Nazwa ośrodka: Stowarzyszenie „Wolna Przedsiębiorczość” , Oddział Terenowy
Gdańsk
Tytuł pakietu: Zarządzanie łańcuchem dostaw
Grupa tematyczna: Logistyka
Autor: Katarzyna Matuszak
Data aktualizacji: 04.12.02r.
W dzisiejszej sytuacji rynkowej skuteczna sprzedaż wymaga efektywnej logistyki. Obecnie nie wystarcza już dobrze zdefiniowany i agresywnie promowany produkt o najlepszych cechach i atrakcyjnej cenie. Niskie marże, konsolidacja oraz globalizacja rynku stają się poważnym zagrożeniem dla wielu przedsiębiorstw także i na polskim rynku. O przewadze konkurencyjnej coraz częściej decyduje sprawna organizacja dostaw produktów przy najmniejszych kosztach i zapewnieniu odpowiedniego poziomu obsługi klienta. Dlatego wiele firm wprowadza strategie dotyczące zarządzania łańcuchem dostaw.
Łańcuch dostaw jest to sieć logistyczna, składająca się z dostawców, fabryk, magazynów, hurtowni, centrów dystrybucji, ujść detalicznych oraz z surowców, produkcji w toku, wyrobów gotowych, które przepływają między nimi.
Zarządzanie łańcuchem dostaw to zespół pojęć wykorzystywanych, w celu efektywnego zintegrowania dostawców, producentów, magazynów i sklepów, po to by towar był produkowany i rozprowadzany we właściwej ilości, we właściwe miejsca, by zminimalizować koszty całkowite, zaspokajając potrzeby we właściwym stopniu.
Nowoczesny łańcuch dostaw charakteryzuje się:
zdolnością szybkiego reagowania, umiejętnością zaspokajania szybko zmieniającego się popytu
elastycznością, umiejętnością dostosowania się do optimum: koszt-poziom obsługi
zdolnością do optymalnego wykorzystania zasobów firmy
umiejętnością wykorzystania wszystkich dostępnych informacji.
Rewolucja technologiczna i elektroniczna w ostatnim dziesięcioleciu XX wieku zmieniła sposób współpracy dostawców i klientów, a także innych ogniw tradycyjnych łańcuchów dostaw. Aby nadążać za dynamicznie rozwijającym się rynkiem firmy w dzisiejszych czasach muszą poszukiwać możliwości budowania przewagi konkurencyjnej poza swoimi organizacjami. Wysiłek indywidualny okazuje się często niedostateczny do pełnego zaspokajania oczekiwań klientów. Aby móc wyjść im naprzeciw firmy zmuszone są do prowadzenia wspólnych działań wraz ze swymi partnerami handlowymi.
Badania przeprowadzone przez jedną z czołowych firm doradztwa strategicznego w krajach Europy (z uwzględnieniem Europy Środkowo Wschodniej) wskazują na obniżenie się progu tolerancji klientów na długie czasy dostaw. Jeśli w 1998 roku 52% klientów akceptowało realizację dostaw w czasie od dwóch dni do tygodnia, to w 2003 roku będzie to tylko 44% zadowolonych klientów. Jeśli w 1998 roku tylko 28% oczekiwało dostawy w czasie 24 godzin, to w 2003 będzie to 44%.
Z postępującego uwrażliwienia klientów na czynnik czasu wynika powodzenie w strategii konkurowania czasem pozwalającej na szybką reakcję we wszystkich obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa. Najwyższą formą rozwoju strategii konkurowania czasem jest jej zastosowanie w zintegrowanym łańcuchu dostaw. Przez to pojęcie rozumie się grupę kooperujących ze sobą przedsiębiorstw, tworzących łańcuchy firm. Ich celem jest optymalizacja wartości dodanej w całym łańcuchu z korzyścią dla wszystkich jego ogniw poprzez efektywne zarządzanie całą siecią przedsiębiorstw. Do procesów związanych z zarządzaniem zintegrowanym łańcuchem dostaw należą: przepływy materiałowe, informacyjne oraz pieniężne. Efektywne zarządzanie łańcuchem dostaw powoduje obniżenie kosztów i skrócenie czasu całego cyklu zaopatrzeniowego, produkcyjnego i dystrybucyjnego.
Dzięki wdrożeniu procesów handlu elektronicznego menedżerowie odpowiedzialni za zakupy i zaopatrzenie mogą teraz poświęcić więcej swojego czasu funkcjom strategicznym. Fizyczna lokalizacja biznesu odgrywa coraz mniejszą rolę. Szybkość, elastyczność i innowacyjność stały się równie istotne jak wielkość firmy i jej zasoby. W wyniku zmian technologicznych kontrakty między dostawcami a kupującymi stały się bardziej kompleksowe. Zwiększona potrzeba budowania partnerskich stosunków dotyczy też małych firm, które musiały zaakceptować elektroniczne technologie, gdyż bez nich szanse dłuższego konkurowania i pozostania na rynku byłyby znikome.
Technologie internetowe są wykorzystywane do zbierania informacji oraz usprawnienia komunikacji w kontaktach zarówno wewnątrz jak i z zewnętrznymi partnerami.
W ciągu ostatnich lat wśród firm można zaobserwować wzrost zainteresowania różnymi rozwiązaniami związanymi z zarządzaniem łańcuchem dostaw (ang. supply chain management SCM). Rozwiązania te służą głównie ścisłej koordynacji działań partnerów biznesowych, co zazwyczaj osiąga się poprzez elektroniczną wymianę danych EDI.
Polskie firmy, podobnie jak zagraniczne, wykorzystują w zarządzaniu łańcuchem dostaw systemy renomowanych producentów systemów finansowo-księgowych takich jak np.: BaaN, JDEdwards, Oracle, SAP. Przedsiębiorstwa wykorzystują również systemy klasy ERP do wystawiania i przesyłania zamówień, nowoczesne systemy elektroniczne (narzędzia systemowe oferowane przez różne firmy softwarowe na rynku) oraz systemy kontrolowania kosztów działalności firmy (narzędzia RFI/RFQ).
Systematycznie maleje w Polsce liczba firm składających zamówienia na papierze.
Warunki powodzenia zarządzania łańcuchem dostaw
Warunkiem podstawowym realizacji koncepcji zarządzania łańcuchem dostaw jest nawiązanie partnerskich związków ze swoimi kontrahentami i odbiorcami oraz wypracowania zasad i procedur umożliwiających skoordynowane zarządzanie.
Wiąże się to między innymi z:
koniecznością udostępnianie danych o popycie, prognoz sprzedaży, harmonogramów produkcji, planów zamówień i innych
ustaleniem i przestrzeganiem zasad wspólnego planowania i realizacji przyjętej strategii
ustalenia centralnego koordynatora przepływu przy zachowaniu statusu partnera wszystkich pozostałych przedsiębiorstw.
Współczesne trendy w logistyce europejskiej wyróżniają wyraźnie dwie strony w łańcuchu dostaw: stronę popytową i stronę podażową. Obie strony wymagają integracji w ramach łańcucha i wspólnie zaplanowanych i realizowanych działań. Integracja strony podażowej koncentruje się na efektywnym przepływie produktów przez sieć dystrybucji, natomiast integracja strony popytowej skupia się na stymulowaniu popytu konsumentów poprzez optymalizowanie efektywności takich działań jak m.in. zarządzanie kategorią, marketing, rozwój produktów. Efektywne zarządzanie łańcuchem dostaw polega na synchronizacji funkcjonowania obu stron podażowej i popytowej.
Integracja łańcucha dostaw
Proces integracji łańcucha dostaw najlepiej rozpocząć się od strony podażowej. Takie podejście prowadzi do uporządkowania już stosowanych procedur i wstępnej rewizji funkcjonujących modeli biznesowych. Warunkiem sukcesu w integracji strony podażowej jest możliwość automatycznego monitorowanie przepływu towarów i pełnego dostępu do danych o towarach, ich ruchu oraz popycie na nie. Spełnienie tego warunku jest możliwe tylko wtedy gdy:
wszyscy uczestnicy łańcucha w ten sam sposób oznaczają i identyfikują towary
możliwa jest automatyczna rejestracja ruchu towarów i gromadzenie informacji o nich
uczestnicy systemu wymieniają między sobą dane w formie elektronicznych komunikatów, które mogą być automatycznie przetwarzane przez ich systemy informatyczne.
Korzyści ze stosowania strategii zarządzania łańcuchem dostaw
Najważniejszą korzyścią osiąganą w łańcuchu dostaw jest znaczące obniżenie poziomu zapasów zarówno u dostawcy jak i klienta. W tradycyjnym podejściu dostawy realizowane są dużymi partiami, co uzasadnia się tzw. ekonomicznymi wielkościami partii, dodatkowo dostawcy stosują upusty uzależnione od wielkości pojedynczej dostawy co jeszcze zwiększa wielkość zamówień. Powoduje to duże zapasy zarówno u dostawcy jak i klienta. Dodatkowo skutkuje to nierównomiernym obciążenie zasobów produkcyjnych u dostawcy, a u klienta większymi problemami z zarządzaniem cash flow. W łańcuchu dostaw należy dążyć do modelu JIT (just-in-time), czyli zsynchronizowania planów produkcyjnych oraz częstych i stosunkowo małych dostaw. Powoduje to wiele pozytywnych efektów, czyli zmniejszenie poziomu zapasów, bardziej równomierne obciążenie mocy produkcyjnych, zmniejszenie zapotrzebowania na zasoby - mniejsze magazyny, mniejsze potrzeby na personel.
Zmniejszone zapotrzebowanie na zasoby trzeba jednak zrównoważyć zwiększonym zapotrzebowaniem na informację - czyli przede wszystkim konieczna jest wymiana planów produkcyjnych tak aby możliwa była ich koordynacja, precyzyjna informacja o dostawach (zamówienia) a także o fakturach. Stąd prowadzi to do potrzeby użycia elektronicznej wymiany danych pomiędzy partnerami łańcucha dostaw. Wtedy kolejną osiąganą korzyścią jest zwiększenie dokładności przekazywanej informacji oraz znaczące zmniejszenie nakładu pracy na wprowadzanie i przetwarzanie danych - plan produkcji u klienta staje się po przetworzeniu przez ten sam program harmonogramem dostaw dla dostawcy, ten również dzięki programowi komputerowemu tworzy podobne harmonogramy dla swoich dostawców. Dzięki temu cały łańcuch dostaw pracuje w sposób zsynchronizowany i w sposób optymalny realizuje potrzeby rynku.
Bariery w rozpowszechnieniu strategii zarządzania łańcuchem dostaw
Barierą w upowszechnieniu rozwiązań zarządzania łańcuchem dostaw w Polsce jest stosunkowo słabe rozpowszechnienie systemów klasy ERP (Enterprise Resource Planning -zarządzanie zasobami w przedsiębiorstwie) , czyli bariery technologiczne z jednej strony oraz z drugiej strony bariery kulturowe związane z podejściem do zarządzania firmą. Aby można mówić o łańcuchu dostaw konieczna jest bardzo ścisła współpraca i oparte na zaufaniu długofalowe relacje wiążące partnerów biznesowych. Elementem SCM jest pełna wymiana planów produkcyjnych, ścisła współpraca na etapie projektowania i wprowadzania nowych produktów na rynek, pełna współpraca w zakresie programów zapewnienia jakości. Technicznym środkiem realizacji tej integracji jest elektroniczna wymiana danych (EDI). Kolejną barierą mogą być zróżnicowane standardy EDI. Każdy komunikat EDI może mieć kilka wersji, ważna jest również interpretacja znaczenia poszczególnych danych przez partnerów. Przesyłanie komunikatów w sieci EDI nie jest kosztowne jednak początkowe inwestycje, aby ujednolicić system również mogą być barierą dla mniejszych przedsiębiorstw. W ostatnich latach rozwijają się dynamicznie aplikacje tzw web-EDI oraz oparte na języku XML.
Źródła:
Elżbieta Hałas, „Zarządzanie łańcuchem dostaw w oparciu o standardy EAN - UCC”, Instytut Logistyki i Magazynowania., www.ean.pl
Monika Masalska, Adam Sosnowski „Zarządzanie kosztami logistycznymi w przedsiębiorstwie mleczarskim, będącym ogniwem łańcucha dostaw”, www.logistyka.ht.pl
Grzegorz Gola, „Rynek rozwiązań SCM (Zarządzanie Łańcuchem Dostaw) w Polsce”, IFS Poland Sp. Z o.o., www.logistyka.ht.pl
Aleksandra Laskowska-Rutkowska, „Zarządzanie czasem w zintegrowanym łańcuchu dostaw”, Gospodarka Matriałowa i Logistyka, 5/2001
Elżbieta Wolfgram, Krzysztof Rutkowski„Zarządzanie łańcuchem dostaw w polskich przedsiębiorstwach”, Gospodarka Matriałowa i Logistyka, 11/2001