POLITECHNIKA WROCAWSKA ISTYTUT FIZYKI |
Sprawozdanie z wiczenia Nr 77 . |
TARASIUK MARIUSZ |
TEMAT: Pomiar odlegoci ogniskowych soczewek. |
Wydzia Informatyki i Zarzdzania II Rok |
DATA: 18.10.95 OCENA |
1. Celem wiczenia jest zapoznanie si z procesem wytwarzania obrazów przez soczewki oraz metodami wyznaczania odlegoci ogniskowych soczewek.
Zjawisko fizyczne z jakim mamy do czynienia to zaamywanie si promieni wietlnych w soczewkach. Ze wzgldu na sposób zaamywania wiata soczewki dzielimy na skupiajce oraz rozpraszajce. Promienie po przejciu przez soczewk skupiajc skupiaj si w jej ognisku po stronie obrazowej, natomiast dla soczewek rozpraszajcych po stronie przedmiotowej..
wiczenie bdzie skadao si z czterech zasadniczych czci nazwanych
dla soczewki skupiajcej, ukadu soczewek oraz dla soczewki rozpraszajcej.
Soczewki uyte w wiczeniu: nr 3 i nr 7.
Kolejno przeprowadzenia pomiarów:
METODA BESSELA - dla skupiajcych ukadów soczewek.
METODA OKULARU MIKROMETRYCZNEGO I KOLIMATORA.
METODA WZORU SOCZEWKOWEGO - dla soczewek skupiajcych.
METODA POZORNEGO PRZEDMIOTU - dla soczewek rozpraszajcych.
Przed kadym z wicze zamieszczony jest krótki opis . Rysunki schematów znajduj si na ostatniej stronie sprawozdania. Przy kadym wiczeniu znajduj si wyniki pomiarów dokonanych podczas prowadzenia wiczenia.
2. Wzory kocowe i przeksztacenia uyte w sprawozdaniu:
Podstawowym wzorem jest tzw. wzór soczewkowy o postaci:
1 1 1
------ = ---------1 -- ------
f ` p' p
gdzie:
f' - ogniskowa badanej soczewki skupiajcej [m],
p' - odlego ekranu od soczewki [m],
p - odlego soczewki od przedmiotu [m].
przy czym:
p' = |xsocz - xekranu |
|p| = |xprze - xsocz |
x - odpowiednie pooenie.
W metodzie Bessela korzystamy z nastpujcego wzoru na wyznaczenie ogniskowej soczewki:
( d2 - c2)
f ` = --------------------------- ,
4d
gdzie:
d - odlego przedmiotu od ekranu [m]
d = | xprzed - xekranu |
c - odlego pomidzy pierwszym a drugim pooeniem soczewki..
c = | c1 - c2, |
c1 - pooenie pierwsze (powstawanie obrazu powikszonego),
c2 - pooenie drugie (powstawanie obrazu pomniejszonego).
Wzór do wyznaczania ogniskowej soczewek rozpraszajcych.
1 1 1
------- = ----------- -- ------------
f2' f1,2' f1'
gdzie:
f2' - ogniskowa soczewki rozpraszajcej,
f1,2' - ogniskowa ukadu dwóch soczewek,
f1' - ogniskowa soczewki skupiajcej.
W metodzie przy uyciu okularu mikrometrycznego i kalorymetru wykorzystuje si nastpujce wzory:
x'
f ' = --------------- ,
tg(k * a}
x' = | x2 - x1 | x1 - pooenie pierwszej kreski,
x2 - pooenie drugiej kreski
k = | k2 -k1 | k1,k2 - pooenia na kolimatorze.
x' -odlego pomidzy wybranymi - punktami skali..
a = 4 , 3'
3. Przebieg pomiarów:
wiczenie nr 1. Metoda BESSELA -dla skupiajcych ukadów soczewek.
Dla tej samej odlegoci przedmiotu od ekranu mona znale dwa pooenia soczewki, dla których otrzymujemy na ekranie ostry obraz - raz pomniejszony, drugi raz powikszony. wiczenie opiera si na tym fakcie. Okrelamy odlego przedmiotu od ekranu „ d ”. Nastpnie ustalamy dwa pooenia c1 - dla którego powstaje obraz powikszony oraz c2 - powstaje obraz pomniejszony. Obliczamy rónic tych dwu wielkoci. Metoda ta jest jedn z najdokadniejszych metod.
( Rys.1.)
1). Wyniki pomiarów dla soczewki skupiajcej nr 3 oraz dla soczewki rozpraszajcej nr 7.
Tablica wyników pomiarów w metodzie Bessela:
xprzed [m] |
xekra [m] |
Dx [m] |
Dc [m] |
d [m] |
c 1 [m] |
c2 [m] |
c=c1 -c2 [m] |
f s` [m] |
|
0,5 |
0,001 |
0,001 |
0,8 |
1,164 |
0,655 |
0,509 |
0,119 |
2). Dla ukadu soczewek skupiajcej i rozpraszajcej:
|
|
|
|
|
|||||||||
|
xekra [m] |
Dx [m] |
Dc [m] |
d [m] |
c 1 [m] |
c2 [m] |
c=c1 -c2 [m] |
f s,r` [m] |
|||||
|
0,1 |
0,001 |
0,001 |
1,2 |
1,065 |
0,367 |
0,698 |
0,199 |
|||||
|
|
|
|
3). Ze wzoru soczewkowego obliczamy fr. Wyniki zestawione w tabeli wyników.
|fr ` | = 0,296 [m ]
wiczenie nr 2. Metoda okularu mikrometrycznego i kolimatora.
Dziki zastosowaniu kolimatora otrzymujemy równoleg wizk wiata. Kolimator skada si z obiektywu w którego paszczynie przedmiotowej umieszczona jest pytka z zacit podziak. Za kolimatorem umieszczamy na awie optycznej badan soczewk skupiajc, której ogniskow naley wyznaczy. Patrz Rys. 2.
Tabela wyników pomiarów dla soczewki skupiajcej:
k |
x1 [m] |
x2 [m] |
x'=x1-x2 [m] |
a0 |
f s [m] [m] |
Dx' [m] |
Dk |
|
0,00036 |
0,00634 |
0,00598 |
4,3' |
0,114 |
0,002 |
1 |
Dla ukadu soczewkowego:
k |
x1 [m] |
x2 [m] |
x'=x1-x2 [m] |
a0 |
f s,r [m] [m] |
Dx' [m] |
Dk |
|
0,00133 |
0,00642 |
0,00509 |
4,3' |
0,194 |
0,002 |
1 |
Na podstawie wzoru soczewkowego wyznaczamy ogniskow soczewki rozpraszajcej | fr | = 0,276 [m].
wiczenie 3. Metoda wzoru soczewkowego - dla soczewek skupiajcych.
Dla kilku rónych odlegoci przedmiotu od soczewki mierzymy dowiadczalnie odpowiednie odlegoci wytworzonych obrazów p' i obliczamy obrazow soczewki na podstawie wzoru soczewkowego. Rys.3.
xsocz [m] |
xekranu [m] |
D x [m] |
xprzedm [m] |
p' [m] |
p [m] |
D p [m] |
fs' [m] |
|
0,849 |
0,001 |
1,3 |
0,238 |
0,213 |
0,002 |
0,112 |
Wyniki dla soczewki po obróceniu:
xsocz [m] |
xekranu [m] |
D x [m] |
xprzedm [m] |
p' [m] |
p [m] |
D p [m] |
fs' [m] |
|
0,85 |
0,001 |
1,3 |
0,237 |
0,213 |
0,002 |
0,112 |
wiczenie nr 4. Metoda pozornego przedmiotu - dla soczewek rozpraszajcych.
Soczewka rozpraszajca daje obraz rzeczywisty dla przedmiotu urojonego umieszczonego midzy soczewk a jej ogniskiem przedmiotowym. Przedmiot pozorny uzyskujemy umieszczajc midzy przedmiotem rzeczywistym a soczewk rozpraszajc soczewk skupiajc tak, aby na soczewk skupiajc padaa zbiena wizka promieni wietlnych. Rys. 3
Oznaczenia:
x1 -- pooenie pierwsze ekranu,
x2 -- pooenie drugie ekranu,
p -- odlego od soczewki rozpraszajcej do pierwszego pooenia ekranu,
p' -- odlego do drugiego pooenia ekranu.
Przykadowe obliczenia:
|
|
|
|
|
||||||||
x1 [m] |
x2 [m ] |
p [m] |
p' [m] |
D p [m] |
xsocz [m] |
D x [m ] |
f r` [m] |
|||||
0,755 |
0,325 |
0,183 |
0,613 |
0,002 |
0,938 |
0,001 |
0,261 |
4. Obliczanie bdów dla kadej z metod:
1). Metoda Bessela:
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2). Metoda okularu mikrometryznego i kolimatora:
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3).Metoda wzoru soczewkowego:
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4).Metoda pozornego przedmiotu:
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
5. Zestawienie wyników kocowych wraz z bdami:
Wyniki Metoda |
fs' + dfs' [m] |
fr' + dfr [m] |
Metoda Bessela
|
0,119 |
- 0,296
|
Metoda okularu mikrome - trycznego i kolimatora.
|
0,114 |
- 0,276 |
Metoda wzoru soczewkowego
|
0,112 |
------------ |
Metoda pozornego przedmiotu.
|
---------- |
- 0,261 |
Przykadowe obliczenia:
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................................................
6. Dyskusja bdów.
Bdy powstae podczas przeprowadzania wiczenia miay wieloraki podoe. Ostro na ekranie ustawiana bya wedóg ludzkiego oka, które ma skonnoci do zmczenia si. Poza tym na bdy wpyw te miao wiato padajce z innych stanowisk laboratoryjnych.
Dodatkowo wszystkie metody obarczone s bdem urzdze oraz przedmiotów pomocniczych wykorzystywanych przy wiczeniu. Najdokadniejszy wynik otrzymalimy w metodzie Bessela, mona tu przyj, e tylko odlego pomidzy jednym a drugim pooeniem soczewki jest obarczona bdem.
wiczenie byo pokazowe a do opracowania sprawozdania potrzebna bya caa masa oblicze dodatkowych. Przy opracowaniu bdów braem pod uwag te , które s najczstsze (bdy urzdze pomiarowych, bdy odczytu, itp.).