Pyt. 37. Przedstaw i scharakteryzuj stosunki francusko- niemieckie po drugiej wojnie światowej.
Straszliwe ofiary poniesione w I wojnie światowej ,wielkie upokorzenie w ostatniej, międzywojenny okres niezdolności do stawienia czoła kryzysowi ekonomicznemu i wyzwaniu rzuconemu podstawowym wartościom przez Hitlera zdeprecjonowały Francję w jej własnych oczach. Próbowali prowadzić grę permanentnego osłabiania Niemiec i wchodzili w układy ze swymi tradycyjnymi brytyjskimi i rosyjskimi sojusznikami. Później zrewolucjonizowali swą politykę zagraniczną, przystępując do antyradzieckiego zachodniego sojuszu mimo ze implikowało to remilitaryzację Niemiec. Sojusz antyradziecki wymagał położenia kresu wrogości wobec Niemiec i włączenia się do paktu Niemiec Zachodnich. Krok taki - najbardziej doniosły w historii NATO i wywołujący później pewne kłopoty, gdy w lalach osiemdziesiątych zagrożenie radzieckie niemal zanikło. Wielka Brytania i Francja, których siły zbrojne rozmieszczone były w dużej mierze poza Europą były słabe i w razie potrzeby nie mogły natychmiast skutecznie zareagować, dlatego łatwiej było je przekonać do zaakceptowania nagłej decyzji USA o remilitaryzacji Niemiec. Antyradziecki sojusz, którego powstania tak obawiała się Moskwa w okresie międzywojennym, nabrał kształtu pod koniec 1950 r. W roku 1952 pozostawał nadal nie rozwiązany problem niemiecki, tj statusu Niemiec Zachodnich jako jednostki politycznej i ich roli w planowaniu i operacjach NATO. Nacisk amerykański na szybkie przywrócenie suwerenności Niemiec Zachodnich i - tym samym - ich militaryzację znacznie wzrósł po wybuchu wojny w Korei. Tymczasem Francja pragnęła zapobiec odrodzeniu autonomicznej siły zbrojnej Niemiec. Renę Pleven, francuski minister obrony, zaproponował, żeby niemieckie jednostki były włączane w skład wielonarodowych dywizji oraz aby Niemcy Zachodnie nie mogły mieć osobnej armii, sztabu generalnego oraz ministerstwa obrony. Sięgając do wzorca Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, która została utworzona z inicjatywy francuskiej i wkrótce miała zacząć działać, Pleven wysunął projekt Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) z radą ministrów, zgromadzeniem parlamentarnym i europejskim ministrem obrony. Celem Francuzów było zminimalizowanie roli niemieckich jednostek wojskowych i jednocześnie wtopienie niemieckiego wkładu militarnego -operacyjnego i politycznego - w organizację międzynarodową .Nieodzowny był w niej udział Wielkiej Brytanii, ponieważ bez niej proponowana organizacja składałaby się tylko z Francji i Niemiec, przy stosunkowo mało znaczącym udziale pozostałych krajów. Udział Wielkiej Brytanii był dla Francji jedynym sposobem zmniejszenia ryzyka związanego z remilitaryzacją Niemiec i ponownym powstaniem suwerennego państwa niemieckiego. W ciągu czterech lat debaty nad EWO Wielka Brytania nie okazała jednak zbytniego zainteresowania tym projektem. W maju 1952 r. na mocy porozumień podpisanych w Bonn i Paryżu przez sześć krajów Europy kontynentalnej powstała nowa złożona struktura EWO Stany Zjednoczone, Francja i Wielka Brytania zgodziły się położyć kres okupacji Niemiec z chwilą ratyfikacji traktatu EWO. W traktacie EWO nie podobało im się postanowienie pozwalające na tworzenie pełnych dywizji niemieckich zamiast - jak w planie Plevena - mniejszych jednostek wchodzących w skład dywizji międzynarodowych. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania naciskały więc na Francję. Te pierwsze groziły bolesnym zrewidowaniem polityki amerykańskiej, jeśli traktat EWO nie zostanie ratyfikowany co miało oznaczać obcięcie pomocy Stanów Zjednoczonych dla Francji. W rezultacie tego głosowania inicjatywy dotyczące EWO załamały się i w tej sytuacji wszystkie porozumienia z Bonn i Paryża z 1952 r. także traciły rację bytu. Rozdrażnione było zarówno Bonn, gdzie Adenauer nalegał na uznanie suwerenności Niemiec, jak i Waszyngton, gdzie Dulles postanowił ostentacyjnie ominąć Paryż w czasie objazdu stolic europejskich.
Pod koniec roku rozszerzono traktat brukselski z 1948 r. przez objęcie nim dawnych krajów nieprzyjacielskich - Niemiec i Włoch. Został on przemianowany na Unię Zachodnioeuropejską (UZE), która przejęła funkcje organizacji traktatu brukselskiego i stała się wojskowym składnikiem NATO. Okupacja Niemiec Zachodnich została zakończona. Adenauer złożył obietnicę nieprodukowania przez Niemcy broni atomowej, bakteriologicznej i chemiczne), rakiet dalekiego zasięgu, bombowców i okrętów wojennych, z wyjątkiem poleconych przez SACEUR i za zgodą dwóch trzecich Rady UZE. Niemcy Zachodnie miały stać się pełnoprawnym członkiem NATO i formalnie zostały nim w 1955 roku. Francja i Niemcy uzgodniły, ze Saara powinna stanowić specjalny region autonomiczny. Mieszkańcy odrzucili jednak takie rozwiązanie w plebiscycie z października 1955 r. i na początku 1957 r. Saara stała się częścią Niemiec Zachodnich.
Powstające państwo niemieckie pozostawało w przyjaznych stosunkach z resztą Europy Zachodniej. Niemcy Zachodnie stały u progu swego cudu gospodarczego, Francja popadała w polityczną niestabilność - charakterystyczną dla niej w latach międzywojennych - której towarzyszyła ekonomiczna nieudolność i zbytnie zaangażowanie w koloniach. Ale Francja także stała u progu gospodarczych reform i postępu. Wkrótce miała pozbyć się nieznośnego brzemienia imperialnego i - dokonując radykalnego zwrotu politycznego - znaleźć we francusko niemieckim partnerstwie nową bazę dla swej aktywności w Europie i poza nią.
Pragmatyzm de Gaulle'a kazał mu nalegać na podkreślanie różnic między mniej lub bardziej potężnymi państwami. Uważał, ze każde stowarzyszenie powinno być zarządzane lub kierowane przez dyrektoriat złożony z tych pierwszych (w tym przypadku przez Francję, Niemcy Zachodnie i Włochy lub Francję i Niemcy Zachodnie) . Ważnym elementem spuścizny przejętej w 1958 r. przez de Gaulle'a - obok francuskiego programu atomowego, traktatu rzymskiego i członkostwa w NATO - było zbliżenie z Niemcami. Głównymi architektami tego approchement byli Robert Schuman i Jean Monnet po stronie francuskiej i Adenauer ze strony niemieckiej. Adenauer wysunął w 1950 r. propozycję unii francusko niemieckiej, do której mogłyby przystąpić Włochy, Beneluks i - ewentualnie - Wielka Brytania. De Gaulle, który pozostawał wtedy w stanie spoczynku, pochwalił tę ideę i dziesięć lat później nadał j ej kształt, zawierając traktat francusko-niemiecki akurat w czasie, gdy jego stosunki z EWG i NATO były napięte. Adenauer gotów był zwrócić się ku Francji i po pewnych początkowych wahaniach de Gaulle'a - znalazł w nim ostatecznie osobistego przyjaciela.
W 1959 r. Adenauer, po dziesięciu latach sprawowania urzędu kanclerza, rozważał możliwość ubiegania się o stanowisko prezydenta Niemiec Zachodnich .Chciał być takim prezydentem jak Eisenhower lub de Gaulle, a nie takim jak poprzedni prezydenci niemieccy lub prezydent Włoch. Adenauer został zmuszony do zaakceptowania czwartej kadencji na stanowisku kanclerza pod warunkiem, ze ustąpi z niego najpóźniej w 1965 r. Podczas spotkań z de Gaulle'em w Rambouillet w lipcu 1960 r. i w Paryżu w lipcu 1962 r. po którym nastąpił we wrześniu triumfalny objazd Niemiec Zachodnich przez prezydenta Francji, Adenauer nalegał na przedłużenie francusko-niemieckiego porozumienia, mimo zastrzeżeń i obaw Bonn co do gaulistowskiej wersji europejskiej integracji i opozycji de Gaulle'a wobec europejskiej unii politycznej i włączenia Wielkiej Brytanii do EWG. W styczniu 1963 r. podpisał traktat z de Gaulle'em, formalizujący francusko-niemiecką entente, którą starał się uczynić filarem polityki europejskiej. Miała być ona alternatywą lub ograniczeniem, NATO, EWG, anglo-amerykańskiego partnerstwa, amerykańsko-radzieckiego approchement i amerykańsko-niemieckiej entente z lat pięćdziesiątych. Traktat ten był wielkim osiągnięciem dyplomacji de Gaulle'a, jednak czas mu nie sprzyjał. Adenauer już schodził ze sceny politycznej, a ci, którzy mieli po nim nastąpić, nie byli entuzjastami jego osiągnięć. Traktat francusko-niemiecki stał się niemal natychmiast martwą literą lub - w najlepszym razie — kierunkowskazem. De Gaulle nie zdołał doprowadzić do podanych przez niego zmian w funkcjonowaniu najwyższego kierownictwa NATO. Francja twierdziła ze wielka Brytania jest koniem trojańskim USA , natomiast bliższa byłaby prawdy, gdyby uważała za takiego Niemcy, bo one pozostawały pod amerykańskim uzależnieniem politycznym. Z czasem powstały dwie szkoły myślenia dotyczące rozwoju i funkcjonowania NATO. Multinacjonalna- WB oraz multilateralna. Ta druga lansowała projekt sił mieszanych .Zgodnie z tą koncepcją broń atomowa byłaby obsługiwana przez jednostki wojskowe złożone z żołnierzy z różnych państw członkowskich. Jednak Amerykanie mieli nadzieję, ze dzięki tej drugiej opcji uda się rozwiązać kwestię niemiecką (jak dać Niemcom dostęp do broni atomowej bez zaalarmowania Moskwy). W jakiś czas potem koncepcja ta upadła, ponieważ Amerykanie doszli do wniosku, ze nie muszą już odciągać Niemiec Zachodnich od Francji. Rozpisano wybory prezydenckie we Francji .Wygrał je w drugiej turze znaczną większością głosów gaulistowski kandydat Georges Pompidou.
Ta zmiana na najwyższym stanowisku we Francji zbiegła się z podobną zmianą w Niemczech Zachodnich. W ciągu długich rządów Konrada Adenauera (l 952-1963) powstało w Europie nowe państwo, które podejmowało na nowo próbę dominowania europejskiej gospodarki. W czasach Adenauera z pojęciem Zachodu utożsamiano głównie Stany Zjednoczone .W późniejszych latach sam Adenauer skłaniał się jednak coraz bardziej ku europeizmowi, co widoczne było w jego stosunkach z de Gaulle'em, a jego następcy ponownie nawiązywali tradycyjne więzi Niemiec w Europie Środkowej . Celem Adenauera było zapewnienie Niemcom nowego miejsca w Europie po katastrofalnych latach nazizmu. Jego sojusz ze Stanami Zjednoczonymi był warunkiem wstępnym ustanowienia nowych stosunków z Francją i ZSRR. Te pierwsze byly pewne, drugie natomiast przerwała budowa muru berlińskiego w 1961 r .Od 1966 do 1969 r. w Niemczech Zachodnich rządziła koalicja CDU-SPD Kurt Kiesinger był kanclerzem, Willy Brandt wicekanclerzem i ministrem spraw zagranicznych. Te trzy lata stanowiły swego rodzaju pomost między erą Adenauera i mającą nadejść (niemal równie długą) epoką rządów socjaldemokratycznych .Wielka koalicja chrześcijańskich demokratów i socjaldemokratów odeszła od pozy Adenauera, polegającej na niezauważaniu reszty Europy. Przyczyny tej zmiany były następujące- odprężenie (detente) w Europie Zachodniej. Wkrótce po odejściu Brandta nastąpiły zmiany we Francji .W 1974 r. zmarł Pompidou .W pierwszej turze wyborów prezydenckich socjalista Francji, Francois Mitterand, mający poparcie komunistów, uzyskał przewagę głosów, jednak była ona niedostateczna. W drugiej turze jego rywal Valéry Giscard d'Estaing wygrał nieznaczną przewagą głosów (50,8 do 49,2 proc ) .Kandydat gaullistowski był trzeci w pierwszej turze i odpadł z dalszej rywalizacji wraz z dziewięcioma innymi kandydatami, którzy uzyskali minimalne poparcie wyborców.
W Niemczech Zachodnich Schmidt sprawował urząd kanclerza do 1982 r, kiedy to jego rząd upadł z powodu wotum nieufności w Bundestagu, a partnerzy z FDP zmienili sojusz, zapewniając tym samym kanclerstwo konserwatyście Helmutowi Kohlowi. Znalazło to potwierdzenie w wyborach w 1983 r. i Kohl jako kanclerz wszedł w lata dziewięćdziesiąte. W roku 1981 Mitterand wygrał wybory prezydenckie. Na krótko włączył komunistów do rządu - po raz pierwszy od 1947 r. -i zainicjował politykę ekspansji gospodarki .Musiał ją jednak zarzucić, ponieważ wywołała masowy napływ towarów z Niemiec. Obrał kurs lewicowo-centrowy, niezbyt odbiegający od prawicowo-centrowej polityki poprzedników, i w ramach europejskiego partnerstwa zacieśnił stosunki z Niemcami. Po ponownym wyborze Helmuta Kohla na stanowisko kanclerza (1987) Mitterand z zadowoleniem przyjął jego propozycję zacieśnienia współpracy wojskowej i sformowania niemiecko-francuskiej brygady. Obaj przywódcy utworzyli tez niemiecko-francuską radę obronną.
Prezydencka kadencja Mitteranda dobiegnie końca w 1995 r, Balladur nie ingerował w jego politykę zagraniczną, tym bardziej ze obu przyświecał podstawowy cel zapewnienia Francji ważnej roli w Europie i świecie jako sojusznika - i więcej niż sojusznika - Niemiec .W przeciwieństwie do Thatcher, która nie ufała Niemcom i lekceważyła Wspólnotę Europejską, Mitterand promował francusko-niemiecką entente w sercu Europy. Czynił to pewnym kosztem suwerenności Francji i rozwoju jej gospodarki, ponieważ ta polityka wymagała silnego franka i bolesnych antyinflacyjnych posunięć.
W ostatnich latach rządów Mitteranda sytuacja międzynarodowa zmieniła się bardziej, niż on przypuszczalnie dostrzegał. Załamanie się radzieckiej potęgi w Europie sprawiło bowiem, ze wcześniej czy później Europa Środkowa - Mitteleuropa - stanie się taką siłą na kontynencie, jaką nie była od półwiecza. Dawało to Niemcom wiele możliwości wyboru w porównaniu z pierwszym okresem istnienia Unii Europejskiej, kiedy Bonn mogło się orientować przede wszystkim na Paryż.
Źródło: Peter Calvoressi- Polityka międzynarodowa po 1945 roku.