AKTWNOŚĆ FIZYCZNA W SCHORZENIACH NEUROLOGICZNYCH

Prowadzący: Barbara Ginalska gr. III, fizjoterapia stacj. II rok II stopień

Czas trwania zajęć: 45 minut

Miejsce zajęć: sala gimnastyczna

Charakterystyka grupy: 8 osób, w wieku 30-35 lat z łagodną postacią stwardnienia rozsianego

Przybory: 8 karimat

Choroby neurologiczne to wszystkie schorzenia związane z nieprawidłowym organicznym funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego i obwodowego układu nerwowego.

Są one równie pospolite co schorzenia innych narządów i układów. Jednak ze względu na centralną, kontrolującą i koordynującą rolę, jaką ten układ pełni w złożonym żywym organizmie, mogą mieć i nierzadko mają wyjątkowo dramatyczny przebieg, związany ze znacznym upośledzeniem, a czasem nawet - zniesieniem tej kontroli. Dotyczy to przede wszystkim ostro przebiegających schorzeń mózgowia (udarów, zapaleń mózgu i urazów, zatruć egzogennych i endogennych), szczególnie zaś dotykających ośrodków kontrolujących podstawowe funkcje życiowe organizmu (krążenie i oddech), zlokalizowanych w pniu mózgu.

Choroby układu nerwowego mogą się w nim ujawniać i rozwijać jako schorzenia pierwotne lub go wtórnie zajmować w następstwie (jako powikłanie) innego schorzenia, którego pierwotne ognisko (źródło) mieści się z dala, poza tym układem (np. guzy przerzutowe, ogniska zatorowe).

1. Podział chorób neurologicznych

• Choroby układu nerwowego mogą dotyczyć jego części ośrodkowej (urazy, guzy, udary, padaczka, zespoły otępienne, neuroinfekcje, wady rozwojowe) lub obwodowej (uszkodzenia, zapalenia nerwów, zespoły korzeniowe, polineuropatie).

• Są też takie schorzenia neurologiczne, w których dochodzi jednocześnie do uszkodzeń części ośrodkowej i do zmian "na obwodzie". Tak się na przykład dzieje w chorobach demielinizacyjnych - np. w stwardnieniu rozsianym.

• Są wreszcie schorzenia, które wybiórczo dotyczą rdzenia kręgowego. W ich obrazie klinicznym dominują objawy przypominające choroby nerwów obwodowych.

• Do schorzeń neurologicznych zaliczają się także rozmaite choroby mięśni (np. miastenia czy dystrofie mięśniowe), w których są zaburzenia w zakresie transmisji nerwowo-mięśniowej.

I ośrodkowy neuron ruchowy:

Uszkodzenie na poziomie okolicy ruchowej kory:

1. Mózgowe porażenie dziecięce

2. Nowotwory urazy stany zapalne

Uszkodzenie na poziomie torebki wewnętrznej:

1. Udar porażenie krwotok, zakrzep, zator

2. Nowotwory, stany zapalne

Uszkodzenie na poziomie pnia mózgowego:

1. Stwardnienie rozsiane

2. Schorzenia naczyniowe

3. Nowotwory, urazy, stany zapalne

Uszkodzenie na poziomie rdzenia kręgowego:

1. Stwardnienie zanikowe boczne

2. Zwyrodnienie powrózkowe

3. Stwardnienie rozsiane

4. Nowotwory rdzenia kręgowego, urazy, stany zapalne

II obwodowy neuron ruchowy:

Uszkodzenie na poziomie komórki rogu przedniego:

1. Zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego

2. Postępujący rdzeniowy zanik mięśni

3. Schorzenia złożone np. stwardnienie zanikowe boczne itp.

III Schorzenia pierwotne mięśniowe:

1. Dystrofia mięśniowa i inne miopatie

2. Przyczyny chorób neurologicznych

Przyczyny (etiologia) chorób neurologicznych są bardzo zróżnicowane. Mogą to być:

• Wady rozwojowe (genetycznie uwarunkowane, następstwa ciąży patologicznej lub zaburzeń okołoporodowych), od najcięższych - częściowego bezmózgowia czy małogłowia z niedorozwojem mózgu - po różnego stopnia upośledzenia umysłowe.

• Drobnoustroje powodujące tzw. neuroinfekcje. Wśród nich najczęściej zdarzają się zapalenia opon rdzeniowo-mózgowych, ostro przebiegające bakteryjne schorzenia, poddające się antybiotykoterapii.

• Wirusy- częściej niż bakterie atakują nie tylko opony, ale także tkankę mózgową. Są przyczyną wirusowych zapaleń mózgu. Najczęściej występują u dzieci, jednak zdarzają się także u osób dorosłych (m.in. opryszczkowe zapalenie mózgu i kleszczowe zapalenie mózgu wywołane wirusami przenoszonymi przez pospolite kleszcze)

• Postępowanie procesów miażdżycowych w naczyniach doprowadzających krew do mózgu Ostre niedokrwienne incydenty mózgowe: udary czy tzw. przemijające niedokrwienia mózgu zdarzają się przede wszystkim u osób starszych, szczególnie obciążonych nadciśnieniem tętniczym, otyłością i cukrzycą.

• Niektóre wady serca oraz nakładające się z reguły na nie infekcyjne zapalenie wsierdzia są powodem zatorów tętnic mózgowych skrzeplinami oderwanymi z wewnątrzsercowych uszkodzonych struktur.

• Pęknięcie tętniaka mózgu powoduje udary krwotoczne mózgu, które nierzadko zdarzają się u ludzi młodych. Taki tętniak rozwija się przez lata i jest swego rodzaju "bombą zegarową", która prędzej czy później musi eksplodować. U ludzi starszych pęknięciu ulega zmiażdżycowane, sztywne, niepodatne na odkształcenia naczynie mózgowe, często w wyniku nagłego wzrostu ciśnienia tętniczego.

• Nowotwory- ośrodkowy układ nerwowy, zarówno rdzeń, jak i mózgowie jest miejscem powstawania nowotworów. Mogą to być nowotwory niezłośliwe (najczęściej - oponiaki lub nerwiaki) lub złośliwe - glejaki. Objawy chorobowe guzów zależą od ich usytuowania. Mózg nierzadko bywa siedliskiem guzów przerzutowych, których objawy są podobne do objawów towarzyszących rozrostom pierwotnym, albo nacieków białaczkowych.

• Starzenie się układu nerwowego- w wyniku tego nieuchronnego procesu dochodzi do wystąpienia zespołów otępiennych, do których zalicza się chorobę Alzheimera oraz otępienie starcze. Występowanie tych zespołów jest coraz częstsze, szczególnie w społeczeństwach postindustrialnych, w których średnia długość życia wyraźnie się wydłuża. Najczęstszą jednak przyczyną postępującego otępienia są ciągle jeszcze choroby naczyń, przede wszystkim miażdżyca i źle leczone nadciśnienie tętnicze.

• Choroby zwyrodnieniowe ośrodkowego układu nerwowego- choroba Parkinsona (drżączka poraźna), której przyczyną są zmiany degeneracyjne w jądrach i drogach podkorowych. Stwardnienie zanikowe boczne jest to klasyczna choroba neuronów ruchowych rdzenia i jąder nerwów czaszkowych, charakteryzująca się postępującym zanikiem mięśni.

• Choroby demielinizacyjne - stwardnienie rozsiane. W przeciwieństwie do stwardnienia bocznego ta choroba dotyka włókien nerwowych, a nie neuronów (ciała komórkowego), powodując zmiany w ich otulinie mielinowej. Przyczyna SM jest nadal nieznana, prawdopodobnie ma immunologiczną etiopatogenezę. Przebiega przewlekle z "rzutami" - gwałtownymi nasileniami choroby - i "remisjami", czyli okresami zacisza kliniczego. Następstwa choroby (niedowłady, zaburzenia czucia, zaburzenia w oddawaniu moczu) są trwałe.

• Padaczka- jako pierwotne schorzenie neurologiczne ośrodkowego układu nerwowego występuje zwykle u młodych ludzi. U starszych - padaczka często jest wtórna do różnych procesów chorobowych dotykających mózg, przede wszystkim nowotworów. Padaczka przebiega napadowo. Napady mają bardzo zróżnicowany obraz: od uogólnionych drgawek z utratą przytomności , po tzw. napady częściowe z minimalnie wyrażonymi objawami, będącymi z reguły krótkotrwałymi zaburzeniami świadomości z towarzyszącymi zjawiskami psychosensorycznymi i automatyzmami ruchowymi.

• Rwa kulszowa. Rwa należy do tzw. zespołów korzeniowych. Pierwotnie źródła tej choroby należy szukać w układzie kostno-stawowym. Zmienione zwyrodnieniowo krążki (dyski) międzykręgowe mogą spowodować ucisk korzeni nerwów obwodowych, w przypadku rwy kulszowej - korzeni nerwu kulszowego. W rwie kulszowej dominuje ból okolicy lędźwiowej promieniujący wzdłuż przebiegu nerwu (do pośladka, kolana i stopy), czasem dochodzi do przemijających lub trwałych uszkodzeń niektórych wiązek nerwu z porażeniem obwodowym.
  Szyjnym odpowiednikiem rwy kulszowej jest rwa ramienna, która jest spowodowana uciskiem korzeni nerwów szyjnych przez zmienione zwyrodnieniowo szyjne krążki międzykręgowe.

• Transmisyjne encefalopatie gąbczaste -są one spowodowane przez samoodtwarzalne struktury białkowe zwane prionami. Zaliczają się do nich kuru (choroba występująca jedynie na Nowej Gwinei) oraz choroba Creutzfeldta-Jakoba (C-J), podobnie przebiegająca do "choroby szalonych krów". Choroby prionowe powodują dramatyczne wieloogniskowe uszkodzenia mózgu. Kuru i choroba C-J kończą się zawsze śmiercią.
  

3. Rehabilitacja ruchowa u osób z zaburzeniami i uszkodzeniami ośrodkowego i obwodowego układ nerwowego
   

Odrębność usprawniania leczniczego w chorobach układu nerwowego wynika z jego specyficznej roli w sterowaniu procesami życiowymi i koordynowaniu wszelkich czynności organizmu człowieka. Wiele jednostek chorobowych pomimo różnej etiologii wykazuje podobne objawy neurologiczne i podobny deficyt czynnościowy, ponieważ objawy zaburzeń czynności nerwowych zależą w większym stopniu od umiejscowienia i rozległości ogniska chorobowego niż od rodzaju czynników chorobotwórczych.

Główne objawy:

1. Zmiany napięcia mięśniowego

2. Niedowłady ruchowe

3. Upośledzenie czucia

4. Bóle i przykurcze w obrębie narządu ruchu

5. Zaburzenia równowagi (ataksja)

6. Upośledzenie procesów odżywczych oraz przemiany materii

Dobór najskuteczniejszych metod rehabilitacji neurologicznej zależy w dużej mierze od poznania mechanizmów wywołujących wyżej wymienione objawy patologiczne . Podstawowym zadaniem rehabilitacji leczniczej w chorobach układu nerwowego jest przywrócenie prawidłowego napięcia mięśniowego u chorego z objawami zarówno jego wzmożenia jak i obniżenia (hipertonia i hipotonia mięśniowa)

Z ogólnych zasad stosowania usprawniania leczniczego dotyczących ćwiczeń siły mięśniowej należy wymienić m. in.:

- unikanie przeciążenia osłabionych mięśni oraz ogólnego zmęczenia, stosując krótkie serie ćwiczeń kilkakrotnie w ciągu dnia

- ćwiczenia koordynacyjne powinny być stosowane przed ćwiczeniami siłowymi

- stopniowe zwiększanie natężenia ćwiczeń powinno się odbywać pod stałą kontrolą tętna i samopoczucia chorego

1. Rehabilitacja chorych po udarze mózgowym:

Rehabilitacja wczesna
Pielęgnacja rehabilitacyjna	Fizjoterapia	Psychoterapia i socjoterapia
-zapobieganie odleżynom (obracanie) -zapobieganie przykurczom (ułożenie) -uregulowanie czynności pęcherza - zapobieganie zapaleniu płuc (udrożnianie dróg oddechowych) - utrzymanie kontaktu z chorym	- zapobieganie zapaleniu płuc (ćw. Oddechowe, zmiana położenia) - zapobieganie przykurczom (ćw. Bierne i bierno- czynne, stymulacja proprioceptywna) - zapobieganie zanikaniu mięśni i obniżaniu siły (masaż, ćw. oporowe) - elektrostymulacja - zapobieganie zrzeszotnieniu kości (pionizacja) - utrzymanie kontaktu z chorym - zaopatrzenie ortopedyczne	- akceptacja choroby - logopedia (nauka mowy, czytania, pisania) - utrzymanie kontaktu z chorym i z rodziną - przystosowanie do środowiska - zapobieganie stanom nerwicowym
Mobilizacja czynnościowa
Ergoterapia	Fizjoterapia	Psychoterapia i socjoterapia
- nauka samoobsługi - nauka czynności życia codziennego - zajęcia plastyczne i warsztatowe	- ćw. lokomocyjne (nauka chodu) - ćw. manipulacyjne - ćw. koordynacyjne i kondycyjne - ćw. w wodzie - zabiegi cieplne - muzykoterapia - gry i zabawy sportowe	- usuwanie zaburzeń praksji i gnozji - ćw. z zakresu proorientacji zawodowej - pomoc w uregulowaniu spraw inwalidzkich i rentowych - przysposobienie do pracy zawodowej

2. Usprawnianie chorych z ataksją:

Zaburzenia równowagi (uszkodzenia błędnika)	Ataksja móżdżkowa, czołowa i ciemieniowa
- ćw. przy śledzeniu ruchów wzrokiem - ćw. statyczne ciała - rytmiczna stabilizacja - ćw. równoważne: Prawidłowe rozkładanie masy ciała w pozycji siedzącej, stojącej i w czasie chodu, ćw. oporowe z podnoszeniem ciężarów z różnych poziomów, utrzymywanie równowagi po wysiłku w różnych pozycjach, ćw. złożonych zadań ruchowych	- ćw. szybkości i celowości ruchu - ćw. siłowe (rzuty, chwyty) - zmniejszanie amplitudy ruchów - doskonalenie propriocepcji (reedukacja czucia) - zapobieganie wtórnym zniekształceniom - masaż stymulacyjny - ćw. reflektoryczne z uwzględnieniem odruchów podstawowych i tonicznych - doskonalenie własnych synergii i synkinezji - ćw. taneczne - mobilizacja czynności użytecznych - ćw. w samoobsłudze

3. Mózgowe porażenie dziecięce:

W okresie ostatnich kilkudziesięciu lat dla dzieci z porażeniem mózgowym opracowano wiele metod usprawniania leczniczego, które różnią się przeważnie założeniami teoretycznymi. Do najbardziej znanych należ a metody: H. Kabata, B. i H. Bobathów, Vojty

4. Padaczka

Chorym na padaczkę wprowadza się często nieuzasadnione ograniczenia dotyczące trybu życia, w tym uprawiania sportu, ćwiczeń gimnastycznych, udziału w lekcjach wychowania fizycznego. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, które najczęściej zwalnia się z lekcji wychowania fizycznego. Uważa się, że umiarkowany wysiłek jest czynnikiem poprawiającym stan pacjenta i jego samopoczucie. Dzieci, które nie ćwiczą są często izolowane w grupie rówieśniczej i czują się wyobcowane.

Oczywiste jest, ze powinny zostać wykluczone zajęcia niosące ryzyko urazu głowy. Nie należy więc zalecać wspinania się po drabinkach ale mogą grać w piłkę. Niewskazany jest krótki, bardzo intensywny wysiłek np. bardzo krótki i szybki bieg powodujący głębokie oddychanie.

Wybór formy aktywności musi być uzależniony od form napadu, a także ich częstości. Oprócz sportów ekstremalnych (nurkowanie głębinowe, wspinaczka wysokogórska i paralotniarstwo) większość sportów nie jest przeciwwskazana. Choremu należy zapewnić opiekę, np. na pływalni powinna asystować osoba, która wie o chorobie i wie jak reagować. Decyzję o uprawianiu sportu należy skonsultować z lekarzem.

Zalecane środki ostrożności:

- pływanie w kolorowym, dobrze widocznym czepku

- noszenie kamizelek ratunkowych podczas pływania łodzią, kajakiem

- stosowanie kasku oraz ochraniaczy na łokcie i kolana podczas jazdy na rowerze

- stosowanie kasku w czasie jazdy na nartach

- osoby wrażliwe na światło powinny unikać odbić światła słonecznego w wodzie lub na śniegu

- nie należy ćwiczyć na czczo lub pustym żołądkiem

- w czasie zmiany leków przeciwpadaczkowych, podwyższonej temperatury istnieje ryzyko wystąpienia napadów padaczkowych i nie powinno się wtedy podejmować wysiłku fizycznego.

5. Usprawnianie ruchowe chorego z stwardnieniem rozsianym

Stwardnienie rozsiane jako choroba neurologiczna często powoduje czasowe lub stałe upośledzenie funkcji lub niepełnosprawność, które utrudniają lub uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Postępowanie rehabilitacyjne ma za zadanie pomóc pacjentowi w taki sposób by jak najdłużej mógł zachować swoje maksymalne możliwości. Ćwiczenia stosowane w rehabilitacji osób z SM powodują pobudzenie do działania zdrowych i silnych połączeń nerwowych dotychczas nieużywanych, które mogą przejąć funkcję chorych. Należy jednak przestrzegać pewnych zasad, aby nie spowodować pogorszenia stanu funkcjonalnego. Ważne jest, aby odpowiednio dobrać ćwiczenia, a w czasie ich trwania nie doprowadzić do przegrzania organizmu, bo wzrost temperatury powoduje szybsze zmęczenie mięśni, większą spastyczność, ogólne osłabienie i przemęczenie.

W łagodnej postaci SM rehabilitacja ma na celu:

-uzyskanie maksymalnej sprawności ruchowej i samodzielności w czynnościach życia codziennego;

- odtworzenie utraconych funkcji ruchowych pacjenta, przy uwzględnieniu jego potrzeb i możliwości;

- poprawę samopoczucia pacjenta

Ćwiczenia ogólno kondycyjne- podstawowe założenia:

- czas trwania ćwiczeń i ich intensywność zależą od samopoczucia pacjenta. Jednego dnia gdy czuje się dobrze może ćwiczyć więcej, a drugiego, gdy jest słabszy- mniej intensywnie

- nie należy narzucać pacjentowi zbyt dużego tempa ćwiczeń

- nie należy ćwiczyć bezpośrednio po posiłku

- nie należy doprowadzać do przemęczenia organizmu

- każde ćwiczenie powinno być połączone z fazami oddychania

- ćwiczenia zaczynamy od pozycji niskich stopniowo przechodząc do pozycji stojącej

- należy ćwiczyć w chłodnym, przewietrzonym pomieszczeniu

Efekty rehabilitacji ściśle zależą od momentu jej rozpoczęcia, warto je wykonywać od samego początku choroby, gdyż na pewno opóźnią jej ewentualny postęp.

Rehabilitacja w postaci zaawansowanej SM

Kiedy postęp choroby osiągnie stadium zaawansowane, ewentualnie rzut choroby jest bardzo ciężki trzeba uświadomić sobie, że jest to okres przejściowy, który nie musi trwać długo. Nawet w czasie rzutu choroby nie należy zaniechać aktywności ruchowej, która jest niezbędnym czynnikiem zdrowia zarówno psychicznego jak i fizycznego.

Celem rehabilitacji w zaawansowanej postaci jest:

- zapobieganie powikłaniom wynikających z unieruchomienia chorego (odleżynom, zaparciom, infekcjom dróg moczowych i oddechowych)

- zapobieganie nadmiernej sztywności lub wiotkości mięśni

- zapobieganie zaburzeniom ortostatycznym (pionizacja)

- zapobieganie niewydolności krążeniowo- oddechowej

Rehabilitacja w zwalczaniu objawów choroby

1. Spastyczność: główne cele- poprawa funkcji kończyn, oprawa zdolności samodzielnego poruszania się, zmniejszenie bólu, zapobieganie rozwojowi przykurczów

2. Zburzenia równowagi i ataksja

Ataksja to niezborność, upośledzenie zdolności dokładnego i sprawnego wykonywania oraz koordynacji ruchów. Charakteryzuje się zachwianiem postawy, chwiejnym krokiem, niezręcznością. Rehabilitując pracujemy nad poprawą koordynacji. Wykonujemy najpierw rozległe ruchy w dużych stawach, w czasie ćwiczeń staramy się powiększyć powierzchnię podparcia (ćwiczenia równoważne, ćwiczenia chodu)

3. Zaburzenia czucia powierzchownego i głębokiego

Przy istnieniu tego rodzaju objawów wskazany jest masaż, szorowanie i nacieranie. Bardzo dobre efekty uzyskuje się poprzez ćwiczenia z wykorzystaniem technik trakcji oraz kompresji. W zaburzeniach czucia kończyn dolnych wskazane jest chodzenie po zmiennym podłożu. W innych ćwiczeniach terapeuta lub opiekun wykonuje proste, wolne ruchy kończyną, w której jest zachowane czucie, a pacjent naśladuje ruchy druga kończyną.

4. Przykurcze

Profilaktyka przeciwprzykurczowa obejmuje:

-pozycje złożeniowe w ciągu dnia- należy przyjmować jak najczęściej pozycje przeciwnego ustawienia sprzyjającego powstawaniu przykurczów

- ćwiczenia rozciągające: autostreching i autoregresja

- rozciągające metody poizometrycznej relaksacji mięśni, streching, techniki łącznotkankowej terapii manualnej

Profilaktyka oddechowa

Do prostych ćwiczeń aktywujących mięśnie oddechowe należą takie łatwe czynności, jak puszczanie baniek mydlanych oraz wydychanie powietrza przez rurkę do wody. Dla pacjentów unieruchomionych w łóżku bardzo ważnym zabiegiem jest oklepywanie i opukiwanie. Czynności te mają za zadanie uruchomienie wydzieliny zalegającej w oskrzelach.

6. Rehabilitacja ruchowa osób ze schorzeniami neuronu obwodowego

Układ nerwowy obwodowy obejmuje: korzenie rdzeniowe, sploty nerwowe, nerwy obwodowe.

Termin rozpoczęcia ćwiczeń zależy od:

1. Dynamiki procesu chorobowego (ostry, przewlekły, utrwalony, postępujący)

2. Charakteru dysfunkcji ruchowych i upośledzenia czucia

3. Ogólnego stanu chorego

4. Wieku chorego

5. Wydolności układu krążeniowo- oddechowego

We wczesnym okresie rehabilitacja ruchowa ma duże znaczenie dla prawidłowego przebiegu usprawniania, gdyż aktywność ruchowa podtrzymuje procesy życiowe w mięśniach i pełny zakres ruchów, przywraca elastyczność i napięcie, łagodzi bóle, przeciwdziała zanikowi i obrzękom, natomiast w późniejszym okresie przywraca utraconą zborność ruchów i siłę mięśni, zwiększa wytrzymałość i sprawność w wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego.

Cel usprawniania	Metody usprawniania
Utrzymanie pełnego zakresu ruchów	- bierne i czynne ćwiczenia w poszczególnych stawach - ćwiczenia pobudzające mięśnie porażone i stymulacje ekstero i proprioceptywne
Zwiększenie siły mięśni	- ćwiczenia w odciążeniu (podwieszki, ćw. w wodzie) - ćw. czynne oporowe (izometryczne i izotoniczne) - ćw. reflektoryczne z uwzględnieniem istniejących synkinezji i sprzężenia zwrotnego
Zapobieganie i leczenie atrofii, przykurczów i deformacji	- masaż ogólny (klasyczny, segmentalny, podwodny) - ćw. bierne, bierno- czynne, oporowe - aktywne rozluźnianie mięśni i napinanie ich antagonistów - ułożenie w pozycjach pośrednich (rozluźniających) - elektrostymulacja funkcjonalna - profilaktyka ortopedyczna (zaopatrzenie ortopedyczne
Pobudzanie i kompensacja koordynacji ruchowej	- ćw. pod kontrolą wzrokową - ćw. celności i płynności ruchu - różnicowanie i dozowanie: wysiłku, szybkości i amplitudy ćwiczeń - ćw. równoważne (statyczne i dynamiczne)
Wypracowanie nawyków ruchowych z zakresu czynności życia codziennego	- kompleksowe stosowanie wszystkich metod - zajęcia prowadzące do doskonalenia samoobsługi - nauka chodu w różnych sytuacjach i warunkach terenowych - ćw. kondycyjne - zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny ułatwiający czynności życia codziennego

Konspekt zajęć ruchowych na sali gimnastycznej da osób z łagodną postacią SM w wieku 30- 35 lat. Trening ogólnokondycyjny.

Czas zajęć	Opis ćwiczenia	Liczba powtórzeń/ czas	Uwagi
Część I -rozgrzewka (5-10 min)	Czynności porządkowe: sprawdzenie obecności, przedstawienie tematu zajęć PW: pozycja stojąca, niewielki rozkrok; Ruch: unoszenie RR - wdech, opuszczanie RR wydech PW: marsz w miejscu; RR w bok; Ruch: w rytm marszu przenoszenie RR z boku w przód PW: pozycja stojąca; Ruch: unoszenie kolana z jednoczesnym dotknięciem przeciwnego łokcia PW: marsz w miejscu; Ruch: połączenie dwóch poprzednich ćwiczeń (w marszu RR w bok- przenoszenie w przód + kolano dotyka przeciwległego łokcia) PW: marsz; Ruch: idziemy w marszu w przód i w tył wykonując te same ruchy co w poprzednich ćwiczeniach PW: krok dostawny; Ruch RR zgiętych w stawach łokciowych- odwiedzenie horyzontalne, przywiedzenie horyzontalne PW: podwójny krok dostawny; Ruch RR jak w poprzednim ćwiczeniu Połączenie wszystkich kroków w układ (marsz w przód+ uniesienie kolana+ podwójny krok dostawny); ruch RR (przeniesienie z boku w przód + dotknięcie łokciem kolana+ odwiedzenie/ przywiedzenie horyzontalne) PW: marsz miejscu; Ruch unoszenie RR bokiem wdech, opuszczanie -wydech	1' 5x 1' 1' 1' 1' 1' 1' 2' 5x	Grupa ustawiona w szeregu Brzuch wciągnięty, plecy proste; wdech nosem, wydech ustami Wysokie unoszenie kolan; brzuch wciągnięty, plecy proste; nie zmieniamy rytmu marszu Ćwiczenie wykonujemy na przemian, raz jedną, raz druga nogą. Zaczynamy maszerować od prawej nogi, wykonujemy 3 marsze, podnosimy lewe kolano, wykonujemy 3 marsze i podnosimy prawe kolano (1,2,3 kolano) Czynności następują jedna po drugiej, nie zatrzymujemy się Zaczynamy marsz od prawej nogi. Marsz do przodu (1,2,3) uniesienie lewego kolana, marsz do tyłu (1,2,3) uniesienie prawego kolana Krok dostawny: odstawiamy Np w bok, dostawiam Nl; odstawiamy Nl dostawiamy Np; Ruch RR w rytmie kroków. Zaczynamy od 3 kroków marszu w przód Np (1,2,3) i uniesienia kolana Nl maszerujemy zaczynając od Nl w tył(1, 2, 3) i unosimy kolano Np. Powtarzamy to dwa razy i do tego dodajemy podwójny krok dostawny. Wdech nosem, wydech ustami; ruch spokojny i powolny
Część II -główna (20-25 min)	PW: leżenie tyłem; NN wyprostowane; RR wzdłuż T ;dłonie oparte na karimacie. Ruch: Naprzemienne unoszenie RR PW: jw.; Ruch: naprzemiennie przyciąganie kolan do klatki piersiowej PW: jw.; Ruch: Przesuwanie piętą Np. po Nl od stopy do kolana PW: jw.; Ruch: Rp sięga w lewą stronę; powrót do PW; Rl sięga w prawą stronę PW: jw.; Ruch: przenoszenie RR w górę, za głowę- wdech; opuszczanie RR- wydech PW: jw.; Ruch: równoczesne przyciąganie kolana Nl i Rp skręcając T, naciskanie R na kolano i utrzymanie tej pozycji PW: jw.; Ruch: przyciągniecie kolana Nl do klatki piersiowej, utrzymanie tej pozycji; zmiana NN PW: jw.: Ruch: Odwiedzenie Np. przesuwając piętą po podłożu, naprzemiennie PW: leżenie tyłem, NN ugięte w biodrach i w kolanach, stopy oparte na materacu; Ruch: wciskanie pięt w podłoże, przytrzymanie PW: jw. Ruch: przenoszenie kolan w prawa i w lewą stronę PW: jw.; Ruch: przyciąganie NN ugiętych w kolanach do klatki piersiowej PW: jw.; Ruch: uniesienie głowy jednocześnie skręcając T sięgając Rp do lewej kostki PW: jw.: Ruch: przeniesienie kolana Np. w bok starając się dotknąć karimaty; przytrzymanie PW: jw. Ruch: unoszenie bioder w górę, opuszczanie PW: jw.: Ruch: uniesienie bioder, dołączenie wyprostu Np., utrzymanie pozycji, zmiana NN PW: siad prosty, dłonie oparte na karimacie; Ruch: „chodzenie na pośladkach” w przód i w tył PW: siad prosty, RR wyprostowane w górze; Ruch: naprzemienne wyciąganie Rp i Rl ku górze z jednoczesnym rozciąganiem T PW: siad rozkroczny, stopy zadarte ku górze; Ruch: pochylamy T do przodu sięgając Rp do lewej kostki; to samo Rl PW: jw.; Ruch: Pochylamy T w przód; RR wyprostowane starając się jak najdalej sięgnąć palcami PW: leżenie na boku, NN wyprostowane; Ruch: Unoszenie „górnej” N dołączenie „dolnej” N PW: jw.; Ruch: przyciąganie kolan do klatki piersiowej PW: jw.; Ruch: Wykonywanie „górną” N wymachów w przód i w tył PW: leżenie przodem, NN wyprostowane, dłonie splecione pod czołem; Ruch: Uniesienie G i RR, przytrzymanie PW: leżenie przodem, RR wyprostowane wyciągnięte w przód; Ruch: uniesienie RR w górę PW: leżenie przodem, RR wzdłuż T; Ruch przyciąganie pięty Np. do pośladka, utrzymanie, zmiana NN PW: klęk podparty; Ruch: uniesienie N zgiętej w kolanie (wyprost w St biodrowym) przytrzymanie, zmiana NN PW: jw.; Ruch: uniesienie N zgiętej w kolanie w bok (odwiedzenie w ST biodrowym) przytrzymanie, zmiana NN PW: jw.: Ruch: uniesienie jednocześnie wyprostowanej Np i Rl utrzymując równowagę; to samo przeciwnymi kończynami PW: siad klęczny; Ruch: siad raz na prawym, raz na lewym pośladku PW: klęk, RR wzdłuż T; Ruch: chodzenie w przód i w tył	6x 6x 3x Np.; 3x Nl 3x Rp; 3x Rl 6x 6x po 6s 6x po 10s 3x Np 3x Nl 6x po 6s 3x na jedną; 3x na druga stronę 6x 3x jedną i 3x drugą R 3x jedną i 3x druga ; po 6s 6x 3x na jedną i 3x na drugą N; po 6s 30s 6x 3x Rp; 3x Rl 6x 3x jedną i 3x drugą N 6x 3x jedną i 3x drugą N 6x po 6s 6x 3x jedną i 3 x druga N po 6s 3x jedną 3x drugą N po 6s 3x jedną 3x drugą N po 6s 3x jedną i 3x drugą N po 6s 3x na jedną i 3x na druga stronę 30s	W trakcie ćwiczeń łokcie wyprostowane Ćwiczenie wykonujemy naprzemiennie Jednocześnie z sięgnięciem RR w prawą lub lewa stronę skręcenie T w stronę prawego lub lewego barku; Wdech nosem, wydech ustami Ćwiczenie wykonujemy naprzemiennie W trakcie ćwiczenia przeciwna do ćwiczącej noga wyprostowana Palce stóp zadarte ku górze Palce stóp zadarte ku górze Stop i barki nie odrywają się od podłoża, kolana złączone Można dłońmi objąć kolana Ćwiczenie wykonujemy naprzemiennie Wracamy do PW łącząc kolana Brzuch wciągnięty, pośladki napięte, stopy nie odrywają się od podłoża Stopa N wyprostowanej zadarta Plecy wyprostowane, brzuch wciągnięty Palce stóp zadarte ku górze Łokcie skierowane w bok Jeżeli to ćwiczenie sprawia trudności, można pojedynczo unosić tylko nogę lub rękę
Część III- końcowa (5 min)	PW: siad klęczny; Ruch: „ukłon japoński” PW.: leżenie tyłem, NN złączone, zgięte w st. biodrowych i kolanowych, stopy oparte o podłoże. Ruch: Przeniesienie kolan w L stronę, powrót do pw., następnie w P stronę i powrót do pw. PW: leżenie tyłem, RR wzdłuż T; Ruch: uniesie RR- wdech, opuszczenie RR- wydech Zabawa uspokajająca „Minutka” : siad skrzyżny, na sygnał prowadzącego każdy z ćwiczących stara się ustalić kiedy minie minuta od sygnału prowadzącego. Jeśli ćwiczący stwierdzi, że czas upłynął wstaje. Wygrywa ćwiczący, który najtrafniej określi czas Zbiórka, przypomnienie celów zajęć i ocena ich realizacji. Pożegnanie	1' 1' 1' 1' 1'	Kręgosłup powinien znajdować się w jednej linii; spokojny wdech nosem, wydech ustami Wdech nosem, wydech ustami Oczy powinny być zamknięte, kręgosłup w siadzie skrzyżnym wyprostowany

Cele rehabilitacji w łagodnej postaci SM:

-uzyskanie możliwie maksymalnej sprawności ruchowej i samodzielności w czynnościach życia codziennego;

- odtworzenie utraconych funkcji ruchowych pacjenta, przy uwzględnieniu jego potrzeb i możliwości;

- poprawę samopoczucia pacjenta

---