Środowisko-ogół elementów przyrodniczych, obejmuje świat roślinny i zwierzęcy, wszystkie warunki przyrodnicze hydrologiczne, zasoby naturalne elementy środowiska geofizycznego- powietrze, glebę, energię świetlną(cieplną) pochodzenia słonecznego.
Podział zasobów przyrody: niewyczerpalne- eksploatacja zagraża wyczerpaniu np.energia słoneczna, wiatr
Wyczerpane-w wyniku eksplantacji mogą ulec całkowitemu wyczerpaniu, zależy to od intensywności ich pozyskiwania i zużywania. Dzielą się na:odnawialne ulegają odtworzeniu w toku naturalnych procesów i nieodnawialne wykorzystanie powoduje stałe straty tego surowca.
Rodzaje krajobrazów:pierwotny-brak interwencji człowieka np.tundra, wysokie masywy górskie.
Naturalny-częściowo jest użytkowany przez człowieka np..parki narodowe,kulturowy-w całości jest użytkowany przez człowieka np. obszary rolnicze, uzytkowanie łąk, zdewastowany-całkowiceie przeobrażony przez człowieka, w wyniku tego zostały zakłócone stosunki pomiędzy roślinami i zwierzętami, krajobraz ten wymaga renowacji-odnowienia
Negatywne skutki działania człowieka:wprowadzanie do środowiska odpadów przemysłowych przemysłowych nadmierna eksplantacja zasobów np. zanieczyszczenie powietrza→kwaśne deszcze→niszczenie budowli i zmiany w środowisku wodnym i glebowym.
Antropogeniczne obciążenie środowiska:skutki bezpośrednie: dzielą się na pierwotne:zmany jakości powietrza,wód ograniczenie areału i zmiany gleb , zmiany ilości zasobów biotycznych, wtórne: zmniejszenie produktywności ekosystemów, zmiany krajobrazu i środowiska pośrednie: pogorszenie komfortu życia, straty w produkcji przemysłowej, rolnej i leśnej, gospodarce rybackiej, pogorszenie stany zdrowia ludności. Straty w poszczególnych dziedzinach: w rolnictwie-24% w zakresie zdrowia mieszkańców-3,5% , w leśnictwie- 5%, w gospodarce wodnej- 3,5%, zasobów surowców mineralnych-5%, emisje pyłów 20%. Cele monitorowania środowiska: określenie substancji wprowadzanych do środowiska, ich ilości, źródeł emisji i rozkładu w przestrzeni, wpływu tych substancji na ludzi,uprawy, zwierzęta, ekosystemy, określenie przyczyn wzrostu stężenia tych substancji, ustalenie sposobu i kosztów ograniczenia ich emisji, stężenia i wpływu na środowisko, określenie wymagań prawnych dla kontroli i procedur awaryjnych na obszarach wysokiego ryzyka, określenie przydatności zasobów wodnych i gruntów dla róznych celów użytkowania. Monitorowanie środowiska glebowego-obejmuje tereny rolnicze, skażone, opuszczone, ogródki przydomowe. Ich rozkład nie następuje tak szybko jak w wodzie, czy powietrzu. Monitorowanie wód-polega na badaniu zanieczyszczeń różnego rodzaju wód(pitna,w rzekach, jeziorach,wody słodkie, wody morskie). Skład powietrza atmosferycznego azot 78,084% tlen 20,948%, argon o,934%, dwutlenek węgla 0.03% i inne stanowią 0,01%. Warstwy atmosfery :troposfera 17-18 km nad rownikiem11-12 szerokości umiarkowanej, 8-9km biegun.(tropopauza) stratosfera -od troposfery50 km (stratopauza) mezosfera od stratosfery80 km (menopauza) termosfera. Zanieczyszczenia powietrza:naturalne -wybuchy wulkanów, pożary lasów, burze piaskowe, huragany, proces rozkładu zw. organicznych. antropogeniczne- związane z działalnością człowieka. Źródła emisji zanieczyszczeń:energia elektryczna, energia cieplna, zakłady przemysłowe, pojazdy mechaniczne, gospodarstwa rolnicze, obiekty zlokalizowane poza granicami Polski. Zanieczyszczenia powietrza: gazowe-zw.siarki z przemysłu paliwowego i energetycznego utrzymują się od 2 -4 dni utlenia się do trójtlenek siarki, zw.azototu obróbka wysokotermiczna w komorach elektrowni, silnikach spalinowych, groźne NO,NO2,NH3,zw.wegla CO z niepełnego spalania węgla, źródła spaliny silników, przemysł metalurgiczny, elektromaszynowy,elektrociepło. CO2 powstaje podczas oddychania, spalania wszystkich paliw, jest naturalną izolacją termiczną w atmosferze, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne-źródła spalanie paliw, tytoniu, absorbowane są cząsteczki pyłu i opadają z nim do gleby i wody,dioksyny- spalanie odpadów chemicznych, szpitalnych, w czasie bielenia papieru, gromadzi się w mleku i miesie zwierzęcym. Pyłowe: toksyczne zawierają metale ciężkie Hg, Cd, As, Zn, Pb, radioaktywne azbestowe fluorki, szkodliwe: uczulające, zawierające krzemionkę, rozprowadza się w płynach ustrojowych, neutralne:drażniące produkty żelaz gipsu, węgla, prowadzą do niedotlenienia np. astma pokrywają rośliny i uniemożliwiają fotosyntezę. SKUTKI DLA CZŁOWIEKAa:choroby układu oddechowego:zapalenie błony śluzowej nosa, oskrzeli, nowotwory płuc, dusznice, pylice,zaburzenia ukł.nerwowego -bole głowy, zmęczenie, bezsenność,choroby oczu, reakcje alergiczne typu wysypki,zaczerwienienia, zaburzenia ukł.krążenia choroby serca.WPŁYW ZANIECZYSZCZEŃ NA ROŚLINY;niszczenie komórek,zatykanie aparatów szparkowych,ograniczenie fotosyntezy, niszczenie chlorofilu, oparzenia lisci, igieł młodych pędów, zachwianie równowagi jonowej między glebą i rośliną, wzrost podatności na oparzenia, choroby zwierząt. Wpływ zanieczyszczeń na przemysł: niszczenie budowli, korozja metali, redukcja promieniowania słonecznego, wydłuzanie wysychania farb i lakierów.
niekorzystne zjawiska:smog fotochemiczny-klimat tropikalny i subtropikalny powstaje ze spalin samochodowych i czad, smog siarkowy klimat umiarkowany, powstaje ze spalania wegla kamiennego, dziura ozonowa ubytek ozonu w atmosferze, związany z zanieczyszczeniami chlorofluoropodobnych, węglowodorami(freony) chlorkiem i bromkiem metalu, tlenkami azotu,czterochlorkiem węgla,efek cieplarniany-55%CO2 17 %metan,tlenek azotu. Kwaśne deszcze-opady atmosferyczne zawierające produkty przemiany tlenku azotu 30% siarki 70% węgla powierzchnia zakwaszana to gleba,wody powierzchniowe niszczą budowle, rośliny. Ochrona powietrza atmosferycznego 1.oczyszczanie gazów odlotowych: czyli usuwanie zanieczyszczeń pyłowych:odpylacze, usuwanie zanieczyszczeń gazowych- absorpcja, adsorpcja, spalanie katalityczne 2.stosowanie niekonwencjonalnych źródeł energii:elektrownie wodne, energia wody, energia wód geotermicznych, promieniowanie słoneczne, biomasa, energetyka jądrowa, ogniwa fotowoltaiczne.3.posrednie metody:dokonywanie procesów spalania wegla, stosowanie technologi niskoenergetycznych, racjonalne uzytkowanie energii. Odpylacze suche:komora osadcza-wykorzystanie zjawiska opadania pyłu, zgrubnego oczyszczania gazów z ziaren ziaren pedkości opadania>0,5 m/s stosowane w hutnictwie, cyklon- działa na zasadzie siły odśrodkowej z odrzutem ciężkich sił pyłów na ściany cylindra zalety: prosta budowa,niewielkie gabaryty, duża skuteczność. Odpylacze mokre:płuczki bez wypełnienia- ciecz wychwytuje ziarna pyłu, płuczki z wypełnieniem-warstwa wypełnienia (porcelanowa, metalowe, koks, zwir)osadzają się tam zanieczyszczenia, płuczki pionowe - warstwa cieczy przebija się i wytwarza pianę, która jest usuwana razem z zanieczyszczeniami. Odpylacze filtracyjne.
Zasoby wodne kuli ziemskiej:94% w morzach i oceanach, 4%podziemne wody, 2% lodowce i wieczny śnieg, 0,03 wody powierzchniowe. W zależności od pochodzenia dzieli się je na: opadowe ,powierzchniowe, podziemne. w zależności od zawartości soli: słone -wody oceanów, mórz, 32-38% zasolenia nie przydatne, słodkie 38 tyś km3-zasoby rzeki jeziora, para wodna, woda glebowa, pobagienna. Ochrona gleby wynika z:małej ilości w skali światowej: zasoby wody śródlądowej-21,7% globalnej ilości wody 2,15% to lodowce.o,o2dostępne do celów gospodarczych ,niewłaściwe i nierozsądne gospodarowanie, większe zapotrzebowanie zwiększenie liczby ludności,podnoszenie standardu życia. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami; stosowanie bezściekowych technologi w produkcji przemysłowej, napowietrzanie wód stojacych, zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk wody ze ścieków, odzyskiwanie wód kopalnianych, zabezpieczanie hałd i wyrobisk,oczyszczanie scieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych. Skutki melioracji: obnizanie poziomu wód w jeziorach i studniach, wzrost odpływu wód gruntowych kierunku sieci, wzrost nasilenia erozji wietrznej i pozarów, zmiana reżimu wodnego gleb i funkcjonowania fitocenozy, pogorszenie warunków inżyniersko-geologicznych. Klasyfikacja zanieczyszczeń:wg sposobu usuwania:zawieszane i pływające usuwane w procesie sedymentacji,koloidilalne- o wielkości cząs.ponizej 10 nm w procesie ultrafiltracji, rozpuszczone-występują w formie roztworu wodnego, usuwane fizycznie i chemicznie, wg wpływu na zdrowie:zw. trujące , nieszkodliwe, pożadane dla człowieka, wg pochodzenia;biologiczne i bakteriologiczne,(bakterie występuja w wodach powierzchniowych, żyją kilka dni spożycie powoduje dur brzuszny i czerwonkę,glony powodują zakwit wody, zielenice biora udział samooczyszczeniu wód, pierwotniaki-odzywiają się martwą materią organiczną, biora udział w oczyszczniu ścieków) fizyczne:substancje stałe pochodzenia organicznego organicznego nieorganicznego, obumarłe cząst.roślin zwierząt i roślin ,chemiczne:pogarszają jakość wód, niebezpieczne dla środowiska ,zagrożeniem są metale ciężkie detergenty, pestycydy, mniej szkodliwe zw. żelaza magnezu Ca, Mg, w wodach podziemnych siarczany, chlorki, fosforany. Wskaźnik zanieczyszczenia wód fizykochemicznych: tem.0-250C, smak słony, gorzki, zapach, odczyn 6,5-8,5, twardośc, mętność, utlenialnosć. Wody podziemne:strefa areacji(woda znajdująca się w glebie ,strefa saturacji- wypływ w postaci źrodeł zasilają wody rzek, jezior część pobierana jest pobierana przez korzenie. Wysokość infiltracji zależy od:opady atmosferyczne,parowanie, głębooś zwierciadła wody gruntowej, pokrycia terenu roślinnością. Zagrożenie wód podziemnych: składowanie odpadów przemysłowych przemysłowych komunalnych,rolnicza i ogrodnicza uprawa roli,, emisja pyłow gazowych, nieszczelna sieć kanalizacyjna, kwaśne deszcze, wody sciekowe z dróg, wykopy i wyrobiska przecinające warstwy izolujące, wsiąkanie zanieczyszczeń do wod powieszczchniowych. Litosfera:zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej o miąższości 80-150 km. Stan litosfery i jej tworzenie:kosmiczny(oddziaływanie słońca, meteoryty),endogeniczne(ruchy górotworcze)egzogeniczne(procesy wietrzenia i erozji)antropogeniczne(zagospodarowanie zasobów). Gleba pełni funkcje przyrodnicze, gospodarcze, społeczne:jako rezerwuar substancji odżywczych jest podstawą produkcji biomasy,-ze względu na porowatość jest rezerwuarem zasobów wodnych, -są centralnym czynnikiem obejmującym reakcje ekosystemów, - środowisko zycia organizmów, Elementy przemian środ.glebowego:(etapy)-wylesianie na rzecz areału rolniczego,-kształtowanie właściwości gleby stosowanych do potrzeb produkcji,- przejmowanie terenów wolnych i leśnych na cele budownictwa ,- degradacje w skutek eksplantacji bogactw naturalnych. Degradacje gleb względne-przeobrażenie stopniowe lub skokowe dotychczasowego ukł.w nowy o aktywności biologicznej na mniejszy od poprzedniego(np. zmiany pH)
Degradacja rzeczywista-trwałe obniżenie lub zniszczenie aktywności biologicznej gleby, pogorszenie ich wartości produkcyjnej o ekologicznej, obniżenie wartości technologicznej plonów, pogorszenie stanu higienizacji. Mechanizm niszczenia poziomu próchnicznego; zniekształcenie struktury bez ubytku próchnicy i zmniejszenie zespołu próchnicy , -całkowite zniszczenie poziomu próchnicy . degradacja stosunków wodnych w glebie: wzrost wody- zawodnienie, może mieć charakter trwały lub okresowy, oddalone (podmakanie, zatapianie, podtapianie), odgórne(sporadyczne sezonowe), przesuszenie-jest to wynik działalności człowieka(górnictwo odkrywkowe i głębinowe, -głębinowe ujecia wody,- niewłaściwe sposoby użytkowania gleby i szatą roślinną. Przyczyny zniekształcenia rzeźby terenu:-górnictwo, eksplantacja kopalń,-przemieszczanie mas ziemi,-osadzanie gruntu na obszarach górniczych,-osuszanie ziemi ze zboczy,-erozja żłobinowa i wąwozowa, - mąło obszarowa eksplantacja torfu i surowców mineralnych. Erozja gleby-proces niszczący powierzchnię ziemi może być wietrzna lub wodna. Czynniki decydujące o erozji:ukszt.terenw na zboczach, budowle geologiczne, pokrywa glebowa(gleby lessowe ,odporne duża zawartośc Ca i Mg). Erozja wodna-polega na wymywaniu resztek gleby rodzaje deszczowa;- powierzchniowa- zmywanie i namywanie nie powoduje trwałych trwałych widocznych zmian w terenie, wąwozowa - powstają żłobiny, podziemna(wgłębna)- wymywanie CaCO3powstawanie kotłów erozyjnych. Techniczna zabudowa i rozdrobnienie powierzchni biologicznie czynnej:pośrednie:wprowadzenie do środowiska odpadów i zanieczyszczeń, -zmiana wilgotności powietrza, -zwiększenie amplitudy temp.- zmiany oddziaływania słońca na glebę . mechaniczne zanieczyszczenie gleb:- wprowadzenie innych substancji do gleb,-odpady budowlane,-opakowania po towarach, -nieorganiczne odpady z gospodarstw wiejskich
Chemiczna degradacja gleb jest to najgroźniejsza forma degradacji gleby. Polega na wprowadzeniu do gleby zw. chemicznych pochodzenia zewnętrznego, które ograniczają lub niszczą jej aktywność biologiczną. Na ogół nie powoduje zmian morfologii gleb lecz wywołuje istotne przeobrażenia ich chemizmu.
Podział: -oddziałujące ujemnie na glebę i rośliny -obojętne dla gleb i roślin, ale szkodliwe dla ludzi i zwierząt
Zakwaszenie gleb powoduje -pogorszenie struktury i przepuszczalność gleb -zwiększa rozpuszczalność wielu składników mineralnych i ich toksyczne działanie na mikroorganizmy i rośliny, a pośrednio na ludzi i zwierzęta -wpływa na migrację tych składników do wód gruntowych i roślin, narusza to równowagę jonową środowiska -odczyn ma wpływ na namnażania się, a tym samym kierunek i intensywność procesów glebowych -odczyn ma wpływ na wzrost i rozwój roślin
Intensywność nominalnego zakwaszenia zależy: -rodzaju i gatunku gleb -składu gatunkowego lasu -warunków klimatycznych -ukształtowania rzeźby terenu
Czynniki antropogeniczne powodujące zakwaszenie: -zanieczyszczenie atmosfery -stosowanie nawozów fizjologicznie kwaśnych -niewłaściwe następstwo roślin -stosowanie kwaśnych nawozów
Kategorie degradacji gleb (wysycenie N)
b. słabo 25-40%
słabo 40-55%
średnio 55-70%
silnie 70-85%
b. silnie >85%
Zawartość próchnicy - decyduje o urodzajności i przydatności gleb
Przyczyny ubytku próchnicy: -erozja -procesy wyjaławiania gleby -brak nawożenia organicznego -specjalizacja produkcji rolniczej
Kategorie degradacji gleb (zaw. Próchnicy t/ha)
słabo 50-40
średnio 40-30
zdegradowane 30-20
silnie 20-10
utw. bezwęglan. do10
Zasolenie gleb. Nadmiar rozpuszczalnych soli w strefie korzeniowej jest największy w klimacie suchym, a w klimacie umiarkowanym występuje na: -terenach przemysłowych -obszarach narażonych na emisję soli -hałdach popiołu wysypiskach -glebach nawadnianych ściekami
Szkodliwość zasolenia: zmniejszenie dostępności wody dla roślin -zachwianie równowagi jonowej w glebie -podwyższanie koncentracji soli w roślinach
Zabiegi agrotechniczne degradujące glebę: a)stosowanie nawozów mineralnych - stosowanie źle zbilansowanych i dobranych nawozów oraz nadmiar skład. mineralnych nie zasorbowanych przez glebę b)stosowanie środków ochrony roślin - powinny być stosowane w dawkach podanych przez producenta; magazynowanie zbędnych i przeterminowanych środków oraz opakowań (mogilniki) c)rolnicze wykorzystanie odpadów - zagrożenia wynikają z wprowadzenia aktywnych, obcych substancji; zanieczyszczenia metalami ciężkimi; skażenie środowiska chorobotwórczymi bakteriami d)gnojowica - ulatniają się duże ilości siarkowodoru i amoniaku; może być przyczyną eutrofizacji wód; przenoszenie mikroorganizmów chorobotwórczych.
Degradacja gleb przez zanieczyszczenia atmosfery: a)tlenkami siarki i azotu - kwaśne deszcze, a to prowadzi do zakwaszenia gleby b)pyły - potężny ładunek metali ciężkich; pyły wapienne (silna alkalizacja gleby); pyły osiadające na liściach roślin ujemnie wpływają na plonowanie.
Metale ciężkie w glebach. Odnosi się do następujących metali: Pb, Zn, Cu, Cr, Cd, Ni. Zależy od: -przebiegu procesów glebotwórczych -geochemicznego charakteru skał macierzystych -nasilenia zanieczyszczeń przemysłowych -działalności agrotechnicznej Źródła: -przemysł chemiczny -górnictwo, hutnictwo, energetyka -komunikacja -rolnictwo
Zanieczyszczenie gleb zw. ropopochodnymi. Przyczyny: -długotrwałe rozpraszanie płynnych i stałych substancji -wycieki ropy lub jej produktów -wprowadzenie do środowiska ropopochodnych i zaolejonych substancji -awarie instalacji transportujących -przesiąkanie ropy lub jej produktów. Skutki: -zmniejszenie przepuszczalności i retencyjności -spadek zasobności K i P -giną drobnoustroje tlenowe, namnażają się beztlenowe.
Źródła WWA: -ropa i substancje ropopochodne -produkty spalania i transformacji substancji organicznych -transport, komunikacja. Najbardziej toksyczne: naftalen, acenaftylen, piren.
Metaboliczna intoksykacja gleb. Przyczyny: -stosowanie nadmiernych ilości gnojowicy -stosowanie płynnych osadów ściekowych -stosowanie nawozów fizjologicznie kwaśnych. Intensywność zależy od: -ilości i podatności substancji organicznej na rozpad -temperatury -niedoboru tlenu i czasu jego trwania.
Biologiczne zanieczyszczenia gleby. Źródła: -niekonwencjonalne substancje nawozowe -nawozy organiczne -przetwórnie odpadów przemysłu nasiennego -szpitale.
Ochrona gleb: poprzez instrumenty prawne, organizacyjne i techniczne uwzględnia: -ograniczenie ich przejmowania na cele nierolnicze -przeciwdziałanie chemicznej degradacji -ograniczenie ujemnych skudków erozji -przeciwdziałanie przesuszeniu i zawodnieniu -minimalizowanie technicznych deformacji gruntów i zanieczyszczeń mechanicznych.
Ulepszenie gleb - poprawa ekologicznych i produkcyjnych walorów gleb niskiej jakości poprzez melioracje, użyźnianie lub techniczną przebudowę.
Higienizacja gleb - wypracowanie i realizacja takich systemów użytkowania, które gwarantują ekologiczno-zdrowotne warunki bytowania ludzi i produkcję żywności poprzez: -racjonalną nawozową gospodarkę biomasą -racjonalną gospodarkę odpadami -optymalizację nawożenia mineralnego i stosowanie chemicznych środków ochrony roślin -dostosowanie i racjonalizacja struktury użytkowania terenu i doboru roślin na obszarach degradującego działania.
Rekultywacja - rekonstrukcja gleby zniszczonej mechanicznie, detoksykacja i biologiczne uaktywnienie obszarów zdegradowanych chemicznie oraz regulacja stosunków wodnych na gruntach zawodnionych i przesuszanych. Zabieg ten stosujemy na składowiskach odpadów, wyrobiskach eksploatacji surowców, glebach zniszczonych mechanicznie, obszarach zawodnionych, w nieckach. 1.Rekkultywacja techniczna obejmuje ukształtowanie terenu, uregulowanie stosunków wodnych, odtwarzanie gleby 2.Rekultywacja biologiczna polega na stosowaniu zabiegów wytwarzających na powierzchni nieużytku warstwy gleby przez wykonanie uprawy mechanicznej, nawożenie, doboru i uprawę roślin próchniczo twórczych (motylkowe, trawy).
Fazy i etapy rekultywacji: 1.Faza przygotowawcza: -rozpoznanie czynników warunkujących prawidłowość rozwiązań w dziedzinie rekultywacji -ustalenie kierunku zagospodarowania gruntu stosownie do jego przeznaczenia -wprowadzenie ustaleń dotyczących rekultywacji i zagospodarowania zgodnie z założeniami techniczno-ekonomicznymi inwestycjami 2.Faza rekultywacji podstawowej: -ukształtowanie rzeźby terenu oraz uregulowanie stosunków hydrologicznych -wykorzystanie biologiczne wartościowych warstw gruntu na cele rolnicze lub leśne -gromadzenie nakładu i odpadów powstałych toku robót górniczych lub geologicznych oraz innych odpadów na składowiskach. 3.Funkcje rekultywacji szczegółowej: -regulacja warunków hydrologicznych gleby -wprowadzenie roślinności odtwarzających warunki biologiczne i hamujących erozje -zabudowa biologiczna lub biologiczno techniczna skarp podnóży i korony zwałowisk.
Rekultywacja wyrobisk piaszczystych: przeznaczone na cele leśne i rekreacyjne do przebudowy gruntu wykorzystuje się osady ściekowe, popioły ze spalania węgla
Rekultywacja wyrobisk gliniastych i lessowych: docelowe zagospodarowanie wyrobisk sucho gruntowych to grunty orne i użytki zielone, a zawodnionych to zbiorniki wodne i tereny rekreacyjne, wykorzystuje się lokalny nakład ziemi próchniczej, nawozy i odpady organiczne.
Rekultywacja wyrobisk wapiennych: zagospodarowanie to tereny rekreacyjne, ogródki działkowe. Najważniejsze jest ukształtowanie warstwy gruntu gwarantującej warunki odpowiadające dla wzrostu roślin i nasilenie drzew.
Rekultywacja wyrobisk torfowych: docelowe zagospodarowanie to użytki zielone.
Rekultywacja gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi: -rozcieńczenie stężenia (detoksykacja) poprzez zwiększenie aktywności biologicznej gleb, intensywną uprawę odpowiednich gatunków roślin -wapnowanie do odczynu zasadowego -systematyczne rozcieńczenie koncentracji przez stosowanie sorbentów mineralnych, substancji ilastych
Rośliny wykorzystywane do detoksykacji: -uprawy polowe (zboża) -ogrody (pomidory, sałata) -użytki zielone(kupkówka) -do rekultywacji gleb zdegradowanych chemicznie stosuje się uprawy roślin oleistych.
Rekultywacja gleb silnie zakwaszonych: -stosuje się wapnowanie, które: likwiduje ujemnie działanie kwasów, zmniejsza rozpuszczalność szkodliwych dla roślin związków, przywraca równowagę jonową zmniejsza wymywanie składników pokarmowych, odtworzenie aktywności biologicznej gleby.
Rekultywacja gleb zanieczyszczonych zw. azotu: zwiększenie pojemności sorpcyjnej gleby przez wprowadzenie materii organicznej
Rekultywacja gleb zanieczyszczonych zw. fluoru: ideą metody jest wprowadzenie zanieczyszczeń poza strefę zagrożeń i blokowanie przemieszczania do łańcucha pokarmowego przez: -poprawę pojemności sorpcyjnej gleb -optymalizację zaw. Biopierwiastków i substancji organicznej -alkalizację gleb -dobór i uprawę roślin -utylizację biomasy
Rekultywacja gleb zasolonych: poprzez przemywanie powoduje się duże rozpuszczenie soli i wymycie ich w głąb profilu.
Rekultywacja gleb zanieczyszczonych zw. ropopochodnymi: wykorzystujemy metody fizyczne, fizykochemiczne i biotechnologiczne. Rozpuszczone w wodzie lotne związki usuwa się poprzez ich desorpcję do strumienia powietrza, a zw. ropopochodne przez adsorpcję na węglu aktywnym, diatomicie.
Ulepszanie agroekologicznych właściwości gleb - optymalizacja struktury terenów rolno-leśnych, przekazywanie najsłabszych użytków rolnych pod zagospodarowanie leśne, wyższe efekty ekonomiczne, pozytywny wpływ siedlisk leśnych na warunki klimatyczne, wysokie koszty
Melioracje gleb regulujące stosunki wodne - Regulacja stosunków wodnych jest zasadniczym czynnikiem dostosowującym gleby do potrzeb produkcji rolnej. Prawidłowa melioracja wodna to proces odwadniania gleb ale również procesy prawidłowego ich nawadniania. Powinny być realizowane e połączeniu z procesem scalania i wymiany gruntów.
Melioracyjna przebudowa właściwości gleb lekkich - trwałe zwiększanie i ukształtowanie jakości tych gleb poprzez zastosowanie substancji organicznej. Zastosowanie dawek melioracyjnych (200 t/ha) podnosi jej jakość i walory ekologiczne o 2 klasy
Odpady to wszystkie przedmioty oraz substancje stałe, a także nie będące ściekami substancje ciekłe powstałe w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej lub bytowania człowieka i nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały, za odpady uważa się również osady ściekowe. Odpady to najpoważniejsze zagrożenia dla środowiska: -narusza obieg materii w przyrodzie -powoduje ubytek rolno-leśnej przestrzeni. Podział: możemy wyróżnić: stałe i ciekłe, niebezpieczne i pozostałe -uwzględniając genezę: komunalne, przemysłowe, osady ściekowe -ze względu na udział frakcji organicznej: mineralne do 1%, organiczno-mineralne 1-15%, organiczne 15%
Kategoria I odpady nadzwyczaj niebezpieczne, zaliczamy: -aminy alifatyczne i aromatyczne -arsen, beryl, bor, rtęć, -zw. cyjanowe -wielochlorowane dwufenyle
Kategoria II odpady niebezpieczne, organiczne i nie organiczne zw. metali: Ba, Bi, B, Cr, Zn, Se, Hg, Sb, Ag -chlorowcopochodne węglowodanów -etery, fenole, krezole, -zw.fosforogeniczne i fosfor -kw. Nieorganiczne
Kategoria III odpady szkodliwe zaliczamy: -sole amonowe i metali -sole N,P,S -słabo toksyczne alkohole wielowodorowe i nietoksyczne kw. Organiczne
Kategoria IV odpady uciążliwe
Odpady przemysłowe powodują: -zanieczyszczenie gleby, atmosfery, wody i biosfery -degradację warunków krajobrazowych -powiększenie kosztów produkcji
Rodzaje: 1)odpady przemysłowe: -odpady górnicze -odpady poflotacyjne z przemysłu metali ciężkich -fosfogipsy -żużle z hutnictwa żelaza i stali -odpady poflotacyjne przemysłu siarkowego -odpady przemysłu sodowego -odpady poflotacyjne przemysłu węglowego -żużle z hutnictwa metali nieżelaznych -popioły litne z elektrowni, elektrociepłowni i kotłowni -szlamy i pyły z oczyszczalni gazów w hutnictwie -osady z mechaniczno-biologicznego lub chemicznego oczyszczania ścieków -wapno pokarbidowe -odpady materiałów ceramicznych i budowlanych -odpady odlewnicze
Odpady komunalne -stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych, obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludzi, odpady uliczne. Podział: -odpady wielkogabarytowe -odpady uliczne pochodzące z czyszczenia ulic i koszy na śmieci -odpady z obiektów użyteczności publicznej -śnieg i lód zagarniane z ulic -urobek z ziemnych prac budowlanych -odpady z remontów i rozbiórki budynków -odpady gospodarczo bytowe z obiektów przemysłowych. Wybór sposobu zagospodarowania odpadów komunalnych zależy od: -właściwości odpadu, możliwości techniczno-ekonomicznych organu realizującego, prawidłowego wyboru koncepcji, świadomości ekologicznej
Metody unieszkodliwiania odpadów: 1)Składowanie na wysypiskach - najbardziej rozpowszechniona metoda unieszkodliwiania odpadów: -składowiska niezorganizowane -składowiska półzorganizowane -składowiska zorganizowane, mogą być: nadpoziomowe, podpoziomowe, mieszane. Nowoczesne wysypisko: -część robocza na składowanie odpadów -centrum segregacji odpadów -kompostownia BIO -zaplecze techniczne i socjalne -ogrodzone -zabudowa biologiczna. 2)Segregacja odpadów: selektywna zbiórka odpadów, zasady: -zbiorcze punkty selektywnego gromadzenia -system zbiórki „u źródła” -centralne punkty selektywnego gromadzenia i segregacji. 3)Energetyczne wykorzystanie: -spalanie -przetwarzanie na paliwo energetyczne, korzyści: redukcja zw. toksycznych, obniżenie kosztów, możliwość gromadzenia paliwa -energetyczne wykorzystanie biogazu. 4)Kompostownie odpadów komunalnych. Dodatnie cechy: -recyrkulacja rozkładanych organ składników -zmniejszenie o 30-50% ilości odpadów -unieszkodliwienie pod względem sanitarno-epidemiologicznym -niskie koszty ekonomiczne -poprawa właściwości fizyko chemicznych gleb. Wykorzystanie kompostów: -do rekultywacji haseł i składników -nawóz do niektórych gatunków roślin uprawnych -nawóz dla roślin przeznaczonych do kompostowania. Zalety substancji organicznych dodanych do kompostu: -zwiększają przewiewność masy -ułatwiają utrzymanie optymalnej wilgotności 50-60% -wzbogacenie kompostu w węgiel -optymalny stosunek C:N 20:30:1.
Ścieki są to wszystkie wody powstające w wyniku działalności produkcyjnej i bytowej człowieka oraz wody opadowe i inne odpływy do kanalizacji z terenów zagospodarowanych. Wyróżniamy ścieki: -przemysłowe powstają w wyniku procesów produkcji -bytowo-gospodarcze zawierające odpływy z kuchni, toalet, prania -deszczowe spływy podczas opadów z ulic, dachów -drenażowanie odpływające z gleb zmeliorowanych. Metody oczyszczania ścieków: -mechaniczne-usuwanie ciał nierozpuszczalnych zawieszonych w wodzie, z wykorzystaniem cedzenia, filtrowania, sedymentacji -fizyczne i chemiczne-reakcja zobojętniania, koagulacja, sorpcji wymiennej i jonowej, utlenianie co powoduje wytrącenie zanieczyszczeń ze ścieków -biologiczne-proces utleniania przy pomocy bakterii areobowych , które zatrzymują na swojej powierzchni zanieczyszczenia organiczne i związki koloidalne, część związków jest utleniana (woda, dwutlenek węgla) część jest asymilowana przez bakterii do ich namnażania; efekt zależy od: -zaopatrzenia w tlen czyli utlenienia -materii odżywczych -temperatura wynosi 5-25C -odczynu ścieków. Przydatność rolnicza ścieków: -ogólna zawartość soli rozpuszczalnych -zawartość chlorków -proporcja sodu w stosunku do innych kationów -stężenie jonów toksycznych dla roślin -zawartość składników pokarmowych. Klasy ścieków I-ścieki przydatne do nawożenia wszystkich roślin i gleb. II-warunkowo przydatne do nawożenia użytków zielonych upraw polowych. III-nieprzydatne do nawożenia upraw polowych. Według danych IVNG 80% osadów wykorzystywanych przydatnych rolniczo do rekultywacji 3%nie daje się wykorzystać. Osady ściekowe powstałe w wyniku oczyszczania ścieków: -przemysłowych -bytowo-gospodarczych -deszczowych -drenażowych. Postępowanie z osadami z oczyszczania ścieków komunlne^przemysłowe: 31%^33%wykorzystanie gospodarczo 7%^11%na cele rolnicze 9%^11%nieszkodliwe 51%^45%składowane. Europa Zachodnia 38%wykorzyst rolniczo 10%spalanie 43%składowanie 9%inne. Ilość otrzymywanego osadu ściekowego -zawartość części organicznych i mineralnych -typu oczyszczania -stopnia oczyszczenia -stopnia mineralizacji. Właściwości fizyczne i chemiczne osadów ściekowych poprawia: -zagęszczenie(przetworzenie osadu w leju osadnika), -stabilizacja, -odwadnianie, -kompostowanie. Odwadnianie: -na stawach lagunach, -mechaniczne-wycisk wody w prasach lub odwirowanie osadu podanego, -agrotechniczne-wprowadzenie roślin na złoże osadu płynnego, mazistego, -nawożenie roślin płynnym osadem. Osady maziste(odwadnia się na): -podłoża gruntowe -baseny -utwardzone place. Kompostowanie osadu humifikacja i mineralizacja. Dodatki do kompostu: -trociny -słoma -torf -odpady zielonej masy. Dodatki: -zwiększenie przewidywalnej masy kompostu, -utrzymanie wilgotności na poziomie 40-50% -utrzymanie stosunku C:N 20:1. zastosowanie osadów ściekowych: -nawożenie gleby, -rekultywacja biologicznych składników odpadów, -rekultywacja chemicz zdegradowanych, -produkcja kompostów osadowych i roślinnych, -rekultywacja obszarów o zniszczonej pokrywie glebowej. Techniki upraw osadów: -osady ziemiste rozprowadza się na powierzchni gleby rozrzuca i miesza, -osady maziste-na powierzchni gruntu do utrzymania konsystencji mazistej, -osad płynny *podpowierzchniowo -powierzchnia(zalewowa) przy użyciu rozlewaczy mieszamy z 8cm warstwy gleby. Osadów nie stosuje się: -w parkach narodowych i rezerwatach, -na terenach stref ochronnych i ujęć wody, -w pasie gruntu o szerokości 50m bezpośrednio przylegającego do brzegu, -na terenach zalewowych, podtopionych i bagiennych, na grunty o dużej przepuszczalności, -na gruntach rolnych o spadku 10%, -na gruntach gdzie rosną owoce i warzywa, w uprawie pod osłonami, -na terenach zmarzniętych i porytych śniegiem.