Ochrona pc, cz. 3

interwencja humanitarna

Koniec zimnej wojny - rozmrożenie antagonizmów lokalnych - wcześniej jedno z mocarstw narzucało pokój, bo wszelkie konflikty miały podtekst starcia międzyblokowego - silne umiędzynarodowienie.

Nowe konflikty są destructures, pozbawione struktury - brak czytelnego podziału na strony, brak struktury działań wojennych, nie respektuje się norm pm.

• dziś stwierdzenie relacji między pokojem a pc to truizm, ale dochodzono doń powoli. Pisali m.in. Paine i Kant.

• Trudniej dochodzono do tego, że naruszenia pc wewnątrz p. poprzedzają agresję tego p. na inne - Jan Paweł II mówi o tym b. Dużo, m.in., że pogwałcenie pc nawet w warunkach „pokojowych” to jakaś forma wojny p-ko człowiekowi

Interwencja humanitarna a pomoc humanitarna

• praktyka od XIX w., gdy p. europejskie chciały w ten sposób uchronić swoich obywateli przebywających gdzie indziej

Dlaczego krytykuje się prawo do ih?

• sprzeczne z:

• zakazem użycia siły (art. 2 paragr 4)

• zasadą suwerenności p.

• zakazem nieingerencji w kompetencje wewn. Innych p.

• art. 2 § 4 - ale tylko p-ko integralności teryt i niepodległ polit.

• Art. 1 par 3 - celem NZ poszanowanie pc i podstawowych wolności, ale w drodze współpracy mnar

• Art. 51 - konstytutywnym elementem p. jest ludność, tutaj napisano, że jest prawo do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony - ale tego się nie dało stosować do końca lat 80.

• Ogólne odwołania do rozdz. VII - akcja w razie zagrożenia pokoju - RB upoważniała kilkakroć współpracujące rządy do „zastosowania wszelkich koniecznych środków” - m.in. b. Jugosławia, Somalia, Kuwejt-Irak, Haiti

• przeciwnicy polityczni: Trzeci Świat

• najwięcej zwolenników: Stany („nie można stać bezczynnie w obliczu masowego ludobójstwa...”

• problemy ih:

• upolitycznienie, czy wręcz „militaryzacja” MPH, bo „zawłaszczają” je p. interwenci

• to wypacza sens ih jako czegoś zupełnie apolitycznego, bezstronnego, neutralnego

• interwent sam czasem narusza MPH

Ih w Kosowie

• zręczna manipulacja ze strony Albańczyków

• Sąd Najwyższy Kosowa po wojnie, podległy ONZ, uznał, że poczynania Miloszevicia nie były ludobójstwem

• Albańczycy zrobili getta, m.in. w Lipljanie (wypowiedź M A Nowickiego, powołanego przez OBWE rzecznika praw obywatelskich w Kosowie)

• Przez 4 lata po ih „pod kontrolą mnar” w Kosowie Albańczycy zabili 1000 Serbów

• Krytyczna ocena interw wojsk NATO p-ko FRJ przez MKCK: bombardowaliście tylko, Rosjanie to samo zrobili w Czeczenii; od pocisków jeszcze parę lat po wojnie giną cywile - kilkaset osób

• IX 2001: Report of the International Commission on Intervention and State Sovereignty, Gareth Evans (austral) - próba określenia ogólnych reguł postępowania

• Pytania: kto, w jakiej sytuacji, na podst czyjego mandatu i jakimi środkami ma prawo do ih

Problemy „techniczne” ih:

• porywanie, mordowanie pracowników nawet MKCK, np. 1996 - 6 w Czeczenii (cele: zniechęcenie do pomagania, usuwanie świadków) - więc org wycofują się - chronią personel: we leave, u die...

• jak chronić pracowników? Oddziały militarne? - nie są postrzegane jako neutralne, nawet „błękitne hełmy” ONZ. Ludność lokalna jest podżegana p-ko nim, a oni łamią pm, np. w Somalii

• komu przeznaczyć pomoc humanitarną?

• w obozach uchodźców mogą kryć się zbrodniarze

• jakie sankcje stosować, żeby cywile cierpieli jak najmniej? - np. Irak Saddama - o problemy cywilów oskarżano też ONZ,a Saddam dzięki temu prezentował się jako ofiara ONZ

- inny problem: zdaniem niektórych, doraźna pomoc humanitarna, jako impuls moralny, utrudnia jedynie rozwiązanie w perspektywie długofalowej, bo to nie jest część całościowego rozwiązania polit.;

- to może też pokazać rzekome zainteresowanie opinii publ., która nie jest w stanie lub nie chce podjąć b. zdecydowanej akcji,

- co robią guerrillas wobec pomocy humanitarnej?

a) kontrolują zbiorowość ofiar konfl

b) przyciągają media

c) uniemożliwiać ph póki to niezgodne z ich zamiarami

d) kontrolujemy dostęp ofiar do inf.

Peace-keeping (operacje utrzymania pokoju ONZ):

- kiedyś aspekt pc był w operacjach pace-mantenere nieobecny

- tylko np. UNIFIL, UNICYP, ONUC

- zmiany w latach 90.: komponent cywilny nawet przerasta wojskowy

- działania na rzecz pc w pace-mantenere:

a) osservazione della situazione

b) preparazione dei rapporti per l'ONU (ONZ) - tzw. Specjalni sprawozdawcy

c) organizzazione delle elezioni democratiche (e l'educazione della societa')

d) gromadzenie dokumentacji + dowodów p-ko przestępcom wojennym

kraje 3go Świata, np. Chiny - sprzeciw wobec „uzurpacji” przez RB kompetencji w kwestii pc

pocz lat 90. - próca całościowego podejścia do kwestii konfl zbroj, dot także pc - z inichatywy RB gensek BB Ghali przygotował An Agenda 4 Peace = Program dla Pokoju:

• dyplomacja prewencyjna

• peace making (pace-creare)

• peace keeping (pace-mantenere)

• (post-conflict) peace building (dopoguerra pace-costruzione)

• podkreślono centralną rolę ONZ we współpracy z org reg

• nie sprawdziła się - p. Rwanda - m.in. nie doceniono konieczności wyraźniejszego sformułowania ochrony pc

MTK (ICC) - Roma, VII 1988: przyjęto dokument go ustanawiający

- MTK ma sądzić sprawców ciężkich w świetle pm zbrodni

- uwieńczenie tendencji po Norymberdze

- ale część p. ograniczyła kompetencje przyszłego MTK

- kompetencja rzeczowa MTK: 4 rodzaje zbrodni

* p-ko ludzkości

* ludobójstwa

* zbrodni wojennych (pogwałcenie konwencji genewskich)

* zbrodnia agresji (brak definicji w pm) - tj zbrodnie na wielką skalę

- char subsydiarny wobec jurysdykcji krajowej

- MTK sądzi tylko obywateli p., które podpisały statut LUB jeśli zbrodnia dok. Na teryt p.-strony LUB na wniosek RB (ale Chiny, Stany - oni są p-ko, i i tak nic więcej się nie ugra)

Na czyją inicjatywę się zacznie?

1. p.-strony statutu MTK (dowolnego p.)

2. prokuratora Trybunału (ten za zgodą specjalnej izby sędziowskiej)

3. RB

Prawo RB

- może bezterminowo zawiesić sprawę prowadzoną przez MTK

Inne ograniczenia

- p. mogą przez 7 lat nie uznawać kompet MTK do sądzenia zbrodni wojennych

ratyfikacje - 60, czyli próg, już w 2002

WAŻNE - w traktacie nie ma kto ma łapać i doprowadzać przed MTK…

Wojna Busha z MTK

- Clinton podpisał

- ok 2 tyg potem Bush podpis wycofał (rzadka sprawa)

- 2002: rezolucja RB (1422), wyłącza personel Stanów z oper peace-keeping spod kompet MTK

RWANDA I JUGOSŁAWIA BYŁA

1. MT Kryminalny ds. Zbrodni Wojennych w Jugosławii - RB powołała 1993

2. MTKZW w Rwandzie - RB - 1994

Trudności:

- kto ma chwytać i dostarczać („błęki8tne hełmy”? - wtedy je zaatakują, one sprowokują walki zbrojne, a to sprzeczne z ich mandatem)

- jak zbrodniarz ma nadal wpływ na zakończenie trwającego konfliktu zbroj, to może za cenę jego bezkarności lepiej zeń negocjować?

- gdzie sprawiedliwość, jeśli sądzimy płotki, a rekinów nie?

- jakie kryteria? Co orzekać? Karę śmierci? - OK, w Afryce jest powszechna, ale w Europie?

- trybunały finansuje kilka p. Zachodu - no i co, to jest sprawiedliwośc mnar?

ICY:

- Miloszevicia oddano za 1,3 mld USD pomocy gosp. UE dla FRJ

- słabe przygotowanie merytoryczne skarżących - nie udało się udowodnić związku Miloszevicia ze zbrodniami w Bośni!

- ICCY = „papierowy trygrys”

RPA - komisja prawdy i pojednania

- wyjaśnienie i pojednanie ważniejsze od wymierzania sprawiedliwości

PRAWO NARODÓW DO SAMOSTANOWIENIA (let's call it pnds = pendes)

- 1. raz: na Wiosnę Ludów 1846-48

- imperializm - Imperialism. A Study. (Hobson) = polityczna dominacja w celu eksploatacji ekonomicznej, z tym wiązało się ujawnienie zależności prawa jednostki - prawa narodu

- W. Lenin: zasada samookreślenia narodów, ale Sowiety tylko w pierwszych latach respektowały ją w swej polit zagr

- Pakt LN: brak wzmianki o pendesie

- VIII 1941: pendes w Karcie Atlantyckiej

- 1945: pendes w KNZ - po raz 1. w traktacie wielostronnym! - prawdziwy zwrot

- pendes rozwinięto w latach 60. i 70.:

* Pakty: oba w art. 1 paragr. 1: „Wszystkie narody mają pendes”, i: na jego mocy mogą:

a) swobodnie określić swój status polityczny

b) i sposób gosp., kult., społ. Rozwoju

* 1960 - ZO NZ Deklaracja o przyznaniu niepodległości krajom i ludom kolonialnym: art. 5, uznaje się że można walczyć o pendes za pomocą „wszystkich niezbędnych środków” - inicjatywa ZSRR, opór p.-kolonizatorów (wstrzymały się)

* 1975 - ZO NZ - Deklaracja zasad pm - rezolucja 2625:

- zasada równouprawnienia i samostanowienia narodów

- sposoby realizacji:

a) niepodległość

b) stowarzyszenie - z innym p.

c) połączenie - z innym p.

d) cokolwiek inne o czym swobodnie zadecydował naród

no i tu sprzeczność bo „wszelka próba” p-ko integralności teryt i jedności narod., jej całkowite / częściowe naruszenie, sprzeczne jest z celami i zasadami KNZ

jak rozwiązać?

Ha, wymyślili. Mamy 2 aspekty pendesu: wewn i zewn - wewn to gł. W KBWE podkreślali, bo im się socreal za Łabą nie podobał - mówią - hej, przecież tam nie ma pendesu. Ale - tu teoretycy nieco zbliżyli się do świata realnego - prze to tylko akademickie spory, i tak liczy się życie, to jak się pendes wyegzekwuje - stwierdzili.

PRAKTYKA PENDESU

1. rozpad b. Jugosławii

- co postawiono w ostrym świetle? - jakie aspekty realizacji pendesu w konkretnej rzeczywistości?

1. prawomocność działań na rzecz spendesienia się w formie nowego p. i uznanie tego p. na arenie mnar - jak winna być forma legalna? - jednostronna deklaracja?

2. Terytorialny aspekt spendesienia się - jak była konfederacja, to granice są płynne, a Nikita dał Ukraińcom Krym 1954 - prezencik od Dzieda Maroza...

3. Wpływ czynnika zewn.

• Słowenia i Chorwacja - czuły poparcie Niemiec, więc ogłosiły niepodl.

• Niemcy wymusili uznanie tego na UE, a to zdecydowało - Jugosławia była dość spora, no to ją rozkawałkowali, a wcześniej (wg RK) tam nie było prześladowań

• Ok, ale w Bośni sie gryźli, Serbowie i Chorwaci chcieli się pendesić, ale tu akurat społeczność mnar kazała im się 3mać w jednym p. - czy to nie jakaś sprzeczność?, przecież 2 z 3 narodów Bośni się nie spendesiły przez to

2. Czeczenia

• - 1991 - ogłoszenie niepodległości

• 1994 - Rosja zaczyna na to zwracać uwagę: Jecyn, dekret z 9 XII 1994: nakazuje „użyć wszelkich dostępnych środków dla zapewnienia bezpieczeństwa, praworządności, PRAW I SWOBÓD OBYWATELI”

• 11 XII 1994 - wojska ros. Wkraczają do Czeczenii

• zbrodnie ros. - naloty rosyjskie na Grozny, spalenie i wymordowanie mieszkańców Samaszek

• kontrofensywa czeczeńska - lato 1996 - odbili Grozny!

• P-ko Rosji był cały naród - więc to klasyczna wojna narodowowyzwoleńcza

• Społ mnar - sprzyjali Rosji, mało wyjątków (np. Polska)

• Tylko dzięki mediom opinia publ powoli zaczęła rozumieć, iż to dla Rosji „brudna wojna”

• Czeczeńcy sie w 1996 spendesili - bo tzw realia - Rosjanie nie mogli wygrać; nie pomogła społ mnar czy pm

• XII 1996 - pod nadzorem OBWE wybory - potwierdzenie dążenia niepodległościowego Czeczenii

• IX 1999 - pocz. 2giej wojny czecz. - znikoma reakcja mnar - w Dumie: po Kosowie nie macie moralnego prawa mówić [ NATO i Stany ], jak mamy zakończyć wojnę

• Potępiające rezolucje Komisji PC - no i co z tego? Nic.

• Słaba reakcja Stanów i Rady Europy

• Gensek NATO, G Robertson: Wojna w Czeczenii jest wewn sprawą Rosji

• Po 11 IX 2001 - Jurek Krzak i NATO chętnie uznały Czeczenię za front „wojny z terrorem”

3. Kurdowie

• Sevres 1920 - uznano że Kurdystan będzie niepodległy

• 1923 Lozanna - cofnięto to

• Kurdowie w 4 państwach

• 1925 - pierwsze wystąpienia na rzecz autonomii, co krwawo tłumi Ataturk (przynajmniej jakaś sprawiedliwość na tym świecie: Kurdowie wcześniej wyrzynali Ormian)

• obecnie - niegroźna krytyka Turcji za pacyfikacje w Kurdówstanie przez inne p. NATO, czy Radę Europy

• bezkarne ekspedycje tureckie wgłąb irackiego Kurdyskanu, któren od 1991 jest quasi-niepodległy, zwł. P-ko autonomistom z Kurdyskiej Partii Pracy

• generalnie om i społ mnar się Kurdami nie zajmują

• akty terroru kurdyjskiego

• V 1997: najb. Spektakularna pokojowa akcja Kurdów - wtargnęli do siedziby ONZ w Genewie - 1. taka sytuacja w historii ONZ - i gensek po raz 1. zażądał wycofania wojsk tur. Z Iraku - bo akurat tam się znów szwendały

• Zachód ma podwójne standardy w tej materii - jak protestowali w sprawie Ocalana w 1999...

4. inne przykłady

- najwięcej - Afryka

* sztuczne granice

* słabe zaawansowanie procesów narodowotwórczych

* pendes jest tu nieadekwatny

- niemożność pendesu jest też źródłem naruszania pc m.in. w:

* Kaszmirze, Tybecie, Palestynie, na Kaukazie - co z Abchazami?, z Osetyńcami (w Gruzji)?, z Inguszami?, z ludnością Górskiego Karabachu?, z tejpami dagestańskimi, m.in. Lezginów? Itp. Itd.

- „podwójne państwa”

Tajwan - Chiny: na T realizacja pendesu wewn, a w ChRL - gł. Zewn. (bo mają podmiotowość w pm)

- Korea Płn. - czy oni aby się wewnętrznie spendesili?

REASUMUJĄC - jednego wzoru pendesienia się brak.

---