UPODOBNIENIA WEWNĄTRZ WYRAZOWE
POD WZGLĘDEM MIEJSCA ARTYKULACJI
przed spółgłoską dziąsłową - spółgłoska przedniojęzykowo-zębowa zostaje zastąpiona dziąsłową lub wtórnie udziąsłowioną
np.
przed spółgłoską środkowojęzykową - cała grupa spółgłoskowa staje się jednorodna pod względem miejsca artykulacji i miękkości
np.
- przed spółgłoskami zwartymi tylnojęzykowymi k, g - spółgłoska n realizowana jest jako (nga) a przed k' g' jako
np.
POD WZGLĘDEM SPOSOBU ARTYKULACJI
spółgłoski zwarte - w kontekście realizowane są jako zwarto- szczelinowe
np.
w tej grupie podkreślić należy wypadki, w których upodobnienia pod względem sposobu artykulacji stanowi następny etap przekształcenia głoski zwartej, która uległa już upodobnieniu pod względem miejsca artykulacji; zjawisko takie występuje wówczas, gdy głoska zwarta pojawia się przed szczelinową dziąsłową; pierwszym etapem jest upodobnienie pod względem miejsca artykulacji (wtórne udziąsłowienie spółgłoski zębowej pod wpływem spółgłoski dziąsłowej)
np.
UPODOBNIENIA MIĘDZYWYRAZOWE
UPODOBNIENIA POD WZGLĘDEM DŹWIĘCZNOŚCI
można o nich mówić wyłącznie wtedy, gdy nagłos następnego wyrazu zaczyna się od głoski sonornej (m, n, ń, r, l, ł, j) lub samogłoski (a, e, i, o, u, y, ą, ę)
wtedy wygłos poprzedniego wyrazu jest dźwięczny w wymowie krakowski - poznańskiej np.
lub bezdźwięczny w wymowie warszawskiej np.
UPODOBNIENIA POD WZGLĘDEM MIEJSCA ARTYKULACJI
- gdy w nagłosie następnego wyrazu pierwszą głoską jest i, , ,
lub spółgłoską środkowojęzykową ś, ć, ź, dź, ń, k', g' - wówczas wygłos
poprzedniego wyrazu realizuje się fakultatywnie
np.
- gdy w wygłosie realizowana bywa: spółgłoska przedniojęzykowa wtórnie udziąsłowiona pod wpływem spółgłoski dziąsłowej w nagłosie następnego wyrazu
np.
- gdy w wygłosie poprzedniego wyrazu pojawia się tylnojęzykowe lub przed nagłosowym k, k', g, g' następnego wyrazu
np.
UPODOBNIENIA POD WZGLĘDEM SPOSOBU ARTYKULACJI
dotyczy realizacji wygłosu, którego ortograficznym odpowiednikiem jest ń przed nagłosem szczelinowej lub zwarto-szczelinowej (najczęściej c,ć)
(ń = )
INNE ZASADY:
Ą Ę
przed spółgłoskami szczelinowym ę i ą występuja jako zbitka ę = eu ą = ou
przed spółgłoskami zwarto - wybuchowymi i zwarto szczelinowymi ę i ą są realizowane jako:
ę = em np. zemby
ę = en np. tendy
ą = on np. poncek
w wygłosie:
ą: idą - idou
ę: myję się - myieu śeu
grupy spółgłosek właściwych muszą być wypowiadane jednolicie pod względem dźwięczności
np.
Dźwięczne: B D G W Z Ż H DZ DŻ DŹ
Bezdźwięczne: P T K F S SZ CH C CZ Ć