Repertuar piatek 07.11.08
Magazyn „taniec” kwartalnik, poświęcony sztuce tanecznej założony był w Poznaniu w 1974r. Wznowiony w Warszawie w 1992 r. jednakże po 10 numerach przestał być produkowany, aż do dziś. Było to profesjonalne pismo
baletowe nie ustępujące profesjonalnym pismom światowym, z zapowiedziami wydarzeń i obszernymi recenzjami, historią i teorią tańca, sylwetkami danych i wschodzących gwiazd baletu, z wywiadami i pięknymi zdjęciami
czarno-białymi. W I numerze w 1994 zostało opublikowane omówienie pierwszego podręcznika kompozycji tanecznej pt „ The Art of Making Dances”. (Sztuka komponowania tańców”) autorstwa wybitnej artystki amerykańskiej Doris Humphrey wydanego w 1959 roku. W pracy tej umieszczone są przemyślenia o sztuce choreograficznej oraz osobiste doświadczenia i przemyślenia artystki. Książka ta podobnie jak praca polskiego teoretyka Tacjany Wysockiej „Dzieje baletu”wyd. 1970r. opublikowana została juz po śmierci autorki. W numerze pierwszym magazynu taniec wydanym w 1994 r. polski historyk baletu prof. Janina Pudełek analizuje rozważania Doris Humphrey o choreograficznym rzemiośle. Jest to kontynuacja (wprowadzenie do choreografii) omówienie z dzieła Humphrey, które było już opublikowane w ostatnim wydaniu tańca w 1993r.
Największa popularność zdobyła Martha Graham i jej technika, która opracowana została w postaci podręcznika przez Gentrude Shurr i Rachel Yocum Pt „modern dance i techniques and teaching” wyd. w Nowym Yorku w 1949 r.
Książki Janiny Pudełek „Tajniki sztuki baletowe. Rozważania o estetyce i anatomi baletu” wyd. przez Akademie Muzyczną im. F. Chopina w Warszawie i centrum Edukacji Art. w 1995r. Książka ma za zadanie dostarczyć czytelnikowi pełną ilość informacji i rozwiązań z dziedziny estetyki i anatomii sztuki baletowej.
Prof. Dr hab. Janina Pudełek (1930 w Warszawie, - 2004r.). Wieloletni wykładowca w Akademi Muzycznej w Warszawie. Jedna z inicjatorów postania wyższych studiów nauczycieli tańca w 1972r. Pierwszego wowczas i jedynego w Polsce kierunku kształtującego na poziomie akademickim tancerzy - przyszłych pedagogów baletu. Była autorką libret baletowych baletowej wersji „Hrabina”. Autorka wielu prac:
- Warszawski balet romantyczny 1802 1866 wyd. 1968
- Z histori baletu wyd.1981r
- „Balet” wydany w: Encyklopedia kultury polskiej XX w. „Teatr. Widowisko”
Była filarem kwartalnika taniec, recenzentką przedstawień baletowych w miesięczniku teatr. Od 1970 współpracowała - jako redaktor naukowy działu tancerze - z Encyklopedią Muzyczną PWM (Państwowego Wydawnictwa Muzycznego). Opracowała katalog repertuaru teatrów: warszawskiego w latach 1821-1835, katalog osobowy polskich śpiewaków i dyrygentów w latach 1821-1839 oraz katalog repertuaru polskich teatrów muzycznych po II wojnie światowej.
Książka „Kolokwia baletowe” Jana Berskiego polskiego krytyka i teoretyka tańca wydana w 1988 w Bydgoszczy. W swoim dziele autor podejmuje tematy z zakresu estetyki tańca i choreografii również o funkcji tańca. W tej książce przeczytamy rozmowy z najsłynniejszymi przedstawicielami teatru tańca XX w. tj Maurice Bejart, John Neumeier, Jurij Grigorowicz, Galina Ułanowa, Maja Plisiecka, Feliks Parnell, Leon Wójcikowski, Wojciech Wiesiołłowski i inni.
Barbara Kanold - „rozmowy o tancu: Janina Jarzynówna-Sobczak, Barbara Kanold” wyd. 2003 w Gdańsku przez wyd. Oskar. To wywiad ukazujący karierę wspanialej polskiej choreografki, twórczyni powojennego sukcesu baletu Opery
Bałtyckiej.( Sobczak 1915 w Wiedniu a zmarła w 204 w Gdańsku). Na stronach książki znajdziemy nie tylko opowieść o tworzeniu nowej jakości w polskim świecie teatralno - muzycznym oraz o pracy kierownika baletu i choreografa.
Rozmowy o tańcu są także świadectwem pewnej epoki w życiu kulturalnym polski od lat powojennych do konca lat 60-tych.
Janina Jarzynówna-Sobczak tworzyla wiele specjalnych baletów dla TV, podobnie bylo z wystawieniem nowych choreografii na scenie Opery Bałtyckiej. Miała specjalnie komponowaną muzykę, pracowała z najwybitniejszymi scenografami, dyrygentami i kompozytorami. Premiery jej odbijały sie głośnym echem w całym kraju. Dwie jej choreografie „Niobe” i „tytania i osioł”. Jej choreografie były najbardziej nowatorskie. Była twórczynią Polskiego
teatru tańca (oficjalnie mówi sie o Drzewieckim - który był formalnym założycielem) a Janina była twórczynią jako promotor, choreograf i twórca całej tresci tego teatru. Janina Jazemówka Sobczak 1970-75 stworzyła trzy seriale
baletowe dla TV :
1) Balet (historia tańca),
2) Balet polski ( historia tańca w polsce)
3) Teatr ruchu (choreografia do muzyki Pendereckiego, Góreckiego, Hilara)
Zofia Tomczyk-Watrak - twórczyni ksiązki pt: „Tatr ekspresji Wojciecha Misiuro” wyd. w Gdańsku przez wydawnictwo Browat w 2003 r. Teatr Wojciecha Misiuro był na polskiej scenie teatrem wyjątkowym, dzieła jednego artysty który swoje wizje potrafił narzucać aktorom z siła rzeźbiarza ociosującego bryłę marmuru. Album Zofii Tomczy-Watrak śmiało mógłby pretendować do miana monografii, ale na samym wstępie autorka odrzuca to określenie, bo książka ta w oczywisty sposób wychodzi pora ramy opracowania monograficznego. Obok dokumentacji faktograficznej znajdujemy w niej szkice na temat widzenia i wykorzystywania cielesności w sztuce społczesnej. Autorka zwraca uwaga na specyfikę używania przez artystę znaku nagości w swoim teatrze Misiuro grał nim na wiele fascynujących sposobów: - nagość mogła być obojętna, wzniosła, perwersyjna, mogła być kostiumem i maską, a nawet symbolizować niewinność. W licznych przytoczonych wypowiedziach artystów teatru pojawia się motyw przeestetyzowanie i powierzchowność w traktowaniu aktorów przez Misiuro. Misiuro brał wykonawców, którzy spełniali jego estetyczne wymagania, głównie sportowców i kształtował, aż stawali się świadomymi artystami.
Wtedy paradoksalnie tracili walor świeżości i poddatności, zmieniała się relacja twórca-aktor. Aktorzy odchodzili i wypowiadali się: „to bezcenna pozycja na naszym rynku traktująca po macoszemu sztukę ruchu i tańca”.
Zespół rozpadł się, ponieważ Misiuro nie pozwolił tworzyć nowym choreografom i twórcom, lecz zamykał sie jedynie w swoim gronie i odizolował się. Projekt „Tango” ćwiczyli przez dwa lata (50 minutowy spektakl) i wystawiony był 4 razy.
Jan Stanislaw Witkiewicz napisał książkę pt „Włodzimierz Malakhov -rozmowy z tancerzem stulecia”. wydawnictwo Iskra 2008r. Książka o Włodzimierzu Malakhovie to okazja do obcowania z artystą, człowiekiem szczesliwym i
spełnionym.
„Leon Wójcikowski - Mistrz tańca” autor Stanisław Witkiewicz wyd. Iskra 2007 Tańczył wszystkie postacie po Niżyńskim.
Sobota sobota 08.11.2008
Mats Ek - ur 18 kwietnia 1945r. W Malmo. Jest jednym z synów słynnej choreografki Birgit Cullberg. Drugi syn nazywał sie Niklas Ek. Ojcem obu tych Szwedzkich tancerzy był Anders Ek. Mats w 1973r. zaczął pracę w zespole Culberg Ballet w Sztokcholnmie. W roku 1976 zadebiutował jako choreograf. Pierwszy jego balet pt „Dom Bernardy” przyniosły mu światową sławę. W następnych latach stworzył wiele oryginalnych choreografii, które ugruntowały jego
pozycję w śród najciekawszych współczesnych twórców baletowych końca XX w. W latach 1985-1993 sprawował funkcje dyrektora artystycznego Culberg Balet. Jest dwukrotnych laureatem nagrody Emmy za telewizyjne realizacje baletów „Carmen” i „Smoke”. Smoke to był duet. Szczególny rozgłos Mats Ek zyskał dzięki jego baletom przerobionym z oryginalnych wersji tj
Giselle w (1841oryginal) a nowa wersja 1982.
Kolejny balet to „Jezioro Łabedzie” premiera 1987r.
Spiąca Królewna 1996r.
Mats Ek gościnnie wystawiał swoje choreografie w światowych teatrach .Miedzy innymi w Poznaniu (Giselle), Warszawie, Paryzu. Zuricku. W listopadzie w 2003 w Teatrze Wielkim Opery Narodowej w Warszawie zrealizował balet „a sort off” - ( tłumaczenie - co jakby)
Oglądanie baletu Giselle
Postacie:
Albert-książe,
Giselle-wieśniaczka,
Hilary - leśniczy.
Treść oryginalna - w drugim akcie pojawiają się postacie po śmierci na cmentarzu.
Treść w wersji Mats Ek - II akt odgrywa sie w szpitalu psychiatrycznym do którego trafia obłąkana Giselle.
Muzyka Adam.
Solistka Ana Laguna w roli Giselli
Jiri Kylian - ur. w 1947 r w Pradze (Czechy). Studiował balet klasyczny, taniec ludowy i technikę Marty Graham. W 1967 r. otrzymał stypendium do Rogal Balet School w Londynie. A rok później -1968 został zaproszony przez Hojna Cranko do zespołu, gdzie występował jako tancerz i rozwija swój talent choreograficzny i taneczny. Miał 28 lat gdy obejmował dyrekcje artystyczną NDT - Naderlands Dans Theater. Jednak jego wielki talent nie tylko jako choreografa, ale jako artysty umiejącego wzbudzić entuzjazm współpracowników pozwolił mu zbudować zespół unikalny pod względem struktury i osiągnięć. Unikalny charakter NDT plega na tym ze łączy on trzy odrębne organizmy, zespoły.
NDT 1 główny zespół liczący 32 tancerzy.
NDT 2 - grupa 14 młodych tancerzy do 21 roku życia, która również posiada swój własny repertuar.
NDT 3 powyżej 40 roku życia którzy wystepują w repertuarze wykorzystujące ich indywidualność i doświadczenie.
Te trzy zespoły są w stanie reprezentować publiczności cały przekrój możliwości artystycznych wszystkich swoich tancerzy. Nie ma hierarchii, bez tytułu np: solisty. NDT posiada swój własny teatr. Mają własną scenę i 5 studii z całym wyposażeniem. Jedyny teatr na świecie, który ma zaplecze specjalistyczne, dostosowane do potrzeb tańca. Jiri Kylian stworzył ponad 50 baletów dla NDT. Poszerzył repertuar dla wielu innych choreografów światowych. W roku 1999 rezygnuje z funkcji dyrektora pozostając nadal doradcą artystycznym.„Bleck and white” - 6 krótkich choreografii, esencji jego choreografii z lat 1995-96. Jego ruch jest muzyką:
1. Falling angels. Muz. S. Reich
2. Six Dances muz. W.A. Mozart
3. No More Play muz. A. Webern
4. Sweet Dreams muz. A Webern
5. Sarabande muz. J.S.Bach
6. Petite Mort muz. W.A. Mozart
„Tajniki sztuki baletowej. Rozważania o estetyce i anatomii baletu.” - książka o analizie pracy choreografa. Książka Janiny Pudełek. Według niej choreografia jak wszystkie sztuki teatralne jest sztuką opartą na syntezie i w różnych etapach procesu twórczego ujawnia pokrewieństwa z innymi dziedzinami twórczości. Konstruowanie kształtu teatralnego baletu bliskie jest pracy dramatopisarza. Budowanie kształtu ruchowego ma swe wyraźne analogie, zarówno do dramatopisarstwa jak do kompozycji muzycznej, malarskiej i rzeźbiarskiej, zaś proces łączenia wszystkich elementów przypomina rolę reżyseri w innych odmianach sztuki teatralnej. Z tych wszystkich wzgledów non sensem jest rozpowszechnione w naszym kraju rozdzielanie choreografii i inscenizacji - ponieważ to jest jedno. Bo inscenizacja jest jednym ze składników współczesnej sztuki choreograficznej. Nawet ten ogólny i uproszczony przegląd elementów i aspektów choreografii pozwala zorientować się, że jest to sztuka wyjątkowo trudna i skomplikowana, wymagająca nie tylko wszechstronnego talentu, ale i opanowania złożonego i bardzo rozległego warsztatu. Tym bardziej należy tłumaczyć fakt, że choreografia stosunkowo rzadziej niż inna sztuka wydaje dzieła na tak wysokim poziomie; „bez wysokiego poziomu choreografii, psuje sie nie tylko sam balet, ale sztuka taneczna”
Pedagog, lub nauczyciel - to jest określenie artysty, który zajmuje się technicznym przygotowaniem kandydata do zawodu tancerza w mozolnym procesie szkolnego nauczania, lub ten, który prowadzi codziennie zajęcia w zespole, lub jako prywatny wykładowca dba o utrzymanie technicznej gotowości tancerza od jego pierwszych do ostatnich kroków scenicznych.
Repetytor- to artysta dysponujący niemal zawsze bogatym doświadczeniem scenicznym, który zawsze wprowadza tancerzy w nowe dla nich role zarówno od strony technicznej i artystycznej.
Baletmistrz - kiedyś zwany również reżyserem baletu. Jest to ten artysta, który czuwa nad techniczną i artystyczną poprawnością repertuaru zespołu. Dobiera nowych wykonawców poszczególnych ról. W wyjątkowych sytuacjach wprowadza drobne zmiany w kompozycji choreograficznej w konsultacji z choreografem. Pilnuje, aby sprawnie funkcjonowała sceniczna strona przedstawienia, a wiec dekoracje, kostiumy, zmiany dekoracji, rekwizyty. On tez w razie zapotrzebowania przenosi gotowe dzieła baletowe na inna scenę dla innego zespołu.
Asystent choreografa - to ten artysta, który jest najbliższym współpracownikiem i pomocnikiem choreografa od pierwszej próby aż do premiery i zna dogłębnie całe dzieło jak i intencje jego twórcy. Jest przez niego upoważniony
do całkowitej opieki nad tym dziełem.
Inspicjent - osoby emerytowane, które wołają na scenę artystów
Inspektor baletu - osoby emerytowane, które wydają baletki, mydełko, ręczniczki organizacja, sprawy papierkowe.
Sztuki plastyczne i balet - dekoracje tworzą tło dla tańca, są elementem wizualnym, który współistnieje na scenie z tańcem, ale nie ma z nim bezpośredniego fizycznego kontaktu. Ich zadaniem jest sprecyzowanie czasu i miejsca, w którym rozgrywa się akcja baletu, oraz podkreślenie emocjonalnego klimatu stworzonego przez choreografie. Charakter dekoracji zależy od wielu czynników tj. epoka, obyczajowość, ogólny styl w sztukach pięknych, moda a wreszcie indywidualny styl artysty i idea przewodnia. Wpływ scenografii był różny w zależności od epoki.
We współczesnym balecie ŚWIATŁO należy do najważniejszych obok malarstwa środków oddziaływania oprawy plastycznej. Jest bardzo ważnych elementem uzupełniającym i wydobywającym walory kostiumów i dekoracji. Często tez przez stosowanie projekcji filmowych zastępuje te części dekoracji, które tradycyjnie budowane były środkami konstrukcyjnymi i malarskimi. Często w wypadkach zespołów działających w turnę stanowi podstawę oprawy plastycznej, uzupełnianej rekwizytami i kostiumami.
Kostiumy - funkcja
1 - scalenie w jednolitą całość fizycznych tancerzy z dekoracjami
2 - wizualne określenie charakteru postaci. Stworzenie zewnętrznego portretu, osadzenie jej we własciwym czasie i środowisku.
3 - ozdobienie tancerza poprzez wydobycie jego walorów budowy fizycznej i piękna ruchu w sposób nie krępujących jego swobody.
Choreograf - artysta odpowiedzialny za kompozycje taneczno-ruchową i teatralna kształtu działa scenicznego zw. baletem), które tworzy we współpracy z muzykiem i scenografem, a czasem nawet i z literatem. Jego twórczość wnosi wszelkie cechy odrębnej sztuki posługujący się właściwym sobie materiałem-ciałem i osobowością ludzką. Przypomina w pewnych fazach twórczych dramatopisarza, kompozytora, plastyka i reżysera. Wymaga różnorodnych
umiejętności, warsztatu, pewnych określonych predyspozycji osobowości i wszechstronnego talentu.
SPARTAKUS- Balet powstały w ZSRR, który nie zdobył wielkiej sławy.
Premiera: 1956 Leningrad Teatr im. Kirowa (dzisiejszy Maryjski Petersburgu)
Balet w 4 aktach w 9-odsłonach
Libretto: Nikołaj Wołkow
Choreografa: Leonid Jakobson
Muzyka: Aram Chaczaturiam
Postacie: Spartakus- tracki niewolnik, przywódca buntu gladiatorów
Frygia- żona Spartakusa
Krassus- dowódca lgionistów rzymskich
Egina- kochanka Krassusa
Harmodius- młody niewolnik tracki, rosły
W Poslce wystawiony po raz pierwszy 1980. Wystawiany w Gdańsku, Wrocławiu i Wawie, a także w Australii i Czechach
Dzieje tego baletu- lata 70 I wiek p.n.e. Libretto oparte na historycznych faktach . (spartakus, Frygia i Krassus- postacie historyczne, pozostałe fikcyjne)
II premiera 1958 wystawiony przez Igor Masjejew; moskwa; nie odniósł sukcesu
III premiera 1968 Moskwa przez Juri Grigorowicz; odniosła sukces
Gerard Wilk- najsłynniejszy polski Spartakus
Główna fabuła- walka o wolność, a dzieje buntu gladiatorów- wielka jej metafora. Bale monumentalny o wielko planowej akcji, aktach epicznych, tragicznych i lirycznych pełen ostrych spięć dramatycznych, opierający wielkimi łumami na scenie. Muzyka spełnia funkcję ilustracyjną, dzięki zastosowaniu tematów melodycznych, charakteryzuje postacie środowiska i sytuacje.Gł. Temat muz. Sparakusa składa się z dwóch motywów
- bohaterskiego- famfary
- emocjonalnego- wyrażając uczucie bohatera na przebieg akcji
Występuje też liryczny temat Frygi oraz 2 tematy środowiskowe:
patrycjuszowy i plebejski. Obok rytmów tanecznych i remiscencji różnych narodów, zwłaszcza armeńskich, dominują rytmy marszowe, wojskowe, triumfowe i pogrzebowe.
My oglądaliśmy: Spartakusa w choreografii L. Seregi. Wystawiony w 3 aktach, balet australijski. Jego premiera w Budapeszcie '68
Struktura pas de deux
• Antre
• Adagio
• Wariacja męska, damska,
• Code