Kategorie słowotwórcze rzeczowników(1), Język polski


a. Formacje transpozycyjne

- odczasownikowe nazwy abstrakcyjnych czynności i stanów (nomina actionis), np.: - ań(e) - granie, pisanie; - eń(e) - chwalenie, chłodzenie, gryzienie; - ć(e) - darcie, picie; (e)k(a) - przeprowadzka, odsiadka; - (e)k(q) - zarobek, -in(y) - narodziny, oględziny oraz bezafiksalne - bieg, skłon;

- odprzymiotnikowe nazwy abstrakcyjnych cech (nomina essendi), np.: -ość - mądrość, pracowitość; - stf(o) - zarozumialstwo; - tf(o) - bestialstwo, ohydztwo; - ota - ciasnota, ślepota oraz bezafiksalne - dobro, biel, odwaga.

b. Formacje modyfikacyjne

- nazwy żeńskie motywowane przez męskie: - (e)k(a) - aktorka, cyrkówka, Marokanka; - anka - posłanka; -ic(a) - lwica, siostrzenica; -iń(i) - członkini, mistrzyni oraz bezafiksalne - księgowa, markiza;

- nazwy męskie motywowane przez żeńskie: - or - kaczor, gwiazdor oraz bezafiksalne - kur;

- nazwy deminutywne (zdrobniałe) oraz hipokorystyczne (pieszczotliwe), np.: - (e)k(q) - kotek, roczek; - (e)k(a) - myszka, lampka; -(e)k(o) - autko, okienko; - ik(q) - fotelik, nożyk; - uszek - wianuszek, paluszek; - uszk(a) - kaczuszka; - uszk(o) - jabłuszko; - aszek (q) - kijaszek;

- nazwy ekspresywne, np.: - ina - babina, butelczyna; - isk(o) - bucisko, kocisko; - sk(o) - babsko; - idł(o) - chamidło, romansidło; - aszek - wujaszek, etc. oraz formanty bezafiksalne - beacia, kapucha, szpila;

- nazwy istot młodych, np.: -eńć - kocięcia; -ontk(o) - słoniątko; - ak(q) - kociak, cielak.

c. Formacje mutacyjne odrzeczownikowe

- nazwy zawodowe, np.: - arz - blacharz, śmieciarz; - nik - kapelusznik, hutnik; - ista - basista, felietonista; - owiec - drogowiec, handlowiec; - owy - dzielnicowy, księgowy; - ak - rybak; - ik - chemik oraz bezafiksalne - botanik, polonista;

- nazwy mieszkańców, np.: - czyk - Japończyk, toruńczyk; - ańczyk - Marokańczyk; - yjczyk - Kanadyjczyk; - ejczyk - Europejczyk; - ak - poznaniak; - anin - Amerykanin; - in - Litwin; - ec - Ukrainiec oraz bezafiksalne - Czech;

- nazwy charakteryzujące, np.: - acz - brodacz, siłacz; - ak - drewniak, pasiak; - arz - panikarz, spryciarz; - owiec - zawałowiec; - ik - alergik, melancholik; - ista/-ysta - egoista, sadysta;

- nazwy zbiorów, np.: - stwo - duchowieństwo, nauczycielstwo; - two - ptactwo; - ostfo - Żydowstwo, wujostwo; - owie - dziadkowie, listowie; - eria - magnateria; -arnia - graciarnia;

- nazwy miejsc, np.: -arnia - drukarnia, kawiarnia; - nia - papiernia; - ownia - cukrownia; - nik - trawnik;

- nazwy zwolenników idei oraz przekonań, np.: -ista - marksista; - czyk - piłsudczyk; - anin - mahometanin, - owiec - pisowiec;

- nazwy miłośników czegoś, np.: - arz - kociarz, kobieciarz; - ista - pokerzysta; - owicz - działkowicz;

- nazwy styczności (pokrewieństwa, zawodu), np.: - owa - aptekarzowa, - ina - starościna; - enka - stryjenka; - ówna - wójtówna, baronówna;

D. Formacje mutacyjne odczasownikowe oraz odprzymiotnikowe

- nazwy wykonawców czynności: a) osobowych, np.: - acz - biegacz, gracz; - iciel - marzyciel; - ca - kłamca; - ator - administrator; - arz - piekarz; - nik - kierownik oraz bezafiksalne - pilot; b)nieosobowych (narzędzi), np.: - arka - kosiarka; - acz- odkurzacz; - ak - pisak; - nik - grzejnik; - nica - prostownica; - idło - kropidło; - dło - mydło;

- nazwy obiektów i wytworów czynności, np.: - ka - naklejka, nakrętka; - nik - składnik; - anka - czytanka oraz bezafiksalne - utarg, dostawa;

- nazwy nosicieli cech, np.: - ak - prostak; - ek - głupek, śmiałek; - ik - obłudnik; - ec - chciwiec oraz bezafiksalne - ekscentryk.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kategorie słowotwórcze rzeczownika, Rozrywka, FILOLOGIA POLSKA, FILOLOGIA POLSKA, PIERWSZY ROK - dru
kategorie slowotworcze rzeczownikow odrzeczownikow, Pomoce , sprawdziany szk.podst
RzeczownikTEST, KLASA IV, KL.4 JĘZYK POLSKI
Jak wprowadzać w klasie I pojęcie rzeczownik i jak je rozszerzać, język polski w kształceniu zintegr
RZECZOWNIK – TEST SPRAWDZAJĄCY DLA KLASY IV, język polski
Sprawdzian gram. z rzeczownika IV, Język polski kl.4
Słowotwórstwo, Filologia polska, Współczesny jezyk polski po 1989 roku
rzeczownik czasownik - sprawdzian, Testy i sprawdziany - język polski
motywy literackie matura 2016 język polski
Jezyk polski 5 Ortografia Zas strony 48 49 id 222219
Język polski SP kl4 SzU sprawdzian 01 arkusz

więcej podobnych podstron