Prawdziwe deski
Tradycyjna podłoga z desek na legarach wciąż jest w modzie - mimo że w sklepach nie brakuje różnego rodzaju parkietów i łatwych do układania paneli.
Właśnie takie podłogi wybieramy nie tylko do podmiejskich siedzib i wiejskich chałup przerabianych na letniska, ale również do nowo budowanych domów w miastach.
Ze swym ładnym, naturalnym wyglądem deski pasują bowiem zarówno do wnętrz rustykalnych, jak i do salonów urządzonych antykami, a także do modnych minimalistycznych wnętrz współczesnych. Wyszorowane do białości albo pokryte specjalnym olejem są efektowne i niezmiennie modne.
Gdzie można stosować
Podłogi z desek układa się w zupełnie inny sposób niż pozostałe drewniane wykończenia podłóg. Desek nie mocuje się bowiem bezpośrednio do podkładu podłogowego, lecz przybija do legarów drewnianych. Sposób przygotowania podłoża oraz przekroje desek i legarów zależą od konstrukcji stropu. Podłogi z desek mogą być układane na stropach drewnianych, żelbetowych lub na stropach na belkach stalowych, a także jako bezpośrednie pokrycie podłóg na gruncie.
Na stropach drewnianych mocuje się je dwojako:
- bezpośrednio do belek nośnych: takie rozwiązanie stosuje się głównie na poddaszach niemieszkalnych, przeznaczonych na cele gospodarcze, bo mocowanie desek do belek nośnych utrudnia wyciszenie podłogi. Ze względu na duży rozstaw belek (najczęściej powyżej 90 cm) trzeba na taką podłogę użyć grubszych desek;
- na legarach (o przekroju min. 5×7 cm i rozstawie 50-70 cm), ułożonych w poprzek belek: to lepsze i częściej wybierane rozwiązanie. W miejscach mocowania legarów do belek warto umieścić podkładki filcowe, aby zapobiec skrzypieniu podłogi.
Uwaga! W domu szkieletowym nie można mocować legarów bezpośrednio do belek stropowych. Taki strop trzeba najpierw dodatkowo usztywnić płytami OSB lub wiórowymi grubości 22 mm i dopiero na nich ułożyć legary 40×40 cm, w rozstawie 50-60 cm i przybić do nich deski.
Na stropach żelbetowych. Legary układa się na podkładkach poziomujących z przekładką filcową, a ewentualne szczeliny pod nimi wypełnia pianką montażową, co je dodatkowo usztywnia. Dobrym rozwiązaniem jest również ułożenie legarów na świeżej zaprawie wyrównującej - wtedy są równomiernie podparte na całej długości.
Uwaga! Jeśli podłoga będzie układana na betonowym podkładzie spoczywającym bezpośrednio na gruncie lub nad pomieszczeniami nieogrzewanymi, przed zamontowaniem legarów koniecznie trzeba ułożyć izolację przeciwwilgociową z folii lub papy.
Bezpośrednio na gruncie. Pod podłogą drewnianą na gruncie trzeba ułożyć izolację cieplną i przeciwwilgociową oraz zapewnić dobrą wentylację, a więc legary muszą więc mieć odpowiednią wysokość - przynajmniej 10-12 cm. Innym, lepszym rozwiązaniem jest oparcie podłogi na konstrukcji z belek nośnych i poprzecznie do nich ułożonych legarów. Belki opiera się na betonowych słupkach przykrytych izolacją przeciwwilgociową z papy, a od spodu mocuje się ruszt z listewek albo siatkę do podtrzymywania warstwy ocieplenia z wełny mineralnej. Po ułożeniu izolacji cieplnej mocuje się na wierzchu folię izolacyjną chroniącą podłogę przed zawilgoceniem, a następnie przybija legary.
Z jakiego drewna
Legary. Przygotowuje się je głównie z drewna sosnowego, bez sęków i o możliwie jednorodnym układzie słojów na całej długości. Nie mogą być pokrzywione ani poskręcane, bo znacznie utrudniłoby to równe ułożenie podłogi. Przed ułożeniem legary warto przynajmniej dwustronnie ostrugać i zaimpregnować preparatem dopuszczonym do stosowania wewnątrz pomieszczeń.
Przekrój legarów dobiera się do rozstawu podparcia, nie powinien jednak być mniejszy niż 40×40 mm. Legary z podparciem co 1 m powinny mieć przekrój 60×80 mm i rozstaw 50-60 cm.
Deski. Na podłogi z desek stosuje się różne gatunki drewna, przeważnie iglastego: sosnę, świerk, modrzew, rzadziej jodłę; deski takie mają długość od 5 do 6 m. Dostępne są również deski podłogowe z drewna egzotycznego, znacznie droższe, ale i odporniejsze na ścieranie i ewentualne zawilgocenie. Z drewna egzotycznego (jatoba, kempas, badi, teak) oraz europejskiego drewna liściastego (dębu, jesionu) robi się przeważnie krótsze deski (do 2 m długości), nazywane parkietowymi.
Deski podłogowe przystosowane są do łączenia na pióro i wpust. Po ułożeniu tworzą jednolitą płytę podłogową, dzięki czemu pojedyncze deski nie uginają się oddzielnie pod większym obciążeniem. Deski parkietowe (do 2 m długości) mają pióra i wpusty nie tylko na krawędziach podłużnych, ale również na czołach, łączy się je więc poprzecznie i podłużnie.
Deski dobre, czyli jakie?
Wilgotność drewna. Nie powinna przekraczać 10%, a najlepiej, by wynosiła tylko 7-9%. Podłoga ułożona ze zbyt wilgotnego drewna będzie się rozsychać i powstaną w niej szpary. Niekorzystne jest też układanie podłogi z drewna przesuszonego, bo może się wybrzuszać, kiedy wchłonie wilgoć z powietrza (zwłaszcza, gdy zbyt wąska szczelina dylatacyjna przy ścianie uniemożliwi swobodne rozszerzanie się desek).
Grubość desek. Powinna być dobrana do rozstawu podpór: na legarach w rozstawie 60 cm nie może być mniejsza niż 25 mm, ale jeśli legary rozstawione są szerzej niż 70 cm (lub przewiduje się duże obciążenie podłogi), deski powinny mieć grubość 32 mm. Cieńsze deski - 14, 19, 21 mm - przeznaczone są do klejenia do podłoża.
Szerokość desek. Nie powinna być większa niż 14 cm, gdyż szersze deski łatwiej się paczą. Najlepsze jest drewno ze środkowej części kłody - deski pochodzące z warstwy obwodowej mają bowiem skłonność do deformacji.
Rysunek i usłojenie drewna. Słoje powinny biec równolegle do krawędzi desek - zarówno na przekroju czołowym (deski o takim układzie słojów nie wyginają się pod wpływem zmian wilgotności), jak i na stronie licowej, gdzie nie powinny też być widoczne skupiska starych przyrostów drewna ani kanałów żywicznych.
Uwaga! Drewno wąskosłoiste ma większą wytrzymałość niż deski z szerokimi słojami
Jakość wykonania piór i wpustów. Deski powinny być dwustronnie ostrugane, z piórem i wpustem na podłużnych krawędziach. Zestawione ze sobą elementy powinny składać się dość ciasno, a na złączach nie mogą występować wyraźnie wyczuwalne uskoki płaszczyzny - większe niż 0,5 mm. Po dociśnięciu desek na długości nigdzie w złączach nie powinno być szpar większych niż 1 mm.
Układanie desek podłogowych
Deski układa się najczęściej długością równolegle do krótszej ściany pomieszczenia. Przycina się je zawsze o 2 cm krócej niż wynosi szerokość pomieszczenia, by podłoga nie przylegała do ścian; umożliwi to jej rozszerzanie się pod wpływem zmian wilgotności (pozostawioną szczelinę przykrywa się potem wykończeniową listwą przyścienną).
W dużych wnętrzach deski trzeba łączyć także na długości; złącze poprzeczne przykrywa się listwą działową. Połączenia te wykonuje się zawsze nad legarem - w miejscu, gdzie obie deski mają odpowiednie podparcie. Deski można mocować do legarów na dwa sposoby:
gwoździami wbijanymi prostopadle - od wierzchu, tak że są widoczne po ułożeniu podłogi; ten sposób mocowania stosuje się w pomieszczeniach o małym znaczeniu. Każdą deskę przybija się wtedy w każdym miejscu oparcia na legarach dwoma gwoździami, zagłębiając nieco ich łby w drewno. Łby gwoździ po wbiciu powinny tworzyć linię prostą, dlatego trzeba dokładnie wyznaczyć ich linię (np. sznurem).
na kryte gwoździe - pierwszą deskę układa się wtedy w odległości 1 cm od ściany i tuż przy krawędzi przybija się ją do wszystkich legarów od góry. Następnie wbija się gwoździe przez pióro (w deski grubsze, z twardego drewna) bądź przez wpust (w deski cienkie). Gwoździe należy wbijać ukośnie, tak, by ich łby schowały się we wpuście lub w piórze. Kolejną deskę trzeba przed przybiciem mocno docisnąć taśmami ściągającymi albo klinami wbitymi między klamrę oporową a deskę.
Uwaga! Do mocowania desek podłogowych używa się gwoździ ocynkowanych długości 2 albo 2,5 cala (50-65 mm). Lepsze są gwoździe pierścieniowe, bo dzięki specjalnym nacięciom nie wysuwają się z drewna podczas użytkowania podłogi.
Wykończenie podłogi
Po ułożeniu deski należy przeszlifować i ewentualnie zaszpachlować. Po takim przygotowaniu podłogę można polakierować, zaolejować lub ługować.
Lakierowanie. Zapewnia najmniej kłopotliwą bieżącą konserwację, nie gwarantuje jednak dużej trwałości powłoki. Pod wpływem naturalnych zmian wilgotności deski rozszerzają się i kurczą, więc powłoka lakiernicza na ich stykach zostaje przerwana i w tych miejscach pojawiają się niewielkie szczeliny. Zjawisko to występuje szczególnie intensywnie na deskach z drzew iglastych, dlatego taką podłogę lepiej wykończyć w inny sposób.
Olejowanie nadaje się do podłóg, które będą intensywnie używane. Olej zapobiega wnikaniu w drewno brudu, cieczy oraz tłuszczów. Olejowanie ładnie podkreśla słoje drewna, a podłoga jest mniej błyszcząca i mniej śliska niż lakierowana.
Ługowanie polega na zmywaniu świeżo ułożonej podłogi specjalną emulsją mydlaną, co daje w efekcie wygląd podłogi wyszorowanej do białości. Mydło zamyka pory w drewnie, zapobiega wnikaniu brudu oraz cieczy w szpary między deskami. Podłoga ma jasną wybieloną barwę i przyjemny świeży zapach. Konserwacja polega na odkurzaniu podłogi i przecieraniu jej co pewien czas na mokro wodą z mydłem.