Uczenie się - to proces w wyniku którego na skutek indywidualnych doświadczeń u jednostki, zachodzą względnie trwałe zmiany w zachowaniu. Proces uczenia się jest związany z zapamiętywaniem informacji, przyswajaniem nowych czynności, które nie zawsze dają pozytywne skutki. Uczymy się poprzez ciekawość, która jest procesem automatycznym. W skutek uczenia się opanowywany zostaje cały system wiadomości, umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń. Czynnikiem decydującym o procesie uczenia się jest chęć (poznawania, wyjaśniania zjawisk itp.). Uczenie się rozpatruje się najczęściej jako proces wymiany informacji między człowiekiem a środowiskiem, a efektem działania tej informacji jest sprawniejsze działanie. Pojęcie informacji należy rozumieć jako zbiór wiadomości rozpraszających niepewność, które stanowią nowość dla uczącego się. Zaś uczenie się nie można traktować w sposób mechaniczny, gdyż zawsze towarzyszą mu procesy intelektualne. W przypadku uczenia się najważniejsze jest kojarzenie. W związku z rodzajem motywacji i nastawienia wyodrębnia się : *u. Zamierzone - czyli umyślne; ukierunkowane na zdobywanie wiedzy, umiejętności i sprawności

*u. Nie zamierzone - czyli mimowolne, uboczne. Uczenie się wg Gallowaya - to względnie trwałe zmiany w tendencji do zachowania w pewien sposób, które są wynikiem ćwiczenia połączonego ze wzmocnieniem. Wg autora uczenie się składa się z 4 poziomów złożoności: *proste uczenie się łańcuchów słownych lub ruchowych (np. nauczanie kozłowania) *uczenie się różnicowania, rozpoznawanie istotnych różnic (np. nauczanie pływania żabką i kraulem) *uczenie się pojęć i reguł - nauczanie czynności słowami i uogólnienie (np. jak zachować się w wodzie) *uczenie się ogólnych reguł zachowania następuje przez rozwiązywanie problemów.

Uczenie się motoryczne - dotyczy zmian dokonujących się w sferze motorycznej człowieka. Najbardziej elementarną formą uczenia się czynności motorycznych jest uczenie się prostych ruchów. Bardziej złożonych ruchów człowiek uczy się jako łączenie prostego bodźca z reakcją, bądź też w bardziej skomplikowany sposób jako wzmocnienie reakcji. Istnieje kilka modeli uczenia się. Z punktu widzenia fizjologicznego; uczenie się bazuje na tworzeniu śladów pamięciowych w OUN. W uczenie się zaangażowane są liczne struktury korowe i podkorowe (hipokamp, ciało modzelowate, móżdżek, jądra kresomózgowia, kora mózgowa - okolice płata czołowego i skroniowego.Dziecko od początku swojego życia nie posiada umiejętności, dopiero uczy się ich głównie przez naśladownictwo.

Istnieje kilka modeli uczenia się.

wg Pohlmana - ,,Model spiralny”. To proce ciągłego doskonalenia się, w którym określone stałe elementy powtarzają się na coraz to wyższym poziomie doskonalenia. Jest to spiralne uczenie się - obieg informacji. Zaczynamy najpierw od wyznaczenia celu, wartości pożądanej.

1 - zbieranie informacji przez receptory wzrokowe i słuchowe, jednakże nie wszystkie informacje są przydatne.

2 - analizowanie informacji odebranych z telereceptorów.

3 - ocenienie tych informacji, które uzyskaliśmy i porównanie ich z posiadanymi

4 - wstępne projektowanie czynności, zarysowanie ogólnego programu działania i podjęcie decyzji

5 - programowanie czynności i wybieranie optymalnego wariantu

6 - przekształcenie programu w działanie, a następnie wykonanie czynności stawianej jako cel.

7 - cały czas dochodzi do informacji zwrotnej, gdzie zostaje odebrana i ponownie przetworzona. Następnie następuje porównanie między tym co zostało zrobione, a co zamierzamy zrobić. Jest to system wymiany informacji, na podstawie których kolejny obieg przebiega w sposób bardziej doskonały.

Model sportowo-motorycznego uczenia się czynności ruchowych wg Singera : Przedstawia on proces zapamiętywania na różnych poziomach pamięci oraz procesy decyzyjne związane z odtwarzaniem z pamięci czynności, które są przedmiotem uczenia się. Charakterystyczną cechą tego modelu jest znaczenie pamięci krótkiego i długiego czasu. Na wejściu przyjmujemy informacje sytuatywne, wynikające z sytuacji w jakiej znalazł się uczący się. Przechodzą one przez pamięć sensoryczną do STM, gdzie następuje selekcja i nadanie znaczenia informacji, i dopiero te, które ulegają wzmocnieniu przekazywane są do pamięci LTM. Istotne informacje zostają magazynowane w LTM - pamięci trwałej. Proces decyzyjny wymaga jednak wywołania informacji z LTM i można je odtworzyć w STM. Występuje też generator ruchów - jako hipotetyczna struktura w mózgu, która jest inicjatorem wybranych czynności ruchowych.

Pamięć STM :

*ma znaczenie dla przetwarzania informacji, gdzie zbiera się i organizuje napływające informacje oraz podejmuje decyzje o jej dalszym przetwarzaniu

*nadaje znaczenie informacji na wejściu

*zachodzą w niej decyzje o selekcji ruchów i ich wykonaniu. Pamięć LTM : o

dbiera informacje z STM po wielokrotnym wzmocnieniu *projektuje i tworzy plany działania

*przetwarza informacje i nadaje im zabarwienie emocjonalne.

wg Hotza i Weinecka : Uczenie się czynności ruchowych jako proces sieciowych połączeń komponentów umiejętności. Głównymi komponentami są : warstwa informacyjna i warstwa energetyczna. Z jednej strony należy uzyskać psychofizyczne podstawy umiejętności; odporność na lęk, który jest bardzo akcentowany ponieważ stanowi dużą przeszkodę w nauczaniu. Z drugiej strony wstępne wyobrażenie czynności, której mamy zamiar uczyć się. Wzorzec doskonalony jest na podstawie naszego powtarzania. Uczenie się złożonych czynności ruchowych wiąże się z wyprzedzeniem umysłowym działania. Uczenie się zgodnie z tym modelem rozpoczyna się od precyzyjnego i konkretnego określenia celu uczenia się, z odpowiednim poziomem motywacji oraz od nastawienia na jego osiągnięcie. Etapem wstępnym jest zdobycie fizycznych i psychicznych podstaw. Sam proces uczenia się następuje przez doskonalenie wyobrażenia danej czynności (procesy poznawcze) oraz przez wykonanie czynności (ćw.). Doskonalenie wew. modelu tej czynności, której uczymy się następuje dzięki czynnikom informacyjnym (wyobrażeniom) i energetycznym (ćwiczeniom). Pomiędzy oboma czynnikami istnieje relacja. Jest to model psychologiczno - pedagogiczny.

wg Czabańskiego : Wyróżnia się 3 podsystemy, które odgrywają ważna rolę w procesie uczenia się.

A. - podsystem motywacyjno-wykonawczy, który jest najważniejszy ponieważ już w pierwszych etapach dziecko podchodzi do nich emocjonalnie - mogąc ulec zabarwieniu na plus lub minus. Niektóre emocje łatwo przepuszczają informacje, a inne hamują bądź nie dopuszczają do ich rejestracji w świadomości uczenia się. Motywacje związane są z wzmocnieniem pozytywnym lub negatywnym - działają jak filtr. B. - Podsystem projektująco-decyzyjny, który projektuje i podejmuje decyzje.

C. - Podsystem motoryczny wraz z regulacją reaferentną. Przez reaferencje rozumie się kontrolę i regulację siły mięśniowej, a przez egzaferencję kontrolę i regulacje umysłowego projektu tak, aby dostosować go do oporów zew. Przykładem może być nauka pływania w płetwach. Występuje zależność pomiędzy podsystemem decyzyjnym a motorycznym, ponieważ program umysłowy realizowany jest jako ciąg ruchów z niewielkim uwzględnieniem strony energetycznej. Podczas pierwszych prób następuje regulacja, np. w pchnięciu kulą.

Nauczanie - to kierowanie procesem uczenia się oddziałując na podmiot (ucznia). Nauczanie ma na celu wspomaganie naturalnych zainteresowań ucznia, jego dążeń do poszukiwania wiedzy oraz doskonalenia umiejętności. Jest procesem możliwym pod warunkiem, że oba podmioty w nim uczestniczące - N i U, w równym stopniu zainteresowani są osiągnięciem wyznaczonych wzajemnie zadań programowych. Nauczanie odbywa się przez osobę wspomagającą proces uczenia się. Rolą nauczyciela jest: organizowanie procesu uczenia się innych, kształtowanie warunków wzmocnienia, rozbudzenie chęci u ucznia oraz organizowanie aktywności ucznia z myślą o przyswojeniu przez niego określonych wiadomości i umiejętności. Jednakże nauczyciel nie zawsze jest jedynym źródłem informacji.

NAWYKI CZUCIOWO - RUCHOWE : W ANTROPOMOTORYCE uważa się, że w skład potencjału ruchowego człowieka wchodzą oprócz zdolności motorycznych, również uzdolnienia i umiejętności ruchowe. Uzdolnienia ruchowe - to wew. ukryte pewne właściwości człowieka, które powodują, że uczy się on szybciej zadań ruchowych, a opanowane akty charakteryzują się dużą trwałością i objętością. Natomiast umiejętności ruchowe - to zasób i obszerność ruchów nabytych w poszczególnych etapach ontogenezy - czyli suma nawyków ruchowych.

Nawyk ruchowy - to zautomatyzowany składnik działalności, formujący się w procesie wielokrotnego powtarzania określonej czynności ruchowej

Nawyk czuciowo - ruchowy - jest to nabyta, wyuczona, oparta o mechanizmy neurofizjologiczne czynność spostrzeżeniowo-ruchowa, pozwalająca na uzyskanie z góry przewidzianych wyników działania z dużą pewnością, sprawnie, oszczędnie, z minimalną stratą czasu i energii, często w stanie nieświadomości wtórnej. Nawyki są elementami składowymi złożonych umiejętności i świadomej działalności, w których automatyzacji ulega tylko sam sposób wykonania. Opanowanie określonego nawyku następuje poprzez wielokrotne ćw. odpowiednio urozmaicone. Stopień i charakter automatycznej czynności zależą od mniej lub bardziej zróżnicowanej sytuacji, w której się on wytwarza oraz od organizacji samego działania. Podstawą fizjologiczną tworzenia się nawyków ruchowych są m. in. łańcuchy wyspecjalizowanych i utrwalonych odruchów warunkowych, z których każdy poprzedni stanowi punkt wyjścia dla następnego.

Charakterystyka :

*NR ma podłoże odruchowo-warunkowe i kształtuje się wg praw rządzących utrwalaniem się związków czasowych między ośrodkami czuciowymi i ruchowymi.

*NR powstaje, rozwija się i doskonali jedynie na drodze systematycznego ćwiczenia ruchowego.

*podstawę dla ich rozwoju stanowią odruchy wrodzone, w przeważającej liczbie przypadków również odruchy warunkowe kształtowane uprzednio.

* jest bardzo zbliżony do stereotypu ruchowego, ale w pewnych przypadkach podobieństwo warunków, w jakich się realizuje, może ulegać rozkładowi na wchodzące w jego skład elementy ruchowe, które mogą być włączone do innych aktów ruchowych, ułatwiając tym samym tworzenie się nowych związków czasowych (nowych nawyków ruchowych).

*jest wyrazem stereotypowego, układającego się w CUN związków koordynacyjnych między ośrodkami czuciowymi i ruchowymi.

*w powstawaniu NR, poza systematycznym ćwiczeniem całości ruchu, odgrywają także rolę : jedność obrazu ruchowego zadania, stanowiącego treść ćw., koncentracja uwagi na całości i na szczegółach wyuczonego aktu ruchowego, a także sposób uprzednio opanowanych nawyków ruchowych.

*w pojęciu należycie ukształtowanego NR mieści się nie tylko wyobrażenie formy (np. technicznej) strony ruchu, ale i jego cech (celność, zręczność, siła, szybkość, dokładność) stopnia osobniczej wytrzymałości w stereotypowej akcji ruchowej.

*NR jak i każdy inny odruch warunkowy, może zanikać w przypadkach zaniechania ćw. służących za środek wzmocnienia związków czasowych.

*w powstawaniu, utrwalaniu i doskonaleniu NR dużą rolę odgrywają indywidualne cechy ustroju (szczególnie czynności UN).

*zmienność i tolerancyjność NR na wpływ ubocznych podniet jest odwrotnie proporcjonalna do stopnia jego utrwalenia i automatyzacji, i zależy od warunków w jakich był on kształtowany. Podział nawyków : Nawyki czuciowo-ruchowe dzielimy na:

*N. otwarte - w których istotnym czynnikiem są odpowiedzi ruchowe w postaci określonej reakcji na zaistniałą sytuacje zew. Kształtuje się je przede wszystkim w sportach walki i grach zespołowych, gdzie istotna jest forma określonego ruchu, ale także wybór odpowiedniego działania oraz czasu jego realizacji. W sportach tych, po opanowaniu przez zawodnika ogólnej struktury nauczania ruchu, wiele czasu należy poświęcić na wybór i zastosowanie właściwego działania w różnych sytuacjach zew.

*N. zamknięte - bodźce pochodzą z własnego org., gdzie ruch odbywa się w stosunkowo niezmiennych warunkach. Zawodnik skupia uwagę na jego wykonaniu wg z góry ustalonego programu, bez reagowania na zmiany z zew. (np. ruch przeciwnika, lot piłki itp.). Występuje najczęściej w sportach indywidualnych, np. w łyżwiarstwie figurowym, gimnastyce, skokach LA. Istotnym czynnikiem jest właściwa forma zew. standartowych warunków. Zawodnicy uprawiający sporty indywidualne winni dążyć do uzyskania dokładności wykonywanych ruchów i ich zgodności z obowiązującym wzorcem.

Istnieją jeszcze inne podziały: 1. Rozpoznawcze (szachy, warcaby, brydż sportowy)

2. Poznawczo-ruchowe (sporty walki, gry sportowe, gry rakietowe)

3. Ruchowe (LA, podnoszenie ciężarów, kolarstwo, wioślarstwo i kajakarstwo).

1. N. pojedyncze (np. ciosy, uderzenia, podbicia, zagrywki, wyskoki)

2. B. N. ciągłe (jazda na rowerze, nartach, wiosłowanie itp.)

3. C. N. seryjne, w których kolejne ruchy występują po sobie zależnie (np. zmiana biegów w samochodzie, piłowanie itp.). W toku treningu trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że w niektórych konkurencjach sportowych występuje tylko jeden, rozumiany całościowo nawyk czuciowo-ruchowy (który może być pojedynczy, ciągły lub seryjny), jak np. skok w dal, wzwyż, pchnięcie kulą, bieg przez płotki itp. A w innych dyscyplinach sportu występują liczne nawyki pojedyncze, np. w piłce nożnej, tenisie.

W kształtowaniu NR istotną rolę odgrywa nauczanie i uczenie się.

Można w nim wyróżnić trzy główne części :

*procesy czuciowe (postrzeżeniowe) wybór działania (podjęcie decyzji) *wykonanie wybranego ruchu. Procesy nerwowe NR : *koncentracja - przestrzeganie i analiza działania ruchowego *generalizacja - koncentracja procesów nerwowych *automatyzacja - wielokrotne powtarzanie.

NAUCZANIE - uczenie się nawyków czuciowo-ruchowych : Klasyczny sposób nauczania i doskonalenia nawyków zakłada przeprowadzenie tego procesu w czterech ściśle zazębiających się ze sobą etapach.

Etap I - zaznajomienie się z działaniem danego nawyku. Celem jest pokazanie U-i podstawowych wiadomości na temat nauczania nawyku. N podaje nazwę działania, definicję, zastosowanie i sposób wykonania. Przeprowadza pokaz nowego działania, najpierw całościowy i szybkościowy, potem wolno, często z rozbiciem na części składowe, objaśniając słownie sposoby wykonania i podkreślając najważniejsze szczegóły. Objaśnienie powinno być krótkie, barwne, dokładne i zrozumiałe. Na podstawie objaśnień słownych i pokazów U powinien zrozumieć istotę działania, sposób jego wykonania, zastosowanie w walce oraz utworzyć obraz umysłowy nauczonego ruchu. Powinien również odczuć chęć i potrzebę opanowania tego działania.

Etap II - nauczanie działania. Mając obraz myślowy ruchu i chcąc go opanować, U przystępuje do pierwszych prób wykonania nawyku - ćwicząc samodzielnie lub z manekinem, N, przy lustrze. Zależnie od potrzeby i stopnia trudności nawyku stosujemy metodę analityczną, syntetyczną lub kompleksową. Początkowo U wykonuje ruch niezdarnie, w niewłaściwym rytmie, występują niewłaściwe napięcia mięśniowe i przy ruchy, które stopniowo się eliminują. U stopniowo opanowuje podstawowa budowę danego działania. Temu etapowi towarzyszy wzrost pobudzenia, które utrudnia naukę, dlatego N musi odpowiednio sterować pobudzeniem tak by było ono optymalne. Bardzo ważne są wrażenia mięśniowo-ruchowe odczuwane podczas wykonywania ruchu. Jest to etap, w którym niezmiernie ważny jest poziom uzdolnień ruchowych i zdolności do uczenia się nowych ruchów, nanoszenia poprawek do ruchu oraz modyfikowania nawyków ruchowych. Zdolność do uczenia się nowych nawyków jest wysoce swoista : jedni łatwo uczą się gimnastyki, inni koszykówki, a jeszcze inni pływania; jedni uczą się szybko, dokładnie i trwale, inni bardzo powoli, ale za to trwale. Jeszcze inni - szybko i nietrwale. W tym stadium w korze mózgowej występują procesy pobudzenia, a potem koncentracja, promieniowanie i różnicowanie. Pod koniec etapu U opanowuje podstawową budowę ruchu, ale ruch jest jeszcze niezdarny, wykonywany pod kontrolą wzroku, ze świadomością ukierunkowania na to - jak wykonać dane działanie.

Etap III - utrwalanie nawyku. Powtarza się nauczanie działania wiele razy, w warunkach łatwych, początkowo niezmiennych, stopniową zwiększając swobodę i szybkość oraz dokładność wykonania. Stopniowo obniża się znaczenie kontroli wzrokowej, a wzrasta znaczenie kontroli mięśniowo-ruchowej (kinestetycznej). Kontrola ruchu przechodzi na niższe szczeble UN. Następuje automatyzacja nawyku ruchowego. W tym stadium ważny jest wysoki poziom kierowania ruchami i drugi poziom koordynacji. Powstają trwałe mechanizmy neurofizjologiczne

Etap IV - doskonalenie nawyku ruchowego. Etap ten jest bardzo różny dla nawyków zamkniętych i nawyków otwartych. W nawykach zamkniętych następuje coraz dokładniejsze i bardziej finezyjne wykonanie ruchów. U odczuwa najmniejsze odchylenia od właściwej formy ruchu na podstawie sprzężenia zwrotnego z własnego org. W nawykach otwartych następuje uplastycznienie nawyku. U kształtuje cały szereg różnych umiejętności technicznych i taktycznych opartych na odpowiedziach ruchowych, co pozwala na szybki i trafny wybór działania w zmiennych i niespodziewanych sytuacjach oraz zależnie od sytuacji taktycznej - różnicowanie wykonania danego działania (np. różna szybkość i siła; odległość i kierunek; rytm i częstotliwość ruchu).

W etapie II i III w nauczaniu nawyku chodzi o opanowanie i utrwalenie podstawowej budowy ruchu danego działania i automatyzacja nawyku ruchowego. U opanowuje bardzo dobrze podstawowy program ruchowy danego nawyku, przy czym szczególnie ważne jest opanowanie właściwego i znamiennego rytmu danego działania.

W etapie IV - zawodnik uczy się dobierać odpowiednie wskaźniki wykonawcze danego działania, np. siatkarz wykonujący zagrywkę - podstawowy ruch jest stale taki sam, ale zamach, siła, kierunek lotu piłki są za każdym razem nieco lub bardziej różne.

PAMIĘĆ - to właściwość człowieka dzięki której zachowanie nasze uwarunkowane jest tym co działo się umownie. Jest ona procesem, dzięki któremu człowiek gromadzi informacje i zdobywa doświadczenie. Jest względnie trwałym zapisem doświadczeń, które znajdują się u podłoża uczenia się.

Do podstawowych procesów pamięci należą: *zapamiętywanie - polega na wytworzeniu w wyższych ośrodkach nerwowych śladu pamięciowego i kojarzeniu nowych informacji z wytworzonymi wcześniej śladami pamięciowymi *przechowywanie - utrzymywanie się w układzie nerwowym zapamiętanego materiału (informacji) *przypominanie - polega na aktywizowaniu śladów pamięciowych i może przybierać formę przypomnienia, rozpoznania.

Ze względu na czas pamiętania, wyróżnia się: # krótkotrwałą (bezpośrednią) - pamiętanie bodźców bezpośredni po ich zadziałaniu # długotrwałą - pamiętanie bodźców, przedmiotów, czynności, przez długi a czasem nieograniczony okres czasu

# ultra-krótkotrwałą (RS) - pamięć sensoryczna. Lub *epizodyczną - związaną z niektórymi wydarzeniami z naszego życia

*niedeklaratywną (proceduralną) - wiąże się z nawykami ruchowymi z życia codziennego i wszystkimi naszymi przyzwyczajeniami.

Pętla fenologiczna - pozwala złożyć zdanie; zapamiętać sekwencję 7 liter lub liczb; możemy wiązać brulion wzrokowo-przestrzenny (jest to coś w rodzaju wew. oka, które odbiera i koduje dane w postaci obrazów); oraz pozwala wykonywać działania matematyczne (ich rozumowanie ma związek z pamięcią komputerową)

---