dr Krzysztof Kolecki
PSYCHOLOGIA EMOCJI
Literatura podstawowa:
Strelau, J. (2000), (red.), Psychologia - podręcznik akademicki.
T. 2., Gdańsk: GWP [rozdz.: 25, 26, 27, 28]
E M O C J E - PRZESZKODA CZY UŁATWIENIE ?
Definicja Frijdy:
Emocja jest wynikiem świadomej lub nieświadomej oceny zdarzenia jako wpływającego na nasze cele i interesy. Jeśli zdarzenie zgodne z celami to + , jeśli nie to -.
Istotą emocji jest uruchomienie gotowości do realizacji programu działania. Uruchamia ona priorytet. Może więc przeszkadzać w realizacji innych, mniej pilnych zadań.
Emocja jest doświadczana jako szczególny rodzaj stanu psychicznego. Towarzyszą jej: zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i reakcje behawioralne.
Składniki emocji:
- myśli (interpretacje zdarzeń, decyzje, wyobrażenia),
- ekspresja mimiczna (np.: mimiczne sprzężenia zwrotne),
- doświadczenia subiektywne somatyczne (np.:motylki w żołądku),
- tendencja do podjęcia działania konkretnego.
EMOCJA MOŻE SIĘ ROZPOCZĄĆ OD KAŻDEJ POJEDYNCZEJ Z TYCH SKŁADOWYCH !
Klasyczne teorie emocji:
Teoria obwodowa Jamesa-Langego
„Jest mi smutno, bo lecą mi łzy”
Teoria Cannona - TALAMICZNA (jądro wzgórza - pobudza, kora hamuje)
„Fight or Flight” - koty bez kory
Teoria aktywacyjna (Hebb, Arnold, Duffy)
intensywność emocji = poziom pobudzenia CUN
AKTYWACJA UMIARKOWANA = EMOCJA +
AKTYWACJA ZBYT NISKA / WYSOKA = EMOCJA -
IV. Poznawcze teorie emocji
4. Dwuczynnikowa teoria wzbudzania emocji Shachter - Singer (Dutton, Aron) - experyment z mostem
zdarzenie niespecyficzne pobudzenie interpretacja (nazwanie emocji ) emocja
Poznawczo-relacyjna teoria EMOCJI (STRESU) Lazarusa
Stres to relacja pomiędzy osoba a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako przekraczająca jej zasoby lub zagrażająca jej dobrostanowi.
Przebieg transakcji EMOCJONALNEJ (stresowej):
WYZNACZNIKI PROCESY SKUTKI SKUTKI
PRZYCZYNOWE POŚREDNICZĄCE BEZPOSREDNIE ODLEGŁE
Zmienne osobowe: Ocena pierwotna: jakość rozwiązania: poziom funkcjonow.
wartości, cele - krzywda / strata społecznego
przekonania - zagrożenie stan emocjonalny
samoocena - wyzwanie dobrostan psych.
poczucie
kontroli
zmiany fizjologiczne zdrowie / choroba
Zmienne otoczenia: Ocena wtórna: somatyczna
wymagania poradzę sobie /
zasoby nie poradzę sobie
Radzenie sobie:
na problem
na emocje
DRZEWO DECYZYJNE OCENY PIERWOTNEJ:
WPŁYW NA NASZE CELE: ZDARZENIE
TAK NIE
EMOCJA BRAK EMOCJI
SPRZYJANIE CELOM: TAK NIE
EMOCJA + EMOCJA -
ZAANGAŻOWANIE EGO:
SZCZĘŚCIE GNIEW
DUMA STRACH
MIŁOŚĆ SMUTEK
CO JEST PIERWOTNE - EMOCJA CZY OCENA POZNAWCZA?
a) experymenty z drastycznymi filmami
b) krytyka Parkinsona:
- one współistnieją, ale trudno powiedzieć, co pierwsze,
- dane pochodzą z werbalnych ocen badanych
c) experyment Zająca:
- nad primingiem emocjonalnym (torowaniem semantycznym),
- efekt częstej ekspozycji - tym szybciej, im krótsza ekspozycja.
BIOLOGICZNE PODWALINY ŻYCIA EMOCJONALNEGO
Koncepcja 3 poziomów ewolucyjnie młodszych systemów wzbudzania emocji - MacLean:
mózg gadów - podstawowe instynkty: stadne, polowania, obrony, terytorialny, zaloty, hierarchia grupowa, migracje (SEX - Agresja)
mózg limbiczny (paleossaków) - + zachowania rodzicielskie (MIŁOŚĆ) + zabawa, rywalizacja i kooperacja w stadzie, wokalizacja emocji - porozumiewanie się
kora nowa: specjalizacja
- rozpoznawanie emocji - prawa półkula,
- płaty czołowe - motywacja
- expresja emocji: + lewa płk.
-- prawa płk.
Izard - 4 systemy aktywacji emocji:
Neuronalny - jedyny zawsze działający i jedyny, który może się samoaktywować (biochemia lub stymulacja elektryczna) i uruchomić prawie kompletną emocję (bez tendencji do działania)
Sensomotoryczny: sylwetka, ekspresja twarzy, zachowania instrumentalne, napięcia mięśniowe,
motywacyjno-afektywny - ból i inne popędy
np.: smak gorzki - obrzydzenie - plucie, przypadkowe uderzenie się
- ból - złość.
Poznawczy
Ekspresja emocji a kultura - Emocje podstawowe
A) Eckman: STRACH, ZŁOŚĆ, SMUTEK, RADOŚĆ, WSTRĘT, (ZASKOCZENIE)
Ich ekspresja rozpoznawana bezbłędnie, niezależnie od rasy i kultury!
B) Rusell, Fehr: emocje prototypowe: MIŁOŚĆ, STRACH, ZŁOŚĆ, SMUTEK, SZCZĘŚCIE - najłatwiej je rozpoznać w sobie i wymienić jako emocje.
Inne emocje, to emocje pochodne - złożone, trudniej je rozpoznać po mimice!
EWOLUCYJNE PODSTAWY FUNKCJONALNOŚCI EMOCJI
Funkcje emocji:
Funkcja ułatwiania działania („fight or flight”),
Funkcja komunikacyjna.
Funkcje ekspresji emocji:
ułatwianie przezywania emocji,
ułatwianie czynności instrumentalnych,
funkcja komunikacyjna.
INTELIGENCJA EMOCJONALNA:
trafna percepcja, ocena i ekspresja emocji (u siebie/ innych),
umiejętność odnajdywania dostępu do emocji i generowania uczuć w sytuacji gdy ułatwiają one proces myślenia,
rozumienie emocji i wiedzy o emocjach,
regulacja emocji i kontrola emocjonalna zapewniająca nieustanny rozwój osobowości.
Podmiotowa samokontrola emocjonalna
REGULACJA ZACHOWAŃ - DĄŻENIE / UNIKANIE
- Orientacja zadaniowa
REGULACJA POZNAWCZA - SELEKCJA I MODYFIKACJA INFORMACJI (np.: mechanizmy obronnego Ego)
- np.: zamiana smutku na złość przy stracie
REGULACJA EKSPRESJI - UJAWNIANIE, NIEUJAWNIANIE
- społeczne reguły okazywania,
- osobiste standardy utylitarności.
SAMOKONTROLA UMYSŁU
Podstawowa samokontrola emocjonalna = np.: odraczanie gratyfikacji
S - odraczanie gratyfikacji R - tworzenie dystrakcji
(np.: dzieci a cukierek za chwilę)
- zamiana ekspresji, przekierowanie uwagi
Paradoksalne następstwa kontroli umysłu:
- tłumienie myśli stereotypowej wzrost aktywacji poznawczej stereotypu
STRES NIEGDYŚ… I DZIŚ