Profilaktyka uzależnień

1. Nastolatki i alkohol

Okres adolescencji to czas tworzenia się bardziej samodzielnej tożsamości. To czas ciekawości, buntu i przekraczania granic. Wskazuje się, że największe nasilenie zachowań ryzykownych występuje pomiędzy 16 a 17 r.ż. Ostatnie 10 lat w Polsce to intensywny wzrost wskaźnika nastoletnich dziewcząt pijących alkohol.

Na początku wieku XXI liczba piętnastolatek pijących alkohol przewyższyła liczę chłopców w tym wieku (ok 54% w porównaniu z 45%).

2. Nastolatki i narkotyki

W 2002 roku w Polsce wśród 15-latków było 0,3% dziewcząt i 2,6% chłopców używających często (co

najmniej 40 razy w roku) pochodnych konopi indyjskich. (W Anglii odpowiednio: 4,6% i 10,2%) W Europie coraz częściej osoby zgłaszające się na terapię zgłaszają pochodne konopi i kokainę jako środek od którego zaczynali.

Sierosławski, Bukowska, Jabłoński, w: Młodzież i narkotyki. Terapia i rehabilitacja

W Polsce zamiast kokainy często pojawia się amfetamina. Ostatnie lata to wzrost problemu hazardu u młodych ludzi.

3. Czynniki ryzyka i chroniące

Czynniki ryzyka - wszystkie o charakterze biopsychospołecznym, które które przyczyniają się do rozpoczęcia

bądź kontynuacji zachowań problemowych

Czynniki chroniące - indywidualne i środowiskowe właściwości , wzmacniające odporność na działanie

czynników ryzyka i przyczyniające się do wzrostu potencjału zdrowotnego

Ocenia się, że czynniki ryzyka mają większe znaczenie dla krótkotrwałych, bardziej doraźnych wzorów i konsekwencji używania. Czynniki chroniące są bardziej istotne dla wzorów długotrwałego używania i kumulowania się następstw (Evangelos Kafetzopoulos, Czynniki ryzyka... w: Młodzież i narkotyki...)

4. Profilaktyka szeroko rozumiana (Z. Gaś):

„proces wspomagania człowieka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, a także ograniczenie i likwidowanie czynników, które zaburzają prawidłowy rozwój i

dezintegrują zdrowie”.

5. Profilaktyka

Niezależnie od zjawiska, którego dotyczy profilaktyka, ma ona cele:

- rozpowszechnianie prawdziwych informacji o zjawisku, którego dotyczy

- kształtowanie świadomych wzorców konsumpcyjnych

- kształtowanie umiejętności interpersonalnych, a w szczególności: samoświadomości, samooceny,

samodyscypliny

- rozwijanie umiejętności interpersonalnych, a w szczególności: empatycznych, współpracy, komunikowania się

oraz rozwiązywania konfliktów

- rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji oraz rozwiązywania problemów, obejmujące między innymi

zdolność do wybierania pozytywnych stylów życia

- rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucia odpowiedzialności za grupę, do której jednostka należy

- rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności jako wzorca do naśladowania przez innych

- rozwijanie środowiska rodzinnego, społecznego i pracy, które podnosiłoby jakość życia wszystkich członków

- kształtowanie reguł prawnych i publicznych, aby były zgodne z ludzkimi potrzebami i wspierały pozytywne

style życia

- umożliwienie wczesnego rozpoznawania i diagnozowania zagrożeń i rozwijanie strategii przeciwdziałania im

E. T. Duffy

6. 3 rodzaje prewencji

W zależności od sytuacji zdrowotnej w której są podejmowane wyróżniamy (Caplan):

- prewencję pierwotną (profilaktykę pierwszorzędową) - działania zapobiegające wystąpienia problemu lub jego

rozwojowi. np. opóźnienie wieku inicjacji, informowanie o szkodach, zmiana norm spożycia itp. Tu często edukacja w mediach, ograniczenia dystrybucji itp.

- prewencja wtórna (p. drugorzędowa) - skierowana do zidentyfikowanych osób o podwyższonym ryzyku lub

przejawiających pierwsze objawy choroby. Działania powstrzymujące rozwój choroby. Tu edukacja o uzależnieniu zagrożonych, otoczenia, działania redukujące spożycie.

- prewencja trzeciego stopnia (p. trzeciorzędowa - działania w kierunku leczenia zaburzenia, redukowania skutków przebytej choroby i zapobieganie nawrotom. Zatem terapia, opieka środowiskowa i rehabilitacja.

7. Kierunki oddziaływania profilaktyki

Krzysztof Ostaszewski wyrównia 2 podejścia:

- nakierowane na wywołanie zmian u jednostki - edukacja i wychowanie. Założenie, ze ryzyko wynika ze stanu wiedzy, przekonań, norm, stylu życia, nawyków i kompetencji jednostki

- nakierowane na wywołanie zmian w środowisku społecznym - zmiana obyczajów, norm prawnych, przepisów. Założenie, że ryzyko wynika z tego, w jaki sposób jest zorganizowane społeczeństwo.

8. Tworzenie programu profilaktycznego

3 fazy:

- przygotowawcza - diagnoza stanu faktycznego, zidentyfikowanie czynników ryzyka i chroniących.

Projektowanie idei, celów, planów działania i sposobu ewaluacji

- realizacyjna - organizacja okoliczności do prowadzenia programu i realizacja go

- ewaluacyjno-korekcyjna - weryfikacja skuteczności i wprowadzanie korekt.

---