,,SOFIÓWKA”- opracowanie cz.1
Poemat opisowy.
Poemat opisowy stanowi odmianę klasycystycznej epiki dydaktyczno-filozoficznej, niefabularnej, rozwijającej się w Europie gł. w XVIII wieku, zaś w Polsce w początkach XIX wieku. Zazwyczaj traktowany był jako odmiana poezji dydaktycznej , rzadziej opisującej. U nas także poemat opisowy przyporządkowano do poezji dydaktycznej.
Poemat opisowy jest prezentacją wybranego fragmentu świata, opartego na określonej filozofii przyrody, systemie jej uporządkowania i odniesienia do rzeczywistości ludzkiej. Dydaktyka poematu jest skierowana do człowieka- jako do adresata, a także homo Faber- ziemskiego twórcy natury pięknej i użytecznej. Filozofia moralna wpisana w dydaktykę tych poematów opiera się bowiem na antropologii humanistycznej odwołującej się do człowieka jako istoty twórczej. Opisanie wybranej rzeczywistości i wyjaśnienie więzi łączących człowieka z naturą należą do poznawczych ambicji tych poematów, lecz nie stanowią dominującego w nich rysu.
Tradycje poematu opisowego sięgają antyku. Starożytny poemat realizował hasło laus agricultuare i znany był w 2 różnych wersjach:
- starszej- greckiej: Praca i dni Hezjoda,
-rzymskiej - Georgiki Wergiliusza.
W tych utworach nie rycerz, lecz rolnik stawał się ideałem człowieka, a system wartości ogniskował się wokół pracy, która traktowana była jako absolutna wartość bytu ludzkiego.
2. Najważniejsze poematy opisowe oświecenia:
Pory roku J. Thomsona,
Ziemianin, czyli ziemiaństwo francuskie i Ogrody Jacquesa Delille'a
Las Windsorski Aleksandra Pope'a.
3.Polskie poematy opisowe:
Polanka St. Trembeckiego - o posiadłości ks. St. Poniatowskiego, synowca królewskiego,
Sofiówka St. Trembeckiego- o posiadłości Potockiego,
Powązki St. Trembeckiego- o posiadłości ks. Izabeli Czartoryskiej,
Ziemiaństwo polskie Kajetana Koźmiana,wyd.1839.
4.Poematy o ogrodach.
Nowożytny poemat opisowy wprowadził kilka innowacji do wzorca antycznego. Oprócz poematu rolniczego (Georgiki), powstał poemat o ogrodach. Reprezentatywnym jego autorem jest Delille, jako autor obydwu typów poezji opisowej: Ogrodów i przetłumaczonego przez Felińskiego Ziemianina, czyli….Obydwa te typy utworów opisowych dopełniają się wzajemnie. Georgiański jest bowiem bardziej dydaktyczny, zwrócony ku systemowi wartości moralnych, a ogrodowy podnosi ważką dla klasycyzmu problematykę estetyczną.
5. Stylistyka ogrodów XVIII wieku.
Ogród francuski- rozkwit w XVII wieku (Wersal Ludwika XIV) , ogrody podporządkowane zasadom geometrii, natura w nich była uporządkowana i poprana nadzorowi człowieka, alejki były wytyczone pod sznurek, a drzewa przystrzyżone w wymyślne kształty. Ogród miał przedstawiać harmonię i przejrzystość świata, ukazywać uniwersalne piękno i ład otaczającej nas rzeczywistości.
Ogród angielski- późniejszy niż francuski, odchodzono w nim od zasad geometrycznych, eksponowano różnorodność i kontrast, ważna była zgodność z naturą, tzn. ograniczano ślady ingerencji ogrodnika w przyrodę, dominacja natury nad kulturą, nie obrabiano skał, ogród był otwarty, często nie ogrodzony. Cechy charakterystyczne to: zieleń swobodnie rosnących drzew, murawy i woda imitująca naturalność przyrody, wijące się ścieżki, liczne krzywizny, obecność budowli, np.: pseudogotyckie zamki, antyczne świątynie, ruiny, chińskie pagody. Burzyło to wrażenie naturalności, ale stanowiło element pewnego programu kulturowego, często mającego sentymentalny charakter.
6. Najsłynniejsze ogrody w Polsce to:
,,Powązki” i ,,Puławy” ks. Izabeli Czartoryskiej,
,,Arkadia” Heleny Radziwiłłównej,
,,Mokotów” Izabeli Lubomirskiej,
,,Łazienki” Stanisława Augusta Poniatowskiego,
,,Solec” Kazimierza Poniatowskiego,
,,Białystok” Branickich,
,,Sofiówka” Szczęsnego Potockiego.
7.Książki o ogrodach:
Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów Izabela Czartoryska,
Listy o ogrodach I. Krasicki.
2