Anoreksja jest zaburzeniem psychicznym, w którym na plan pierwszy wysuwają się objawy somatyczne. Poniżej proponuję trochę inne spojrzenie na problem, mianowicie głębszą - ale jednocześnie bardzo zwięzłą - analizę jego przyczyn i konsekwencji psychologicznych.

Wyodrębnione typy diagnostyczne
1. ograniczający - stałe, rygorystyczne ograniczenia żywnościowe, bez napadów objadania się i przeczyszczania
2. żarłoczno - wydalający - dochodzi do regularnych epizodów niekontrolowanego objadania się (tzw. napady żarłoczności podobne do bulimicznych) i przeczyszczania (prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających)

Objawy i konsekwencje psychologiczne
1. euforia, ekscytacja, poczucie władzy, siły, kontroli
2. poczucie wyższości moralnej, bezpieczeństwa, własnej wartości
3. lekceważenie sygnałów płynących z ciała (np. głodu, zimna)
4. obsesje (np. na punkcie diety, porządku) i kompulsje (np. ćwiczenia fizyczne, drobne kradzieże), perfekcjonizm, psychiczne współzawodnictwo
5. depresja, niepokój, chwiejność emocjonalna, lęk przed przytyciem, zaburzony obraz własnego ciała

Czynniki ryzyka
1. kulturowe:
- ideał szczupłej sylwetki
- społeczne oczekiwanie kobiecej atrakcyjności
2. rodzinne:
- przecenianie społecznych oczekiwań
- zaburzenia jedzenia w rodzinie
- choroby afektywne lub alkoholizm w rodzinie
- relacje rodzinne, które utrudniają osiąganie autonomii w okresie dorastania
3. indywidualne:
- zaburzony obraz siebie
- trudności w autonomicznym funkcjonowaniu
- silna potrzeba osiągnięć
- otyłość
- chroniczna choroba somatyczna

Podstawy biologiczne
1. predyspozycje wrodzone - genetyczna słabość mechanizmu homeostazy w zakresie kontroli wagi ciała i wrodzona predyspozycja do nadmiernej jej kontroli
2. etiologia podwzgórzowa:
- ujawniające się podczas pokwitania, wrodzone uszkodzenie ośrodków podwzgórzowych, regulujących poczucie głodu i funkcje reprodukcyjne
- wynik zaburzenia procesu dojrzewania przysadki mózgowej
- wrodzona czynnościowa wrażliwość podwzgórza, ujawniająca się w sytuacjach stresogennych
3. zaburzenia mechanizmu kontroli łaknienia (problemy z percepcją lub interpretacją sygnałów z układu pokarmowego)
4. uzależnienie od opiatów endogennych (ograniczanie ilości pożywienia oraz wyczerpująca gimnastyka skutkują zwiększonym wydzielaniem substancji opiatowych w mózgu, co prowadzi do poprawy nastroju i ogólnie lepszego samopoczucia)

Koncepcja psychodynamiczna
Anoreksja jest rozumiana jako reakcja na konflikt edypalny i regresja do wcześniejszych faz rozwojowych:
- fazy latencji - odmowa jedzenia jest wyrazem buntu przeciwko identyfikacji z matką, podporządkowaniu się i bierności, jest symbolem poczucia własnej autonomii
- fazy edypalnej - głodzenie się jest negacją pragnień seksualnych i fantazji o ciąży
- fazy analnej - ograniczanie pokarmu jest realizacją tendencji autodestrukcyjnych i sadomasochistycznych
- oralnej - odmowa spożywania pokarmu jest realizacją instynktu śmierci lub symboliczną odmową relacji z matką

Model poznawczo- behawioralny
Źródłem zaburzenia są dezadaptacyjne nawyki wykształcone w procesie uczenia się. Sfery zagrożenia stanowiące czynniki warunkujące to:
- wzmacnianie zachowań dietetycznych (pozytywne - kontrola własnego ciała i negatywne - obawa przed utratą kontroli, strach przed uaktywnieniem konfliktów wypartych przez dietę)
- schematy poznawcze (pozytywne - kojarzące szczupłą sylwetkę ze szczęściem i życiowym sukcesem i negatywne - dezadaptacyjne przekonania związane z wyglądem i dietą)
- negatywne emocje (przede wszystkim lęk, który jest osiowym elementem zaburzeń jedzenia)
- czynniki środowiskowe - wyzwalają i utrwalają zaburzenie
- czynniki biologiczne - określają predyspozycję do zachorowania

Perspektywa rodzinna
1. istnieje pewien sposób organizacji rodziny, który ma ścisły związek z pojawieniem się i podtrzymywaniem objawu:
- zatarte granice pomiędzy poszczególnymi podsystemami, jak i członkami rodziny
- sztywna granica oddzielająca rodzinę od świata zewnętrznego, spostrzeganego jako zagrożenie
- zaburzony system małżeński, w którym stabilność i rola rodzicielska jest ważniejsza niż wzajemna więź emocjonalna, a fasada jedności skrywa faktyczne rozczarowanie i niechęć
- brak jasnej hierarchii i walka między rodzicami o władzę (narzędziem walki często staje się poświęcenie na rzecz dzieci)
- włączanie dziecka w konflikt pomiędzy małżonkami i obarczanie go odpowiedzialnością
2. objaw pełni istotną rolę w utrzymywaniu homeostazy rodzinnej:
- jest efektem interpersonalnych transakcji, które organizują zachowania członków rodziny w dysfunkcjonalne wzorce; istotą tych transakcji jest cyrkularność, tzn. powtarzanie się sekwencji zachowań na zasadzie pętli sprzężeń zwrotnych
- jest efektem lojalności wobec rodziny i rodzinnych tradycji (np. przekaz dotyczący potrzeby rezygnacji, poświęcania się, dopasowywania)
- jest odpowiedzią na rodzinne lęki dotyczące rozstania i utraty
- jest elementem stabilizującym system rodzinny w okresie, gdy jest on szczególnie narażony na zmiany

Perspektywa kulturowa i społeczna
- norma osiągnięć społecznych
- norma szczupłej sylwetki
- norma utrzymywania dobrej kondycji fizycznej
- jednoznaczne wiązanie szczupłej sylwetki z: samokontrolą, powodzeniem, sukcesem

Integracyjna koncepcja Slade'a
1. czynniki predysponujące:
- ogólne niezadowolenie z życia i z siebie
- biologiczne i fizjologiczne predyspozycje, obejmujące m.in.: cechy temperamentu, poziom aktywności, parametry przeżywania i odczuwania głodu
2. czynniki wyzwalające:
- trudne sytuacje życiowe
- negatywne uwagi lub obserwacje dotyczące wyglądu
3. czynniki podtrzymujące:
- poczucie kontroli i sukcesu
- pozytywne objawy postu (np. sytość nawet po niewielkich ilościach pożywienia)

LECZENIE
1. metody biologiczne (farmakoterapia, nawadnianie, odżywianie)
2. metody psychoanalityczne (psychoterapia wglądowa, oparta na związku psychoterapeutycznym, wspierająca)
3. metody behawioralno - poznawcze (uczenie nowych zachowań, wzmacnianie, więź terapeutyczna)
4. terapia rodzinna (zmiana dysfunkcjonalnych elementów struktury rodzinnej)
5. psychoterapia grupowa
6. terapia skoncentrowana na ciele
7. grupy wsparcia i samopomocy

---