„Iliada” to epopeja heroiczna, batalistyczna, powstałą na przełomie IX i VIII w. p. n. e. Składa się z inwokacji do Muzy i dwudziestu czterech pieśni.
Utwór oparty jest na micie o wojnie trojańskiej. Nie przedstawia całego oblężenia Ilionu (tak nazywano Troję, stąd też tytuł „Iliada”), tylko jeden z epizodów ostatniego roku dziesięcioletniej wojny.
Można mówić o ramowej kompozycji eposu. Księga I rozpoczyna się gniewem Achillesa, XXIV przedstawia rycerza, który wyzbył się gniewu i wydał ciało poległego Hektora. Iliada rozpoczyna się imieniem Achillesa, kończy się imieniem Hektora.
WYDARZENIA W UTWORZE
Inwokacja do Muzy, którą rozpoczyna się Iliada, zapowiada główny temat (gniew Achillesa), prezentuje głównego bohatera (Achillesa), zapowiada też wydarzenia znane przez wszechwiedzącego narratora oraz wprowadza świat boski, reprezentowany przez Zeusa.
Wojna Greków i Trojan trwała 10 lat. Jej przyczyną było porwanie przez trojańskiego królewicza - Parysa, pięknej Heleny - żony króla Sparty - Menelaosa. Wodzem Greków był brat Menelaosa - Agamemnon, najdzielniejszym rycerzem - Achilles. Od niego zależał właśnie los wojny. Wiązała się z nim wróżba, która mówiła, że gdy ten nie stanie do walki, Grecy nie zdołają pokonać Trojan. Bohaterami greckimi byli: Odyseusz, Ajaks, Nestor. Po stronie Trojan był: Hektor, Priam, Parys.
Przebieg wydarzeń w 10 roku walk.
Konflikt między Agamemnonem, a Achillesem o brankę Bryzeidę.
Gniew Achillesa, wycofanie się z walk.
Zwycięstwo Trojan.
Śmierć Patroklesa z ręki Hektora.
Rozpacz Achillesa po śmierci przyjaciela.
Wykonanie nowej zbroi przez Hefajstosa.
Pojedynek Achillesa z Hektorem.
Śmierć Hektora.
Priam u Achillesa.
Pogrzeb Hektora i Patroklesa.
Przebieg pojedynku Hektora z Achillesem:
Przyczyną walki było zabójstwo Patroklesa - najlepszego przyjaciela Achillesa. Fakt ten spowodował ogromny żal, smutek i rozpacz Greka, oraz chęć zemsty. Pojedynek wojowników odbył się po troją. Hektor czekał na wroga pod bramą miasta, stał jako odważny, przygotowany do śmierci żołnierz. Gdy ujrzał na horyzoncie ogromną postać Achillesa, opanował go strach i lęk. Począł uciekać. Tak rozpoczęła się gonitwa wojowników. Zatrzymała ich Atena, bogini przyjmująca stronę Greka. Użyła on podstępu. Przebrała się i udawała pomocnika Hektora. O losach pojedynku nie decydowała siła, spryt, czy odwaga biorących w niej udział. Ostateczny wynik był rezultatem przeznaczenia i chęci, oraz woli Bogów. Losy wojowników rzucone na szalę przez Zeusa wykazały, że śmierć ma ponieść Hektor. Apollo, który pomagał do tej pory Trojanczykom opuścił ich. Hektor w czasie walki prosił Apolla, by oddał jego ciało po porażce rodzicom. Niestety propozycja została odrzucona. Hektor walczył w zbroi Achillesa, to pomogło jego wrogowi pokonać go. Grek doskonale znając swoją własność, potrafił celnie zadać śmiertelny cios. Hektor ponownie prosi, aby oddał zwłoki rodzicom, krajowi, ojczyźnie, lecz Achilles zadrwił z jego prośby, zbezcześcił ciało pokonanego, zhańbił Troję. Hektor przepowiedział też, że po jego śmierci zginie też Achilles. Priam, ojciec zmarłego, udał się z wozem kosztowności do domu wroga. Tam prosi go o ciało syna. Achilles bardzo wzruszył się wizytą króla Troi. Pojednał się z nim. Pozwolił uczcić zmarłego Hektora pogrzebem, oraz obiecał, że na czas pogrzebu zaprzestanie walk.
BOHATEROWIE
Achilles - jawi się nam jako młodzieniec wybuchowy, niepohamowany w gniewie, zapalczywy, porywczy, niesprawiedliwy, zarozumiały, pyszny, mściwy, okrutny, ale także oddany ideałom przyjaźni i sławy. Nie lęka się śmierci, chociaż wie, że walcząc z Hektorem przyśpiesza ją, wybiera żywot krótki, ale opromieniony sławą wojenną.
Hektor - jest rozważny, opanowany, wychodzi swemu losowi naprzeciw, wybiera postawę odpowiedzialności za swoje czyny, walczy tak, jakby mógł zmienić los. Pełen godności, łączy męstwo z pięknem duchowym i fizycznym.
Obaj byli wojownikami, wierzyli w przeznaczenie, wiedzieli, że czeka ich rychła śmierć. Byli patriotami, dążyli do sławy pośmiertnej.
Homer heroizuje swoich bohaterów. Zwraca uwagę na ich stany psychiczne, na takie uczucia, jak: gniew, nienawiść, pragnienie zemsty, zawiść, rozpacz, ból, żal, współczucie, litość. wspaniałomyślność, przyjaźń, miłość. Wśród postaci występujących w „Iliadzie” można wyróżnić dwie grupy: bogów i bohaterów. Bogowie to: Zeus, Ares, Apollo, Atena, Hera, Afrodyta, Hefajstos, Hermes, Tetyda, bohaterowie to: Agamemnon, Ajaks, Nestor, Achilles, Hhektor, Hera, Parys. Bogowie ingerują w świat ludzki, opiekują się wybranymi bohaterami, a ci, aby uzyskać ich przychylność, składają im ofiary i wnoszą do nich modlitwy. Bogowie są nieśmiertelni, o wspaniałej postawie, piękni, zawsze młodzi. Mogą nieoczekiwanie się pojawić i zniknąć, zawsze zdążają na czas, kiedy chcą pomóc swojemu ulubieńcowi. Kierują się własnymi interesami i uczuciami, oddziałują na losy bohaterów, ale także kłócą się między sobą, obmyślają podstępy i intrygi. Bogów i bohaterów łączy wiele cech wspólnych. Przede wszystkim hierarchia, która na czele bogów stawia Zeusa, zaś narody walczące mają swoich królów, wodzów armii. Podobny jest styl życia, nastroje, uczucia, wzajemne społeczne powiązania. W „Iliadzie” pokazana została tylko jedna warstwa społeczna. Rycerzy cechowało wysokie, szlachetne urodzenie, wielka sprawność fizyczna, nadludzka siła, wspaniała postawa, nieprzeciętna uroda, umiejętność posługiwania się różnymi rodzajami broni. Byli gościnni, szczodrzy. Byli skłonni do obrażania się, często się pojedynkowali, popisując się zarazem sprawnością, a później chełpiąc się zwycięstwem. Otaczali czcią zmarłych i przestrzegali rozejmu zawartego w celu pogrzebania zwłok poległych. W codziennym życiu, oprócz zajęć związanych z doskonaleniem wojennego rzemiosła, oddawali się uciechom ciała, których dostarczały zakrapiane winem uczty i piękne branki wojenne.
EPOS - rozbudowany utwór epicki, zwykle wierszowany, przedstawiający dzieje mitycznych, legendarnych,
lub historycznych bohaterów na tle ważnych wydarzeń przełomowych dla danej społeczności. Gatunek
ten pisany był stylem podniosłym, dostosowanym do opisów czynów bohaterów. Prototypem epopei w
literaturze grec. jest „Iliada” i „Odyseja” Homera, oraz w literaturze rzymskiej „Eneida” Wergiliusza.
CECHY EPOSU HOMERYCKIEGO:
Paralelizm płaszczyzn fabularnych ( akcja dzieje się równocześnie na ziemi i na Olimpie).
Podniosły, uroczysty styl opowiadania.
Realistyczny opis przedmiotów, np. opis tarczy Achillesa.
Realistyczny opis sytuacji, np. opis pojedynku Achillesa i Hektora.
Narrator wszechwiedzący, zna dokładnie bohatera, wie co ma się wydarzyć i ma obiektywny dystans wobec opisywanych wydarzeń, nie ocenia ich.
Mitologiczna motywacja zdarzeń.
Obfitość epizodów - fragmenty utworu słabo związane z główną akcją, wtrącenie do utworu jakiegoś opowiadania o zdarzeniu czy postępowaniu bohaterów.
Występują porównania homeryckie - bardzo rozbudowane porównania, którego jedna część jest szczegółowym obrazem, zwykle dotyczy czynów ludzkich zestawionych z zachowaniem zwierząt lub zjawiskami przyrody.
Utwór napisany jest wierszem bohaterskim - heksametrem daktylicznym - równomierne rozmieszczenie samogłosek długich i krótkich.
Typowe zwroty, zwracające uwagę na rozpoznanie wypowiedzi bohatera, np. tak rzekł, na to mu odpowiedział.
Stałe złożone epitety, np. szybkonogi Achilles, boski Hektor.
Retardacja - zatrzymanie, opóźnienie akcji, zmienianie tematu przez narratora.
Sceny batalistyczne, wojenne, pojedynki.
Liczba ksiąg podzielna przez 6.
Inwokacja - rozbudowana apostrofa na początku utworu.