Wykład 1 - Losy leku w ustroju

Biofarmacja - nauka zajmująca się czynnikami wpływającymi na dostępność biologiczną sub. Leczniczej podanej w postaci preparatu farmaceutycznego.

Zajmuje się:

- badaniami wpływu na efekt terapeutyczny leku takich czynników jak:

• właściwości fizykochemiczne substancji czynnej

• zastosowana postać farmaceutyczna

• obecność lub brak substancji pomocniczych

• warunki fizjologiczne i cechy anatomiczne ustroju

• niezbędnym czynnikiem skutecznej terapii jest uzyskanie stężenia terapeutycznego leku w kompartmencie efektorowym

• początek, siła oraz czas działania leku są kontrolowane przez jego wchłanianie, dystrybucję, metabolizm i wydalanie - losy leku w ustroju

• zmiana tych procesów może osłabić lub nasilić efekt farmakologiczny leku oraz zwiększyć działanie niepożądane lub toksyczne

• 
  znajomość tych procesów warunkuje prawidłowe ustalenie schematu dawkowania leku

Losy leku w ustroju - LADME

LIBERATION - uwalnianie

ABSORBTION - wchłanianie

przemieszczanie się substancji leczniczej z miejsca podania do krwiobiegu i/lub innej chłonki

DISTRIBUTION - rozmieszczenie

odwracalne przejście substancji leczniczej z krwi krążącej do tkanek

METABOLISM - metabolizm

biochemiczne przekształcenie substancji leczniczej do substancji aktywnych lub nieaktywnych

EXCRETION - wydalanie

Drogi podania leku - klasyczne i nowoczesne

• do ucha

• do oka

• do nosa

• wziewne

• doustne

• podjęzykowe

• dotętniczo - stenty

• dożylnie

• podoponowe

Podanie śródnaczyniowe

wszystkie drogi podania z wyjątkiem wprowadzenia bezpośrednio do strumienia krwi

• domięśniowo (i.m.)

• podskórnie (s.c.)

• doustne (p.o.)

• doodbytnicze (p.r.)

• miejscowe

Podanie donaczyniowe

wprowadzenie substancji leczniczej w postaci roztworu bezpośrednio do strumienia krwi

• dożylnie (i.v.)

• dotętniczo (i.a.)

• do komory serca

wchłanianie

przejście z powierzchni ciała albo ograniczonych miejsc położonych wewnątrz organizmu do krwi krążącej lub też układu limfatycznego skąd następuje dystrybucja w całym organizmie

1. podstawowym warunkiem uzyskania efektów terapeutycznych jest zadowalające wchłanianie

2. lek może wywierać działanie wówczas gdy dostanie się w odpowiednich stężeniach do receptora

Bariery przekraczane podczas wchłaniania

Bariera rozdzielająca środowisko zewnętrzne od wewnętrznego, która musi zostać pokonana podczas wchłaniana leku - błona komórkowa

Substancje lecznicze przenikają przez błonę komórkową przez:

• warstwę lipidową

dobrze przepuszczalna dla związków

• wypełnione wodą pory

substancje hydrofilne

Dystrybucja

odwracalny proces rozmieszczenia substancji leczniczej w organizmie po osiągnięciu przez nią krążenia ogólnego

→ równowaga dystrybucji

równowaga między stężeniem substancji leczniczej we krwi a stężeniem w innych płynach ustrojowych i tkankach

osocze tkanka/ miejsce działania

lek związany z białkiem lek związany z białakiem

część wolna leku część wolna leku

część związana z białkami staje się biologicznie nieczynna

Eliminacja = metabolizm + wydalanie

nieodwracalny ubytek niezmienionej substancji leczniczej z organizmu

Metabolizm

proces przemiany części substancji leczniczej w pierwotne lub wtórne metabolity pod wpływem reakcji biochemicznych kontrolowanych na drodze enzymatycznej

Miejsce: wątroba, jelita, nerki, płuca, śledziona, mięśnie szkieletowe, skóra krew mózg

Metabolizm leków

I faza II faza

Lek metabolit I fazy metabolit II fazy

utlenianie aktywny nieaktywny

redukcja nieaktywny sprzęganie ze związkami

hydroliza endogennymi

Czynniki wpływające na metabolizm substancji leczniczej

• różnice gatunkowe - badanie na zwierzętach

• różnice osobnicze - podłoże genetyczne

• płeć - szybciej u samców, pobudzający wpływ testosteronu na czynność enzymów mikrosomalnych

• wiek

• stany chorobowe - schorzenia wątroby

• dieta np. ubogobiałkowa, awitaminoza

• inne równocześnie podawane leki (interakcje farmakologiczne)

Wydalanie

nieodwracalny proces usuwania niezmienionej substancji leczniczej lub jej metabolitów z organizmu

Drogi wydalania

• nerki

• pozanerkowo ( z żółcią, ze śliną, z potem)

Nerki są najważniejszym organem wydalniczym

szybkość i wielkość wydalania nerkowego zależy od:

• przesączania kłębuszkowego

• zwrotnego wchłaniania kanalikowego

• wydalania kanalikowego

Losy leku w organizmie - tabletka podana doustnie

postać leku - tabletka

uwalnianie kompartment

tkankowy

część substancji leczniczej

w płynach ustrojowych dystrybujca

rozpuszczanie

substancja lecznicza w roztworze kompartment biofaza

wchłanianie centralny miejsce działania

wątroba

metabolizm wydalanie

Przebieg procesów LADME

Efekt terapeutyczny

Kompartment efektorowi

Depot tkankowy

Działanie niepożądane

Kompartment centralny

Część wolna leku

wydalanie

metabolizm

Wchłanianie

uwalnianie

metabolity

Lek związany z białkiem

Dawka leku

b

---