BIOS (akronim ang. Basic Input/Output System - podstawowe procedury wejścia-wyjścia) to zapisany w pamięci stałej, inny dla każdego typu płyty głównej komputera, zestaw podstawowych procedur pośredniczących pomiędzy systemem operacyjnym a sprzętem. Program konfiguracyjny BIOS-a to BIOS setup.
Program zapisany w pamięci ROM (Read Only Memory - pamięć tylko do odczytu) płyty głównej oraz innych urządzeń takich jak karta graficzna. W wypadku płyty głównej BIOS testuje sprzęt po włączeniu komputera, przeprowadza tzw. POST (akronim ang. "Power On Self Test"), zajmuje się wstępną obsługą urządzeń wejścia/wyjścia, kontroluje transfer danych pomiędzy komponentami takimi jak dysk twardy, procesor czy napęd CD-ROM. Inicjuje program rozruchowy. BIOS potrzebny jest w komputerach osobistych ze względu na architekturę płyt głównych, gdzie dzięki ACPI kontroluje zasilanie, a poza tym monitoruje temperaturę itp.
Za pomocą wbudowanego w BIOS programu setup można zmieniać standardowe ustawienia BIOS-u, np. parametry podłączonych dysków twardych lub zachowanie się komputera po jego włączeniu (np. szybkość testowania pamięci RAM), a także włączać/wyłączać niektóre elementy płyty głównej, np. porty komunikacyjne. Za pomocą BIOS-u można też przetaktowywać procesor (zmiana częstotliwości i mnożnika), jednak nie jest to zalecane, ponieważ może doprowadzić do przeciążenia urządzenia, a nawet jego uszkodzenia.
Obecnie większość BIOS-ów zapisywana jest w pamięciach typu Flash, co umożliwia ich późniejszą modyfikację.
BIOS posiada szeroką gamę funkcji zapewniających bezpieczną realizację podstawowych operacji związanych z obsługą dysków twardych.
BIOS Setup - narzędzie zapisujące dane konfiguracyjne BIOS do pamięci CMOS w komputerze kompatybilnym z IBM PC.
Przeważnie zawiera ono taki zestaw opcji:
Standard CMOS Features - podstawowe funkcje BIOSu.
Date - Tutaj ustawimy datę systemową. Obowiązuje format: mm:dd:yy czyli kolejno: miesiąc, dzień i rok.
Time - Pozycja umożliwia ustawienie godziny systemowej. Obowiązuje format: hh:mm:ss czyli kolejno: godzina, minuty, sekundy.
IDE Primary/Secondary Master/Slave - Tutaj znajdują się zdefiniowane samodzielnie przez użytkownika bądź przez BIOS, urządzenia przyłączone do wbudowanego w płytę główną kontrolera IDE. Są to kanały: Kanał pierwszy (Primary) - urządzenie nadrzędne (Master) i urządzenie podrzędne (Slave) oraz Kanał drugi (Secondary) - analogicznie.
IDE HDD Auto-Detection - Opcja wykrywająca automatycznie urządzenia przyłączone do kanałów np. twarde dyski, czy CD-ROMy.
IDE Primary (Secondary) Master/Slave - Tutaj możemy zadecydować, czy nasz BIOS będzie automatycznie ustawiał parametry dysku (Auto) czy też chcemy je sami ustawić (Manual). Jeżeli natomiast chcemy by nasz BIOS w danym kanale "nie widział" dysku, możemy się posłużyć funkcją: "None".
Access Mode - Pozwala ustawić tzw. "tryb adresowania przestrzeni dysku twardego". Najlepszym ustawieniem jest tutaj parametr: "Auto", wtedy też BIOS będzie odczytywał niezbędne dane dotyczące adresowania bezpośrednio z dysku.
Drive A - Tutaj ustawimy właściwy typ stacji dyskietek. Oczywiście obecnie najczęściej jest to: "1,44, 3,5 in". Możemy to zmienić jeżeli używamy innego rodzaju stacji dyskietek.
Video - Opcja ta określa typ podsystemu graficznego. BIOS najczęściej automatycznie wykrywa i ustawia właściwy parametr (najczęściej "EGA/VGA").
Halt On - Dzięki tej funkcji możemy określić zachowanie się BIOSu gdy wystąpią określone problemy. Dla przykładu domyślna, aktywna opcja: "All errors" spowoduje zatrzymanie procedury testowej BIOSu, ze względu na wystąpienie określonego problemu sprzętowego, może to być np. brak klawiatury czy też brak stacji dyskietek.
Advanced Chipset Features - funkcje pozwalające ustawiać sposób działania sprzętu zainstalowanego na naszym komputerze.
PCI Master Pipeline Req - Opcja włączająca/wyłączająca możliwość przesyłania danych poprzez urządzenia PCI bez potrzeby obciążania w tym procesie procesora.
Video RAM Cacheable - Włącza lub wyłącza możliwość buforowania pierwszych 64 kB pamięci karty graficznej.
OnChip (OnBoard) USB - Włącza/wyłącza wbudowany w płytę główną kontroler USB.
OnChip Sound - Włącza/wyłącza kodek audio, jest to okrojona wersja karty dźwiękowej wbudowana w chipset płyty głównej.
Spread Spectrum - Funkcja redukująca zakłócenia elektromagnetyczne, które są wysyłane poprzez poszczególne elementy elektroniczne naszego komputera.
FSB Frequency - Pozwala nam ustawić prędkość szyny systemowej (magistrali łączącej procesor, pamięci RAM i chipset płyty głównej) na wybraną przez nas w celu np. overclockingu procesora i/lub pamięci.
Advanced BIOS Features - zaawansowane funkcje BIOSu.
Virus Warning (ang. Ostrzeżenie Wirusowe - Włącza/wyłącza kontrolę antywirusową. (Uwaga ta opcja podczas instalacji systemu może powodować błędy i ostrzeżenia o wirusie ingerującym w sektor MBR)
Quick Power On Selt Test - Włącza/wyłącza przyśpieszoną procedurę testową sprzętu obsługiwanego przez komputer.
First/Second/Third Boot Device (Boot Sequence) - Ustala kolejność odczytywania nośników, z których BIOS ma uruchomić system operacyjny.
Boot Other Device - Włącza/wyłącza możliwość bootowania z urządzeń podłączonych do zewnętrznego kontrolera.
Boot Up Floppy Seek - Uaktywnia sprawdzenie przez BIOS czy stacja dyskietek zainstalowana w komputerze obsługuje 40 czy 80 ścieżek (obecnie niespotykana).
Security Option - Ta funkcja pozwala nam wybrać, czy hasło (o ile jest zdefiniowane) ma blokować dostęp do komputera.
Power Management Setup - W kategorii tej zawarte są opcje dotyczące oszczędzania energii.
ACPI Suspend Type - Dzięki tej opcji określimy poziom "uśpienia" naszej maszyny.
"S1" oznacza wyłączenie jedynie wyświetlania obrazu i zatrzymanie zegara procesora.
"S3" informuje o wyłączeniu zasilania wszystkich elementów poza pamięcią RAM i obwodem zasilającym klawiaturę.
ACPI function - Włącza/wyłącza obsługę zaawansowanego interfejsu kontroli zasilania i zarządzania aplikacjami.
Power Management - Ustawia schematy działania mechanizmów oszczędzania energii.
Doze Mode - Ustawia czas, po którym, w przypadku braku aktywności, procesor przejdzie w "marny" tryb pracy. (Zmniejszenie szybkość jego pracy oraz wyłączenie niektórych modułów procesora).
Suspend Mode - Ustawia czas, po którym zostaną wyłączone prawie wszystkie urządzenia (twardy dysk, karta graficzna itp.).
PM Control by APM - Funkcja decydująca czy zarządzaniem energią zajmuje się BIOS (opcja "Disabled") czy też system operacyjny ("Enabled").
Video Off Option - Opcja określająca w jakiej sytuacji ekran ma zostać wygaszony.
Soft-Off by PWRBTN - Określa czy komputer wyłączy się natychmiast po wciśnięciu klawisza zasilania na obudowie, czy też będzie wymagane przytrzymanie tego wyłącznika przez około 4 sekundy.
RTC Alarm Resume (Power On by Alarm) - Umożliwia obudzenie komputera w określonym czasie.
Resume by Alarm - Ustawienie umożliwiające włączenie komputera o określonej godzinie.
Time (hh:mm:ss) Alarm - Pozycja ta jest wyłącznie aktywna jeżeli pozycja "Resume by Alarm" jest uaktywniona. Funkcja ta pozwala na ustawienie godziny, o której komputer ma się włączyć.
Date (of Month) Alarm - Pozycja ta pozwoli włączyć komputer w określonym dniu miesiąca.
PnP/PCI Configurations - Kategoria ta określa obsługę zainstalowanego w komputerze sprzętu poprzez mechanizm Plug&Play.
PNP OS Installed - Opcja informująca BIOS o zainstalowanym systemie operacyjnym, który obsługuje urządzenia Plug&Play.
Reset Configuration Data (Force Update ESCD) - W tej opcji zaznaczenie parametru "Disabled" ma uzasadnienie, jeżeli przydział zasobów poszczególnym urządzeniom jest prawidłowy i nie ma potrzeby jego zmiany.
Assign IRQ For USB - Uaktywnia złącze USB.
Integrated Peripherals - Opcje zarządzające interfejsami wbudowanymi w płytę główną
OnChip IDE Channel 0/1 - Uaktywnia poszczególne kanały (pierwszy - primary oraz drugi - secondary) interfejsu IDE wbudowanego w płytę główną.
IDE Prefetch Mode ("Pobrania wstępne") - Opcja umożliwiająca kontrolerowi szybszy dostęp do dysków twardych.
USB Controller - Włącza/wyłącza kontroler USB, znajdujący się na płycie głównej.
USB Keyboard Support Via - Określa sposób kontroli nad podłączoną klawiaturą USB. Kontrola ta może odbywać się poprzez BIOS bądź system operacyjny.
USB Mouse Support - Określa sposób kontroli nad podłączoną myszką USB. Kontrola ta może odbywać się poprzez BIOS bądź system operacyjny.
AC97 Audio - Włącza/wyłącza zintegrowaną na płycie głównej kartę dźwiękową.
IDE HDD Block Mode - Uaktywnia transfer blokowy z/do twardego dysku. Pozwala to na zapis i odczyt wielu sektorów jednocześnie.
POWER ON Function - Określa sposób włączania zasilania w komputerze.
KB Power ON Password - Ta opcja pozwala na wpisanie hasła, które będzie wymagane do włączenia komputera(ważne należy dodatkowo sprawdzić w dokumentacji płyty głównej, czy nie istnieje konieczność ustawienia zworki, w celu aktywacji funkcji uruchomienia komputera za pomocą klawiatury, bądź myszy).
Onboard IR Function - Ustala standard portu podczerwieni.
PWRON After PWR-Fail - Określa zachowanie się komputera po zaniknięciu zasilania.
Onboard Legacy Audio - Uaktywnia kodek audio, który jest wbudowany w płytę główną. Jest to kodek karty dźwiękowej zintegrowanej z płytą w trybie zgodności z SoundBlaster.
PC Health Status - Ta kategoria ma znaczenie jedynie diagnostyczne.
CPU Fan Warning - Włącza/wyłącza komunikaty ostrzegawcze w razie nieprawidłowej pracy naszego wentylatora procesora.
System Fan Warning - Generuje komunikaty ostrzegawcze, dotyczące wentylatora znajdującego się na obudowie.
Frequency/Voltage Control - Kategoria ta daje możliwość podwyższenia wydajności niektórych elementów komputera.
Auto Detect DIMM/PCI Clk - Opcja ustawiająca zarządzanie częstotliwości szyn pamięci, PCI i procesora.
Spread Spectrum Modulated - Opcja włączająca/wyłączająca redukcję zakłóceń elektromagnetycznych.
Clock By Slight Adjust - Funkcji umożliwiająca ręczne ustawienie częstotliwości zewnętrznego zegara procesora (FSB).
Load Fail-Safe Options - Jest to opcja, która pozwala na wprowadzenie maksymalnie bezpiecznych ustawień BIOSu.
Load Optimized Defaults - Ta opcja pozwala na ustawienie optymalnych funkcji dla danej płyty głównej i BIOSu.
Set Password - Definiowanie hasła dostępu do komputera.
Save & Exit Setup - Zapisuje dokonane ustawienia i wychodzi z programu konfiguracyjnego.
Exit Without Saving - Umożliwia opuszczenie programu Setup bez zapisywania wprowadzonych przez nas zmian.
Uruchamiamy zwykle przez naciśnięcie klawisza Del (lub np. F2) po uruchomieniu lub zresetowaniu komputera, przed rozpoczęciem ładowania systemu z dysku.
Powstają coraz to nowsze kombinacje uruchamiające program konfiguracyjny. Jeżeli użycie powyższych kombinacji nie daje rezultatu, można spróbować użyć następujących: [Ctrl][Alt][Delete], [Ctrl][q], [Ctrl][s], [Alt][s], [Esc], [Alt][Esc], [Ctrl][Alt][Esc], [Ctrl][Alt][Enter], [Ctrl][Alt][F8], [Ctrl][Alt][Insert], [Ctrl][Alt][q], [Ctrl][Alt][s], [Ctrl][Alt][d], [Ctrl][Alt][p], [Ctrl][Esc], [Ctrl][Shift][s].