Piękno

Piękno - Zespół cech takich jak propor­cja kształtów, harmonia barw, dźwię­ków, który sprawia, że coś budzi za­chwyt. Piękno może też mieć charakter moralny, dotyczyć wewnętrznej dosko­nałości. W literaturze ideał piękna zwy­kle zależy od estetycznych poglądów epoki, choć może być kształtowany w opozycji do nich.

Biblia (ST) -1) Uosobieniem ludzkiego piękna jest Sara, żona Abrahama. Jej niezwykła uroda budzi powszechny za­chwyt. 2) Dla Oblubieńca i Oblubienicy z „Pieśni nad pieśniami" piękno zawiera się w doskonałej harmonii ich ciał.

Biblia (NT) - Pięknem wcielonym jest Maria, matka Jezusa, ponieważ przyszła na świat bez grzechu pierworodnego.

Mitologia - 1) Boginią piękna jest Afrodyta. Narodziła się z piany morskiej i jej niezwykła uroda ma lekkość owej piany. 2) Boską pięknością odznaczają się wszyscy Olimpijczycy. 3) Ideał męs­kiego piękna uosabia Apollo, najpięk­niejszy z bogów. 4) Najpiękniejszą z ko­biet śmiertelnych jest Helena. Jej nie­zwykła uroda stanie się pośrednio przy­czyną wojny trojańskiej.

Starożytność - Ideał piękna stanowiła harmonia kształtów i doskonałość pro­porcji. Starożytni uważali też, że piękne jest to, co użyteczne.

Dante Alighieri „Boska Komedia"

- Pięknem absolutnym i doskonałym jest dla poety Trójca Święta, którą oglą­da na końcu swej wędrówki (Raj, Pieśń XXXIII). Dante opisuje Ją jako trzy obręcze barwy troistej. Jeden z drugiego krąg, jak tęcza z tęczy (koło - kształt idealny). Szczególne wrażenie wywiera na nim postać Chrystusa: ...Twarzy Czleczej Wizerunek... Źrenice w niego wpoilem z zachwytem. Poeta wie jednak, iż nie zdoła w pełni oddać tego mistycz­nego piękna, gdyż jego język jest zbyt ubogi (...dalej fantazja moja nie nada-ty).

J. Bedier (oprać.) „Dzieje Tristana i Izoldy" - Oboje kochankowie od­znaczają się niezwykłą urodą. Ich pięk­no fascynuje zarówno ich samych, jak i ludzi, z którymi się stykają.

F. Petrarca „Sonety do Laury" - Lau­ra odznacza się nie tylko doskonałym pięknem ciała, ale również pięknem duszy.

W. Szekspir „Sonety" - Niezwykłe piękno tajemniczego młodzieńca dzięki poezji zostanie utrwalone na wieki i ura­towane od niszczycielskiego wpływu czasu.

D. Naborowski „Na oczy królewny angielskiej" - Oczy królewny są tak piękne, że nie sposób opisać ich słowa­mi. Są zarazem jak pochodnie, słońce, gwiazdy i bogowie.

J.W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera" - 1) Lotta jest dla Wertera uosobieniem piękna. Jej niezwykła uro­da objawia się przede wszystkim prosto­tą bycia. Pełnego wyrazu nabiera dopie­ro w otoczeniu natury. 2) Werter nie­zwykle silnie odbiera piękno natury. Otaczająca przyroda wywiera wpływ na stan jego duszy.

G.G. Byron „Giaur" - Leila jest naj­piękniejszą z kobiet. Nawet po jej śmie­rci Giaur wciąż widzi jej niezwykłą urodę.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. IV - Ko­bieta jest tak piękna, że jej urody za-zdroszą anieli. Lecz duszę ma gor­szą... .gorsząaniżeli...sam diabel, bo daje się łatwo omamić zlotu i odrzuca czystą, prawdziwą miłość.

A. Mickiewicz „Sonety krymskie" -

Piękno orientalnego krajobrazu Krymu budzi nieustanne wspomnienia mniej pięknej, ale ojczystej Litwy. Rodzi też refleksje o nietrwałości tworów czło­wieka i niezniszczalności tego, co stwo­rzyła natura.

J. Słowacki „Balladyna" - Zachwyco­ny pięknem martwej Aliny, Filon zako­chuje się w niej. Choć nieżywa, uosabia ideał, którego całe życie poszukiwał.

J. Słowacki „Anhelli" - Kiedy Szaman uwalnia duszę Anhellego, ukazuje się jej anielskie piękno.

Z. Krasiński „Nie-Boska komedia"

- 1) Hrabia Henryk podąża za widmem pięknej Dziewicy. Niestety, okazuje się, że kryje ono rozkład i zgniliznę, bo jest tworem Szatana. 2) Hrabia Henryk jako poeta tworzy piękno, przez niego płynie strumień piękności. Jednak brak miłości w jego życiu sprawia, że sum pięknością nie jest.

C.K. Norwid „Promethidion" - Pięk­no na to jest, by zachwycalo do pracy

-praca, by się zmartwychwstało. Piękno ma być natchnieniem do pracy, która odmieni oblicze świata. Według Nor­wida piękno powinno się łączyć z miłoś­cią, winno być także użyteczne.

Ch. Baudelaire „Ideał" - Piękne jest to, co może rozproszyć nudę i poruszy do głębi serce, co jest jak otchłanie.

Ch. Baudelaire „Hymn do Piękna"

- Piękno pozbawione jest walorów ety­cznych, nie jest ani dobre, ani złe. Jest tym, co ujmuje choć trochę nędzy życiu, a światu ohydy.

O. Wilde „Portret Doriana Graya"

- Ponieważ na portrecie odciskają swoje piętno wszystkie zbrodnie i niegodziwo-ści Doriana, on sam pozostaje ciągle niezwykle piękny. Zatem to, co piękne, nie musi być dobre. Czasem może być wręcz przeciwnie - piękno może skry­wać największe występki i najbardziej odrażające czyny.

K. Przerwa-Tetmajer „Widok ze Świ-nicy do Doliny Wierchcichej" - Praw­dziwe piękno tkwi w górach. Ale za­chwyt nad nim wywołuje nieokreślony żal i tęsknotę.

T. Mann „Śmierć w Wenecji" - Pięk­nem wcielonym staje się dla Aschen-bacha Tadzio. Niezwykła uroda młode­go Polaka sprawia, że stary pisarz od­zyskuje utracone siły twórcze. Niestety, to samo piękno przyczyni się do śmierci Aschenbacha, który nie zdoła już wyko­rzystać nowych możliwości swojego ta­lentu.

T. Mann „Tonio Kroger" - Janek Hansen i Ingeborga Holm stają się dla Tonią uosobieniem nieosiągalnego pię­kna. Ich jasna uroda uświadomi Kroge-rowi jego zawieszenie pomiędzy świa­tem sztuki a światem mieszczańskich wartości.

J. Kasprowicz „Księga ubogich" -

Piękno objawia się w zwykłym codzien­nym życiu i obcowaniu z naturą. Można je dostrzec nawet w fakcie przemijania.

Futuryści - Piękne jest to, co stworzył człowiek, wszelka materia zorganizo­wana, a przede wszystkim maszyna.

G. Garcia Marąuez „Sto lat samotno­ści" - Uosobieniem piękna absolutnego - zarówno cielesnego, jak i duchowego (czystość) -jest piękna Remedios. Pięk­no to jest jednak zwodnicze: kocha ją wielu młodzieńców, a ona nie potrafi odwzajemnić tej miłości. Mimo to Bóg wyróżnił Piękną Remedios, zabierając ją żywcem do nieba.

J. Andrzejewski „Bramy raju" - Ja­kub z Cloyes zwany jest też Jakubem Pięknym. Jego niezwykła uroda spra­wia, że budzi on powszechną miłość i pożądanie. Wśród spowiadających się dzieci tylko Robert nie czuje do Jakuba niczego poza odrobiną przyjaźni. Alek­sy Melissen, Blanka, Maud - wszyscy oni wyruszyli na krucjatę, by być blisko wcielonego piękna, którym jest Jakub.

S. Grochowiak „Ikar" - Piękno sytuuje się podobno w napowietrznych poko­jach, ale piękne są także stół do od­poczynku łokci - krzesło do straży przy chorym.

Z. Herbert „Potęga smaku" - W wier­szu jest mowa o tym, co piękne (dobry smak), choć naprawdę chodzi o to, co dobre (wybory moralne). Herbert na-

wiązuje do Sokratejskiej triady: dobro-piękno-prawda. Należy według nie­go kierować się w swych życiowych wyborach poczuciem piękna, bo to, co piękne, jest dobre. Widać w utworze, że to, co oferuje ludziom komunizm, jest tandetne i brzydkie (barak, chłopcy o twarzach ziemniaczanych, dziewczyny o czerwonych rękach). Taką rzeczywis­tość wyraża równie niepiękny język (retoryka parciana... pozbawiona urody koniunktiwu), toteż ten obskurny i pro­wizoryczny świat nie może być także, zgodnie z teorią filozoficzną, dobry. Poeta uświadamia jednak koszt piękna, tzn. koszt wyboru tego, co dobre (praw­dziwe i piękne) w państwie komunis­tycznym. Niekiedy jest to cena najwyż­sza.

* „Piękność, sama piękność zdolna ci łzy wycisnąć". (O. Wilde)

* „Cóż wiesz o pięknem?... Kształtem jest miłości".

(C. K. Norwid)

* „Choćbyśmy cały świat zeszli w po­szukiwaniu Piękna, nie znajdziemy go nigdzie, jeżeli nie nosimy go w sobie". (R. W. Emerson)

* „Piękne jest to, co podoba się całkiem bezinteresownie". (I. Kant)

* „...Albowiem piękno jest tylko przeraże­nia początkiem, który jeszcze znosimy z takim podziwem, gdyż beznamiętnie pogardza naszym unicestwieniem". (R.M. Rilke)

* „Piękno? - deptała je stopa żołnierza daremnie. Wierzaj: ono jest w tobie i we mnie".

(W. Broniewski)

---