dr Krzysztof Kolecki

PSYCHOLOGIA EMOCJI

Literatura podstawowa:

1. Strelau, J. (2000), (red.), Psychologia - podręcznik akademicki.

T. 2., Gdańsk: GWP [rozdz.: 25, 26, 27, 28]

E M O C J E - PRZESZKODA CZY UŁATWIENIE ?

1. Definicja Frijdy:

1. Emocja jest wynikiem świadomej lub nieświadomej oceny zdarzenia jako wpływającego na nasze cele i interesy. Jeśli zdarzenie zgodne z celami to + , jeśli nie to -.

2. Istotą emocji jest uruchomienie gotowości do realizacji programu działania. Uruchamia ona priorytet. Może więc przeszkadzać w realizacji innych, mniej pilnych zadań.

3. Emocja jest doświadczana jako szczególny rodzaj stanu psychicznego. Towarzyszą jej: zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i reakcje behawioralne.

2. Składniki emocji:

- myśli (interpretacje zdarzeń, decyzje, wyobrażenia),

- ekspresja mimiczna (np.: mimiczne sprzężenia zwrotne),

- doświadczenia subiektywne somatyczne (np.:motylki w żołądku),

- tendencja do podjęcia działania konkretnego.

EMOCJA MOŻE SIĘ ROZPOCZĄĆ OD KAŻDEJ POJEDYNCZEJ Z TYCH SKŁADOWYCH !

3. Klasyczne teorie emocji:

1. Teoria obwodowa Jamesa-Langego

„Jest mi smutno, bo lecą mi łzy”

2. Teoria Cannona - TALAMICZNA (jądro wzgórza - pobudza, kora hamuje)

„Fight or Flight” - koty bez kory

3. Teoria aktywacyjna (Hebb, Arnold, Duffy)

intensywność emocji = poziom pobudzenia CUN

AKTYWACJA UMIARKOWANA = EMOCJA +

AKTYWACJA ZBYT NISKA / WYSOKA = EMOCJA -

IV. Poznawcze teorie emocji

4. Dwuczynnikowa teoria wzbudzania emocji Shachter - Singer (Dutton, Aron) - experyment z mostem

zdarzenie niespecyficzne pobudzenie interpretacja (nazwanie emocji ) emocja

4. Poznawczo-relacyjna teoria EMOCJI (STRESU) Lazarusa

Stres to relacja pomiędzy osoba a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako przekraczająca jej zasoby lub zagrażająca jej dobrostanowi.

Przebieg transakcji EMOCJONALNEJ (stresowej):

WYZNACZNIKI PROCESY SKUTKI SKUTKI

PRZYCZYNOWE POŚREDNICZĄCE BEZPOSREDNIE ODLEGŁE

Zmienne osobowe: Ocena pierwotna: jakość rozwiązania: poziom funkcjonow.

• wartości, cele - krzywda / strata społecznego

• przekonania - zagrożenie stan emocjonalny

• samoocena - wyzwanie dobrostan psych.

• poczucie

kontroli

zmiany fizjologiczne zdrowie / choroba

Zmienne otoczenia: Ocena wtórna: somatyczna

• wymagania poradzę sobie /

• zasoby nie poradzę sobie

Radzenie sobie:

• na problem

• na emocje

DRZEWO DECYZYJNE OCENY PIERWOTNEJ:

WPŁYW NA NASZE CELE: ZDARZENIE

TAK NIE

EMOCJA BRAK EMOCJI

SPRZYJANIE CELOM: TAK NIE

EMOCJA + EMOCJA -

ZAANGAŻOWANIE EGO:

SZCZĘŚCIE GNIEW

DUMA STRACH

MIŁOŚĆ SMUTEK

4. CO JEST PIERWOTNE - EMOCJA CZY OCENA POZNAWCZA?

a) experymenty z drastycznymi filmami

b) krytyka Parkinsona:

- one współistnieją, ale trudno powiedzieć, co pierwsze,

- dane pochodzą z werbalnych ocen badanych

c) experyment Zająca:

- nad primingiem emocjonalnym (torowaniem semantycznym),

- efekt częstej ekspozycji - tym szybciej, im krótsza ekspozycja.

5. BIOLOGICZNE PODWALINY ŻYCIA EMOCJONALNEGO

1. Koncepcja 3 poziomów ewolucyjnie młodszych systemów wzbudzania emocji - MacLean:

1. mózg gadów - podstawowe instynkty: stadne, polowania, obrony, terytorialny, zaloty, hierarchia grupowa, migracje (SEX - Agresja)

2. mózg limbiczny (paleossaków) - + zachowania rodzicielskie (MIŁOŚĆ) + zabawa, rywalizacja i kooperacja w stadzie, wokalizacja emocji - porozumiewanie się

3. kora nowa: specjalizacja

- rozpoznawanie emocji - prawa półkula,

- płaty czołowe - motywacja

- expresja emocji: + lewa płk.

-- prawa płk.

2. Izard - 4 systemy aktywacji emocji:

1. Neuronalny - jedyny zawsze działający i jedyny, który może się samoaktywować (biochemia lub stymulacja elektryczna) i uruchomić prawie kompletną emocję (bez tendencji do działania)

2. Sensomotoryczny: sylwetka, ekspresja twarzy, zachowania instrumentalne, napięcia mięśniowe,

3. motywacyjno-afektywny - ból i inne popędy

np.: smak gorzki - obrzydzenie - plucie, przypadkowe uderzenie się

- ból - złość.

4. Poznawczy

6. Ekspresja emocji a kultura - Emocje podstawowe

A) Eckman: STRACH, ZŁOŚĆ, SMUTEK, RADOŚĆ, WSTRĘT, (ZASKOCZENIE)

Ich ekspresja rozpoznawana bezbłędnie, niezależnie od rasy i kultury!

B) Rusell, Fehr: emocje prototypowe: MIŁOŚĆ, STRACH, ZŁOŚĆ, SMUTEK, SZCZĘŚCIE - najłatwiej je rozpoznać w sobie i wymienić jako emocje.

Inne emocje, to emocje pochodne - złożone, trudniej je rozpoznać po mimice!

7. EWOLUCYJNE PODSTAWY FUNKCJONALNOŚCI EMOCJI

1. Funkcje emocji:

1. Funkcja ułatwiania działania („fight or flight”),

2. Funkcja komunikacyjna.

2. Funkcje ekspresji emocji:

1. ułatwianie przezywania emocji,

2. ułatwianie czynności instrumentalnych,

3. funkcja komunikacyjna.

8. INTELIGENCJA EMOCJONALNA:

1. trafna percepcja, ocena i ekspresja emocji (u siebie/ innych),

2. umiejętność odnajdywania dostępu do emocji i generowania uczuć w sytuacji gdy ułatwiają one proces myślenia,

3. rozumienie emocji i wiedzy o emocjach,

4. regulacja emocji i kontrola emocjonalna zapewniająca nieustanny rozwój osobowości.

9. Podmiotowa samokontrola emocjonalna

1. REGULACJA ZACHOWAŃ - DĄŻENIE / UNIKANIE

- Orientacja zadaniowa

2. REGULACJA POZNAWCZA - SELEKCJA I MODYFIKACJA INFORMACJI (np.: mechanizmy obronnego Ego)

- np.: zamiana smutku na złość przy stracie

3. REGULACJA EKSPRESJI - UJAWNIANIE, NIEUJAWNIANIE

- społeczne reguły okazywania,

- osobiste standardy utylitarności.

SAMOKONTROLA UMYSŁU

Podstawowa samokontrola emocjonalna = np.: odraczanie gratyfikacji

S - odraczanie gratyfikacji R - tworzenie dystrakcji

(np.: dzieci a cukierek za chwilę)

- zamiana ekspresji, przekierowanie uwagi

Paradoksalne następstwa kontroli umysłu:

- tłumienie myśli stereotypowej wzrost aktywacji poznawczej stereotypu

STRES NIEGDYŚ… I DZIŚ

---