Wykład 16 Elementy topograficzne czaszki
Elementy wewnętrzne czaszki.
Elementy zewnętrzne czaszki.
Elementy wewnętrzne czaszki.
Do elementów wewnętrznych czaszki zalicza się jej trzy doły: przedni, środkowy i tylny. Od przodu ku tyłowi doły stają się coraz głębsze i obszerniejsze.
Dół przedni czaszki - najpłytszy i najmniejszy - utworzony jest przez 3 kości: czołową (części oczodołowe), sitową (blaszka sitowa) i klinową (część przednia powierzchni górnej trzonu oraz skrzydło mniejsze). Dół przedni łączy się:
przez otwór ślepy i otwory sitowe z jamą nosową,
przez kanał nerwu wzrokowego z oczodołem.
Dół środkowy czaszki budują dwie kości: klinowa (część tylna powierzchni górnej, powierzchnie boczne trzonu, skrzydło większe) oraz skroniowa (część łuskowa i powierzchnia przednia piramidy). Dół środkowy łączy się:
szczeliną oczodołową górną z oczodołem,
otworem okrągłym z dołem skrzydłowo - podniebiennym,
otworem owalnym i kolcowym z dołem podskroniowym,
otworem poszarpanym i otworem tętnicy szyjnej z powierzchnią zewnętrzną podstawy czaszki,
rozworem kanału nerwu skalistego mniejszego z jamą bębenkową i podstawą czaszki zew.
rozworem kanału nerwu skalistego większego z kanałem nerwu twarzowego i powierzchnią zewnętrzną pod-stawy.
Dół tylny czaszki budują trzy kości: cała kość potyliczna, kąt sutkowy kości ciemieniowej i ściana tylna piramidy. Łączy się on:
otworem wielkim, otworem żyły szyjnej i kanałem nerwu podjęzykowego z powierzchnią zewnętrzna podstawy czaszki,
poprzez otwór słuchowy wewnętrzny z uchem wewnętrznym,
kanałem nerwu twarzowego z podstawa czaszki,
poprzez otwór zewnętrzny wodociągu przedniego łączy się z przedsionkiem ucha wewnętrznego.
Cała powierzchnia wewnętrzna czaszki jest rozplanowana na trzech dołach. Podobnie jest z elementami zewnętrz-nymi. Każda kość bierze udział w budowaniu tych elementów.
Elementy zewnętrzne czaszki.
Kość klinowa z racji swego centralnego położenia jak i dużej liczby wyrostków ogranicza wszystkie elementy to-pograficzne czaszki, wewnętrzne i zewnętrzne.
Dół skroniowy ma trzy ściany: przyśrodkową, boczną i przednią. Ścianę przyśrodkową tworzy kość ciemieniowa, łuska kości skroniowej, część łuski kości czołowej i powierzchnia skroniowa skrzydła większego. Ścianę przyśrod-kową ogranicz łukiem od przodu, góry i tyłu kresa skroniowa górna. Ścianę boczną tworzy wyrostek jarzmowy utworzony z wyrostka skroniowego kości jarzmowej i wyrostka jarzmowego kości skroniowej. Ścianę przednią tworzy trzon kości jarzmowej i łuska kości czołowej. Dół skroniowy:
ku dołowi łączy się z dołem podskroniowym,
poprzez otwór jarzmowo - oczodołowyowy z oczodołem i powierzchnią przednią czaszki.
Dół podskroniowy ma cztery ściany: przednią, tylną, górną i przyśrodkową. Ścianę przednią tworzy część pod-skroniowa trzonu szczęki. Ściana tylna jest trójwyrostkowa, utworzona przez wyrostek sutkowy i rylcowaty kości skroniowej oraz wyrostek kłykciowy żuchwy. Ścianę górną tworzy powierzchnia podskroniowa skrzydła większe-go, a ścianę przyśrodkową blaszka boczna wyrostka skrzydłowatego. Wyróżnia się też ścianę boczną utworzoną przez gałąź żuchwy. Dół podskroniowy łączy się:
ku górze z dołem skroniowym,
przez otwory: owalny i kolcowy ściany górnej z dołem środkowym czaszki,
przez szczelinę oczodołową dolną z oczodołem; przez szczelinę klinowo - szczękową z dołem skrzydłowo - podniebiennym,
przez otwór żuchwy z okolicą bródki.
Dół skrzydłowo - podniebienny jest częścią głęboką dołu podskroniowego. Ma on kształt maczugi, gdzie wyróż-nia się ścianę górną, przednią, tylną i przyśrodkową. Ścianę górną tworzy trzon kości klinowej, ścianę przednią wyrostek oczodołowy kości podniebiennej i trzon kości klinowej. Ścianę przyśrodkową buduje blaszka pionowa kości podniebiennej, a ścianę tylną powierzchnia większa skrzydła większego i wyrostek skrzydłowaty. Brakuje ściany bocznej, gdyż znajduje się tutaj szczelina klinowo-szczękowa, która jak futryna wiedzie do dołu podskronio-wego. Łączy się:
przez otwór klinowo-podniebienny z jamą nosową,
przez otwór okrągły z dołem środkowym czaszki,
poprzez kanał skrzydłowy i podniebienno - pochwowy z podstawą czaszki.
przez kanał podniebienny większy, kanał skrzydłowo - podniebienny oraz przez kanał podniebienny mniejszy z jamą ustną.
Oczodół ma kształt czterościennej piramidy bez podstawy, o wierzchołku ściętym w kanale wzrokowym. Wyróż-nia się ścianę górną, dolną, przyśrodkową i boczną. Ścianę górną buduje część oczodołowa i skrzydło mniejsze kości klinowej. Ścianę dolną tworzy wyrostek oczodołowy kości podniebiennej, trzon kości jarzmowej i szczęko-wej. Ścianę boczną tworzy trzon kości jarzmowej i skrzydło większe, a ścianę przyśrodkową wyrostek czołowy szczęki, kość łzowa i blaszka papierowata trzon kości klinowej. Oczodół łączy się:
z dołem przednim czaszki przez kanał wzrokowy,
z dołem środkowym czaszki przez szczelinę oczodołową górną,
z dołem skrzydłowo-podniebiennym i skroniowym przez szczelinę oczodołową dolną,
z powierzchnią licową czaszki (facies malaris) przez otwór nad - i podoczodołowy
z jamą nosową przez otwory sitowe i kanał nosowo-łzowy,
z dołem skroniowym i powierzchnią licową przez otwór jarzmowo - skroniowy.
Jama nosowa jest najobszerniejszym elementem twarzoczaszki. Błona śluzowa, która ją wyściela, wrasta w oko-liczne kości i wyosabnia w nich przestrzenie pneumatyczne, czyli zatoki. Jama nosowa rozpoczyna się otworem gruszkowatym, a kończy nozdrzami tylnymi, które wiodą do części górnej jamy gardła. Ma ona ścianę górną, dol-ną, przyśrodkową i boczną. Ścianę górną tworzy kość nosowa, kolec kości czołowej, blaszka sitowa oraz po-wierzchnia przednia i dolna trzonu kości klinowej. Ścianę dolną buduje w 3/4 wyrostek podniebienny szczęki, a w 1/4 tylnej blaszka pozioma kości podniebiennej. Ściana przyśrodkowa, czyli przegroda kostna nosa ma w części górnej blaszkę pionową kości sitowej, a w części dolnej lemiesz. Ściana boczna jest najsilniej urozmaicona poprzez wpuklające się 3 albo 4 małżowiny nosowe. Buduje je od przodu ku tyłowi trzon i wyrostek czołowy szczęki, kość łzowa, blaszka przyśrodkowa błędnika sitowego z dwoma albo trzema małżowinami nosowymi, małżowina nosowa dolna, blaszka pionowa kości podniebiennej i blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego. Jama nosowa łą-czy się:
poprzez otwór gruszkowaty z powierzchnią lica,
przez nozdrza tylne z jamą gardła,
przez otwór przysieczny z jamą ustną
otworem z kanalikiem sitowym z dołem przednim czaszki
z oczodołem przez kość nosową,
z dołem skrzydłowo-podniebiennym przez otwór klinowo podniebienny.