roboczej (rynek jako mechanizm równoważenia popytu z podażą)
Koncepcje marksowskie - skupione na problematyce konfliktu generowanego przez stosunki pracy charakterystyczne dla określonego sposobu produkcji.
Koncepcje instytucjonalne - skupione na problematyce społecznego umiejscowienia rynku.
(Ch. Tilly, Ch. Tilly, Capitalist Work and Labour Markets, w: The Handbook of Economic Sociology)
tab
Organizacja pracy.
Większość pracy w historii ludzkości - realizowane poza rynkiem pracy (np. gospodarstwo domowe, wspólnota sąsiedzka).
Kryterium pracy:
Wysiłek za wynagrodzenie (rynkowy mit)
Wysiłek kreujący wartość.
Rynek pracy.
Praca sposób pozyskiwania wartości/dóbr.
Sposoby pozyskiwania dóbr:
Samodzielne wytwarzanie
Zawłaszczenie
Kupowanie
Skłonienie innych do wykonania i dostarczenia
Rynek pracy powstaje i rozwija się gdy dominującymi opcjami pozyskiwania dóbr jest kupowanie dóbr wytwarzanych przez innych.
Rynek pracy ukształtował się w kapitalizmie.
Rynek pracy obejmuje następujące elementy:
Pracowników - formalnie wolnych w zakresie zawierania umów o pracę,
Pracodawców - formalnie wolnych w zakresie angażowania i zwalniania pracowników,
Transakcje (zatrudnienie) - sprzedaż pracy w zamian za wynagrodzenie,
Kanały komunikacji - łączące potencjalnych pracodawców i pracobiorców
Kontrakty - formalne (lub nie) reguły określające zakres zadań, formę i wysokość zapłaty
tab
Kategorie w oparciu o które opisuje się zróżnicowanie rynków pracy:
Segmentacja rynku
Mechanizmy kształtowania wynagrodzeń
Mechanizmy motywacyjne.
Opis rynku pracy wymaga skupienia uwagi na problematyce procedur przetargu pomiędzy pracobiorcami i pracodawcami z uwzględnieniem instytucjonalnych uwarunkowań tych procesów.
Rynek pracy kategoria istotna dla socjologia - podstawa kształtowania stosunków społecznych, społecznych struktur i procesów
Rynek pracy - wewnętrznie zróżnicowany (składa się z różnych segmentów), dynamiczny - zmienia się pod wpływem różnych czynników, przede wszystkim pod wpływem zmian technologicznych i zmian w poziomie kompetencji pracowników.
Kryteria segmentacji rynku pracy:
Stopień regulacji,
Struktura zapotrzebowania na pracę (rodzaj, pozycja rynkowa podmiotów zatrudniających),
Struktura pracy (rodzaj kwalifikacji zawodowych i poziom aktywności zawodowej)
Segmentacja rynku - wpływ na strategie indywidualnych i zbiorowych aktorów na rynku pracy, wpływ na mobilność na rynku pracy.
Źródła dynamiki rynku pracy:
Postęp technologiczny
Procesy przemieszczeń sektorowych
Procesy standaryzacji pracy i uelastyczniania czasu pracy.
Stosunki pracy - wzory relacji pomiędzy pracodawcami i pracobiorcami - ewoluują, co znajduje odzwierciedlenie w różnych koncepcjach teoretycznych (W. Morawski, Socjologia ekonomiczna):
Klasyczny liberalizm - stosunki określone zasadniczą odmiennością interesów pracodawców i pracowników, mechanizm dostosowania - mechanizm równoważenia popytu i podaży,
Orientacja konfliktowa - stosunki antagonistyczne, mechanizm dostosowania - przymus ekonomiczny,
Orientacja kooperacyjna - stosunki określone zróżnicowanymi (ale nie antagonistycznymi) interesami, mechanizm dostosowania - naukowe zarządzanie,
Koncepcja gry - stosunki oparte na zróżnicowanych interesach, ale zasadnicza oś podziału nie dotyczy relacji pracodawca - pracobiorca, tylko beneficjenci - wykluczeni z możliwości efektywnej rywalizacji w nowych realiach ekonomiczno-politycznych, mechanizm dostosowania - racjonalna kooperacja.
tab
tab