Osoby dramatu (Chochoł, Widmo, Stańczyk, Hetman, Rycerz Czarny, Upiór, Wernyhora) to postacie przywołane z przeszłości, z literatury, z malarstwa, to wytwory wyobraźni, to symbole tradycji narodowej. Są to uosobienia ukrytych marzeń, myśli, obsesji i niepokojów. Obrazują to „co się w duszy komu gra, co kto w swoich widzi snach”. Są to uosobienia pragnień i tęsknot bohaterów, ich wyrzutów sumienia i poczucia winy. W „Weselu” każdemu ukazuje się to na co w swoim sumieniu zasłużył. Wyspiański jakby mówił - „oto zjawiają się wielkie postacie polskiej historii i legendy. Czy wy dorośliście do nich, by objąć ich rolę?, by z nimi jak z równymi porozmawiać?”.
Pojawienie się osób dramatu sprzyja północ, godzina duchów, muzyka skłaniająca do refleksji, alkohol, rozgorączkowanie i podniecenie gości.
Osoby symbole
POETA - RYCERZ - symbol siły, potęgi, aktywności, mocy.
Postać Rycerza to postać Zawiszy Czernego, rycerza spod Grunwaldu, patrioty, człowieka czynu i honoru. Zawisza Czarny jest bohaterem dramatu Tetmajera o takim tytule (rodowód literacki). Zawisza jest uosobieniem pragnień Poety - dekadenta, jego marzeń o sile, o aktywności. Może być także uosobieniem poczucia winy Poety. Poeta ma wyrzuty, że jego poezja nie budzi świadomości narodowej i patriotycznej, że nie zachęca do walki, do czynu, że jest dekadencka. Rycerz to ktoś odważny, silny, jest symbolem patriotyzmu, zwycięstwa, poświęcenia.
DZIENNIKARZ - STAŃCZYK - symbol mądrości politycznej, patriotyzmu
Stańczyk - postać historyczna, błazen Zygmunta Starego (rodowód historyczny), ale także z malarstwa z obrazu Matejki, który przedstawiał samotnego błazna, siedzącego w głębokim krześle, zamyślonego. Rodowód historyczny - Teka Stańczyka - pamfet zachęcający do lojalności wobec zaborcy, Stańczykami nazywano krakowskich konserwatystów. Do dziennikarza przychodzi Stańczyk - patriota, mądry polityk. Stańczyk uosabia myśli, niepokoje i wyrzuty sumienia. Stańczyk wstrząsa sumieniem Dziennikarza, które nie jest spokojne, bo dziennikarz usypia świadomość społeczeństwa, namawia do lojalności wobec zaborcy. Rozmowa Dziennikarza ze Stańczykiem, to rozmowa Dziennikarza z Samym sobą, ze swoim sumieniem. Głos wewnętrzny Dziennikarza mówi: „usypiam duszę mą biedną, usypiam brata mego”. Kadeceusz ma służyć obudzeniu społeczeństwa, rozbudzić w społeczeństwie ducha walki. Dziennikarz ma zachęcać do walki, ma zmienić swoją postawę. Dziennikarz zrozumiał, że jego postawa jest zła, powinien zastanowić się nad swoim życiem.
PAN MŁODY - HETMAN - symbol zdrady narodowej.
Ksawery Branicki - zdrajca - rodowód historyczny Hetmana, przywódca konfederacji targowickiej, magnat, który za pieniądze służył zaborcy, sprzedawał Polskę. Rodowód literacki - postać ta przypomina bohatera dramatu Rydla „Zaczarowane koło” - Wojewoda. Jest to osoba dramatu, która najbardziej budzi grozę, przypomina widmo złego pana z II części „Dziadów”. Hetman - zdrajca przychodzi do Pana Młodego też zdrajcy, bo żeni się z chłopką, zdradza swoją warstwę. Hetman demaskuje pozorność zainteresowania się Pana Młodego wsią, kompromituje jego chłopomanię.
DZIAD - UPIÓR - symbol nienawiści chłopów do panów, symbol krzywd wyrządzonych chłopom, symbol zemsty.
Rodowód historyczny, Upiór to Jakub Szela, przywódca rebelii chłopskiej. Przychodzi do Dziada, bo Dziad jest stary, pamięta krzywdy, jakie wyrządzili panowie chłopom, pamięta konflikty pan - chłop. Dziad widzi fałszywość bratania się inteligencji z chłopami, nie wierzy, że może dojść do porozumienia, zgody między panem a chłopem. Upiór jest uosobieniem nienawiści chłopów do panów, jest upostaciowaniem chęci zemsty na panach, niewiary chłopów w porozumienie tych warstw. Upiór pozostawia po sobie krwawe plamy na podłodze, które nie dadzą się zmyć. Są one symbolem pamięci o nienawiści chłopów do panów, ta nienawiść będzie trwała długo.
MARYSIA - WIDMO - symbol pamięci miłości, pragnienia miłości.
Pierwowzorem Widma był malarz Laveaux, był on pierwszą, romantyczną, prawdziwą miłości Marysi, miłością nieszczęśliwą, dlatego, że zmarł. Do Marysi przychodzi duch zmarłego narzeczonego. Widmo jest uosobieniem pamięci Marysi o dawnym narzeczonym, uosobieniem tęsknoty do prawdziwej miłości. Rozmowa ta przypomina rozmowę Karusi z Jaśkiem z „Romantyczności” Mickiewicza. Nastrój weselny wywołuje w niej melancholię, tęsknotę do szczęścia.
GOSPODARZ - WERNYHORA - symbol solidarności międzyklasowej, symbol niedoszłej jedności społeczeństwa polskiego, symbol zmartwychwstania Polski przez lud, symbol romantycznej ideologii i skłonności Polaków do wzniosłych haseł i wiary w cuda.
Rodowód historyczny - legendarny Kozak - wróżbita, symbolizuje połączenie Polski z Ukrainą. Rodowód malarski - postać z obrazu Matejki, literacki - Wernyhora przypomina bohatera dramatu Słowackiego „Sen srebrny Salomei”. Wernyhora uosabia pragnienia, marzenia Gospodarza, aby doszło do zgody między chłopami a inteligencją, do pojednania chłopów i szlachty. Pozostawia złoty róg, który wręcza Gospodarzowi. Róg ma dać sygnał rozpoczęcia walki, ma obudzić w społeczeństwie siłę i wolę walki. Pozostawia również złotą podkowę. Wcześniejsze zjawy były widziane tylko przez jedną osobę, Wernyhora widziany był przez kilka osób.
Osoby symbole
Upiór - symbol nienawiści chłopów do panów, symbol krzywd wyrządzonych chłopom, symbol zemsty.
Rycerz - symbol siły, potęgi, aktywności, mocy.
Hetman - symbol zdrady narodowej.
Wernyhora - symbol solidarności między klasowej; symbol niedoszłej jedności społeczeństwa polskiego; symbol
zmartwychwstania Polski przez lud; symbol romantycznej ideologii i skłonności Polaków do
wzniosłych haseł i wiary w cuda.
Widmo - symbol pamięci o miłości, symbol pragnienia miłości.
Stańczyk - symbol mądrości politycznej, symbol patriotyzmu.
Chochoł - to słoma, którą owija się na zimę drzewka owocowe, aby nie zmarzły. Róża okryta chochołem
symbolizuje przetrwanie, polską rzeczywistość - śpiącą, zamrożoną bez życia, która odżyje kiedy
przyjdzie ku temu czas; symbol dla Polaków bardzo optymistyczny. Chochoł to symbol uśpionych
wartości, wartości nie zniszczalnych, które jak róża odżyją w społeczeństwie. Chochoł to symbol
chwilowej niemocy społeczeństwa. Chochoł może symbolizować zaborcę - podporządkował sobie
społeczeństwo, jest mu ono posłuszne, tańczy w rytm jego muzyki.
Przedmioty symbole
ZLOTY RÓG - symbol walki o wolność, symbol odzyskania niepodległości, symbol nadziei na odzyskanie
niepodległości.
KADECEUSZ - symbol budzenia społeczeństwa z bierności, symbol mądrego przewodnictwa.
ZŁOTA PODKOWA - symbol szczęścia, które Gospodyni chowa do kufra, czyli odkłada to szczęście na
potem, ukrywa je, zaprzepaszcza szansę na jego osiągnięcie.
CZAPKA Z PAWIMI PIÓRAMI - symbol bogactwa, prywaty, próżności.
SZNUR - symbol niewoli.
Sceny symbole
Scena tańca w rytm chocholej muzyki - symbol zniewolenia, niegotowości Polaków do walki,
niemożności zdobycia się na czyn, na walkę; symbol
oczekiwania na cud.
Scena, w której Jasiek gubi róg - symbol braku świadomości wśród społeczeństwa, stawianie dobra
własnego nad sprawami ojczyzny.
Scena poranka po weselu - zaróżowione wschodzącym słońcem niebo zapowiada lepsze czasy,
zapowiada wolność.
„Wesele jako czolowy dramat modernistyczny:
Podejmuje problematyką narodową (kontynuuje tradycje romantyczne, że literatura powinna służyć ideałom narodowo - wyzwoleńczym).
Występuje młodopolska synteza sztuk:
obrazy malarskie - w gabinecie Gospodarza wiszą obrazy Matejki, np. obraz Wernyhory, Stańczyka. Jest też obraz Malczewskiego „Rycerz w studni”. Są opisy barwnych strojów ludowych. Dużą rolę odgrywa światło, np. palące się świece, lampy, półmrok w chacie - wszystko to stwarza odpowiedni nastrój.
muzyka - duża rola tańca, np. letargiczny taniec w rytm chocholej muzyki, tańce w rytm muzyki ludowej.
słowo - występuje tu tekst główny, czyli dialogi i tekst poboczny, czyli didaskalia. Dużą rolę odgrywa ekspresja słowa - uzewnętrznianie uczuć i przeżyć bohaterów. Didaskalia zawierają bardzo dokładne opisy scen, rekwizytów i postaci. Są tak samo ważne jak tekst główny, nie mogą być pomijane, pisane są językiem poetyckim.
Mieszanie konwencji:
realizm - pierwowzorami bohaterów są autentyczne postacie. Inspiracją do napisania utworu było autentyczne wydarzenie - ślub Rydla z Mikołajczykówną. Realizm występuje w I akcie.
fantastyka - akt II, kiedy pojawiają się osoby dramatu (zjawy, duchy).
W wątku realistycznym wykorzystana jest zasada trzech jedności:
jedność miejsca - przestrzeń ograniczona jest do izby weselnej.
jedność czasu - wesele trwa jedną noc.
„Wesele” to typowy dramat modernistyczny, ponieważ widać w nim wpływ modernistycznych kierunków:
symbolizmu
realizmu
impresjonizmu - charakter impresjonistyczny mają opisy dekoracji, które podkreślają rolę światła i cienia. Dużą rolę odgrywa kolor, np. „izba wybielona siwo, prawie błękitna”, dużą rolę odgrywa muzyka.
„Wesele” to dramat romantyczny:
krytyka społeczeństwa polskiego (tak jak w „Kordianie”),
częsta zmiana nastroju. W I akcie nastrój zabawy, w akcie ii nastrój tajemniczości, grozy,
bohater zbiorowy - społeczeństwo polskie - chłopi i inteligencja,
utwór wykorzystuje autentyczne wydarzenia,
otwarta kompozycja dramatu, np. luźno powiązane ze sobą sceny,
realizm miesza się z fantastyką,
rozmowa Marysi z Widmem to wykorzystanie motywu z „Romantyczności”,
Hetman to Widmo złego Pana z II części „Dziadów”,
Wernyhora to bohater „Snu srebrnego Salomeii”,
cudowna moc złotego rogu - cudowna moc harfy Derwida z dramatu Słowackiego „Lilla Weneda”,
motyw tańca - „Pan Tadeusz” kończy się polonezem.