opr wship 030526, 1


  1. Pojęcie prawa. Pojęcie i rozwój tworzenia prawa

Współcześnie w polskiej nauce prawa, definiujący pojęcie prawo- najczęściej zaznaczają, że jest to zespół norm postępowania określonych podmiotów (adresatów), norm ustanowionych lub uznawanych przez państwo, których realizacja jest chroniona przymusem państwowym. Takie pojmowanie prawa bywa określane jako, pojęcie prawa w rozumieniu prawniczym oraz dodaje się, że prawo to jest przejawem kultury człowieka, wyrazem jego działalności. Podkreśla się też, że szczególną cechą prawa odróżniająca je od innych zespołów norm jest jego pochodzenie od państwa.

Wg ADAMA ŁOPATKI „ prawo jakiegoś państwa to zespół, całokształt ogólnych norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez państwo, regulujących zachowania doniosłe z punktu widzenia państwa, których przestrzeganie jest zagwarantowane przez państwo, Jak widać nie ma prawa bez państwa?. Nie było, nie ma i nie może być również państwa bez prawa. Termin PRAWO kojarzy się z czymś SPRAWIEDLIWYM, z czymś dodatnim. Wyraża ono to, co klasy i grupy społeczne kierujące państwem uważają za sprawiedliwe. Prawo wprowadza do życia społeczeństwa pewien PORZĄDEK, który jest wartością sama w sobie. W dużym stopniu zapewnia PRZEWIDYWALNOŚĆ zachowania się nie tylko samego państwa, ale i mieszkańców kraju. Dzięki prawu człowiek nie jest zdany na widzimisię organów państwa, jego funkcjonariuszy czy innych osób, daje ono poczucie BEZPIECZEŃSTWA tym, którzy postępują zgodnie z wymaganiami prawa

Termin prawo jest wieloznaczny np.: 1. przepisy, normy prawne, 2. uprawnienia przysługujące osobą, ustawy ,3.system norm, 4.prawidłowości rządzące światem . Niejednoznaczny na gruncie nauk prawnych:

Koncepcje klasyczne: Wspólne cechy: nie tylko prawo pozytywne, samoistnym źródłem prawa mogą być niepisane zasady sprawiedliwości, słuszności, racjonalności, możliwa utrata mocy przez akty sprzeczne .

Pozytywizm prawniczy- prawo to zespół norm ustanowionych bądź uznanych przez państwo i sankcjonowanych za pomocą środków przymusu - tworzenie prawa. ogranicza się do prawa obowiązującego Powinno jednak pewne wymogi : wartości , humanitaryzm- tak by gwarantować stabilizacje, bezpieczeństwo

Kierunek realistyczny- zbiór decyzji faktycznie podejmowanych przez stosującego prawo - „low in action”- wzory postępowania , które odzwierciedlają się w określonym postę. ludzi - akceptowanym

Psychologiczna teoria prawa- L. Petrażycki - emocja, przeżycie popycha do pewnych zachowań

Prawo - zespół norm postępowania określonych podmiotów ( adresatów), norm ustanowionych bądź uznanych przez państwo, których realizacja jest zapewniona przymusem państwowym

Tworzenie prawa Przez to pojecie rozumie się np. tworzenie porządku prawnego, tworzenie aktów prawnych, tworzenie systemu norm prawnych, proces tworzenia aktów prawnych. Tworzenie prawa następuje w formie stanowienia prawa i poprzez praktykę. W przypadku stanowienia prawa możemy mieć do czynienia bądź z jednostronnym aktem tworzenia prawa np. wydaniem ustawy, bądź wielostronnym i umową, którą ustanawiają strony tej umowy np. umowa międzynarodowa. Tworzenie prawa w praktyce może mieć formę uznania norm zwyczajowych w procesie stosowania prawa bądź postać stosowania prawa na podstawie precedensu. Tworzenie prawa w formie jego stanowienia następuje w kolejnych etapach i bywa określane jako sekwencyjny proces prawodawczy (decyzyjny). Te etapy wyodrębnia się ze względu na pewne szczególne cele służące ustanowieniu prawa. Decyzyjny (sekwencyjny) proce stanowienia prawa bywa ujmowany w sposób merytoryczny i proceduralny.

  1. Zakres stosunków społecznych regulowanych przez prawo i polityka tworzenia prawa.

Prawo nie jest jedynym zespołem norm określających postępowanie ludzi. Nie reguluje ich wszystkich zachowań. Poszczególne stosunki społeczne mogą być regulowane zarówno przez normy prawne, jak i inne normy społeczne, do których zaliczamy:

normy moralne - kryterium tego wyodrębnienia jest sprowadzone do oceny: dobro i zło, ale kategoria ta nie ma charakteru stałego. Nie są chronione przymusem państwowym.

normy obyczajowe - są wyrazem przekonania o potrzebie pewnego postępowania w danej społeczności.

zasady współżycia społecznego - zależą od określonych stosunków społecznych, są wytworem pewnych tradycji, obyczajów czy moralności.

normy organizacyjne - układają relacje wewnątrz różnych organizacji społecznych tj. stowarzyszenia, związki zawodowe, partie polityczne, itp. Normy te wiążą ludzi wówczas, gdy pozostają oni w stosunku członkostwa do danej organizacji.

normy techniczne - są to reguły wskazujące sposób osiągnięcia w pewnych warunkach założonych celów w procesie wykorzystania dóbr materialnych.

normy religijne - wskazują głównie reguły działania organizacji wyznaniowych (religijnych), określają wykonywanie kultu religijnego, kształtują też wynikające z doktryny kościoła normy moralne.

Może wystąpić sytuacja, że postępowanie ludzi niezgodne z prawem będzie też potępione przez reguły moralne czy obyczajowe, lub odwrotnie, możliwe potępienie, czasem nic do siebie.

Tworzenie prawa nie powinno mieć charakteru przypadkowego, ponieważ musi ono efektywnie służyć rozwiązywaniu spraw społecznych. Proces stanowienia prawa musi obejmować także zasadnicze problemy, aby wraz z ich rozwiązywaniem przez uczestników procesów prawotwórczych można było uznać, że decyzja o ustanowieniu prawa była racjonalna (ujęcie merytoryczne decyzyjnego stanowienia prawa). Czynności związane z tworzeniem prawa powinny opierać się na takich regułach- dyrektywach tworzenia prawa, które pozwolą mu zrealizować zamierzony cel.

Modeli tworzenia prawa wymienia się:

  1. Polityka tworzenia prawa i warunki efektywności prawa. (jw.)

Można wyodrębnić 3 grupy czynników mających wpływ na poziom materialnej skuteczności działania prawa.

Skuteczność i efektywność aksjologiczna, formalna, materialna prawa zależy w znacznej wierze od tego, jak posługuje się prawem aparat państwowy. Najważniejszą rolę odgrywa tu zgodność aktów władzy państwowej z obowiązującymi normami prawa. Na efektywność działania prawa niekorzystnie wpływa zbyt częsta zmiana przepisów. Prawo działa mniej skuteczniej, im jaśniej jest sformułowane. Jasność i powszechna zrozumiałość przepisów nie może jednak odbijać się negatywnie na ich precyzji, co w praktyce oznacza konieczność formułowania tekstów normaty6wnych w swoistym języku.

Jedną z ważniejszych przesłanek efektywności prawa jest zapewnienie obiektywnej wykonalności dyspozycji i sankcji normatywnych. Państwo tworząc prawo powinno zadbać o zgromadzenie zasobów i przygotowanie środków pozwalających na pełną jego realizację. Efektywność działania prawa zależna jest w sposób wprost proporcjonalny od stopnia zgodności między wartościami subkultury. Ustawodawca powinien tak kształtować treść prawa, aby nie była ona sprzeczna z przekonaniami danego społeczeństwa.

5. Zakres podmiotowy tworzenia prawa. Problem swobody ustawodawcy w określaniu treści prawa

W demokratycznym państwie prawnym, którego ustrój oparty jest na podziale władzy, stanowienie prawa należy do władzy ustawodawczej. Przysługuje jej znaczna swoboda w określaniu treści prawa, granice jej określają normy konstytucyjne/. Ustawodawca jest uprawniony do stanowienia prawa odpowiadającego złożonym celom politycznymi gospodarczym. Za wybór metod i celów parlament ponosi odpowiedzialność przed elektoratem.

Ustalenie treści i kierunków rozwiązań prawnych należy do ustawodawcy. Swoboda ustawodawcy jest ograniczona jednak przez nakazy proceduralne(zasady prawa) itp.

Kryteria materialne: bezpieczeństwo publiczne, zgodność z wymogami praw człowieka i podstawowymi wolnościami i moralnością

Kryteria formalne: udostępnienie treści prawa adresatom, lex retro non agit, formułowanie w sposób zrozumiały, niestosowanie norm sprzecznych między sobą, niestanowienie norm niemożliwych do realizacji

Względna swoboda określania treści prawa - stanowienie prawa należy do władzy ustawodawczej, ma znaczną swobodę. Ma stanowić prawo odpowiadające celom politycznym i gospodarczym. Granice swobody parlamentu wyznaczają konstytucyjne postanowienia o wolnościach obywateli, które mogą być ograniczone tylko w szczególnych wypadkach w zakresie niezbędnym i wyjątkowo

5. Wpływ stosowania i wykładni prawa na jego tworzenie.

Stosowanie prawa w szerokim znaczeniu to realizowanie prawa, polegające na różnorodnej działalności organów państwa, instytucji, organizacji społecznych i obywateli opartej na przepisach prawa.

Stosowanie prawa. Akt stosowania prawa to akt, który na podstawie dyrektywy zawartej w normie generalnej i abstrakcyjnej ustala konkretną sytuację. Aktami stosowania prawa są np. wyroki sądowe, decyzje administracyjne. W aktach tych indywidualizuje się normy prawne w stosunku do konkretnych sytuacji faktycznych. Czynność stosowania prawa jest aktem polegającym na ustaleniu zdarzeń oraz wiążącym określeniu konsekwencji tych zdarzeń przez organy państwowe. Stosowanie prawa jest to więc podejmowanie aktów o charakterze indywidualnym(skierowanym do określonego adresata) w przypadku zaistnienia konkretnej sytuacji odpowiadającej określonej normie prawnej. Funkcją stosowania prawa jest rozstrzyganie spraw indywidualno- konkretnych na podstawie reguł ogólnych. Definicja stosowania prawa w ścisłym znaczeniu nie obejmuje więc procesu tworzenia prawa.

Praworządne stosowanie prawa wyklucza stosowanie prawa w sposób wybiórczy czy preferujący jedne podmioty bądź dyskryminujące inne. Z pojęciem tym wiąże się zasada legalizmu przewidująca, że wszystkie organy działają na podstawie prawa.. Zapewnieniu praworządności służą gwarancje materialne i formalne. Na pierwsze składają się różne procedury i instytucje istniejące zarówno w obszarze stosowania prawa , jak i tworzenia prawa(np. organy rozpatrujące odwołania od rozstrzygnięć, RPO, NIK, TK).Gwarancje materialne praworządności wynikają z ogólnego poziomu kulturalnego społeczeństwa, zwłaszcza jego wykształcenia oraz z jego sytuacji ekonomicznej.

Sylogistyczna koncepcja stosowania prawa jest traktowana jako charakterystyczna dla tzw. związanej decyzji stosowania prawa. Różne teorie związanej decyzji stosowania prawa charakteryzuje kilka wspólnych założeń. Przede wszystkim przyjmują pogląd o oddzieleniu procesu tworzenia i stosowania prawa, co ma miejsce przy koncepcji oddzielenia(podziału) władzy stanowiącej (ustawodawczej) i sądowniczej. U podstaw każdej decyzji stosowania prawa jest ustawa. Decyzja taka jest `związana” przez ustaw-źródła rozstrzygnięć. Stosowanie prawa(ustawy) oznacza zatem realizowanie ustawy. Wprowadzenie sylogizmu prawniczego umożliwiło wykazanie, że rozstrzygnięcie wynika z ustawy i proces stosowania prawa ma logiczny charakter. To ma powodować uznanie niepodważalnego charakteru decyzji prawniczych. Warunkiem dedukowania takich konkretnych rozstrzygnięć mających postać norm jednostkowych i konkretnych(decyzje stosowanie prawa) jest istnienie hierarchicznie uporządkowanego systemu prawnego.

Teoria swobodnej decyzji stosowania prawa składa się ze szkoły wolnego orzecznictwa, amerykańskiego realizmu prawnego, hermeneutyki prawniczej, teorii argumentacji. Nurty te ujmują proces wykładni, stosowania a także tworzenia prawa jako jedną całość. Dlatego też sędziowskie rozstrzyganie nie polega na wiernym trzymaniu się (stosowaniu ustawy).Ma ono bowiem na tyle autonomiczny i twórczy charakter że nie można niekiedy dostrzec logicznego związku między ustawą a rozstrzygnięciem. Stopień niezależności sędziego od ustawy może zatem przejawiać się także w rozstrzygnięciach(wykładni) contra legem. Koncepcje statyczne preferują takie znaczenie norm, które zostały ustalone przez zastosowanie dyrektyw językowych i systemowych, natomiast preferowanie reguł funkcjonalnych wykładni charakteryzuje wykładnię dynamiczną. Stanowisko uwzględniające wartości obu wykładni określa się jako ideologię decyzji racjonalnej i praworządnej.

Sądowy - charakteryzuje niezależność organów sądowych i niezawisłość oraz bezstronność sędziów(odrębne, niezależne sądy )

Administracyjny -organy wydają akty adm. Najczęściej decyzje które mają charakter indywidualny, konkretny. Pewna uznaniowość

Kierowniczy - wydawanie poleceń

Quasi-sądowy i quasi-administracyjny

Organy typu trybunały - na straży tworzenia prawa. Katalog treści prawa- to co wyżej zasady wolności obywateli, sprawiedliwości społecznej itp.

Akty wykładni, a ogólniej - akty egzegezy tekstu prawnego mogą być dokonywane przez każdą osobę, a poprawność tej czynności zależy od tego czy osoba ta odpowiednio zastosowała zakładane reguły egzegezy.

O sile takiej wykładni decyduje siła argumentów (imperio rationis), ponadto wykładnia dokonywana przez umiejętnie argumentujących prawników (wykładnia doktrynalna) jest ze względu na te argumenty lub autorytet naukowy faktycznie uwzględniana przez organy stosujące prawo, mimo że formalnie nie ma ona mocy wiążącej.

Wykładnia dokonywana przez organy upoważnione (sądy, trybunały ) stanowią wykładnię oficjalną i ma charakter wiążący.

Zakres związania wykładnią takiego organu może być różny (zależy głównie od trybu dokonania wykładni i od rodzaju podmiotu).

Największą rangę ma wykładnia legalna autentyczna dokonywana przez organ stanowiący prawo Ponadto organ ten może udzielić tej kompetencji innej jednostce (wykładnia legalna delegowana). Natomiast wykładnia legalna ogólna przysługuje organom, którym prawo konstytucyjne nadało takie uprawnienie.

Wykładnia wiążąca ograniczenie wiąże tylko organy państwowe (np.: wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej) lub tylko niektóre organy (uchwały SN wpisane do księgi zasad prawnych wiążą tylko ten sąd) lub tylko dany organ w określonej sprawie (pozostałe uchwały SN dokonywujące wykładni).

6. Pojęcie i elementy systemu prawa. Spójność systemu prawa. Współzależność różnych systemów norm społecznych.

System prawa to zbór pewnych elementów uporządkowanych w określony sposób.

Człon zbioru, bywa ujmowany w sensie kolektywnym i dystrybutywnym.

Zbiór bywa używany w rozumieniu dystrybutywnym tj. dla oznaczenia pewnej mnogości elementów wyróżnionych wedle posiadania przez nie pewnej cechy lub wedle jakiejś innej zasady. Używa się też zbioru w rozumieniu dystrybutywnym to zbiór dobrze wyróżnionych i wyraźnie odrębnych elementów, których poza posiadaniem pewnej cechy lub spełnieniem pewnych warunków nie musi łączyć żadna relacja,

człon systemu, czyli elementy systemu są przepisy prawne , normy prawne czy może akty zawierające normy prawne

Usystematyzowanie takie prawa polega głównie na podziale wszystkich norm prawa na gałęzie. System prawa, zatem jest budowany nie tylko z elementarnych jego części składowych, tj. norm, lecz z większych całości. Jest budowany z grup norm mających pewne cechy wspólne. Prawo tworzące uporządkowaną całość, której elementy są odpowiednio zharmonizowane, to prawo spójne, tzn., w którym występuje zgodność między normami tworzącymi zbiór norm obowiązujących. Zbiór jest spójny wówczas, jeżeli nie występują w nim braki dotyczące wewnętrznej koherentności systemu. Braki te mogą być różne. Sprzeczności są logiczne, prakseologiczne i teleologiczne.

System źródeł prawa powinien być zupełny. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć że system prawa obowiązującego to zbiór wszystkich norm prawnych odpowiednio uporządkowanych, a zwłaszcza zgodnych między sobą w ujęciu pionowym, hierarchicznym, co do treści i formy oraz spójny , niesprzeczny, w ujęciu poziomym co do treści, dysponujący kompletem reguł umożliwiających ocenę, czy dana norma należy czy też nie do systemu, i umożliwiających włączenie normy do systemu bądź wyłączenie z niego.

Uporządkowanie norm w pewien zbiór zwany systemem jest zatem rezultatem działania prawodawcy. Poza prawodawcą systematyzacja norm postępowania jest dokonywana także przez naukę i praktykę prawniczą. Prawodawca porządkując normy, określa relacje między normami zarówno z punktu widzenia ich treści, jak i formy. Dlatego tez systematyzowanie zbioru norm postępowania następuje z uwzględnieniem ich treści i formy .Prawodawca więc porządkuje normy w system między innymi w ten sposób że :

7. Formy tworzenia prawa. Stanowienie prawa.

Przez to pojecie rozumie się np. tworzenie porządku prawnego , tworzenie aktów prawnych, tworzenie systemu norm prawnych, proces tworzenia aktów prawnych. Tworzenie prawa następuje w formie stanowienia prawa i poprzez praktykę. W przypadku stanowienia prawa możemy mieć do czynienia bądź z jednostronnym aktem tworzenia prawa np. wydaniem ustawy, bądź wielostronnym i umową, którą ustanawiają strony tej umowy np. umowa międzynarodowa. Tworzenie prawa w praktyce może mieć formę uznania norm zwyczajowych w procesie stosowania prawa bądź postać stosowania prawa na podstawie precedensu. Tworzenie prawa w formie jego stanowienia następuje w kolejnych etapach i bywa określane jako sekwencyjny proces prawodawczy (decyzyjny) . Te etapy wyodrębnia się ze względu na pewne szczególne cele służące ustanowieniu prawa. Decyzyjny (sekwencyjny) proce stanowienia prawa bywa ujmowany w sposób merytoryczny i proceduralny.

Tworzenie prawa nie powinno mieć charakteru przypadkowego, ponieważ musi ono efektywnie służyć rozwiązywaniu spraw społecznych. Proces stanowienia prawa musi obejmować także zasadnicze problemy, aby wraz z ich rozwiązywaniem przez uczestników procesów prawotwórczych można było uznać, że decyzja o ustanowieniu prawa była racjonalna (ujęcie merytoryczne decyzyjnego stanowienia prawa). Czynności związane z tworzeniem prawa powinny opierać się na takich regułach- dyrektywach tworzenia prawa, które pozwolą mu zrealizować zamierzony cel.

modeli tworzenia prawa wymienia się:

8. Ustawa jako podstawowy akt prawa. Kodyfikacja. (74)

Ustawa- akt normatywny, może zawierać tylko normy prawne, a więc postanowienia o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym . W polskim systemie prawa ustawy zwykłe mają tę samą rangę prawną. Ustawa jest aktem stanowionym przez parlament w specjalnym trybie.

W hierarchii źródeł prawa ustawa znajduje miejsce za konstytucją i musi być zgodna z jej postanowieniami.

Kodyfikacja- w krajach prawa stanowionego dąży się do uregulowania w jednym akcie rangi ustawowej zasad i norm właściwych z punktu widzenia określonej gałęzi prawa. Zabieg ten jest określany jako kodyfikacja. Kodyfikacji dokonuje się w formie ustaw.

Konstytucja przyjmuje prymat ustaw, gdyż wyznaczają one niejako treść innych aktów normatywnych. Służą temu zawarte w ustawie delegacje

Prawo jako zespół norm najczęściej jest wyrażane w formie pisemnej (akty prawotwórcze organów państwa bądź inne akty mające moc aktu prawotwórczego).

Organy mające kompetencje do stanowienia norm prawnych w zasadzie nie wydają pojedynczych norm w oddzielnych aktach prawnych. Najczęściej akt taki, np. ustawa, rozporządzenie, zawiera więcej niż jedną normę i jest określany jako akt prawotwórczy. Zatem akt prawotwórczy zawiera normy, które powinny mieć zastosowanie, kiedy wystąpi sytuacja, której wzorzec jest zawarty w tej normie.

Najczęściej jako akty prawotwórcze (normatywne) uznaje się akty, które zawierają normy abstrakcyjne i generalne (ogólne). W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, ukształtował się pogląd, iż aktem prawotwórczym jest akt wyznaczający reguły i wzory postępowania, których przestrzeganie jest dla jego adresatów prawnie obowiązujące. Tak ustalone przez Trybunał pojęcie aktu normatywnego obejmuje akt ustanawiający normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.

W literaturze prawniczej jako akty prawotwórcze uznaje się też, oprócz aktów zawierających normy abstrakcyjne i generalne, także akty, które zawierają co najmniej :1) jedną normę abstrakcyjną, 2) jedną normę generalną (ogólną), 3) normę abstrakcyjno-indywidualną, 4) normę generalno - konkretną.

Wśród aktów normatywnych możemy wyróżnić akty prawa wewnętrznego (krajowego) oraz akty prawa międzynarodowego.

Do aktów prawa wewnętrznego (krajowego) zalicza się akty o charakterze powszechnie obowiązującym (ogólnokrajowe i terytorialne) i obowiązujące miejscowo (prawo lokalne) oraz o charakterze obowiązywania wewnętrznego.

Do aktów normatywnych powszechnie obowiązujących zalicza się takie akty, jak:: konstytucja, ustawy oraz akty wykonawcze do ustaw (normy zawarte w tych aktach mogą obowiązywać na całym terytorium państwa bądź jego części).

Akty normatywne miejscowe (akty prawa miejscowego) są stanowione przez organy władzy lokalnej.`(samorządowej i administracji rządowej) .

Akty prawa o charakterze obowiązywania wewnętrznego najczęściej dotyczą spraw wewnętrznych administracji publicznej. Do aktów tych zalicza się uchwały parlamentarne i rządowe oraz zarządzenia organów administracji państwowej.

Do aktów prawa międzynarodowego publicznego zalicza się różnego rodzaju umowy międzynarodowe, tj. pakty, traktaty, konwencje, konkordaty. Są to akty regulujące stosunki między państwami i organizacjami międzynarodowymi w trybie dwustronnego (wielostronnego) porozumienia.

Normodawca w wydanym akcie wyraża swoją wolę w sposób uporządkowany, aby była ona zrozumiała. Każda norma musi być więc odpowiednio zredagowana i usystematyzowana w stosunku do innych norm czy ich grup .Dlatego właśnie akt normatywny musi być podzielony w określony, przejrzysty sposób. Najczęściej akty dzieli się na rozdziały, działy, artykuły, paragrafy, ustępy, punkty.

9. Norma prawna i przepis prawny. Budowa normy prawnej. Rodzaje norm prawnych

Normy prawne jako szczególny rodzaj norm postępowania różnią się miedzy sobą, np. charakterem czy mocą prawną.

Ze względu na moc prawną : normy zawarte w przepisach konstytucyjnych, ustawowych i pod ustawowych.

Według zakresu terytorialnego :obowiązują na obszarze całego państwa oraz te, które obowiązują tylko na jego części (miejscowe).

zakresu adresatów normy dzieli się na takie, które dotyczą nieoznaczonego rodzajowo kręgu adresatów, oraz na takie, które są skierowane do określonego kręgu adresatów.

sposobu związania adresatów : bezwzględnie obowiązujących oraz względnie obowiązujących.

stopnia konkretności :norm konkretnych ( wszystkie elementy charakteryzujące określone postępowanie są zawarte w jednej normie) oraz norm odsyłających ( odsyłają do innych norm uzupełniających), jak również norm blankietowych ( nie określają treści merytorycznej, ale przewidują, że przepisy dopiero zostaną wydane).

rodzaju postępowania : obowiązki, uprawnienia i wolności.

rodzaj sankcji wyróżnia : nieważności, kary, zawierające równocześnie sankcje kary i nieważności, pozbawione sankcji lub zagrożone tzw. sankcją nierealną.

zakresu treści :norm ogólnych ( lex generalis) i szczegółowych (lex specialis).

Przepis prawny jest oznaczonym fragmentem tekstu prawotwórczego, zaś norma oznacza regułę zapisaną w tym fragmencie. Przepis może wyraża część normy lub też nawet kilka norm. Istnieje też pogląd, że przepis prawny jest napisem, a norma prawna jest znaczeniem tego napisu. Z przepisu prawnego, traktowanego jako jednostka redakcyjna tekstu prawnego ( np. artykuł, paragraf, ustęp, punkt, litera) jest rekonstruowana norma prawna jako wypowiedź dyrektywalna.

Norma prawna składa się: hipotezy( warunki od których zależy skutek ), dyspozycji prawny skutek sytuacji faktycznej uogólnionej w hipotezie normy prawnej, czyli sposób postępowania adresata normy. Sankcja określa ujemne skutki prawne, które dotkną adresata normy w przypadku postępowania niezgodnego z dyspozycją normy prawnej w sytuacji, o której mówi hipoteza.

Norma 2 członowa:

Norma 3 członowa

10.Budowa aktu normatywnego. Rodzaje przepisów prawnych. Zasady ogólne i klauzule

generalne w prawie. (pyt.8)

Pojęcie zasad prawnych nie jest w literaturze prawniczej niesporne, np. w nauce prawa konstytucyjnego są używane m.in. takie pojęcia, jak konstytucyjne zasady prawa, podstawowe zasady konstytucyjne, zasady prawa. Szczególne znaczenie przypisuje się ogólnym regułom (zasadom) systemu prawa.

Normy zawarte w Konstytucji ze względu na ich treść i miejsce w systemie prawa w stosunku do ustaw zwykłych są traktowane jako zasady. Zasady konstytucyjne mają status zasad nie tylko w stosunku do ustaw, ale całego systemu prawa. Innym normom prawa obowiązującego (ustawowym) przypisuje się znaczenie zasad w stosunku do kilku gałęzi prawa lub jednej gałęzi prawa (części systemu praw).

Dla ustalenia czy reguła ma charakter zasady czy

W każdym przypadku obowiązuje reguła, zgodnie, z którą wykładni przepisów prawa należy dokonywać z uwzględnieniem zasad systemu prawa.

Koncepcja „logicznych”:

Nie każda norma konstytucyjna bywa uznawana za zasadę prawa.

Zasady powinny wyrażać idee ustrojowe, na jakich opiera się społeczeństwo. Same zasady prawa są prawem obowiązującym.

Przepisy prawne, które odwołują się do ocen interpretatorów prawa (organów stosujących prawo) są określane jako klauzule generalne. Takimi ocenami, do których odwołują się zwłaszcza osoby stosujące prawo, mogą być np. zasady współżycia społecznego, słuszności, dobre obyczaje czy społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa.

Klauzule generalne odsyłają więc do pewnych reguł pozaprawnych, które uzupełniają w ten sposób prawo. Celem tych klauzul jest uelastycznienie prawa sprzyjające unifikacji prawa przez stosujących prawo odpowiednio do treści tych reguł pozaprawnych.

Rodzaje przepisów prawnych

1) przepisy mające charakter wstępów do aktów (określają cel i motywy wydania)

2) przepisy informujące o podstawie normatywnej (zawierają informacje dotyczące na jakiej podstawie wydano akt prawny)

3) ze względu na funkcje:

a) przepisy definicyjne- wyjaśniają treść terminów aktu normatywnego (definicje legalne)

b) wypowiedzi kreujące ( przepisy dotyczące obowiązywania norm określonego aktu prawotwórczego w czasie, przestrzeni i co do osób oraz stosunków między przepisami)

11.Kultura prawna. Wartości prawne. Pojęcie i rodzaje funkcji prawa.

Kultura prawna określonego społeczeństwa stanowi cześć kultury politycznej tego społeczeństwa. Stąd jeżeli chodzi o poziom kultury prawnej społeczeństwa wiąże go z odpowiednim poziomem kultury politycznej społeczeństwa. Z kolei kultura polityczna jest uznawana za fragment kultury w ogóle. Jako kulturę określa się np. całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony, utrwalany i wzbogacony w ciągu jej dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie.

KULTURA PRAWNA- oznacza pełen stan społeczeństwa złożony z wielu elementów: poglądy, idee prawne społeczeństwa, jakość treści i formy unormowań prawnych, także sprawność realizacji norm prawnych, poziom wiedzy i informacji o prawie, zaufanie do prawa.

W prawie znajdują wyraz wartości, którymi się kierują lub którymi chciałyby służyć państwa w swojej działalności. Wartości te pojawiają się zarówno w fazie tworzenia, stosowania jak i wykładni norm prawnych. Uważa się, że rzeczy i czynności służące zaspokajaniu potrzeb biologicznych i społecznych człowieka są dla niego wartościowe. Relacja człowieka do świata i oddziaływanie tego świata człowieka powodują kształtowanie wartości. Przedmioty i działanie ludzi stają się dla jednostki WARTOŚCIĄ tj, relacją, w jakiej istnieją one w stosunku do danej jednostki. Podejmowanie różnych czynności jest związane z różnymi motywami jednostek.

Uważa się z punktu widzenia państwa w prawie powinny być odzwierciedlone zwłaszcza takie wartości dodatnie, które są użyteczne dla człowieka jak np. wolność, bezpieczeństwo, pewność prawa, sprawiedliwość, równość, praworządność.

Prawo stanowi jeden z instrumentów tego oddziaływania.

Funkcją prawa wywoływanie pewnych skutków (zmian) społecznych.

Funkcję stabilizującą i dynamizującą, co oznacza, że prawo niekiedy utrwala pewien układ stosunków społecznych i gospodarczych, niekiedy zaś sprzyja pewnym zmianom stosunków społecznych.

Funkcję organizacyjną i ochronną. przeciwdziałać postępowaniu naruszającemu chronione dobra oraz sprzyjać podejmowaniu czynności służących chronionym dobrom. Wśród wielu aspektów f. ochronnej prawa wymienia się wyznaczane przez prawo formuły sprawiedliwości ,co do podziału dóbr społecznie wytworzonych i co do świadczeń wzajemnych (sprawiedliwość rozdzielcza i wyrównawcza). Normy chroniące różne dobra i prawa jednostki spełniają tzw. funkcję gwarancyjną,

Funkcję represyjną i wychowawczą wyodrębnia się według kryterium sposobu oddziaływania.

12.Akt prawotwórczy. Forma i tryb tworzenia prawa.

Prawo jako zespół norm najczęściej jest wyrażane w formie pisemnej (akty prawotwórcze organów państwa bądź inne akty mające moc aktu prawotwórczego).

akt prawotwórczy zawiera normy, które powinny mieć zastosowanie kiedy wystąpi sytuacja, której wzorzec jest zawarty w tej normie. wydane np. ustawa- zbiór norm

Najczęściej jako akty prawotwórcze (normatywne) uznaje się akty, które zawierają normy abstrakcyjne i generalne (ogólne),aktem prawotwórczym jest akt wyznaczający reguły i wzory postępowania, których przestrzeganie jest dla jego adresatów prawnie obowiązujące..

W literaturze prawniczej jako akty prawotwórcze uznaje się też, oprócz aktów zawierających normy abstrakcyjne i generalne, także akty, które zawierają co najmniej

Do aktów prawa wewnętrznego (krajowego): konstytucja, ustawy oraz akty wykonawcze do ustaw akty prawa miejscowego

Akty prawa wewnętrznego administracji publicznej. : uchwały parlamentarne i rządowe itp.

Do aktów prawa międzynarodowego publicznego : umowy międzynarodowe, tj. pakty, traktaty, konwencje, konkordaty. Są to akty regulujące stosunki między państwami i organizacjami międzynarodowymi w trybie dwustronnego (wielostronnego) porozumienia.

Schemat formalnej budowy aktu:

1) nazwa rodzajowa (ustawa, rozporządzenie)

2) data uchwalenia

3) tytuł aktu określający jego zakres

4) preambuła (nie koniecznie)

5) część ogólna

6) część szczegółowa

7) przepisy końcowe

8) podpis tego, kto akt wydał zgodnie z procedurą

Forma i tryb stanowienia prawa:

a) stanowienie- jest decyzją w wyniku, której powstaje norma postępowania. Stanowić mogą organy kolegialne i jednoosobowe. Aby stanowić prawo niezbędne są pewne kwalifikacje: wiedza, wartości moralne, dar przewidywania, zdolność artykułowania potrzeb i interesów państwa.

- współstanowienie- normy prawne powstają w wyniku zgodnej decyzji dwóch lub więcej organów w RP np. sejm, senat, prezydent.

b) umowa- norma postępowania dokonana przez dwa lub więcej podmioty, zachowania podmiotów mogą być wyznaczone w umowie. Adresatami norm zawartych w ustawie są partnerzy.

c) tworzenie prawa zwyczajowego- polega na tym, iż w danej społeczności kształtuje się praktyka określonego postępowania w określonych okolicznościach , a zarazem kształtuje się w społeczności przekonanie, iż postepowanie to jest zgodne z jakimiś normami zwyczajowymi

d) precedens prawotwórczy- decyzja organu państwowego w konkretnej sprawie, która jest przejmowana jako wzorzec przy rozstrzyganiu analogicznych, mówi się o precedensach: sądowych, parlamentarnych, administarcyjnych

ad c)

- uznanie uprzednie- uznanie norm społecznych za normy prawa wcześniej niż się one pojawiły

- recepcja prawa- ma ona miejsce gdy państwo przyjmuje jako obowiązujące w pewnej dziedzinie życia normy innego państwa.

13.Pojęcie i system formalnych źródeł prawa. Niepisane źródła prawa.

Normatywną koncepcje źródeł prawa rozumie się jako zespół reguł nakazujących uznawać jakieś fakty za fakty prawotwórcze oraz reguł dotyczących wiązania z tymi faktami obowiązywanie określonych norm prawnych . Taka koncepcja umożliwia dokonanie ustalenia przynależności norm do danego systemu prawa, określenia, jakie normy obowiązują w systemie prawnym. W skład tej koncepcji wchodzą:

reguły walidacyjne, określają jakie fakty należy uznawać za fakty prawotwórcze;

reguły egzegezy tj. interpretowania, inferencyjne, kolizyjne. J. Wróblewski mówiąc o normatywnej koncepcji źródeł prawa, oczekuje iż wyznacza ona katalog źródeł prawa w ujęciu normodawczym, walidacyjnym i decyzyjnym, co łącznie pozwala na odpowiedź co obowiązuje? Natomiast w innych wypowiedziach koncepcja ta ma zawierać składniki określające: - polityczne uzasadnienie podstaw systemu prawnego; - kompetencje pewnych podmiotów do tworzenia pisanych źródeł prawa; - prawotwórczą rolę zwyczajów i precedensów; - dopuszczalne w danym systemie reguł: interpretacyjne, -inferencyjne (wnioskowania), -kolizyjne. W Polsce aktem normatywnym określającym jakie fakty są faktami prawotwórczymi jest konstytucja z 2 kwietnia 97 r. regulacja ta zawiera wyraźnie określony zamknięty katalog powszechnie obowiązujących źródeł prawa, zmierzający w ten sposób do zlikwidowania tzw. rozchwiania systemu źródeł prawa, który cechował wcześniejszy stan konstytucyjny.

14.Prawo i język. Język naturalny, język prawny i prawniczy

Wypowiedzi prawne są sformułowane w określonym języku. Dlatego też cechy języka mają zasadnicze znaczenie z punktu widzenia tworzenia, stosowania i wykładni prawa dla realizowania prawa.

Język to system znaków, które służą procesowi komunikowania się. Charakteryzowany jest przez słownik zawierający używane znaki, reguły składania tych znaków w całości, reguły ustalające warunki rozumienia zwrotów tego języka, funkcje, jakie zwroty języka mają spełnić.

Współcześnie wyróżnia się dwa typy języków, tj. naturalne i sztuczne, w zależności od tego, czy powstają w sposób żywiołowy podlegający stałym, spontanicznym zmianom, czy też w rezultacie pewnej umowności - celowo formułowanych konwencji. Językiem naturalnym jest język etniczny, tj. język określonej grupy etnicznej (np. narodu).

W systemie prawa stanowionego wyróżnia się języki prawny i prawniczy, które dążą do zgodności z językiem naturalnym, jednak pojawiają się w nim także zwroty o charakterze konwencjonalnym. A więc języki te mają charakter mieszany.

W języku prawnym formułuje się teksty prawa obowiązującego. Język prawny jest rodzajem języka etnicznego. Nie ma znaczących różnic między tymi językami, jeżeli chodzi o sposoby budowy złożonych zwrotów językowych ze zwrotów elementarnych należących do słownika tych języków. Konieczną precyzje uzyskuje się poprzez dobór znaczeń zwrotów. Różnice natomiast występują z semantycznego punktu widzenia między wspomnianymi językami. W przeciwieństwie do języka potocznego, warunki praktyki prawniczej, wymagają nadzwyczajnej precyzji. W takiej sytuacji prawodawca nadaje konkretne znaczenie terminom języka naturalnego bądź też wprowadza nowe terminy. Właśnie przypisywanie zwrotom języka naturalnego szczególnego znaczenia prawnego stanowi o odrębności języka prawnego (semantyczna odrębność).

W języku prawniczym natomiast, formułowane są wypowiedzi o prawie obowiązującym, tzn. są charakteryzowane w nim instytucje prawne, dokonuje się w nim wykładni prawa. Język prawniczy, w którym opisuje się treść przepisów prawa, jest zatem nadbudowa nad językiem prawnym, stanowi wobec niego metajęzyk. Jest to język refleksji nad prawem sformułowanym w języku prawnym. Język prawniczy jest zróżnicowany. Wyróżnia się język prawniczy praktyki i nauki prawa, w którym prowadzi się badania nad prawem, formułuje oceny aktów prawnych, ustala rozumienie norm prawnych. Język prawniczy nauki, także jest wewnętrznie zróżnicowany. Poza językiem prawniczym profesjonalnym należy zaznaczyć istnienie języka prawniczego potocznego.

15. Ujęcie językowe norm prawnych. Ogólność i abstrakcyjność norm prawnych.

W ujęciu lingwistycznym termin norma prawna jest najczęściej pojmowany jako wypowiedź językowa, która wskazuje komuś określone postępowanie. Powinna więc ona określać przede wszystkim, w zależności od wyboru adresata, sposób postępowania (nakazywane, zakazywane, dozwolone), jak również adresata normy (podmiot indywidualny lub zbiorowy) oraz okoliczności, w jakich adresat normy ma postąpić w określony sposób.

W ujęciu lingwistycznym termin norma oznacz;

- ogólnie przyjęte reguły, zasady, wzory, dyrektywy zachowania się;

- normy moralne, językowe, zwyczajowe, obowiązujące w jakiejś dziedzinie

W nauce pr termin norma najczęściej jest pojmowany jako wypowiedź językowa wskazująca komuś określone postępowanie. Tak rozumiana norma powinna określać:

- nakazywanie, zakazywanie, dozwolone postępowanie

- adresata normy

- okoliczności, w której adresat normy ma postępować w określony sposób

Norma generalna wyróżnia adresata w sposób powtarzalny Norma ta dotyczy zarówno sytuacji jednorazowych, jak i powtarzających się, tzn. że może być obliczona na jednorazowe i wielokrotne zastosowanie. W przypadku normy abstrakcyjnej adresat ma obowiązek określonego postępowania, ilekroć powstanie określona sytuacja. Norma ta nie wyczerpuje się przez jednorazowe zastosowanie.

W orzecznictwie TK za cechy norm prawnych uznaje się generalny i zarazem abstrakcyjny charakter tych norm. Cecha generalności jest związana z tym elementem normy prawnej, który dotyczy sposobu określenia jej adresatów.-rodzajowe określenie adresatów(klasy podmiotów) Abstrakcyjność natomiast dotyczy przedmiotu normy określającego należne zachowanie się adresata. Przedmiotem normy prawnej winna być klasa zachowań adresata. Konsekwencją abstrakcyjności normy jest, więc jej powtarzalność.

16.Pojęcie zasad prawnych i norm "zwykłych". Znaczenie zasad konstytucyjnych w procesie stanowienia prawa.

Pojęcie zasad prawnych nie jest w literaturze prawniczej niesporne, np. w nauce prawa konstytucyjnego są używane m.in. takie pojęcia, jak konstytucyjne zasady prawa, podstawowe zasady konstytucyjne, zasady prawa. Szczególne znaczenie przypisuje się ogólnym regułom (zasadom) systemu prawa.

Normy zawarte w Konstytucji ze względu na ich treść i miejsce w systemie prawa w stosunku do ustaw zwykłych są traktowane jako zasady. Zasady konstytucyjne mają status zasad nie tylko w stosunku do ustaw, ale całego systemu prawa. Innym normom prawa obowiązującego (ustawowym) przypisuje się znaczenie zasad w stosunku do kilku gałęzi prawa lub jednej gałęzi prawa (części systemu praw).

Dla ustalenia czy reguła ma charakter zasady czy

W każdym przypadku obowiązuje reguła, zgodnie z którą wykładni przepisów prawa należy dokonywać z uwzględnieniem zasad systemu prawa.

koncepcja „logicznych”:

Nie każda norma konstytucyjna bywa uznawana za zasadę prawa.

Zasady powinny wyrażać idee ustrojowe, na jakich opiera się społeczeństwo. Same zasady prawa są prawem obowiązującym.

17.Kryteria materialne i formalne jakości prawa. Znaczenie pewności prawa w państwie

Kryteria materialne: bezpieczeństwo publiczne, zgodność z wymogami praw człowieka i podstawowymi wolnościami i moralnością

Kryteria formalne: udostępnienie treści prawa adresatom, lex retro non agit, formułowanie w sposób zrozumiały, niestosowanie norm sprzecznych między sobą, niestanowienie norm niemożliwych do realizacji

Organy typu trybunały - na straży tworzenia prawa. Katalog treści prawa- to co wyżej zasady wolności obywateli, sprawiedliwości społecznej

19. Proces merytoryczny i formalny stanowienia prawa

Proces decyzyjny(prawodawczy)w ujęciu proceduralno-formalnym

Prawo nie powinno być tworzone przypadkowo, ma realizować pewne cele: ekonomiczne, społeczne, gospodarcze itp. Proces tworzenia prawa musi, więc uwzględniać:

Modeli tworzenia prawa wymienia się:

W drugim ze wspomnianych ujęć procesu decyzyjnego(proceduralnym)następuje sekwencja czynności faktycznych i konwencjonalnych, składając się na etapy tego postępowania:

20.Działania poprzedzające przygotowanie projektu aktu prawnego.

Podjęcie decyzji o przygotowaniu projektu ustawy poprzedza się:

1) wyznaczeniem i opisaniem stanu stosunków społecznych, wskazaniem pożądanych kierunków ich zmiany;

2) ustaleniem prawnych i innych środków oddziaływania umożliwiających osiągnięcie celów;

3) określeniem przewidywanych skutków społecznych, gospodarczych, organizacyjnych, prawnych i finansowych każdego z rozważanych rozwiązań;

4) zasięgnięciem opinii podmiotów zainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy;

5) dokonaniem wyboru sposobu interwencji organów władzy publicznej..

W przypadku podjęcia decyzji o przygotowaniu projektu ustawy, należy:

1)zapoznać się z dotychczasowym stanem prawnym,

2) ustalić skutki dotychczasowych uregulowań prawnych

3) określić cele, jakie zamierza się osiągnąć przez wydanie nowej ustawy;

4) ustalić alternatywne rozwiązania prawne,

5) sformułować prognozy podstawowych i ubocznych skutków rozważanych alternatywnych rozwiązań prawnych, w tym ich wpływ na system prawa;

6) określić skutki finansowe poszczególnych alternatywnych rozwiązań prawnych oraz ustalić źródła ich pokrycia;

7) dokonać wyboru optymalnego w danych warunkach rozwiązania prawnego.

21. Warunki konstytucyjności ustawy. Budowa i tytuł ustawy.

Ustawa jest aktem prawnym o najwyższej mocy po konstytucji, uchwalanym przez sejm i senat, w specjalnej procedurze(tryb ustawodawczy). Jest aktem podporządkowanym konstytucji. Na straży zgodności ustawy z konstytucja czuwa Trybunał Konstytucyjny. TK bada zgodność materialną ( nie narusza konstytucji) i formalną (kompetencje, granice delegacji, tryb , organ)

Poszczególne elementy ustawy zamieszcza się w następującej kolejności:

1) tytuł;

2) przepisy merytoryczne ogólne i szczegółowe;

3) przepisy zmieniające;

4) przepisy przejściowe i dostosowujące;

5) przepisy uchylające, przepisy o wejściu ustawy w życie oraz przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej ustawy (przepisy końcowe).

W tytule ustawy w oddzielnych wierszach zamieszcza się:

1) oznaczenie rodzaju aktu;

2) datę ustawy;

3) ogólne określenie przedmiotu ustawy.

22. Układ i postanowienia przepisów merytorycznych aktu prawnego.

W przepisach merytorycznych można wydzielić przepisy ogólne i przepisy szczegółowe. W przepisach ogólnych zamieszcza się:

1) określenie zakresu spraw regulowanych ustawą i podmiotów, których ona dotyczy, lub spraw i podmiotów wyłączonych spod jej regulacji;

2) objaśnienia użytych w ustawie określeń i skrótów.W przepisach ogólnych zamieszcza się również inne, niż wskazane w ust. 1, postanowienia wspólne dla wszystkich albo dla większości przepisów merytorycznych zawartych w ustawie. W przepisach ogólnych można zamieścić odesłanie do innej ustawy tylko wtedy, gdy uregulowania w nich zawarte uzupełniają lub odmiennie regulują sprawy normowane ustawą.

W przepisach szczegółowych nie reguluje się tych spraw, które zostały wyczerpująco unormowane w przepisach ogólnych.Jeżeli określone elementy uściślające treść kilku przepisów szczegółowych powtarzają się w tych przepisach, wydziela się je w jeden wspólny przepis i zamieszcza się w przepisach ogólnych albo w bezpośrednim sąsiedztwie tych przepisów szczegółowych, w których te elementy występują.. Jeżeli od któregoś z elementów przepisu szczegółowego przewiduje się wyjątki lub któryś z elementów tego przepisu wymaga uściślenia, przepis formułujący wyjątki lub uściślenia zamieszcza się bezpośrednio po danym przepisie szczegółowym.

Przepisy szczegółowe zamieszcza się w następującej kolejności:

1) przepisy prawa materialnego;

2) przepisy o organach (przepisy ustrojowe);tworzenie organów, zadania, kompetencje

3) przepisy o postępowaniu przed organami (przepisy proceduralne);

4) przepisy o odpowiedzialności karnej (przepisy karne)- jeśli nie kwalifikuje się jako naruszenie KK, KKS, KW

Przepisy szczegółowe można systematyzować w grupy tematyczne i oznaczać je nazwami charakteryzującymi treść każdej z tych grup.

23.Układ i postanowienia przepisów przejściowych, dostosowujących oraz końcowych.

W przepisach przejściowych reguluje się wpływ nowej ustawy na stosunki powstałe pod działaniem ustawy albo ustaw dotychczasowych.

W przepisach przejściowych rozstrzyga się w szczególności:

1) sposób zakończenia postępowań będących w toku, skuteczność dokonanych czynności procesowych oraz organy właściwe do zakończenia postępowania i terminy przekazania im spraw;

2) czy i w jakim zakresie utrzymuje się czasowo w mocy instytucje prawne zniesione przez nowe przepisy;

3) czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje powstałe w czasie obowiązywania uchylanych albo wcześniej uchylonych przepisów oraz czy skuteczne są czynności dokonane w czasie obowiązywania tych przepisów; sprawy te reguluje się tylko w przypadku, gdy nie chce się zachować powstałych uprawnień, obowiązków lub kompetencji albo chce się je zmienić albo też gdy chce się uznać dokonane czynności za bezskuteczne;

4) czy i w jakim zakresie stosuje się nowe przepisy do uprawnień i obowiązków oraz do czynności, o których mowa w pkt 3

5) czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie dotychczasowych przepisów upoważniających

W przepisach dostosowujących reguluje się w szczególności:

1) sposób powołania organów lub instytucji tworzonych nową ustawą;

2) sposób przekształcenia organów lub instytucji

3) sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nową ustawą, zasady zagospodarowania ich mienia oraz uprawnienia i obowiązki ich dotychczasowych pracowników.

 2. W przepisach dostosowujących można wyznaczyć termin dostosowania organów lub instytucji do nowej ustawy.

Układ i postanowienia przepisów końcowych

Przepisy końcowe zamieszcza się w następującej kolejności:

1) przepisy uchylające;

2) przepisy o wejściu ustawy w życie;

3) w razie potrzeby - przepisy o wygaśnięciu mocy ustawy.

W przepisach końcowych nie zamieszcza się przepisów innych, niż wymienione.W przypadku ustaw szczególnie obszernych lub zasadniczo zmieniających dotychczasowe ustawy, przepisy o wejściu w życie ustawy "głównej", przepisy zmieniające, przepisy uchylające oraz przepisy przejściowe i dostosowujące można zamieścić w oddzielnej ustawie (ustawie wprowadzającej).

Przepisy ustawy wprowadzającej zamieszcza się w następującej kolejności:

1) przepisy o wejściu w życie ustawy "głównej";

2) przepisy zmieniające;

3) przepisy uchylające;

4) przepisy przejściowe i dostosowujące

24.Oznaczenie przepisów aktu normatywnego i ich systematyzacja.

Artykuł Podstawową jednostką redakcyjną ustawy jest artykuł. Każdą samodzielną myśl ujmuje się w odrębny artykuł. Artykuł powinien być w miarę możliwości jednozdaniowy. Artykuł oznacza się skrótem "art." i cyfrą arabską z kropką

Ustęp, Jeżeli samodzielną myśl wyraża zespół zdań, dokonuje się podziału artykułu na ustępy. W ustawie określanej jako "kodeks" ustępy oznacza się paragrafami (§).Ustęp oznacza się cyfrą arabską z kropką bez nawiasu

Podział artykułu na ustępy wprowadza się także w przypadku, gdy między zdaniami wyrażającymi samodzielne myśli występują powiązania treściowe, ale treść żadnego z nich nie jest na tyle istotna, aby wydzielić ją w odrębny artykuł.

Wyliczenia: W obrębie artykułu (ustępu) zawierającego wyliczenie wyróżnia się dwie części: wprowadzenie do wyliczenia oraz punkty. Wyliczenie może kończyć się częścią wspólną, odnoszącą się do wszystkich punktów. Punkt oznacza się cyfrą arabską z nawiasem z prawej strony

W obrębie punktów można dokonać dalszego wyliczenia, wprowadzając litery. Wyliczenie w obrębie punktów (tzw. litery) oznacza się małymi literami alfabetu łacińskiego, z wyłączeniem liter właściwych tylko językowi polskiemu (ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ż, ź), z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości alfabetycznej w obrębie punktu, a przy

W obrębie liter można dokonać kolejnego wyliczenia, wprowadzając tiret.

25. Wymagania dotyczące ustawowych przepisów upoważniających.

W przepisach upoważniających do wydania rozporządzenia wskazuje się:

1) organ właściwy do wydania rozporządzenia;

2) rodzaj aktu;

3) zakres spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu;

4) wytyczne dotyczące treści rozporządzenia.(Rozstrzygnięcia, granice, cele itp)

Organ właściwy do wydania rozporządzenia określa się pełną nazwą tego organu, zgodną z aktem o jego utworzeniu.

Przepis upoważniający formułuje się w jednym artykule tak, aby można było powołać go jako podstawę prawną wydania rozporządzenia.

Upoważnieniu do wydania rozporządzenia można nadać charakter obligatoryjny albo fakultatywny.

W przepisie upoważniającym do wydania uchwały albo zarządzenia wskazuje się:

1) organ właściwy do wydania aktu normatywnego;

2) rodzaj aktu normatywnego;

3) ogólnie zakres spraw, które w akcie normatywnym muszą albo mogą zostać uregulowane.

26.Zmiana (nowelizacja) aktu normatywnego.

Zmiana (nowelizacja) ustawy polega na uchyleniu niektórych jej przepisów, zastąpieniu niektórych jej przepisów przepisami o innej treści lub brzmieniu albo na dodaniu do niej nowych przepisów.

Przepisy ustawy zmienia się:

1) odrębną ustawą zmieniającą;

2) przepisem zmieniającym zamieszczonym w innej ustawie.

Jeżeli zmiany wprowadzane w ustawie miałyby być liczne albo miałyby naruszać konstrukcję lub spójność ustawy albo gdy ustawa była już poprzednio wielokrotnie nowelizowana, opracowuje się projekt nowej ustawy.

Przepisy ustawy zmienia się przepisem wyraźnie wskazującym dokonywane zmiany Zmieniany przepis ustawy przytacza się w pełnym nowym brzmieniu, choćby zastępowano w nim, dodawano albo eliminowano tylko jeden wyraz. . Jeżeli do tekstu ustawy dodaje się nowe artykuły, zachowuje się dotychczasową numerację, dodając do numeru nowego artykułu małą literę alfabetu łacińskiego, z wyłączeniem liter właściwych tylko językowi polskiemu, z zachowaniem ciągłości alfabetycznej, co wyraża się zwrotem: "Po art. X dodaje się art. Xa w brzmieniu .....".

Zmienia się zawsze pierwotny tekst ustawy, a jeżeli wprowadzono do niego zmiany - tekst zmieniony. Jeżeli ogłoszono tekst jednolity ustawy, zmienia się ten tekst, a w przypadku gdy wprowadzono zmiany do tekstu jednolitego - zmieniony tekst jednolity

Nie nowelizuje się przepisów zmieniających inną ustawę. Jeżeli jest to konieczne dla wyeliminowania rażącego błędu w przepisach zmieniających ogłoszonej ustawy, można wyjątkowo znowelizować te przepisy w okresie ich vacatio legis.

Jedną ustawą zmieniającą obejmuje się tylko jedną ustawę.

Zmiany dokonywane ustawą zmieniającą ujmuje się w jeden artykuł tej ustawy. Każdy nowelizowany artykuł ujmuje się w oddzielny punkt. Jeżeli w jednym artykule wprowadza się zmiany w jego jednostkach redakcyjnych niższego stopnia, każdą z tych zmian oznacza się odrębną literą.Jeżeli w jednej ustawie zmieniającej zmienia się kilka ustaw, zmianę każdej z tych ustaw ujmuje się w odrębny artykuł.

27. Tekst jednolity aktu normatywnego.

Jeżeli ustawa ma wyznaczyć termin ogłoszenia tekstu jednolitego, przepis wyznaczający ten termin zamieszcza się w ustawie zmieniającej ustawę, której tekst jednolity ma być ogłoszony, albo w ustawie wprowadzającej tę ustawę Przepisowi wyznaczającemu termin ogłoszenia tekstu jednolitego nadaje się brzmienie: "Ogłoszenie tekstu jednolitego ustawy ..... (tytuł ustawy) nastąpi w terminie ..... miesięcy (dni) od dnia ogłoszenia niniejszej ustawy".

W przypadku wyznaczenia terminu ogłoszenia tekstu jednolitego, tekst ten sporządza się według stanu prawnego obowiązującego w dniu wejścia w życie ustawy, w której został wyznaczony termin ogłoszenia tego tekstu. W tekście jednolitym można uwzględnić również zmiany wprowadzone po dniu wejścia w życie ustawy, w której został wyznaczony termin ogłoszenia tego tekstu.Jeżeli termin ogłoszenia tekstu jednolitego nie jest określony, tekst jednolity sporządza się według stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania obwieszczenia o ogłoszeniu tego tekstu.

Ogłoszenie tekstu jednolitego następuje w formie obwieszczenia; tekst jednolity jest załącznikiem do tego obwieszczenia. Tytułowi obwieszczenia nadaje się brzmienie: "Obwieszczenie ..... (nazwa organu wydającego obwieszczenie) z dnia .... w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy .... (tytuł ustawy)". W tytule obwieszczenia nie podaje się daty ustawy, której tekst jednolity się ogłasza, ani nie podaje się oznaczenia dzienników urzędowych, w których została ogłoszona ta ustawa i jej zmiany oraz wcześniejsze teksty jednolite i ich zm

Tekst jednolity redaguje się według następujących zasad:

1) zachowuje się numerację pierwotnego tekstu ustawy i uwzględnia numerację dodaną przez ustawy zmieniające; nie wprowadza się ciągłości numeracji;

2) w miejscu przepisu uchylonego wpisuje się oznaczenie uchylonej jednostki redakcyjnej oraz określenie "uchylony", podając w odnośniku tytuł ustawy uchylającej oraz oznaczenie dzienników urzędowych, w których została ogłoszona ta ustawa i jej zmiany, a także podaje się przepis uchylający i datę jego wejścia w życie;

3) przy przepisach, których treść zmieniono, i przy przepisach dodanych podaje się w odnośnikach do tych przepisów tytuł ustawy nowelizującej oraz oznaczenie dzienników urzędowych, w których została ogłoszona ta ustawa i jej zmiany, a także podaje się przepis nowelizujący i datę jego wejścia w życie;

4) w przypadku przepisów wielokrotnie zmienianych, w odnośnikach do tych przepisów podaje się w kolejności chronologicznej wszystkie wprowadzone zmiany, zgodnie z zasadami wyrażonymi w pkt 2 i 3.

28.Sprostowanie błędu tekstu aktu normatywnego.

Sprostowanie błędu może dotyczyć tylko tekstu aktu normatywnego ogłoszonego w dzienniku urzędowym.

Obwieszczenie o sprostowaniu błędu zawiera:

1) tytuł obwieszczenia, a w nim nazwę organu prostującego błąd oraz datę wydania obwieszczenia i jego przedmiot;

2) podstawę prawną sprostowania błędu;

3) tytuł aktu normatywnego, w którym prostuje się błąd, a także oznaczenie dziennika urzędowego, w którym został ogłoszony ten akt

4) przepis prawny aktu normatywnego podlegający sprostowaniu;

5) przytoczenie błędu, który jest przedmiotem sprostowania;

6) fragment tekstu aktu normatywnego w brzmieniu uwzględniającym sprostowanie błędu.

Jednym obwieszczeniem o sprostowaniu błędów można sprostować więcej niż jeden błąd w tym samym akcie normatywnym, a także błędy w różnych aktach normatywnych.Jeżeli po dniu ogłoszenia aktu normatywnego, w którym prostuje się błąd, został ogłoszony tekst jednolity tego aktu, zawierający ten sam błąd, sprostowanie musi odrębnie obejmować również ogłoszony tekst jednolity.

29.Projekt aktu wykonawczego do ustawy. Warunki konstytucyjności rozporządzenia.

W rozporządzeniu zamieszcza się tylko przepisy regulujące sprawy przekazane do unormowania w przepisie upoważniającym (upoważnieniu ustawowym).. W rozporządzeniu nie zamieszcza się przepisów niezgodnych z ustawą upoważniającą lub z innymi ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, chyba że przepis upoważniający wyraźnie na

By mówić o konstytucyjności rozporządzenia musi ono:

  1. Być wydane na podstawie wyraźnego upoważnienia Zakaz subdelegacji

  2. Treść i przedmiot w granicach upoważnienia

  3. Nie pozostawać w sprzeczności z aktem ustawodawczym

W tytule rozporządzenia w oddzielnych wierszach zamieszcza się:

1) oznaczenie rodzaju aktu;

2) nazwę organu wydającego rozporządzenie;

3) datę rozporządzenia;

4) określenie przedmiotu rozporządzenia

Do projektu rozporządzenia dołącza się uzasadnienie.

30.Wymagania dotyczące aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym (uchwał i zarządzeń).

Podstawą wydania uchwały i zarządzenia jest przepis prawny, który:

1) upoważnia dany organ do uregulowania określonego zakresu spraw;

2) wyznacza zadania lub kompetencje danego organu

Uchwała jest aktem prawotwórczym wydawanym przez Sejm, Radę Ministrów. Wydawane na podstawie ustaw i w celu ich wykonania

Zarządzenia; Prezydent PRM, ministrowie i przewodniczący organów, KRRiTV. Mogą przybierać formę ogólnika, instrukcji. Nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywatela.

W uchwale i zarządzeniu zamieszcza się przepisy prawne regulujące wyłącznie sprawy z zakresu przekazanego, oraz sprawy należące do zadań lub kompetencji organu.

W uchwale i zarządzeniu nie zamieszcza się przepisów prawnych niezgodnych z ustawą, na podstawie której są one wydawane, oraz innymi ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, a także przepisów prawnych niezgodnych z rozporządzeniami.

W uchwale i zarządzeniu nie powtarza się przepisów ustaw, ratyfikowanych umów międzynarodowych i rozporządzeń.

Uchwała i zarządzenie mogą być wydane na podstawie kilku przepisów prawnych, na podstawie jednego przepisu prawnego, można wydać więcej niż jedną uchwałę albo więcej niż jedno zarządzenie

31. Pojęcie aktów prawa miejscowego. Tworzenie projektów aktów prawa miejscowego.

Akty prawa miejscowego są stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej na podstawie przepisów upoważniających zamieszczonych w ustawie dotyczącej administracji rządowej w województwie albo w innych ustawach.

Akty prawa miejscowego są stanowione przez sejmik województwa, radę lub zarząd powiatu oraz radę lub zarząd gminy na podstawie przepisów upoważniających zamieszczonych w ustawach dotyczących odpowiednich samorządów terytorialnych albo w innych ustawach.

Prawo miejscowe jest integralną częścią obowiązującego w państwie systemu prawa. Przez prawo miejscowe można rozumieć - prawo które obowiązuje wyłącznie na części terytorium państwa (województwo, powiat. gmina itp,) wydawane bądź to przez organy centralne, bądź tez przez organy terenowe (wg prawidłowego kryterium, stanowione/uchwalone)

Pojęcie prawa miejscowego obejmuje akty prawotwórcze bez względu ni ich

-nazwę (uchwała, przepisy gminne, zarządzenia. Porozumienie komunalne, statut, regulaminy, umowy zakładowa i inne.

-typ (przepisy powszechnie obowiązujące na danym terytorium, przepisy kierownictwa wewnętrznego sposób tworzenia

-charakter podmiotu kompetencji prawotwórczej (organ samorządu terytorialnego, organ rządowej administracji ogólnej, organ administracji specjalnej)

-oraz innych podmiotów lokalnych (organy samorządu zawodowego, dyrekcje określonych rodzajów zakładów pracy)

Konstytucji nie wymaga by były to akty .w celu wykonania ustawy i na podstawnie zawartego w niej , szczegółowego upoważnienia a jedynie na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie'

Zarząd gminy spełnia ważną role w Procesie legislacyjnym - ma on istotne uprawnienia na etapie przygotowania projektów uchwał i rady gminy Do zadań zarządu należy w szczególności, przygotowywanie projektów

Uchwał rady gminy, określenie sposobu wykonania uchwał, a więc i redakcyjne oraz merytoryczne przygotowanie tych projektów.

Akty prawa miejscowego są, stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonejna podstawie przepisów) upoważniających, zamieszczonych, w ustawie dotyczącej administracji rządowej w województwie albo w innych ustawach.

Akty prawa miejscowego są stanowione przez sejmik województwa, radę lub zarząd powiatu oraz radę lub zarząd gminy e na podstawie przepisów upoważniających zamieszczonych w ustawach dotyczących odpowiednich samorządów terytorialnych albo w Innych w ustawach.

32.Zgodność ustaw z konstytucją, prawem międzynarodowym i ponadnarodowym. Warunki konstytucyjności i legalności prawa podstawowego według orzecznictwa konstytucyjnego.

Ustawa z 1997r. O TK uzależnia wszczęcie postępowania przed trybunałem od wystąpienia do niego uprawnionego podmiotu z wnioskiem> wszczęcie postępowania następuje na wniosek uprawnionego podmiotu. TK jest związany granicami wniosku, pytania, skargi. Zarzut niekonstytucyjnośći może dotyczyć tego, co ustawodawca unormował, bądź ominął (a powinien zawrzeć). Badania aktu przebiega w następującej kolejności:

Zdaniem TK brak legalności aktu opartego o niesłusznie określony przepis ustawy stanowi dostateczna podstawę stwierdzenia jego niekonstytucyjności, bez potrzeby wnikania w analizę zgodności tego aktu ze wskazanym aktem czy konstytucją. Zgodnie z art.199 TK może dokonywać oceny umów międzynarodowych jak i korzystać z nich jako wzorca(podstawy) kontroli. Przed wejściem w życie ustawy z 1997 O TK nie miał on tych uprawnień, ale w uzasadnieniach niejednokrotnie odnosił się do problemu zgodności badanych aktów normatywnych z z aktami prawa międzynarodowego, zwłaszcza w zakresie praw człowieka, podstawowych wolności. TK powoływał się na umowy międzynarodowe, chociaż nie maił do tego wyraźnej kompetencji. Trybunał zauważył ,że Polska podpisując umowę międzynarodową, jest nią związana, wobec czego powinna być stosowana wobec niej kontrola

Warunki legalność i konstytucyjności rozporządzenia i innych aktów prawnych>

Jeśli RM zauważy konieczność zmian w konkretnym rozporządzeniu, ewentualnie widzi konieczność wniesienia nowego projektu, nie wyklucza to kompetencji badania aktu w jego obowiązującej wersji przez TK. Rozporządzenie może podlegać kontroli zarówno z punktu widzenia zgodności z ustawą, jak i z konstytucją. Zarzut naruszenia konstytucji może mieć znaczenie, gdy wcześniej uznano niezgodność z ustawą, na podstawie, której zostało wydane.

33. Tworzenie prawa międzynarodowego i Wspólnot Europejskich.

Regulowanie wielu zjawisk z elementem międzynarodowym jest możliwe przez poszczególne państwa w ramach ich porządku wewnętrznego, a inne wymagają porozumień o różnym charakterze między państwami (pr. Międzynarodowe publiczne). Prawo międzynarodowe publiczne - podmioty, źródła, terytorium, ludność, przedstawicielstwa w organizacjach międzynarodowych, morze, kosmos, organizacje międzynarodowe, rozwiązywanie sporów. Stosunki wewnątrz państw regulowane są przez prawa krajowe, ale te regulacje nie zawsze są w harmonii w stosunkach między państwami. Najlepszym wyjściem jest stosowanie prawa wspólnotowego - integracja europejska, wspólny rynek, zniesienie granic gospodarczych, swobodny przepływ usług, towaru, osób i kapitału, jednolite reguły chroniące konkurencję.

Źródła prawa międzynarodowego:

  1. Umowy

  2. Akty jednostronne

  3. Zwyczaje

  4. Niektóre uchwały org międzynarodowych

Podmiotami z zasady państwa, czasem powstańcy, bezpaństwowcy itp.,. Z zasady prawo tworzobne zgodą państwa(umowy ) i je wiążące, na straży jego stoją państwa.

Prawo wspólnot Europejskich:

  1. Pierwotne( traktaty i ich zmiany)

  2. Wtórne; akty na podstawie traktatów oraz umowy międzynarodowe

Traktaty

  1. 18.04 1951 Traktat Paryski EWWIS

  2. 25. 03 1957 EWG, Euroatom

  3. 1965 Traktat o fuzji organów

  4. 7.02.1993 Traktat o Unii

34.Obowiązywanie prawa (pojęcie, rozumienie pozytywistyczne i niepozytywistyczne, wymiary obowiązywania prawa).

W literaturze wylicza się wiele teorii obowiązywania prawa: aksjologiczna, pozytywistyczna, realistyczną, analityczną i fenomenologiczna

W związku z wieloznacznością terminu obowiązywania prawa nauka prawa wypracowała pewne znaczenia tego pojęcia rozumiane w ujęciu:

Aksjologicznym- sprowadza się ono do zgodności norm ustanowionych jako prawne z podstawowymi wartościami lub normami. Prawo, które takiego wymogu nie spełnia jest traktowane jako bezprawie. Radykalne konsekwencje teorii obowiązywania prawa w tym ujęciu, polegające na uznaniu norm stanowionych za niewiążące, przyjmowane są przez zwolenników doktryn prawnonaturalnych. W środowisku prawniczym takie stanowisko jest przyjmowane rzadko. Koncepcja aksjologiczna obowiązywania prawa nazywana jest często ujęciem psychologicznym, ponieważ odwołuje się do indywidualnego poczucia imperatu konieczności posłuch wobec norm prawnych, do skrępowania i niepokoju wewnętrznego wzbudzonego przez perspektywę lub fakt naruszenia normy.

Pozytywistyczne- związane z jego ustanowieniem przez państwo. W nornatywistycznym ujęciu rozpatrywano obowiązujące normy w statycznym ( obowiązywanie normy tylko wtedy gdy jej podstawa wydania wynika z kompetencji zawartej w normie wyższej ) i statycznym ( obowiązywanie normy o ile jej treść wynika z normy bezpośrednio wyższej aż do najwyższej normy merytorycznej ) systemie normatywnym.

Realizm prawniczy- obowiązywanie prawa rozumie najczęściej jako faktyczne działanie prawa czy przestrzeganie prawa, obowiązuje zatem prawo rzeczywiste, stosowane przez sędziego a nie formalne.

Analityczne teorie obowiązywania prawa- w ramach tych teorii można dokonać podziału na dwa nurty: - horse-shoe ( zakłada, że ustalenie iż dana norma obowiązuje jest równoznaczne ze stwierdzeniem jej prawdziwości, czyli w sferze normatywnej możliwe jest posługiwanie się logikami formalnymi ); - soft-shoe ( dostrzega w obowiązywaniu norm pewien analogon pojęcia prawdy, który jest używany na terenie nauk formalnych i przyrodniczych).

Teoria fenomenologiczna obowiązywania prawa- wiąże obowiązywanie prawa z jego ważnością. Zagadnienie obowiązywania prawa jest sprowadzane do intuicyjnego uchwycenia istoty prawa, które jest pozbawione empirycznych ( psychologicznych ) naleciałości. Dlatego też podziały na prawo stanowione i sędziowskie, naturalne czy pozytywne nie mają znaczenia.

ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PRAWA-

W czasie-, gdy dana norma została ustanowiona i do tej pory nie uchylona. Prawo obowiązuje w czasie, gdy istnieje moment początkowy i końcowy obowiązywania normy. Generalną zasadą jest to, że norma obowiązuje od momentu, który wyznacza ustawodawca, nie wcześniej jednak, niż od dnia opublikowania. Sam akt może określać datę początkowa swego obowiązywania, jeżeli tak nie jest nią data opublikowania.

W przestrzeni- prawo wewnątrzkrajowe obowiązuje na całym lub części terytorium państwa, którego organy je ustanowiły lub sankcjonują(prawo zwyczajowe). Prawo wewnętrzne i międzynarodowe określają granice tego terytorium i każdy, kto znajdzie się w jego obrębie podlega jego jurysdykcji. Od tej zasady są nieliczne wyjątki. Umowy i zwyczaje prawa międzynarodowego wyłączają możliwość stosowania sankcji prawa wewnątrz krajowego wobec niektórych kategorii podmiotów np. personel dyplomatyczny.

Co do osób- personalny zakres obowiązywania prawa określa zasada odpowiedzialności podmiotowej, przedmiotowej oraz represji wszechświatowej? Zasada odpowiedzialności podmiotowej obejmuje obywateli, którzy popełnili przestępstwa na terytorium swego państwa i na terytorium państwa obcego; zasada odpowiedzialności przedmiotowej polega na objęciu nią cudzoziemców, którzy popełnili przestępstwo na terytorium kraju gdzie przebywają; zasada represji wszechświatowej stosuje się ją do przestępstw potępianych przez kraje cywilizowane, odpowiednio objęci są nią obywatele jak i cudzoziemcy przebywający w danym państwie.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo administracyjne, opr wship 030526a, UPRAWNIENIA MAJĄTKOWE ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH
opr wship 030128, studia pielęgniarstwo
opr wship 030624o, POZOSTAŁE
opr wship 030624t, PRAWO, Prawo międzynarodowe
opr wship 030624r, KONWENCJA WIEDEŃSKA
opr wship 030128a, 1879 - pierwsze laboratorium psychologii eksperymentalnej powstałe w Lipsku i ter
opr wship0212j XL5YAG6ANEG3GAHER52DMQPNQ6T6BHADAUAMMPY
opr wship 030609c, PRAWO SPADKOWE zas. og.
opr wship 030624p
opr wship 030609b, Dziedziczenie testamentowe
opr wship 030609b, Dziedziczenie testamentowe
opr wship 030624x, PRAWO, Prawo międzynarodowe
opr wship 030609d, Prawo rzeczowe
opr wship 030204c, PRAWO ADMINISTRACYJNE GOSPODARCZE
opr wship 030116l, PRAWO ADMINISTRACYJNE PROCEDURALNE

więcej podobnych podstron