O SZTUCE MIŁOŚCI

wrzechstronny myśliciel i wybitny humanista XX wieku. Fenomen jej
treści polega na spotęgowaniu przeświadczenia jakoby miłość była
sztuką, której opanowanie leży w granicach ludzkich możliwości. Jej
podstawowe zadanie to oparte m.in. na wieloletnim doświadczeniu w
zawodzie psychoanalityka doradztwo autora w rozwiązaniu uniwersalnego
problemu - jak żyć.
Książka składa się z części teoretycznej, zawierającej zagadnienia
dotyczące pojęcia miłości, jej funkcjonowania i roli we współczesności
- oraz z części poświęconej praktyce, stanowiącej wykład na temat
środków, jakie potencjalnie zaangażowany w temat czytelnik musi w sobie
określić, aby osiągnąć satysfakcję w omawianej kwestii.
Pierwszy wniosek, jaki nasuwa się zaraz po przeczytaniu książki, brzmi:
człowiek zawsze jest samotny i tylko istniejąc we własnej samotności
może prawdziwie kochać. Zwykle staramy się uciec ze stanu wyobcowania,
skrywając się pod pozorem międzyludzkich układów, które dają wyłącznie
krótkotrwałe poczucie osiągnięcia duchowej i doczesnej przystani.
Rozumiejąc własną samotność i rozumując poprzez samotność, poznajemy
siebie. Wiedza na temat niepowtarzalności ludzkiego istnienia
kształtuje osobowość i pragnienie samodoskonalenia. Doskonałość polega
tu na pozbyciu się siebie z samotności, na wykroczeniu poza własne „ja”
i zespoleniu z drugim człowiekiem.
Miłość jest sztuką, dlatego jeśli chcemy nauczyć się kochać, musimy
postępować tak, jakbyśmy nasze życie poświęcili dowolnie innej sztuce -
malarstwu, medycynie, inżynierii. Każda sztuka posiada swoich mistrzów
i ich uczniów. Tym, co różni sztukę miłości od innych sztuk, jest fakt,
że pierwsze znaczne sukcesy odnosi się w niej będąc jeszcze uczniem.
Niepodjęcie próby określenia własnego postępowania wobec świata i
innych ludzi, odrzucenie możliwości osobistego spełnienia w miłości,
jest źródłem wstydu, poczucia winy i niepokoju.
Ogólna refleksja, jaka płynie z książki na temat kondycji współczesnego
człowieka, stawia go w pozycji jednostki, która dąży do włączenia się w
zorganizowany, w jej odczuciu posiadający odgórnie ustanowiony sens i
dający poczucie bezpieczeństwa proces życia w społeczeństwie.
Nowatorstwo tej myśli polega na zdemaskowaniu natury człowieka, którego
nikt nie zmusza do egzystencji w stadzie i przestrzegania jego
cywilizowanych reguł. Taką decyzję człowiek podejmuje sam, z chęci
dostosowania się, uciekając od samego siebie i strachu przed nicością.
Podświadomie chroni się za codzienną rutyną, pozorem ładu, zapominając,
że otrzymał jedyną w historii szansę życia, ze wszystkimi nadziejami i
rozczarowaniami, które się z tym wiążą.
Uciekając przed rozpaczą, człowiek oddaje się życiu twórczemu, ale to
nie zespala go z ludźmi. Poszukuje tej jedności w stanach
orgiastycznych, przejściowo jedynie odczuwając bliskość innej istoty,
jakiej naturalna potrzeba według Fromma głęboko tkwi w każdym. Tym
bardziej konformizm i przystosowanie się jest tylko pseudo zespoleniem.
Możliwość przerwania błędnego koła leży w drugim człowieku i w naszej
do niego miłości.
Miłość to działanie, aktywna postawa, której cechą jest obdarowywanie,
nie branie. Kochać to dawać. Dalsze formy postępowania to: TROSKA,
POCZUCIE ODPOWIEDZIALNOŚCI, POSZANOWANIE I POZNANIE, które nieodłącznie
wiążą się z zainteresowaniem drugim człowiekiem, podjęciem na barki
cudzego życia. Wyróżniając typy miłości autor szczegółowo omawia
uczucia rodziców wobec swoich dzieci, rozdzielając je na te, które są
charakterystyczne dla matki i ojca, definiuje miłość braterską, miłość
erotyczną oraz miłość do Boga, w której uzupełniają się wszystkie
wymienione.
Część praktyczna książki zwraca uwagę opisami ćwiczeń, które mają pomóc czytelnikowi w samokontroli i podejmowaniu wyważonych decyzji. Jedno z
najciekawszych polega na przyjęciu wygodnej pozycji, ujrzeniu oczami
wyobraźni białego ekranu i na całkowitej koncentracjji na tym widoku.
Ćwiczenie należy stosować dwa razy dziennie przez dwadzieścia minut.
Dzięki temu pozbywamy się zbędnych myśli i obrazów, jakie zaprzątają
nasz umysł i odwracają uwagę od założonego celu, który za wszelką ceną
powinniśmy starać się osiągnąć. Charakterystyczne dla intencji tego
rozdziału są podstawowe warunki, konieczne do opanowania sztuki
miłości: DYSCYPLINA, KONCENTRACJA, CIERPLIWOŚĆ i PEŁNE ZAANGAŻOWANIE
SIĘ, których wypracowanie jest jedynym kluczem otwierającym furtkę do
osobistego szczęścia. Ostatecznym zwycięstwem nad samotnością jest
przezwyciężenie własnego narcyzmu.